Kapitulo 22
Paset 5—Dagiti Saksi Aginggat’ Kaadayuan a Paset ti Daga
Idi 1975 adda dagiti naangay a nasken a desision no iti wagas ti pannakaiwanwan ti aktibidad dagiti Saksi ni Jehova manipud iti sangalubongan a hedkuarterda. Dida ammo idi no aniada a tay-ak ti maluktan pay a makasapul iti naganetget a pannakakasaba sakbay ti panungpalan ti agdama a sistema ti lubong wenno kasano pay kawadwad ti masapul a panangasaba kadagiti daga a silalatak a nangaskasabaandan iti adu a tawtawen. Ngem tarigagayanda idi nga usaren inggat’ kabaelanda ti amin nga oportunidad. Dagiti panid 502 inggat’ 520 salaysayenda ti dadduma kadagita a nakaay-ayat nga itatanor.
DAKKEL ti nagbalbaliwan ti Sud America. Saan pay unay nga adu a tawtawen ti napalabas idi a sinaranget dagiti Saksi ni Jehova idiay Ecuador dagiti mananggulo a Katoliko, idi a dagiti Katoliko a papadi idiay Mexico kasda la ar-ari a nagturay kadagiti adu a purpurok, ken idi a ti gobierno impawilna ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova idiay Argentina ken Brazil. Ngem napalalot’ panagbalbaliw dagiti kasasaad. Itan adu kadagidi nasursuruan nga agamak wenno manggura kadagiti Saksi isudan a mismo ti nagbalin a Saksi ni Jehova. Siraragsak dagiti dadduma nga immimdeng no sarungkaran ida dagiti Saksi tapno iranudda ti kappia a mensahe ti Biblia. Nalatak ken mararaemen dagiti Saksi ni Jehova.
Ti kadakkel dagiti kumbensionda ken ti Nakristianuan a kondukta dagidiay timmabuno isut’ nakaawis ti atension. Dua kadagita a kumbension, idi 1985 a naggiddan a naangay sadi São Paulo ken Rio de Janiero, Brazil, ket 249,351 ti kangatuan a timmabuno. Kalpasanna, adda 23 a kanayonan a kumbension, a para kadagiti interesado iti dadduma a paset ti Brazil, pinagbalinna a 389,387 ti dagup dagiti timmabuno. Ti resulta ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova kas mannursuro iti Sao ti Dios idiay Brazil bimmatadda idi nga 4,825 dagiti nangisimbolo iti dedikasionda ken Jehova babaen iti pannakaitanebda iti danum iti daydi a serye dagiti kumbension. Lima la a tawen kalpasanna, idi 1990, nesesita a maangay ti 110 a kumbension iti intero a Brazil tapno maasikaso ti timmabuno a 548,517. Iti dayta a tiempo 13,448 ti nagpaitaneb iti danum. Iti intero a pagilian ginasut a ribo dagiti indibidual ken pampamilia nga immawat kadagiti Saksi ni Jehova tapno paisuroda iti Sao ti Dios.
Ti met ngay Argentina? Kalpasan ti adu a dekada a panangipawil ti gobierno, libre manen dagiti Saksi ni Jehova nga agaasamblea idi 1985. Anian a rag-o idi a 97,167 ti presente iti immuna a serye dagiti kumbensionda! Iti sidong ti paulo a “Dumakdakkel a Pagarian—Pagarian Dagiti Saksi ni Jehova,” ti lokal a diario nga Ahora nagsiddaaw gapu iti kinaurnos dagiti nakikumbension sadi Buenos Aires, ti kinaawan a panagil-ilemda iti rasa ken sosial, ti kinatalnada, ken ti ayat nga imparangarangda. Sana ingngudo: “Mamatitay man wenno saan kadagiti ideya ken doktrinada, daytoy intero nga umariwekwek maikari iti katan-okan a panagraemtayo.” Nupay kasta, saan la a dayta ti inaramid dagiti adu a taga Argentina. Inrugidat’ nakiinnadal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova, sada nakigimong kadagiti Kingdom Hall tapno mapaliiwda no kasanot’ panangipakat dagiti Saksi kadagiti prinsipio ti Biblia kadagiti biagda. Kalpasanna nagdesision dagitoy a managpaliiw. Iti las-ud ti simmuno a pito a tawen, pinullo ribo kadakuada ti nangidedikar ti biagda ken Jehova, ket ti bilang dagiti Saksi idiay Argentina ngimmato iti 71 porsiento!
Ad-adda pay a naisalsalumina ti panangipangagda iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios idiay Mexico. Kadagiti naglabas a tawtawen, dagiti Saksi ni Jehova sadiay masansan a rauten dagiti mananggulo a sinugsogan dagiti padi. Ngem idi saan a bimmales wenno nagbenggansa dagiti Saksi napalalot’ panagsiddaaw dagidiay nasingpet pusoda a tattao. (Roma 12:17-19) Napaliiwda pay nga amin a sursuro dagiti Saksi imbasarda iti Biblia, ti naipaltiing a Sao ti Dios, imbes ket a kadagiti natauan a tradision. (Mat. 15:7-9; 2 Tim. 3:16, 17) Nabigbigda a dagiti Saksi addaanda iti pammati a talaga a nangpakired kadakuada uray sinarangetda ti rigat. Immadu dagiti pamilia a nangawat kadagiti Saksi ni Jehova no itukonda ti libre a panagadal iti Biblia kadagiti pagtaenganda. Kinapudnona, idi 1992, 12 porsiento kadagiti iyad-adalan dagiti Saksi iti Biblia iti intero a lubong adda idiay Mexico, ket adu kadagitoy ti addaan dadakkel a pamilia. Kas resultana, ti bilang dagiti Saksi ni Jehova idiay Mexico—saan a dagidiay makigimgimong laeng no di ket aktiboda a mangiwarwaragawag iti Pagarian ti Dios—ngimmato manipud 80,481 idi 1975 ket nagbalin a 354,023 idi 1992!
Uray idiay Europa, dagiti naisangsangayan a pasamak isudat’ makagapu iti isasaknap ti mensahe ti Pagarian.
Dagiti Karkarna a Pasamak Idiay Poland
Nupay napawilan ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova idiay Poland nanipud 1939 inggat’ 1945 (idi nagturay dagiti Nazi ken Soviet) sa manen nangrugi idi Hulio 1950 (iti sidong ti panangtengngel dagiti Soviet), saan a nagsarday a nangaskasaba sadiay dagiti Saksi ni Jehova. Nupay 1,039 laeng ti bilangda idi 1939, idi 1950 addan 18,116 a mangiwarwaragawag iti Pagarian, ket nagpatpatuloy dagitoy kas naregta (nupay naannadda) nga ebanghelisador. (Mat. 10:16) No maipapan kadagiti asamblea, nupay kasta, nailemmeng daytoy iti publiko—naangayda kadagiti away, kamarin, kabakiran. Ngem, nangrugi idi 1982, pinalubosan ida ti gobierno a Polaco a maaddaan kadagiti saggaysa nga aldaw nga asamblea a limitado laeng ti tumabuno kadagiti naabangan a pasilidad.
Ket, idi 1985 naala dagiti Saksi ni Jehova dagiti kalalawaan nga estadium idiay Poland para iti uppat a dadakkel a kumbension a naangay iti bulan ti Agosto. Idi a ti delegado manipud Austria ket dimsaag iti eroplano, nasdaaw idi nangngegna iti loudspeaker ti panangawatda kadagiti Saksi ni Jehova idiay Poland para iti kumbensionda. Gapu ta iti daytoy ket nabigbigna a nagbaliwen ti kababalin ti gobierno, daydi lumakayen a Saksi a Polaco a napan simmabat iti sangaili dina nalapdan a nagarubos ti luana gaput’ rag-o. Adda timmabuno a 94,134 a delegado kadagitoy a kumbension, agraman dagiti grupo a naggapu iti 16 a daga. Naammuan ngata ti sapasap a publiko ti naangay sadiay? Wen, a talaga! Bayat ken kalpasan dagitoy a kumbension, nabasadat’ report dagiti kangrunaan a periodiko, nabuyada dagiti kumbensionista kadagiti telebisionda, ken nangngegdat’ paset ti programa a naibrodkas iti radio nasional. Adu kadakuada ti naragsakan kadagiti nakita ken nangngegda.
Naiyusuat dagiti plano para kadagiti daddadakkel pay a kumbension idiay Poland a sadiay, idi Mayo 12, 1989, ti gobierno legal a binigbigna dagiti Saksi ni Jehova kas relihiuso nga asosasion. Iti las-ud ti tallo a bulan, naangay ti tallo a kumbension internasional—sadi Chorzów, Poznan, ken Warsaw—a 166,518 ti dagup dagiti timmabuno. Nakaskasdaaw ta, rinibo a Saksi manipud iti dati nga Union Soviet (U.S.S.R.) ken Czechoslovakia nakaalada ti permiso a kasapulan tapno makabiahe ken makatabunoda. Agbungbunga kadit’ trabaho dagiti Saksi ni Jehova a panagaramid iti adalan kadagitoy a daga a ti ateismo ket sibibileg nga intantandudo ti Estado iti unos ti adun a dekada? Nabatad ti sungbat idi nga 6,093, agraman dagiti adu nga agtutubo, ti nangidatag iti bagida tapno maitaneb iti danum kadagita a kumbension.
Nagminar iti publiko a naigiddiat dagiti Saksi—iti nakasaysayaat a wagas. Sigun kadagiti periodiko nabasada dagitoy: “Dagidiay agdaydayaw ken Jehova a Dios—a kas imbagada a mismo—ipategda unay dagiti panaguurnongda, a talaga a pakaiparangarangan ti panagkaykaysada. . . . No maipapan iti kinaurnos, kinatalna, ken kinadalus, mapagulidanan dagiti nakikumbension.” (Życie Warszawy) Inkeddeng ti dadduma a Polaco a saanda laeng a paliiwen dagiti kumbensionista. Tinarigagayanda nga iyadal dagiti Saksi ni Jehova ti Biblia kadakuada. Kas resulta ti kasta nga instruksion manipud Sao ti Dios, ngimmato ti bilang dagiti Saksi ni Jehova idiay Poland manipud 72,887 idi 1985 ket nagbalin a 107,876 idi 1992; ket iti dayta a tawen (1992), binusbosda ti nasurok a 16,800,000 nga oras a nangipakaammo kadagiti sabsabali maipapan iti nakaskasdaaw a namnama a nailanad iti Kasuratan.
Nupay kasta, saan laeng nga idiay Poland nga adda dagiti nakaay-ayat a panagbalbaliw.
Ad-adu ti Nanglukat iti Ridawda iti Makindaya nga Europa
Legal a binigbig ti Hungary dagiti Saksi ni Jehova idi 1989. Daydi dati a German Democratic Republic (GDR) inikkatna ti 40 a tawen a panangipawilna kadagiti Saksi idi 1990, uppat la a bulan kalpasan a nangrugi ti pannakarpuog ti Pader ti Berlin. Iti simmuno a bulan opisial a binigbig ti baro a Romaniano a gobierno ti Kristiano nga Asosasion dagiti Saksi ni Jehova idiay Romania. Idi 1991 indeklara ti Ministry of Justice sadi Moscow a ti Karta ti “Relihiuso nga Organisasion Dagiti Saksi ni Jehova iti U.S.S.R.” opisialen a nairehistro. Iti dayta met la a tawen legal a nabigbig ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova idiay Bulgaria. Idi 1992, dagiti Saksi ni Jehova idiay Albania legalen ti kasasaadda.
Aniat’ nangusaran dagiti Saksi ni Jehova iti wayawaya a naragpatda? Dinamag ti maysa a periodista ken Helmut Martin, mangiwanwanwan iti trabaho dagiti Saksi ni Jehova idiay GDR: “Makinaminkay kadi itan iti politika?” Total, kastat’ ar-aramiden ti adu kadagiti klero ti Kakristianuan. “Saan,” insungbat ni Kabsat Martin, “inikkan ni Jesus dagiti adalanna iti Nainkasuratan a trabaho, ket ibilangmi dayta a kas kangrunaan nga annongmi.”—Mat. 24:14; 28:19, 20.
Sigurado a saan a rugrugi la a tamingen dagiti Saksi ni Jehova dayta a rebbengen dita a paset toy lubong. Nupay kapilitan idi nga agtrabahoda iti sidong dagiti nakarikrikut a kasasaad iti adu a tawtawen, iti kaaduan kadagitoy a daga nagandar dagiti kongregasion (nga agtataripnong kadagiti babassit a grupo), ket nangaskasabada. Ngem itan naluktan ti baro a gundaway. Mabalindan ti aggigimong ket siwayawayadan a mangawis iti publiko. Makakasabadan a silalatak iti binalaybalay, a dida agamak a maibalud. Adtoy dagiti daga a nasurok a 390,000,000, ti dagup ti populasionda ket adu pay a trabaho ti mairingpas. Gapu ta siaammoda nga agbibiagtayon iti maud-udi nga aldaw ti agdama a sangalubongan a sistema ti bambanag, nagtignay a sidadaras dagiti Saksi ni Jehova.
Uray sakbay pay ti legal a pannakabigbigda, dagiti kameng ti Bagi a Manarawidwid binisitadan ti sumagmamano kadagitoy a daga tapno kitaenda no aniat’ maitulongda kadagiti Kristiano a kakabsatda. Idi nalpasen ti pannakaipawil kadakuada, ad-adu pay kadagitoy a lugar ti nagbiaheanda tapno tumulongda a mangorganisa iti trabaho. Iti las-ud lat’ sumagmamano a tawen, personal a nakita ken nakisaritada kadagiti Saksi idiay Poland, Hungary, Romania, Czechoslovakia, Russia, Ukraine, Estonia, ken Belarus.
Naiyurnos dagiti kumbension a mangpakired kadagiti Saksi nga agnanaed kadagitoy a daga ken tapno agminar a silalatak iti publiko ti mensahe ti Pagarian ti Dios. Awan pay lima a bulan manipud naikkat ti pannakaipawilda iti dati a GDR, naangay ti kasta a kumbension sadi Olympia Stadium ti Berlin. Sidadaras nga inawat dagiti Saksi manipud 64 a dadduma a daga ti awis a tumabuno. Imbilangda a pribilehio ti inda panangtagiragsak iti dayta nga okasion a kaduada dagiti Kristiano a kakabsatda nga iti unos ti adu a dekada indemostradat’ kinasungdoda ken Jehova nupay nakaro ti pannakaidadanesda.
Agpada idi 1990 ken idi 1991, naangay dagiti dadduma a kumbension iti intero a Makindaya nga Europa. Kalpasan a naangay ti uppat a lokal nga asamblea idiay Hungary idi 1990, naiyurnos ti internasional a taripnong sadi Népstadion sadi Budapest idi 1991. Adda 40,601 a timmabuno manipud 35 a pagilian. Damo unay iti nasurok nga 40 a tawen, nabaelan dagiti Saksi ni Jehova nga inangay dagiti kumbension iti imatang ti publiko idiay Romania idi 1990. Naangay ti serye dagiti asamblea iti intero a nasion, sa kalpasanna adda dua a dadakkel a kumbension, iti dayta a tawen. Addada pay walo a kumbension idi 1991, a tinabunuan ti 34,808. Idi 1990, iti dati a Yugoslavia, naangay dagiti kumbension iti tunggal maysa kadagiti republika a nangbukel iti dayta a pagilian. Iti simmuno a tawen, nupay dandani idi ti guerra sibil sadiay, 14,684 a Saksi ni Jehova ti nangtagiragsak iti kumbension internasional sadi Zagreb, a kabisera ti Croatia. Nagsiddaaw dagiti polis idi nakitada dagiti Croat, Montenegrino, Serbiano, Sloveniano, ken dadduma pay a naummong a sitatalna nga umim-imdeng iti programa.
Uray met idiay makunkuna a Czechoslovakia idi, naiyurnos a sipapartak dagiti kumbension. Ti kumbension nasional sadi Prague idi 1990 tinabunuan ti 23,876. Dagidiay direktor ti estadium naragsakanda unay iti nakitada isu nga intedda kadagiti Saksi dagiti kadaklan a pasilidad ti pagilian para iti sumuno a kumbensionda. Iti dayta a historiko nga okasion, idi 1991, adda 74,587 nga entusiastiko a kumbensionista a nangpunno iti Strahov Stadium sadi Prague. Dagiti delegado a Czech ken Slovak siraragsak ken sibabara a pinalakpakanda ti anunsio idi mairuar ti kompleto a New World Translation of the Holy Scriptures kadagiti bukodda a pagsasao, nga usarenda iti ministerioda agraman iti panagadalda a personal ken iti kongregasion.
Idi met la 1991 a, damo unay iti historia, a nabalinan dagiti Saksi ni Jehova ti silalatak a nagkumbension kadagiti lugar a dati a sakup ti Union Soviet. Kalpasan ti kumbension sadi Tallinn, Estonia, adda naangay sadi Siberia. Uppat ti naangay kadagiti kangrunaan a siudad ti Ukraine, ken maysa sadi Kazakhstan. Adda 74,252 a dagup dagiti timmabuno. Ket bilang kabbaro a bunga ti trabaho a panagaramid ti adalan dagiti Saksi ni Jehova kadagitoy a lugar, 7,820 ti nangidatag iti bagida a maitaneb iti danum. Saan nga emosional a desision daydi a gapu la ta naayatanda iti kumbension. Dagiti kandidato ti bautismo siaannad a naisagana a nasakbay iti unos ti adu a bulbulan—ket kadagiti dadduma, adu a tawen.
Naggapuan dagitoy a tattao? Nabatad a ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova iti dayta a paset ti daga ket saan a karugrugi. Dagiti publikasion ti Watch Tower naipatulodda babaen iti koreo iti maysa nga interesado idiay Russia idi pay laeng 1887. Daydi immuna a presidente ti Watch Tower Society bimmisita a mismo sadi Kishinev (Moldova itan) idi 1891. Addada Estudiante ti Biblia a napan idiay Russia a nangasaba idi 1920’s; ngem nakaro ti ibubusor dagiti agtuturay, ket bassit la ti grupo dagidi naginteres iti mensahe ti Biblia. Nupay kasta, nagbaliw ti situasion kabayatan ken kalpasan ti Gubat Sangalubongan II. Nabaliwan dagiti nasional a beddeng, ket sabalin ti nangsakup iti nalawa a grupo dagiti populasion. Kas resultana, nasurok a sangaribo a Saksi a Ukranian ti pagsasaoda a dati a sakup ti makindaya a Poland sinakupen ida ti Union Soviet. Dagiti dadduma a Saksi a nagnanaed idiay Romania ken Czechoslovakia natakkuatanda a ti pagtataenganda nagbalinen a paset ti Union Soviet. Mainayon pay, dagiti Ruso a nagbalin a Saksi ni Jehova bayat a naipupokda kadagiti kampo konsentrasion dagiti Aleman nagawidda iti daga a nakayanakanda, ket awit-awitda idi ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios. Idi 1946, adda 4,797 nga aktibo a Saksi iti Union Soviet. Adu kadagitoy ti inyakar-akar ti gobierno iti unos ti adu a tawen. Adda dagidiay naipupok kadagiti kampo a pagbaludan. Sadinoman ti nakaipananda nangasabada. Immadu ti bilangda. Uray pay sakbay a legal a binigbig ti gobierno ida, adda dagiti grupo nga aktibo manipud Lviv idiay laud agingga sadi Vladivostok a masarakan iti makindaya a beddeng ti Union Soviet, iti ballasiw ti Japan.
Adu Itan ti Situtulok nga Umimdeng
Idi inangay dagiti Saksi dagiti kumbension idiay dati a U.S.S.R. idi 1991, nagundawayan ti publiko ida nga imatangan. Aniat’ reaksionda? Sadiay Lviv, Ukraine, adda opisial ti polisia a nagkuna iti maysa a kumbensionista: “Nalalaingkayo a mangisuro iti naimbag kadagiti sabali, sarsaritaenyo maipapan iti Dios, ket dikay makiraman iti kinaranggas. Pagsasaritaanmi no apay nga indadanesdakayo idi, ket makunami a dikam ngamin immimdeng idi kadakayo ket dimi ammot’ maipapan kadakayo.” Ngem ita adun ti umim-imdeng, ket kayat dagiti Saksi ni Jehova a tulongan ida.
Tapno epektiboda unay nga agtrabaho kadagitoy a daga, masapulda dagiti literatura ti Biblia. Dakkel a pamuspusan ti inyusuatda tapno sidadaras a maited dagitoy. Idiay Selters/Taunus, Alemania, dagiti Saksi ni Jehova gistay dinobleda dagiti pagimprentaanda. Nupay di pay nalpas idi dagitoy a pasilidad, agarup dua a lawas kalpasan a naikkat ti pannakaipawil idiay Makindaya nga Alemania, adda 25 tonelada a literatura ti naipatulod dita a lugar a naggapu iti pagimprentaan ti Selters. Nanipud idi naikkat ti pannakaipawil kadagiti daga ti Makindaya nga Europa agingga idi 1992, gistay 10,000 tonelada a literatura iti 14 a kangrunaan a pagsasao ti naipaktora kadagitoy nagduduma a pagilian manipud Alemania, sabali pay nga 698 tonelada manipud Italia, ken adu pay manipud Finland.
Gapu ta adu a tawtawendan a naiputputong, dagiti Saksi kadagiti dadduma a pagilian kasapulandat’ tulong no iti pannakaiwanwan dagiti kongregasion ken iti administrasion ti organisasion. Tapno mataming daytoy naganetget a kasapulan, dagiti aduan kapadasan a papanglakayen—no mabalbalin, us-usarenda ti pagsasao dayta a pagilian—binirukda ida idiay Alemania, Estados Unidos, Canada, ken dadduma pay. Situtulokda ngata a mapan kadagitoy a daga ti Makindaya nga Europa tapno tumulongda iti pakasapulan? Makaparagsak a talaga ti panangawatda! No adda pannakabalinna, naipatulod met dagiti panglakayen a nasanay iti Eskuelaan ti Gilead wenno iti Ministerial Training School.
Sa, idi 1992 naangay ti naidumduma a kumbension internasional sadi St. Petersburg, ti maikadua a kadakkelan a siudad ti Russia. Adda agarup 17,000 a delegado manipud 27 a daga iti ruar ti Russia. Dakkel ti inaramidda a pannakaipablaak ti kumbension. Adda dagiti immay a di pay pulos nakadamdamag kadagiti Saksi ni Jehova. Dimmanon ti 46,214 ti kangatuan a bilang ti timmabuno. Presente dagiti delegado manipud isuamin a paset ti Russia, dadduma manipud iti adayo a daya a kas iti Sakhalin Island, iti asideg ti Japan. Dadakkel a grupo dagiti naggaput’ Ukraine, Moldova, ken dadduma a pagilian a dati a paset ti U.S.S.R. Inawitda dagiti nasayaat a damag. Impakita dagiti report a ti promedio a tumabtabuno iti kada kongregasion kadagiti siudad a kas iti Kiev, Moscow, ken St. Petersburg ket doblienda ti bilang dagiti Saksi wenno ad-adu pay. Adu kadagidiay mayat a makiinnadal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova ket masapul nga agurayda nga umuna. Manipud Latvia, adda 600 a delegado nga immay ket ad-adu pay ti naggapu idiay Estonia. Adda kongregasion idiay St. Petersburg a nasurok a sangagasut ti nakasagana nga agpabautisar iti dayta a kumbension. Adu kadagidiay agin-interes ket agtutubo wenno indibidual a nangato ti adalda. Talaga, madaman ti dakkel a trabaho ti naespirituan a panagani iti daytoy nakalawlawa a teritoria a nabayagen a matmatmatan toy lubong a kas sarikedked ti ateismo!
Dagiti Talon Nakasaganadan nga Anien
Bayat a nagbaliw dagiti panangmatmat maipapan iti wayawaya iti relihion, dadduma met a pagilian, inikkatdan ti pannakaipawil kadagiti Saksi ni Jehova wenno impaaydan kadakuada ti nabayagen nga ur-urayenda a legal a pannakabigbig. Adu kadagitoy a lugar, sidadaanen a maummong ti nawadwad a naespirituan nga anien. Dagiti kasasaad ket kas iti dineskribir ni Jesus kadagiti adalanna idi kinunana: “Itangadyo dagiti matayo ket matmatanyo dagiti talon, ta nakasaganadan nga anien.” (Juan 4:35) Amirisenyo ti sumagmamano la a lugar idiay Africa a kastat’ kasasaadda.
Naipawil ti ministerio a panagbalaybalay dagiti Saksi ni Jehova idiay Zambia idi 1969. Kas banagna, dagiti Saksi sadiay binusbosda ti ad-adu a tiempo a nangiyadal iti Biblia kadagiti pagtaengan dagiti interesado. Dagiti dadduma inrugida met a biruken dagiti Saksi tapno paisuroda. Idin nagin-inut a limmukay ti panangiparit ti gobierno, ket immadu ti bilang dagiti makigimgimong. Idi 1992, adda 365,828 a timmabuno iti Pangrabii ti Apo idiay Zambia, 1 iti kada 23 nga umili!
Idiay amianan ti Zambia, idiay Zaire, rinibo pay dagidiay mayat a mangadal iti isursuro dagiti Saksi ni Jehova maipapan iti Nakristianuan a panagbiag agraman iti panggep ti Dios iti sangatauan. Idi 1990 idi impalubos ti kasasaad a luktan manen dagiti Saksi dagiti Kingdom Hall, adda dagiti lugar nga uray la 500 a tattao ti nagaaripuno kadagiti gimongda. Iti unos ti dua a tawen dagidiay 67,917 a Saksi ti Zaire ti mangikonkondukta ti 141,859 a panangyadal iti Biblia kadagita a tattao.
Makaklaat ti bilang dagiti daga a malukluktan. Idi 1990, dagiti misionero ti Watch Tower a naparuar idiay Benin 14 a tawenen ti naglabas opisial a napalubosandan nga agsubli, ket naluktan payen ti ruangan para kadagiti dadduma nga umay. Iti dayta met la a tawen pinirmaan ti Minister of Justice idiay Cape Verde Republic ti bilin a nangaprobar iti karta ti lokal nga Asosasion dagiti Saksi ni Jehova, ket iti kasta legalen ti pannakabigbigda. Sa, idi 1991 opisial a napalubosanen dagiti Saksi ni Jehova idiay Mozambique (a sadiay nakaro ti panangidadanes dagiti dati nga agtuturay kadakuada), idiay Ghana (a sadiay opisial a naiparit idi ti aktibidadda), ken idiay Ethiopia (a sadiay imposible idi ti mangasaba a sipapannayag wenno agasamblea iti unos ti 34 a tawen). Sakbay a nagngudo ti tawen, legal metten ti pannakabigbigda sadi Niger ken Congo. Idi rugrugi ti 1992, naikkat dagiti pannakaipawil wenno legal a nabigbigen dagiti Saksi ni Jehova idiay Chad, Kenya, Rwanda, Togo, ken Angola.
Masarakan ditoy dagiti tay-ak a nakasaganan iti naespirituan a panagani. Idiay Angola, kas pangarigan, dagdagus a napasaran dagiti Saksi ti 31 porsiento nga irarang-ay; mainayon pay, dagidiay gistay 19,000 a mangiwarwaragawag iti Pagarian mangikonkonduktada ti nganngani 53,000 a panagadal iti Biblia kadagiti pagtaengan. Tapno mataming dagiti kasapulanda nga administratibo a tulong para iti daytoy nagdakkel a programa ti edukasion iti Biblia idiay Angola agraman idiay Mozambique (a sadiay adut’ makasao iti Portugues), naawis dagiti kualipikado a panglakayen manipud Portugal ken Brazil tapno umakarda ket agpa-Africada tapno sadiayda nga ituloy ti ministerioda. Dagiti misionero a Portugues ti pagsasaoda naibaonda kadagiti kallukat a teritoria ti Guinea-Bissau. Ket dagiti makabael a Saksi idiay Francia ken dadduma a daga naawisda a tumulong a mangiringpas iti naganetget a trabaho a panangasaba ken panagaramid iti adalan idiay Benin, Chad, ken Togo, a sadiay adu nga umili ti makasao iti Pranses.
Maibilang kadagiti lugar a naisangsangayan ti kawadwad ti maapit nga agdaydayaw ken Jehova isu dagiti dati a sarikedked dagiti Romano Katoliko. Malaksid iti Latin America, napaneknekan a kasta idiay Francia (a ti report ti 1992 ipakitana a 119,674 dagiti Saksi nga ebanghelisador), ti España (nga addaan 92,382), ti Filipinas (addaan 114,335), ti Ireland (a 8 inggat’ 10 porsiento ti iyaadu dagiti Saksi iti kada tawen), ken ti Portugal.
Idi a 37,567 ti timmabuno iti kumbension dagiti Saksi sadi Lisbon, Portugal, idi 1978, kinuna ti magasin nga Opção: “Siasinoman nga adda sadi Fátima no tiempo dagiti perigrino, daytoy ket talaga a naigiddiat unay. . . . Ditoy [kumbension dagiti Saksi ni Jehova] maawan ti misticismo, a sandian ti panaggigimong a sadiay dagiti agkakapammatian pagsasaritaanda dagiti problemada, ti pammatida ken ti naespirituan a panangmatmatda. Ti panaglalangenda ipakitana ti naisalumina a marka ti naayat a relasion.” Iti simmuno a dekada, ti bilang dagiti Saksi idiay Portugal rimmang-ay iti gistay 70 porsiento.
Idiay met ngay Italia? Ti nakaro a kinakirang dagiti agngayangay nga agpadi a Katoliko isut’ gapu a narikpan dagiti dadduma a seminario. Adu a simbaan ti awananen iti padi. No dadduma dagiti dati a simbaan nagbalindan a puesto wenno opisina. Nupay no kasta, siiirut a limmaban ti simbaan tapno pasardengenna dagiti Saksi ni Jehova. Kadagiti naglabas a tawtawen sinugsoganda dagiti agtuturay tapno paksiatenda dagiti Saksi a misionero ket minandaranda dagiti polis a mangatipa kadagiti gimongda. Kadagiti dadduma a lugar idi 1980’s, dagiti padi nangipigketda kadagiti pakaammo kadagiti ruangan ti amin a balay (agraman ruangan dagiti Saksi ni Jehova), a kunana: “Dikay Agtuktok. Katolikokami.” Kastoy ti paulo dagiti periodiko: “Madanagan ti Simbaan Kadagiti Saksi ni Jehova” ken “‘Nasantuan a Gubat’ Maikontra Kadagiti Saksi ni Jehova.”
Idi nga inkagumaan dagiti Judio a papadi a patalnaen dagiti apostol idi immuna a siglo, ni Gamaliel, a mannursuro ti Linteg, nainsiriban nga imbalakadna: “No daytoy a gakat wenno daytoy nga aramid ket naggapu kadagiti tattao, dayta marpuogto; ngem no dayta ket naggapu iti Dios, dikayto kabaelan a rippuogen.” (Ara. 5:38, 39) Aniat’ nagbanaganna idi inkagumaan dagiti Romano Katoliko a papadi iti maika-20 a siglo a patalnaen dagiti Saksi ni Jehova? Ti trabaho ti 120 a Saksi idiay Italia idi 1946 saan a narpuog. Imbes ketdi, idi 1992, adda 194,013 nga aktibo a Saksi a naitimpuyog iti 2,462 a kongregasion iti intero a pagilian. Bale pinunnoda ti Italia iti pannursuro ti Sao ti Dios. Nanipud 1946 binusbosda ti nasurok a 550 milion nga oras a nakisarsarita kadagiti padada nga Italiano maipapan iti Pagarian ti Dios. Bayat a kastat’ inaramidda, impaimada kadakuada ti minilion a mismo a kopia ti Biblia agraman nasurok nga 400 milion a libro, bokleta, ken magasin a mangilawlawag kadagiti Kasuratan. Kayatda a siguraduen a dagiti taga Italia maaddaanda ti naan-anay a gundaway nga agtakder iti dasig ni Jehova sakbay nga umay ti Armagedon. Kabayatanna, laglagipenda ti insurat ni apostol Pablo iti 2 Corinto 10:4, 5, a: “Dagiti igam ti pannakidangadangmi saanda a nainlasagan, no di ket nabilegda gapu iti Dios a maipaay iti panangparmek kadagiti napigsa ti pannakaimulada a bambanag. Ta parparmekenmi dagiti panagrasrason ken tunggal natan-ok a banag a naibangon a maibusor iti pannakaammo ti Dios.”
Saan laeng a dagiti dati a sarikedked dagiti Katoliko ti as-asikasuen dagiti Saksi ni Jehova. Ammoda a kinuna ni Jesu-Kristo: “Iti isuamin a nasnasion ti naimbag a damag masapul a maikaskasaba.” (Mar. 13:10) Ket isu daytoy ti trabaho nga ar-aramiden dagiti Saksi. Idi 1992, adda 12,168 kadakuada nga okupado a mangipakpakaammo iti Pagarian ti Dios idiay India. Sabali pay a 71,428 kadakuada ti mangaskasaba idiay Republika ti Korea. Idiay Japan, adda 171,438, ket binulan a dumakdakkel ti bilangda. Itultuloyda pay met a danonen dagiti daga a bassit wenno awan pay naaramid a panangasaba.
Gapuna, idi maud-udi a paset ti 1970’s, damo unay a nabaelanda nga indanon ti mensahe ti Pagarian kadagiti umili ti Marquesas Islands ken idiay Kosrae—agpada a masarakan iti Taaw Pacifico. Nadanonda pay ti Bhutan, iti makin-abagatan a beddeng ti China, ken ti Comoros, iti daya a kosta ti Africa. Idi 1980’s naireport ti damo a panangasaba dagiti Saksi ni Jehova idiay Wallis ken Futuna Islands, agraman dagiti isla ti Nauru ken Rota, a masarakan amin iti abagatan a laud a Pacifico. Dadduma kadagitoy ti medio babassit a lugar; ngem adda dagiti umili sadiay, ket napateg dagiti biag. Pagaammo unay dagiti Saksi ni Jehova nga impadto ni Jesus a sakbay nga umay ti panungpalan, ti mensahe ti Pagarian maikasabanto “iti amin a mapagnaedan a daga.”—Mat. 24:14.
Panangbiruk Kadagiti Tattao Sadinoman ken Iti Aniaman a Tiempo
Nupay ti panangasaba iti binalaybalay agtultuloy kas kangrunaan a wagas nga us-usaren dagiti Saksi ni Jehova a mangdanon kadagiti tattao, mabigbigda nga uray iti daytoy a sistematiko a metodo dida madanon amin a tattao. Gapu iti kinaganetgetna, itultuloyda a biruken dagiti tattao sadinoman ti lugarda.—Idiligyo ti Juan 4:5-42; Aramid 16:13, 14.
No sumanglad dagiti barko kadagiti puerto ti Alemania ken idiay Netherlands, uray apagbiit laeng, ikagumaan dagiti Saksi ni Jehova a bisitaen ida, a kasabaanda nga umuna ti kapitan sadanto isaruno ti tripolante. Agawitda kadagiti literatura ti Biblia iti adu a pagsasao para kadagiti lallaki. Kadagiti tiendaan ti umili ti Chad, idiay Central Africa, saan a karkarna nga adda grupo ti 15 wenno 20 a tattao nga aggaaribungbong iti maysa a Saksi ni Jehova a makisarsarita kadakuada maipapan iti namnama ti Pagarian ti Dios. Agrerelieboda, dagiti Saksi kasaritada dagiti adda tianggeda agraman dagiti rinibo nga aggagatang no bigat ti Sabado kadagiti palengke ti Auckland, New Zealand. Dagidiay tattao a lumabas kadagiti estasion ti bus sadi Guayaquil, Ecuador—adu kadakuada ti naggapu kadagiti adayo a paset ti pagilian—asitgan dagiti Saksi ket mangitukonda kadagiti naintiempuan a broshur wenno La Atalaya ken ¡Despertad! Dagidiay agtrabaho iti rabii kadagiti tiendaan nga agpatpatnag sadi Siudad ti Nueva York bisitaen dagiti Saksi kadagiti puestoda tapno magundawayanda met a denggen ti naimbag a damag.
No agluganda kadagiti eroplano, tren, bus, ken kadagiti subway, adu a Saksi ni Jehova ti mangiranud kadagiti napateg a kinapudno ti Biblia kadagiti padada a pasahero. No pangaldaw idiay panggedanda ken idiay eskuelaan, kasta met no adda bumisita idiay balayda gaput’ negosio, gundawayanda a kasabaan dagita. Ammoda nga adu kadagitoy a tattao ti nalabit awan kadagiti balayda no aramiden dagiti Saksi ti regular nga isasarungkarda.
Bayat a kaskasabaanda dagiti sabali, dida met lipatan dagiti nasinged a miembro ti pamiliada ken dadduma a kabagian. Ngem idi a ni Maria Caamano, Saksi idiay Argentina, impakaammona iti pamiliana no kasano a natignay gaput’ naadalna iti Biblia, isut’ kinatawaanda wenno dida ikankano. Saan a naglusulos no di ket nagbiahe iti 1,900 a kilometro tapno kasabaanna dagiti dadduma a kabagianna. Adda dagiti nangawat a siraragsak. Nagin-inut, immimdeng dagiti dadduma. Kas resultana, kadagiti kabagianna addan nasurok a 80 a nataengan ken nasurok nga 40 nga ubbing a nangabrasa kadagiti kinapudno ti Biblia ket iranranuddan dagitoy kadagiti sabali.
Tapno matulonganna dagiti kabagianna, ni Michael Regan nagawid iti ilina a Boyle, County Roscommon, idiay Ireland. Kinasabaanna amin ida. Nasdaaw ti babai a kaanakanna gapu iti naragsak nga espiritu ken makapabang-ar a kasasaad ti panagbiag dagiti annak ni Michael. Di nagbayag isu ken ni lakayna immanamongda nga agadal iti Biblia. Idi nabautisaranda, imparit ni tatangna a sumrekda iti balay ti pamiliada. Nagin-inut, nupay kasta, a limmukneng ti kababalinna, ket inakseptarna ti sumagmamano a literatura—ta panggepna nga ibutaktak ti “kamali” dagiti Saksi. Ngem di nagbayag nabigbigna a ti basbasaenna isut’ kinapudno, ket idi agangay nagbautisaren. Nasurok a 20 a miembro ti pamiliana ti naitimpuyog itan iti kongregasion, a kaaduan kadakuada ti nabautisaranen.
Dagidiay ngay adda iti pagbaludan? Matulongan met kadi ida ti mensahe ti Pagarian ti Dios? Saan a baybay-an dagiti Saksi ni Jehova ida. Iti maysa a presuan idiay Norte America, dagiti urnos para iti personal a panangyadal iti Biblia kadagiti balud, agraman itatabuno kadagiti regular a gimong nga angayen dagiti Saksi ni Jehova idiay pagbaludan, namataud kadagiti naimbag a resulta nga uray la nga inyurnos ti administrasion ti presuan a maangay dagiti asamblea sadiay. Saan laeng a dagiti balud ti timmabuno kadagitoy no di agraman dagiti rinibo a Saksi a naggapu iti ruar. Uray kadagiti dadduma met a daga, ikagumaanda a kasabaan dagiti lallaki ken babbai kadagiti pagbaludan.
Saan a mamati dagiti Saksi ni Jehova a ti panagadal iti Biblia ket repormarenna amin a preso. Ngem ammoda sigun iti kapadasan nga adda dagidiay matulongan, ket kayatda nga ikkan ida iti gundaway a mangabrasa iti namnama ti Pagarian ti Dios.
Maulit-ulit a Pamuspusan a Mangdanon Kadagiti Puso
Ulit-uliten dagiti Saksi ni Jehova a sarungkaran dagiti tattao. Kas ti inaramid dagidi immuna nga adalan ni Jesus, “mapan[da] a naynay” kadagiti tattao iti naituding a teritoriada tapno gutugotenda ti interesda iti Pagarian ti Dios. (Mat. 10:6, 7) Kadagiti dadduma a lugar mabisitada amin a sangakabbalayan idiay teritoriada iti maminsan lat’ makatawen; kadagiti dadduma a lugar, binulanda a sumarungkar. Idiay Portugal, idiay Lisbon ken likmutna, a ti ratio ket 1 a Saksi iti kada 160 nga umili, sarungkaran dagiti Saksi dagiti umili iti kada lawas wenno umarngi dita. Idiay Venezuela, adda dagiti siudad a dagiti teritoria sadiay ket mawanas iti nasurok a maminsan kada lawas.
No ulit-uliten dagiti Saksi ni Jehova ti sumarungkar, saanda a padpadasen nga ipilit kadagiti tao ti mensahe ti Biblia. Ikagkagumaanda laeng nga ikkan idat’ gundaway a mangaramid iti nasaririt a desision. Itatta, adda dagidiay agkuna a saanda nga interesado; ngem ti nakaro a panagbalbaliw iti kabibiagda wenno kadagiti kasasaad ti lubong mabalin nga isut’ gapu nga umimdengdanton inton sumuno a tiempo. Gaput’ panagil-ilem wenno gapu la ta okupadoda unay, adu dagidiay talaga a dida pay nangnangngegan ti isursuro dagiti Saksi. Ngem ti maulit-ulit a nainggayyeman nga isasarungkar nalabit isunto ti gapu nga umimdengda. Dagiti tattao masansan a masdaawda iti kina-mapiar ken ti moral a kinatarnaw dagiti Saksi nga agnanaed iti sangakaarrubaanda wenno katrabahuanda. Kas resultana, inton agangay, aginteresto latta dagiti dadduma a mangammo no ania dayta mensaheda. Kastoy ti kinuna ti maysa a babai idiay Venezuela, kalpasan nga inakseptarna ti literatura ken ti naitukon a libre a panagadal iti Biblia: “Awan pay a pulos ti nangilawlawag kadagitoy a banag kaniak.”
Siaasi, dagiti Saksi ikagumaanda a danonen dagiti puso dagidiay kasarsaritada. Idiay Guadeloupe, nga adda 1 a Saksi iti tunggal 57 nga umili idi 1992, saan a karkarna a kunaen dagiti bumalay, “Saanak nga interesado.” No kasta, isungbat ni Eric Dodote: “Maawatankayo, ket isaadko toy bagik iti lugaryo.” Sananto inayon: “Ngem damagek kadakayo, Kayatyo kadi ti agbiag iti sidong dagiti nasaysayaat a kasasaad ngem dagiti agdama a kasasaad?” Kalpasan a mangngegna ti kunaen ti bumalay, usarennan ti Biblia a mangipakita no kasanonto nga iyeg ti Dios dagiti kasta a kasasaad idiay baro a lubongna.
Nasaysayaat Pay a Panangwanas iti Teritoria
Kadagiti kallabes a tawtawen narigrigaten a masarakan dagiti tattao kadagiti balayda kadagiti dadduma a daga. Masansan, mangged nga agpada ti lalaki ken ti asawana, ket iti ngudo ti lawas nalabit mapanda aglinglingay iti sabali a lugar. Tapno marisut daytoy a situasion, kadagiti adu a daga umad-adda nga agbalaybalay dagiti Saksi ni Jehova iti sardam. Idiay Britania, saan laeng a sublian dagiti dadduma a Saksi dagiti awan iti balayda iti nagbaetan ti alas seis ken alas otso iti rabii no di ket dagiti dadduma, tapno makasaritada dagidiay tattao sakbay a mapanda iti trabahoda, sarungkaranda idan sakbay ti alas otso iti bigat.
Uray pay no adda dagiti bumalay, nalabit narigat unay a kasarita ida no awan ti sigud nga imbitasion gapu ta estrikto ti pannakaguardia dagita gapu iti panagraira ti krimen. Ngem idiay Brazil no dagidiay narigat a madanon ket nasapada a mapan agpasiar iti igid ti Copacabana Beach, asitgan ida dagiti naregta a Saksi a nasapa met a napan sadiay a makisarsarita maipapan iti Pagarian ti Dios ken no kasanona a risuten dagiti problema ti sangatauan. Idiay Paris, Francia, no agawiden dagiti tattao kadagiti apartmentda iti malem, nalabit a masarakanda dagiti naisem nga agassawa a Saksi iti denna ti ruangan ti apartment, nga agur-urayda a makisarita kadagiti indibidual nga agnanaed kadagita a mayat a mangbusbos iti sumagmamano a minuto a dumngeg maipapan iti pamuspusan ti Dios a mangipaayto iti pudpudno a kinatalged. Idiay Honolulu, Siudad ti Nueva York, ken dadduma pay a lugar, ipamuspusanda met a danonen babaen iti telepono dagiti agtataeng kadagiti patakder a naguardiaan.
No agballigida a makasarita ti maysa iti kada balay, saan nga ipapan dagiti Saksi a nalpasen ti trabahoda. Tarigagayanda a kasarita amin nga indibidual a mabalinda a kasarita iti kada balay. No dadduma maaramidda daytoy babaen iti isasarungkarda iti nagduduma nga aldaw wenno naggigiddiat nga oras. Idiay Puerto Rico idi kinuna ti bumalay nga isu ket di interesado, dinamag ti Saksi no adda pay sabali dita a balay a mabalinna a kasarita. Nakasarita daytoy ti lalaki iti dayta a balay, a 14 a tawenen nga agsaksakit ket iti katrena laengen ti paggiyananna. Rimmayray ti pusona gapu iti namnama a nailanad iti Sao ti Dios. Idi simmaranta ti panaginteresna nga agbiag, di nagbayag mapanawannan ti katrena, timmabuno kadagiti gimong idiay Kingdom Hall, ket inranudnan ti nabirukanna a namnama kadagiti sabali.
Panangpapartak iti Panangasaba Bayat nga Umasideg ti Panungpalan
Adda pay sabali a nakagapu iti napalalo a kinapartak iti panangasaba kadagiti kallabes a tawtawen. Isu daytoy ti yaadu ti bilang dagiti Saksi a nagserbi kas payunir. Gapu ta tarigagayanda unay a busbosen ti kas kawadwad ti tiempoda a mabalin a pagserbi iti Dios, ken gaput’ naayat a pannakaseknanda kadagiti padada a tao, inyurnosda dagiti kasasaadda tapno busbosenda ti 60, 90, 140 nga oras wenno a-adu pay iti kada bulan iti ministerio idiay tay-ak. Kas met la idi ken apostol Pablo idi nangasaba sadi Corinto, Grecia, dagidiay mangibaklay iti serbisio a kinapayunir agbalinda a “napalalo nga okupado iti sao,” nga ikagumaanda a kasabaan amin a tao a mabalinda a kasabaan maipapan iti Mesianiko a Pagarian.—Ara. 18:5.
Idi 1975 adda 130,225 a payunir iti intero a lubong. Idi 1992 adda 605,610 a promedio iti kada bulan (agraman regular, auxiliary ken espesial a payunir). Gapuna, bayat ti periodo a ti bilang dagiti Saksi iti intero a lubong ket rimmang-ay iti 105 porsiento, dagidiay nangiwaya iti iraramanda iti amin a tiempo a panagministro rimmang-ay iti 365 porsiento! Kas resultana, ti kawadwad ti tiempo nga aktual a nabusbos iti panangasaba ngimmato manipud 382 a milion agingga iti gistay nasurok a maysa a bilion nga oras iti tinawen!
‘Ti Bassit Nagbalin a Sangaribo’
Dinutokan ni Jesu-Kristo dagiti pasurotna nga agbalinda a saksina iti kaadayuan a paset ti daga. (Ara. 1:8) Baeten ken propeta Isaias, impadto ni Jehova: “Ti bassit a mismo agbalinto a sangaribo, ket ti mammano maysa a maingel a nasion. Siak a mismo, ni Jehova, papartakekto inton tiempona.” (Isa. 60:22) Ti rekord ibatadna nga ar-aramiden dagiti Saksi ni Jehova ti trabaho nga impadto ni Jesus, ket napasaranda ti klase ti irarang-ay nga inkari a mismo ti Dios.
Idi nagngudo ti Gubat Sangalubongan II, ad-adda nga idiay Norte America ken Europa ti ayanda; adda met sumagmamano idiay Africa; ken dadduma, babbabassit a grupo, dagidiay naiwaras iti intero a globo. Dida pay pulos naidanon idi ti mensahe ti Pagarian kadagiti amin a pagilian, wenno nadanonda man ti amin a paset ti daga a datin a nangasabaanda. Buyogen ti nakaskasdaaw a kinapartak, nupay kasta, nagbalbaliwen ti ladawan.
Amirisenyo ti Norte America. Ti kontinente mangrugi iti Canada idiay amianan aginggat’ Panama, adda siam a dagdaga iti nagbaetanda. Idi 1945 adda 81,410 a Saksi iti daytoy naglawa a deppaar. Uppat kadagita a daga ti nangireport iti basbassit ngem 20 a Saksi iti tunggal maysa, ket adda maysa a pagilian nga awan a pulos ti organisado a panangasaba. Nanipud idin, naganetget ken awan sardayna a panangasaba ti naited kadagitoy amin a dagdaga. Idi 1992, addan 1,440,165 a Saksi ni Jehova itoy a paset ti daga. Kaaduan kadagitoy a dagdaga, kada Saksi, iti promedio, adda laengen sumagmamano a gasut a tattao a kasabaanda. Dakkel a paset ti populasion ti sarsarungkaran dagiti Saksi kada sumagmamano a bulan; adu dagidiay linawas a masarsarungkaran. Nasurok a 1,240,000 a panagadal iti Biblia ti maikonkondukta kadagiti interesado nga indibidual ken grupo.
Idiay ngay Europa? Daytoy a paset ti globo mangrugi idiay Scandinavia sa agpaabagatan idiay Mediteraneo. Iti ruar ti kaadduan ti dati a maawagan Union Soviet, naipaayen ti nawadwad a pammaneknek idiay Europa sakbay ti Gubat Sangalubongan II. Nanipud idin, timmanoren dagiti kabbaro a kaputotan, ket uray isuda maipakpakita met manipud Kasuratan a ti Pagarian ti Dios dandaninan suktan amin a natauan a gobierno. (Dan. 2:44) Manipud iti sumagmamano a ribo a Saksi a nangaskasaba iti sidong ti pannakaiparit bayat ti gubat, ti bilang dagiti mangiwarwaragawag iti Pagarian iti 47 a daga a ti reportda naipablaak idi 1992 dimmanon iti 1,176,259, agraman kadagiti lugar a dati a paset ti U.S.S.R., agpada iti Europa ken Asia. Iti tunggal maysa kadagiti lima a pagilian—ti Alemania, Britania, Francia, Italia, ken Poland—adda nasurok 100,000 a naregta a Saksi. Ket aniat’ nagapuanan amin dagitoy a Saksi? Ipakita ti reportda iti 1992 nga iti dayta a tawen, nabusbosda ti nasurok a 230,000,000 nga oras a panangaskasaba iti publiko, isasarungkar iti binalaybalay, ken panangyadal iti Biblia kadagiti pagtaengan. Iti panagebanghelioda, dagitoy a Saksi dida linabsan uray bassit a republika ti San Marino, dagiti pagilian ti Andorra ken Liechtenstein, wenno Gibraltar. Talaga, maipapaay ti naipadto a panangsaksi.
Ti Africa umaw-awat met ti nawadwad a pammaneknek. Ipakita dagiti rekord nga agingga idi 1945, dimmanon ti naimbag a damag kadagiti 28 a pagilian dita a kontinente, ngem sangkabassit la nga aktual a panangasaba ti naangay iti kaaduan kadagitoy a pagilian. Nanipud idin, nupay kasta, adun ti nairingpas sadiay. Idi 1992, addan 545,044 a nareregta a Saksi iti kontinente ti Africa, nga ikaskasabada ti naimbag a damag iti 45 a pagilian. Idi marambakan ti Pangrabii ti Apo iti dayta a tawen, adda 1,834,863 a timmabuno. No kasta, saan laeng a ti irarang-ay ti nakaskasdaaw no di ket karkarna ti potensial ti kanayonan nga ilalawa!
Ti report ti Sud America kaskasdi met a nagpaiduma. Nupay maysa laeng kadagiti 13 a pagilian ti di nadanon iti mensahe ti Biblia sakbay ti Gubat Sangalubongan II, iti daydi a tiempo adda laeng 29 a kongregasion iti intero a kontinente, ket kaskasdi nga awan pay idi ti organisado a panangasaba iti dadduma kadagita a pagilian. Kaaduan a pannakaikasaba ti Pagarian ket masanguanan pay laeng ti pannakaaramidna. Nanipud idin simamaingel ti panagtrabaho dita dagiti Saksi. Dagidiay nabang-aran iti danum ti biag siraragsak nga inyawisda kadagiti sabali, a kunkunada: ‘Umaykayo, ket mangalakayo iti danum ti biag nga awan bayadna.’ (Apoc. 22:17) Idi 1992, adda 683,782 nga ad-adipen ni Jehova kadagiti 10,399 a kongregasion idiay Sud America a siraragsak a makiramraman itoy a trabaho. Dadduma kadakuada ti dimmanon kadagiti lugar a di pay naan-anay a nakasabaan. Dagiti dadduma inulit-ulitda ti napan kadagidiay datin a nakasabaan, tapno paregtaenda dagiti tattao nga inda “ramanan ken kitaen ta ni Jehova naimbag.” (Sal. 34:8) Regular nga inkonduktada ti 905,132 a panagadal iti Biblia kadagiti pagtaengan tapno tulonganda dagiti interesado nga agbiag kadagiti dalan ni Jehova.
Amirisenyo met ti Asia ken dagiti adu nga isla agraman grupo dagiti isla iti intero a globo. Aniat’ nagapuanan kadagita? Agingga idi agngudo ti gubat, adu kadagitoy a lugar ti narasay lat’ pannakaiwaragawag ti Pagarian kadakuada. Ngem impadto ni Jesu-Kristo a daytoy naimbag a damag ti Pagarian maikasabanto “iti amin a mapagnaedan a daga a maipaay a pammaneknek kadagiti amin a nasion.” (Mat. 24:14) Kas maitunos dita, bayat dagiti dekada nanipud Gubat Sangalubongan II, ti pannakaikasaba ti naimbag a damag a dati ket dimmanon iti 76 kadagitoy a pagilian, isla, ken grupo dagiti isla nagsaknap iti sabali pay nga 40 ket nagangganeget pay kadagiti lugar a datin a nadanon. Iti daytoy naglawa a teritoria, idi 1992 adda nasurok nga 627,537 a debosionado a Saksi a tinagiragsakda unay nga ipakaammo dagiti “maingel nga aramid ken ti dayag ti kinatan-ok ti kinaari” ni Jehova. (Sal. 145:11, 12) Saan idi a nalaka laeng ti ministerioda. Adda dagiti lugar nga adu nga oras nga agbiaheda babaen iti bapor wenno eroplano tapno madanonda dagiti nasulinek nga isla iti teritoriada. Ngem idi 1992 nabusbosda ti nasurok a 200,000,000 nga oras iti panagebanghelio ket nangikonduktada ti 685,211 a regular a panagadal iti Biblia.
Ti kaitungpalan ti kari a ‘ti bassit agbalinto a sangaribo’ talaga a napasamaken, ket aglaplapusanan pay! Iti tunggal maysa kadagiti nasurok a 50 a daga nga idi ket awan pay uray ‘bassit’ laeng—nga awan Saksi ni Jehova dita idi 1919, nga awan pulos naaramid a panangaskasaba—adda ita nasursurok a sangaribo a mangidaydayaw ken Jehova. Iti dadduma kadagitoy a daga, adda itan pinullo ribo, wen, ket nasurok a sangagasut a ribo pay, a Saksi ni Jehova a sireregtada a mangiwarwaragawag ti Pagarian ti Dios. Iti intero a lubong, dagiti Saksi ni Jehova nagbalinda a “maingel a nasion”—nga ad-adut’ bilangda kas nagkaykaysa a sangalubongan a kongregasion ngem ti indibidual a populasion ti uray ania kadagiti di kumurang 80 nga independiente a nasion toy lubong.
Kasanot’ Kawadwad ti Nakasabaan iti “Dadduma a Pagilian”?
Ramanenna dagiti amin a nadakamaten, sigun idi 1992, adda pay 24 a “sabsabali a pagilian”—a dita dagiti Saksi ni Jehova nagsagabada ti nakaro a panangiparit ti gobierno ken dagidiay lugar nga awan detaliado a report a naipablaak. Adun a panangasaba ti naaramid iti dadduma kadagitoy a pagilian. Kaskasdi, adda dagiti daga a bassit unay ti bilang dagiti Saksi. Adda dagiti tao a di pay nakangngeg iti mensahe ti Pagarian. Ngem agtalek dagiti Saksi ni Jehova a maitedto dayta kasapulan a pammaneknek. Apay?
Ngamin ipakita dagiti Kasuratan a ni Jesu-Kristo, manipud iti nailangitan a tronona, isu a mismo ti mangiwanwanwan iti trabaho. (Mat. 25:31-33) Iti sidong ti panangidirihirna adda “anghel nga agtaytayab iti nagtangatangan” a nakaikomitan ti rebbengen a mangideklara ti agnanayon a naimbag a damag ket idagadagna iti “tunggal nasion ken tribo ken dila ken ili” nga inda “agbuteng iti Dios ket ipaayda kenkuana ti dayag.” (Apoc. 14:6, 7) Awan bileg sadi langit wenno ditoy daga a makabael a mangpasardeng ken Jehova a mangguyugoy kenkuana dagidiay “siuumiso ti panagannayasda maipaay iti agnanayon a biag.”—Ara. 13:48; Juan 6:44.
Awan paset ti daga a naiputputong unay a di mabalin a danonen ti mensahe ti Pagarian. Bumisita dagiti kabagian. Dagiti telepono ken koreo awitenda ti damag. Dagiti negosiante, trabahador, estudiante, ken turista makasarita dagiti tattao kadagiti sabali a nasion. Kas iti naglabas, kasta met ita, ti napateg a damag a ni Jehova intronona ti nailangitan nga Arina nga addaan autoridad kadagiti nasion agtultuloy a maipakaammo babaen kadagitoy a pamuspusan. Siguraduen dagiti anghel a dagidiay mabisbisin ken mawaw iti kinapudno ken kinalinteg ket madanon.
No pagayatan ti Apo a maaramid ti mas direkta a panangikasaba ti mensahe ti Pagarian kadagiti lugar nga agingga ita ket pinawilan dagiti gobierno, kabaelan ti Dios nga imaniobra dagiti kasasaad tapno baliwan dagita a gobierno dagiti alagadenda. (Prov. 21:1) Ket no adda pay dagiti maluktan a gundaway, siraragsakto nga itukon dagiti Saksi ni Jehova ti bagbagida tapno siguraduenda a dagiti umili kadagita a daga ket awatenda ti amin a tulong a mabalin nga itden tapno maadalda ti naayat a panggep ni Jehova. Determinadoda nga agtultuloy nga agserbi nga awan sarday agingga a kunaen ni Jehova baeten ken Jesu-Kristo a nalpasen ti trabaho!
Idi 1992, okupado a mangaskasaba dagiti Saksi ni Jehova iti 229 a dagdaga. Iti dayta a tawen dimmanonen ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios iti nagduduma a pamay-an iti 235 a daga. Sangapulo kadagitoy ti damo a nagteng kalpasan ti 1975.
Kasanot’ kaganetget ti naited a panangasaba? Ay ket, iti damo a 30 a tawen kalpasan ti Gubat Sangalubongan II, binusbos dagiti Saksi ni Jehova ti 4,635,265,939 nga oras a nangasaba ken nangisuro maipapan iti nagan ken Pagarian ni Jehova. Nupay kasta, gapu ta ad-adun dagiti Saksi ken nawadwad kadakuada ti adda iti amin a tiempo a panagserbi, bayat ti simmuno a 15 a tawen (kagudua laeng ti tawtawen a kaaduna), 7,858,677,940 nga oras ti nabusbos a panangasaba iti publiko ken iti binalaybalay agraman panangyadal iti Biblia kadagiti pagtaengan. Ket lallalo a gimmanetget ti trabaho, idi nga inreportda ti 951,870,021 nga oras itoy a trabaho idi 1990/91 ken nasurok a maysa a bilion nga oras iti simmuno a tawen.
Ti dagup dagiti literatura ti Biblia nga imbunong dagiti Saksi a mangipablaak iti Pagarian, a buyogen ti nagduduma a pagsasao a nakaiyimprentaanda, awan pumadpad iti uray ania a natauan a tay-ak. Saan a kompleto dagiti rekord; ngem dagiti naidulin a report ipakitada nga iti 294 a pagsasao, adda 10,107,565,269 a libro, bokleta, broshur, ken magasin, agraman dagiti di mabilang a binilion a tract, ti naipaima kadagiti interesado a tattao manipud 1920 aginggat’ 1992.
Idi maisurat daytoy, saan pay a nakompleto ti sangalubongan a panangasaba. Ngem ti trabaho a nairingpas ken dagiti sirkumstansia a nakaangayanda paneknekanna ti panagandar ti espiritu ti Dios.
[Blurb iti panid 502]
Nakaawis ti atension dagiti dadakkel a kumbension ken Nakristianuan a kondukta dagiti delegado
[Blurb iti panid 505]
“No maipapan iti kinaurnos, kinatalna, ken kinadalus, mapagulidanan dagiti nakikumbension”
[Blurb iti panid 507]
Naangay dagiti historiko a kumbension kadagiti lugar a napawilan dagiti Saksi iti pinullo a tawen
[Blurb iti panid 508]
Naipatulod dagiti rinibo a tonelada a literatura ti Biblia kadagiti dagdaga ti Makindaya nga Europa
[Blurb iti panid 509]
Nagbulontario dagiti kualipikado a panglakayen nga umakar kadagiti daga a nangnangruna nga agkasapulan
[Blurb iti panid 516]
Ti tarigagayda isut’ panangdanon ti kaaduan nga indibidual iti tunggal balay
[Blurb iti panid 518]
Ti nakaskasdaaw nga idadakkel ken mabalin nga ilalawa pay
[Dagiti graph/Dagiti ladawan iti panid 513]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
Irarang-ay Dagiti Manangiwaragawag iti Pagarian iti Oriente
India
10,000
5,000
1950 1960 1970 1980 1992
Republika ti Korea
60,000
30,000
1950 1960 1970 1980 1992
Japan
150,000
100,000
50,000
1950 1960 1970 1980 1992
[Ladawan iti panid 503]
Ti Morumbi Stadium, sadi São Paulo, Brazil (makita iti baba), ken ti Maracanã Stadium, sadi Rio de Janeiro, naggiddan a naaramat idi 1985 para kadagiti umariwekwek a timmabuno iti kumbension dagiti Saksi ni Jehova
[Dagiti ladawan iti panid 504]
Paset dagiti nagpabautisar sadi Chorzów, Poland, idi 1989
[Dagiti ladawan iti panid 506]
Dadduma Kadagiti Historiko a Kumbension idi 1991
Prague, Czechoslovakia
Tallinn, Estonia (kannawan)
Zagreb, Croatia (kannawan)
Budapest, Hungary (ngato)
Baia-Mare, Romania (kannawan)
Usolye-Sibirskoye, Russia (baba)
Alma-Ata, Kazakhstan (ngato)
Kiev, Ukraine (kattigid)
[Dagiti ladawan iti panid 511]
Kumbension internasional dagiti Saksi ni Jehova, sadi St. Petersburg, Russia, idi 1992
Nabara nga internasional a rikna
Manipud Russia
Manipud Moldova
Manipud Ukraine
Adu nga agtutubo ti dimmar-ay
Ni M. G. Henschel (kattigid) salaysayenna ti programa ken Stepan Kozhemba (tengnga), iti tulong ti interprete
Dagiti baniaga a delegado insangpetda dagiti Biblia a Ruso nga usaren dagiti Saksi iti intero a Russia
[Dagiti ladawan iti panid 512]
Kadagidi 1980’s ti Iglesia Katolika indeklarana ti gubat kadagiti Saksi, sigun kadagitoy nga Italiano a diario
[Ladawan iti panid 514]
No sumanglad dagiti barko sadi Rotterdam, Netherlands, adda sadiay dagiti Saksi a makisarita kadagiti marino maipapan iti Pagarian ti Dios
[Ladawan iti panid 515]
Nupay masansan a mawanas ti teritoria, a kas ditoy Guadeloupe, itultuloy latta dagiti Saksi a danonen ti puso dagiti kaarrubada babaen iti naimbag a damag