Dagiti Saksi ni Jehova iti Makindaya nga Europa

IDI narpuog ti Pader ti Berlin idi Nobiembre 1989, impadamag ti Asiaweek nga “agarup 2 milion a taga Daya nga Aleman ti simrek iti makinlaud a paset iti nabingay a pagilianda iti uneg ti dua nga aldaw kalpasan ti pananglukat ti East Berlin iti beddeng.” Aniat’ misionda?

Para kadagiti nabakbaknang, daytat’ panaggatang. Para kadagiti dadduma, daytat’ kangrunaanna panagbuya kadagiti magatgatang ken panangraman iti kabbaro a nasarakanda a wayawaya. Adut’ nakasarak kadagiti Saksi ni Jehova kadagiti kalsada iti Berlin ken dagiti dadduma a siudad ket immawatda kadagiti literatura kadakuada. Nanipud idin, dadduma ti nagsuraten iti sanga nga opisina ti Watch Tower Society idiay Selters, iti asideg ti Frankfurt, ti am Main, a mangiyeb-ebkas kadagiti nakaskasdaaw a panagtignay.

Maysa a surat kinunana: “Idi binisitak ti West Berlin iti damdamo unay iti panagbiagko, nakaawatak iti maysa a kopia iti Ti Pagwanawanan kas regalo manipud kadagiti Saksi ni Jehova iti kalsada. Nanipud idin, rinugiak manen ti mangsukimat iti Biblia, ket uray no nakaad-adu ti parikutko, maminsan manen adda mangipaay kaniak iti namnama ken rag-o iti panagbiag. Maragsakanakto no mabasakto ti libro a Ti Kinaagtutuboyo—Pananggun-od ti Kasayaatan iti Dayta. Kayatko met ti makasabet kadagiti Saksi ni Jehova.”

Ti sabali pay a bisita ti nagsurat: “Bayat ti ilalasatko iti usok nga agturong idiay Nuremberg, inikkannak ti maysa a babai kadagiti kopia iti Agriingkayo! ken Ti Pagwanawanan. Naragsakanak idi binasak ida. Iti sumagmamano nga aldawen us-usarek manen nga inaldaw ti Biblia.”

Naaramid dagiti kumbension dagiti Saksi ni Jehova kadagiti kangrunaan a siudad iti intero a Makindaya nga Europa bayat ti kalgaw iti 1990. Ti Olympia Stadium nga adda iti makuna idi a West Berlin isut’ lugar ti maysa a kumbension nga inatenderan dagiti Saksi manipud adu a nasnasion, agraman ti makindaya nga Alemania. Napattapatta a kadagiti 44,532 a timmabuno, agarup 30,000 ti naggapu iti makindaya nga Alemania. Ti diario a Berliner Morgenpost impadamagna a 1,017 a baro a Saksi ti nabautisaran idiay paglanguyan iti Olympic, a nangusar iti naan-anay a pannakaitaneb iti danum, ti pamay-an a “dagiti makiraman nainget ti panangsurotda iti padron dagiti immuna a Kristiano.”

Kasano ti panagbaliw dagiti bambanag idiay makindaya nga Alemania? Idi Marso 1990 dagiti diario ti Makindaya nga Aleman inyanunsioda ti panagbalin a legal dagiti Saksi ni Jehova. Iti sidong ti titulo a “Dagiti Saksi ni Jehova Legal Manen,” ti diario ti Makindaya nga Aleman a Mitteldeutsche Zeitung kinunana: “Ti Marso 14 kaipapananna ti panagpatingga iti panangiparit a nagpaut iti uppat a dekada. Iti daytoy nga aldaw dagiti Aleman a pannakabagi dagiti Saksi ni Jehova pinanawanda ti patakder iti G[erman] D[emocratic] R[epublic] State Secretariat for Church Affairs nga addaan manen iti opisial a dokumento a mangipalubos iti komunidad ti kapammatianda a mangalagad iti relihionda a siwayawaya iti uneg ti pagturayan iti GDR.”

Maysa a surat a naawat idi primavera manipud iti maysa a Saksi idiay Leipzig ibagana ti estoria: “Maysa a lawas a napalabasen kaskasdi pay laeng a sililimed a gumatgatangkami iti naespirituan a taraon a saggabassit. Itan [Marso 14, 1990] opisialen a nabigbigkami! Iti mabiiten mangibabakaminton iti karga ti maysa a trak nga uppat a tonelada a literatura!” Kinapudnona, ti damo a trak a simrek iti Makindaya nga Alemania nagkarga iti 25 tonelada a literatura iti Biblia, ket iti uneg ti sumaganad a dua a bulan, 250 a tonelada ti maipatulodto pay. Kasta unay ti naespirituan a pannakabisin dagidiay a Saksi a naparitan iti nasurok nga 40 a tawen!

No lagipentayo nga agpadpada a ti Nazismo (1933-45) ken ti Komunismo pinadasda a pukawen ti trabaho dagiti Saksi idiay Alemania, ti napalabas ken agdama nga aktibo nga aktibidadesda ket nagsayaatan a pammaneknek iti kinatarnawda ken ti bendision ti Dios kadakuada.

Dagiti Saksi ni Jehova Idiay Union Soviet

Idi Disiembre 1989, ni Mikhail Gorbachev nakipagkita ken ni Papa John Paul II idiay Vaticano. Ti diario ti Soviet a Pravda impadamagna a kunkuna ni Gorbachev maipapan itoy a panagsarita: “Naaddaankami iti napaut ken nakapatpateg a panagsarita. . . . Nagsaritaanmi ti maipapan iti relihion ken dagiti mainaig a bambanag a mapaspasamak idiay Europa, ti lubong, ken ti Union Soviet.” Ti L’Osservatore Romano, ti opisial a diario ti Vaticano, impadamagna a kinuna ni Mr. Gorbachev iti palawagna iti papa: “Dagiti tattao kadagiti adu a pampammati, agraman dagiti Kristiano, Muslim, Judio, Budista ken dadduma pay, agnanaedda idiay Union Soviet. Aminda addaanda iti kalintegan a mangpennek iti naespirituan a kasapulanda. Din agbayag, ti Linteg iti Wayawaya iti Konsiensia masurotton iti pagiliantayo.”

Pudno iti dayta a sao, idi Setiembre 1990 inanamongan ti Soviet ti maysa a linteg a mangipalubos iti wayawaya iti konsiensia. Ti Artikulo 3 iti linteg kas naipaulog kunaenna: “Maitunos iti kalintegan iti wayawaya iti konsiensia, tunggal umili ikeddengna maipaay iti bagina ti relasionna iti relihion, adda kalinteganna a mangalagad nga indibidual wenno sangsangkamaysa a kadua dagiti dadduma iti aniaman a relihion wenno awan alagadenna, a mangiyebkas ken mangisaknap iti pammatina a maitunos iti relasionna iti relihion.”

Addada rinibo a Saksi ni Jehova idiay Union Soviet a mangin-inanama iti panangalagadda iti relihion. (Kitaenyo ti panid 22.) Maipaay iti 1990 a “Nadalus a Pagsasao” a Kumbension, nasurok a 17,000 a delegado manipud iti Union Soviet ti timmabuno kadagiti sesion a Russo idiay Warsaw kas pannakabagi dagiti amin a Saksi a naiwaras iti intero nga Union Soviet. In-inanamaenda ti aldaw inton posiblenton ti mangaramid kadagiti kumbension idiay Union Soviet.

Irarang-ay Idiay Poland

Nagbalin a legal dagiti Saksi ni Jehova idiay Poland idi Mayo 1989. Nanipud idin maysa a sanga nga opisina ti naipasdek, ket dagiti napalawa a pasilidad maibangbangondan iti asideg ti Warsaw. Dati, ginasgasut nga agtutubo a Saksi ti naibalud gapu iti isyu iti neutralidad a Kristiano. Itan mailaksiddan manipud iti panagserbi iti militaria ken ti pannakadusa no mangiparangda kadagiti umiso a sertipiko.

Dagiti kumbension a naaramid idiay Poland idi 1989 ken 1990 ket sabali manen a dakkel a pakatignayan dagiti Saksi sadiay. Maysa a report kunaenna a ti bilang dagiti aktibo a Saksi idiay Poland ngimmato a binulan bayat ti napalabas a tawen, nga adda baro a kangatuan a bilang a nasurok a 97,000. Awan duadua ti Poland isunton ti maika-12 a nasion nga addaan iti nasurok a 100,000 a Saksi.a Ti timmabuno iti Memorial iti ipapatay ni Kristo idi Abril ket 188,861 a tattao.

Wayawaya ti Relihion Idiay Romania

Naragsakan dagiti Saksi idiay Romania a makangngeg a nagbalin a legal ti pannakilangenda idi Abril 1990. (Kitaenyo ti kahon, panid 13.) Di nagbayag naorganisar dagiti asamblea sirkito iti intero a nasion, ket iti maysa a serie nasurok a 44,000 ti adda sadiay, kaskasdi adda laeng agarup 19,000 a Saksi iti pagilian iti dayta a tiempo. Pudno adu a taga Romania ti mangipangpangag iti mensahe ti Pagarian.

Dagiti kumbension distrito nga addaan iti sangalubongan a tema maipaay iti 1990 a “Nadalus a Pagsasao” ket naaramidda kadagiti siudad iti Brasov ken Cluj-Napoca. Naiparang ti programa iti pagsasao a Romaniano ken Hungariano. Nasurok a 36,000 ti adda sadiay, ket 1,445 ti nabautisaran.

Babaen iti Enero 1, 1991, a bilang, nangrugi a naipablaak Ti Pagwanawanan iti pagsasao a Romaniano a maigiddan iti Ingles ken iti naan-anay a kolor.

Iti asideg a Bulgaria, a sadiay ti relihion nga Eastern Orthodox ti ad-adu, awan pay ti legal a pannakabigbig dagiti Saksi ni Jehova ngem mangab-abangda kadagiti kukuarto maipaay kadagiti gimongda iti kongregasion. Nasurok a dua gasut ti nagbiahe a napan idiay Salonika, Grecia, maipaay iti “Nadalus a Pagsasao” a Kumbension a naaramid iti Bulgariano ken Griego.

Naimbag a Damag Manipud Hungary

Ti Hunio 27, 1989, ket maysa a historiko nga aldaw para kadagiti Saksi idiay Hungary. Inyanunsio ti diario a Magyar Nemzet: “Ti State Office for Church Affairs inwaragawagna ti relihiuso nga asosasion dagiti Saksi ni Jehova idiay Hungary, sigun iti linteg a maitunos iti wayawaya iti relihion, kas maysa a legal a mabigbigbig a relihiuso a pammati.” Ti damag naiyanunsio iti radio ken iti TV. Naammuan dagiti taga Hungary a dagiti Jehova Tanúi (Saksi ni Jehova) legal met laengen a mabigbig ti trabahoda.

Tapno saklawen dagiti kangrunaan a luglugar iti pagilian, naaramid dagiti “Nadalus a Pasasao” a kumbension idiay Pecs, Miskolc, Debrecen, ken Budapest. Adda 2,000 nga agsasao iti Hungariano manipud Czechoslovakia ken ti Union Soviet. Tapno ipaganetget ti internasional a panagkaykaysa dagiti Saksi ni Jehova, maysa a grupo dagiti 700 a bumisbisita a delegado manipud Finland ti timmabuno. Ti nagupgop a timmabuno idiay Hungary ket 21,568, agraman ti nasurok a 2,000 a delegado a taga Romania.

Nanipud Enero 1990, dagiti Saksi idiay Hungary umaw-awatdan a kanayon kadagiti naan-anay ti kolorna a magasin, a maipatarus a maigiddan kadagiti orihinal nga Ingles.

Umad-addang Idiay Czechoslovakia

Iti daytoy napintas a pagilian dagiti kabambantayan ken nadam-eg a katantanapan, dagiti Saksi ni Jehova okupadoda a tumultulong iti kaarrubada a makaadal iti ad-adu maipapan ti Biblia. Kuna ti maysa a report: “Sipapanayag a maar-aramid ti trabaho, ket maar-aramid dagiti dadakkel a panaggigimong.” Mainanama ti panagbalinna a legal iti mabiiten.

Kalpasan dagiti panagbalbaliw iti Makindaya nga Alemania idi Nobiembre 1989, dagiti Saksi idiay Czechoslovakia nagtignayda a dagus ket inorganisarda ti serie dagiti asamblea sirkito bayat dagiti bulbulan iti Abril agingga iti Hunio 1990. Kas banagna, iti damdamo unay, adda ti positibo a report ti pagiwarnak maipapan kadagiti Saksi. Itatta, addada nasurok a 21,000 a Saksi idiay Czechoslovakia, ket idi 1990 adda 40,295 a timmabuno iti Memorial iti ipapatay ni Kristo. Nasurok a kagudua kadagiti kongregasion ti nakaabangen kadagiti luglugar a mabalin a pangaramidanda kadagiti gimgimong, ket 12 a kongregasion ti addaan payen kadagiti bukodda a Kingdom Halls.

Naaramid ti maysa a kumbension idiay Prague idi Agosto 1990, nga addaan iti timmabuno a 23,876, ket 1,824 ti nabautisaran. Tapno mapagbalin a presentable ti stadium maipaay iti kumbension, nasurok a 9,500 a Saksi ti nagboluntario a nangbusbos iti nasurok a 58,000 nga oras a nagdalus ken nagpinta. Maysa a pannakabagi iti TV iti Czechoslovakia ti nagkomento: “Nakabisitakamin kadagiti adu nga okasion iti kagimongan, ngem dayawenmi ti panangorganisaryo ditoy stadium. Dandani dikam mamati a damdamoyo ti mangorganisar iti kasta a panagtitipon.” Kinuna ti maysa a bisita: “Dayawek ti naespirituan a kasasaad, ti naimpusuan a relasion, ken ti ayat iti ummong dagiti kakabsatyo. Immayak kas maysa a gayyem; pumanawak a dakdakkel pay ngem gayyem.”

Dagiti magasin a Pagwanawanan ken Agriingkayo! maipabpablaakdan iti naan-anay a kolor iti pagsasao a Czech ken Slovak, ket Ti Pagwanawanan kagiddan ti Ingles kadagita dua a pagsasao. No malagiptayo dagiti makalapped a kasasaad nasurok laeng a nakatawen a napalabas, dagitoy ket nakaskasdaaw a panagbalbaliw.

Panginanamaan iti Masanguanan

Ania dagiti panginanamaan maipaay iti panangasaba dagiti Saksi kadagiti pagilian a sadiay dagiti baro a kaputotan napadakkelda iti ateismo? Kuna ti maysa a report: “Adda dakkel a kinasipnget no maipapan iti Biblia ken iti Dios. Ti positibo a dasig, nupay kasta, ket dagiti tattao saanda a nariro iti ulbod a relihiuso a sursuro a masapul nga iwalin. Agparang a dakkelto ti apit.”

Gapuna, aniat’ mensahe nga itukon dagiti Saksi ni Jehova manipud iti Biblia kadagiti tattao iti Makindaya nga Europa? Ti sumaganad nga artikulo ti sumungbatto.

[Footnote]

[Kahon iti panid 8, 9]

Adtoyen ti Wayawaya iti Relihion!

Dagiti sumaganad isut’ komento dagiti Saksi manipud iti dati a Makindaya nga Alemania a timmabuno iti “Nadalus a Pagsasao” a Kumbension idiay Berlin, Hulio 1990.

“Lydia ti naganko. Walo ti tawenko, ket naggapuak idiay GDR, [German Democratic Republic]. Maragsakanak unay a tumabuno iti daytoy a kumbension distrito agsipud ta nakatawenen a napalabas dagiti beddeng saanda a silulukat. Masapul a selebraranmi a sililimed ti Memorial. Itatta libren! Idi tunggal maysa nangrugin a nagkanta, nakaluaak. Maragsakanak unay ta masapul nga ibagakto dayta idiay eskuelaan!”

“Napnuankami iti panagyaman ken panangapresiar ta sangailinakami ni Jehova ditoy Berlin iti tengnga ti internasional a panagkakabsat.”—Bernd.

“A dagiti kakabsat iti GDR addada met iti programa itudtudona ti naisangsangayan a paset: Ni Jehova sanayenna ken pagbalinenna a kualipikado ti ilina uray pay iti sidong ti pannakalapped.”—Gottfried.

“Ti palakpak ken ti panagkanta impakitana a tunggal maysa ket naragsak. Daytat’ maysa nga ungor a mangital-o ti maysa a tao. Ania ngatan ti rag-o ni Jehova!”—Egon.

“Kalpasan ti bautismok dadduma a kakabsat ti nagimtuod no nakalamlamiis ti danum. Ti laeng maisungbatko ket diak ammo. Ti bendision ni Jehova nakabarbara ta diak pay nadlaw ti temperatura ti danum.”—Heidrun.

“Ti kasasaad iti nagdagusan a dormitorio ket di madeskribir! Manipud Denmark, Mozambique, Inglatera, California, makin-abagatan nga Alemania, España, GDR—nagkantakami amin a sangsangkamaysa, dakam amin sasawenmi ti ‘nadalus a pagsasao.’”—Jutta.

“Kankanayon nga insalsalaysaymi kadagiti annakmi dagiti pakalaglagipan iti 1958 ken 1960 a kumbension iti Berlin, ti kaudian a naatenderanmi. Ngem ti mapadpadasanmi itan ringbawanna dagiti amin a pakalaglagipan ken inanamaen.”—Wolfgang.

“Ti nangawis kadakami iti kasta unay isu idi timmakder dagiti rinibo nga agkanta ken agdayaw ken Jehova, nangnangruna bayat ti pangserra a kanta ken kararag. Dikam malapdanen dagiti luami.”—Monika ken Reinhard.

[Kahon iti panid 13]

“Nakorehir ti Panangirurumen”

Iti sidong dayta a paulo ti damdamag naipadamag ti maysa a damag iti pagiwarnak ti Romania a Tineretul liber (Siwayawaya nga Agtutubo) iti Agosto 11, 1990. Kinunana: “Wen, nakorehir ti panangirurumen. Ti kasta unay ti pannakapadakesna a relihiuso nga organisasion a ‘Saksi ni Jehova,’ a nangsalimetmet iti kinatarnawda kas paspasurot ni Kristo bayat iti nasurok a 40 a tawen, ket napagbalindan a legal, a nagun-odanda ti charter iti legal a bagi. Daytoy nga organisasion ar-aramidenna ti trabahona iti sidong ti panangiwanwan ken autorisasion iti Bagi a Manarawidwid, kas maysa a sangalubongan nga organisasion, isu nga aktibo kadagiti 210 a pagilian ken dagiti isla a teritoria.” Ti damag nagserra babaen ti panangiyanunsiona kadagiti kumbension idi Agosto idiay Brasov ken Cluj-Napoca.

[Dagiti Ladawan iti panid 9]

Ar-aramid iti kumbension: (manipud baba a kannigid, clockwise) panangiparang iti baro a broshur iti Warsaw; Hungariano ken Romaniano nga entablado, Budapest; panangala iti nota, Berlin; panangtarimaan iti stadium sakbay ti kumbension, Prague

[Dagiti Ladawan iti panid 10]

Ar-aramid iti kumbension: (manipud kannigid, clockwise) bautismo, Romania; stadium, Prague; pamilia nga addaan iti libro a “Ti Panangbiruk ti Sangatauan iti Dios” idiay Berlin; nagpalawag idiay Budapest; panangsukimat ti Biblia idiay Poland