Nakaskasdaaw nga Irarang-ay

NIKAANOMAN a nagserbi a pangta dagiti Saksi ni Jehova kadagiti napolitikaan nga agtuturay kadagiti pagilian a pagnanaedanda, ket daytat’ mabigbigbigen. Iti panagkomentona maipapan iti maysa kadagiti kumbension itoy napan a kalgaw idiay Union Soviet, napaliiw ti pagiwarnak a Krasnoyarskiy Komsomolets: “Mabigbigen kamaudiananna dagiti managpanunot ditoy pagiliantayo a saan a pangta iti linteg ken urnos ti publiko dagiti tattao ni Jehova.”

Umasping iti dayta, impadamag ti pagiwarnak a Soviet a Vostochno-Sibirskaya Pravda: “Yantangay bin-ig a narelihiusuan ti organisasion dagiti Saksi ni Jehova, dida makipaset kadagiti napolitikaan a panagsususik ken dida paregtaen dagiti miembroda a makidasig iti aniaman a napolitikaan a benneg, no di ket agpaspasakopda iti autoridad ti Biblia ken ti Autorna, ni Jehova a Dios.”

Irarang-ay iti Immuna a Tawtawen

Iti pinullo a tawtawen aktibo dagiti Saksi ni Jehova idiay Makindaya nga Europa. Idi tartaraudi ti 1930’s, agdagupda idin iti nasurok a dua ribo idiay Romania, sangaribo idiay Poland, ginasut idiay Czechoslovakia ken Hungary, ken sumagmamano a dosena idiay Yugoslavia. Nupay bassitda laeng idiay Union Soviet, kellaat a nagbaliw dayta.

Kinuna ti maysa nga espesialista iti paspasamak idiay Soviet, a ni Walter Kolarz, iti librona a Religion in the Soviet Union a nakastrek dagiti dadduma a Saksi iti Russia “babaen kadagiti teritoria a sinakop ti Union Soviet idi 1939-40, a sadiay adda bassit ngem aktibo unay a grupo dagiti Saksi ni Jehova.” No kasta, dagiti Saksi nga agnanaed iti makindaya a paset ti Poland, Czechoslovakia, ken Romania kellaat a nasarakanda ti bagbagida a naiyallatiw, iti agpatnag no iyar-arig, idiay Union Soviet!

Maysa pay a nakaskasdaaw a pamay-an a naiyam-ammo dagiti Saksi ni Jehova idiay Union Soviet ket baeten dagiti kampo konsentrasion ti Alemania. Kasano? Bueno, bayat ti Gubat Sangalubongan II, naitipon dagiti balud a Russo kadagiti rinibo a Saksi nga Aleman kadagitoy a kampo. Naibalud dagitoy nga Aleman gapu ta sinalimetmetanda ti natibker a takderda iti Nakristianuan a neutralidad. (Juan 17:16; 18:36) Kaykayatdat’ agsagaba ken matay ngem ti mangsalungasing kadagiti linteg ti Dios babaen ti pannakikadua iti buyot ni Hitler ket iti kasta makabasolda iti pammapatay kadagiti padada a Kristiano iti dadduma a pagilian wenno pammapatay iti asinoman gapu iti dayta.—1 Juan 3:10-12.

Gapuna, kas insurat ni Kolarz, “dagiti kampo konsentrasion ti Alemania, a di nakapapati a panunoten, nagbalinda a kalasugan a nausar iti panangidanon iti mensahe dagiti Saksi ni Jehova idiay Russia. Naiyeg ti mensahe sadiay babaen kadagiti balud a Russo idiay Alemania a nangraem iti kinatured ken kinatibker dagiti ‘Saksi’ ket nalabit a gapu iti dayta nasarakanda a makaallukoy ti pammatida.” Idiay laeng kampo dagiti babbai sadi Ravensbrück, nagadu nga agtutubo a Russo ti naipadamag nga immawat iti mensahe nga iwarwaragawag dagiti Saksi ni Jehova.

Kalpasan ti gubat, dagiti balud manipud kadagiti pagilian ti Makindaya nga Europa a nagbalin a Saksi ni Jehova nagsublida iti pagilianda. Sadiay sireregta nga insursuroda a ti turay ti Pagarian ti Dios isut’ kakaisuna a namnama maipaay iti manayon a kappia. Gapuna, nakaskasdaaw ti irarang-ay ti bilang dagiti Saksi idiay Makindaya nga Europa. Idi Abril 1946, adda nasurok nga uppat a ribo ti mangaskasaba idiay Union Soviet, ket napartak a nagdoble daytoy a bilang. Idi Setiembre 1946, dagiti Saksi idiay Romania nangangayda iti kumbension idiay Bucharest a tinabunuan ti agarup 15,000 a tattao.

Kalpasan unay dayta, nangrugi ti Cold War, ket daytat’ nanglapped iti panagbiahe ken komunikasion iti nagbaetan ti Makindaya nga Europa ken ti Makinlaud. Mainayon pay, rinugian dagiti kabbaro nga agtuturay ti Makindaya nga Europa a busoren dagiti Saksi ni Jehova. Nakalkaldaang, minatmatanda dagiti Saksi kas pangta, ket adut’ naibalud. Iti laksid dayta, idi 1951, addaan ti Czechoslovakia iti 3,705 nga aktibo a Saksi; Hungary, 2,583; Yugoslavia, 617; ken Poland nasurok a 15,000.

Mabusbusor, ngem Nagtultuloy ti Irarang-ay

Idi 1967, nagsurat ni Maurice Hindu maipapan kadagiti Saksi ni Jehova iti librona a The Kremlin’s Human Dilemma. Ti kinunana ket agaplikar kadagiti Saksi idiay Union Soviet kasta met iti dadduma a paset ti Makindaya nga Europa. “Nupay nalimed ti panagtignayda, isudat’ masuksukisok ken maibalbalud. Ngem dida agsardeng. No maparitanda iti maysa a disso, kellaat a lumtawda iti sabali . . . Saanda a maparmek kas iti polisia ti Soviet.”

Bayat ti primavera ti 1951, nakarot’ pannakaidadanes dagiti Saksi ni Jehova idiay Union Soviet. Nasurok a pito a ribo kadakuada kadagiti republika a Soviet Europeo ti nakemmeg ken naipan kadagiti pagbaludan iti adayo a paset ti pagilian, agraman idiay Siberia ken Vorkuta, iti adayo nga amianan. Aniat’ nagbanaganna?

“Saan a daytoy ti pagibusan dagiti ‘Saksi’ idiay Russia,” kuna ni Kolarz, “no di ket maysa laeng a pangrugian ti baro a pagteng iti trabahoda a panangpasurot. Ikagumaanda pay ketdi nga isaknap ti pammatida no agsardengda kadagiti estasion iti panagturongda iti pakakayawanda. Iti panangpapanaw kadakuada awan ti maaramidan ti Gobierno a Soviet iti pannakaisaknap ti pammatida. Manipud iti pannakaiputongda iti away naipan dagiti ‘Saksi’ iti nalawlawa a lubong, uray pay no daytoy laeng ti kaalingagetan a lubong ti pagbaludan ken panangadipen.”

Iti Uneg ken Ruar ti Pagbaludan

No kasano a di nagsardeng dagiti Kristiano idi umuna a siglo a nangaskasaba nupay naidadanesda, kasta met dagiti Saksi ni Jehova idiay Union Soviet. (Aramid 5:42) Kunaen ni Helene Celmina, maysa a taga Latvia a naibalud gapu iti pannakapabasolna kadagiti krimen, nga iti pagbaludan idiay Potma a nakapupokanna nanipud 1962 agingga iti 1966, addada 350 a balud. “Agarup kagudua kadakuada,” kinunana, “ket Saksi ni Jehova.” Iti librona a Women in Soviet Prisons, nagsurat ni Celmina maipapan iti nakitana idiay kampo:

“Regular nga agsangpet ti adu a literatura manipud Brooklyn, iti nasayaat a kasasaad baeten ti di opisial ken nasayaat pannakaurnosna a kalasugan . . . Awan ti makaawat no kasano a nakastrek ti maiparit a literatura iti daytoy a disso a napalawlawan iti alambre ken sadiay narigat ti pannakipulapol kadagiti tao—maysa pay naggapu ti literatura sadi Estados Unidos! Adu dagiti Saksi ni Jehova ti nagsagaba iti inkapilitan a panagtrabaho iti sangapulo a tawen gapu laeng iti panangikutda iti sumagmamano a ruar ti magasin a Pagwanawanan iti pagtaenganda. Yantangay matiliw dagiti tao nga agikut kadagitoy a publikasion, maawatan ngarud no apay a mariribukan ken makaluksaw ti gobierno iti kaadda daytoy a literatura idiay kampo.”

Babaen ti tulong ni Jehova, awan ti makalapped iti pannakaiwaras ti naespirituan a taraon! Kinuna ni Celmina: “Awan ti nakaduktal no kasano a nakastrek [Ti Pagwanawanan] idiay kampo. Kangrunaan ti amin, kasaruno ti pannakapabasol, mauksub amin a pagan-anay ti tunggal balud ken naan-anay a masukimat. No makasangpetda idiay kampo naan-anay a masukimat manen ti tunggal balud. Nasukimat dagiti maleta no adda doble a lansadna. Saan a mapalubosan ti di am-ammo a tao a sumrek iti kampo no awan nainkalintegan a rantana. No maparuar dagiti balud nga agturong iti tay-ak ti inkapilitan a panagtrabaho, mapalawlawanda kadagiti armado a guardia ket awan mapalubosan nga umasideg kadakuada. Naan-anay a masukimat ti tunggal balud no agsublida iti kampo iti rabii. Ngem iti baet daytoy a panangsipsiput, kaskasdi a makastrek idiay kampo dagiti literatura manipud Brooklyn.”

Maigiddato iti dayta, intultuloy latta dagiti natibker a Kristiano nga adda iti ruar dagiti pagbaludan ti Soviet ti trabahoda a panangasaba ken panangisuro iti publiko. Paneknekan daytoy dagiti publikasion ken pabuya a nairanta a manglapped iti ministerioda. Kas pangarigan, idi 1978 naipablaak ti libro a The Truths About Jehovah’s Witnesses, a kas nailawlawag iti introduksionna, tapno “suruan dagiti pasurot daytoy a relihiuso a movimiento iti di panamati iti Dios.”

Ti autor a ni V. V. Konik, malaksid kadagiti dadduma a bambanag, inlawlawagna a masansan nga ang-angayen dagiti Saksi ni Jehova dagiti palawag publiko kadagiti pumpon ken bodaan. “Kas pangarigan,” insuratna, “idi Agosto 1973 iti away ti Krasnaya Polyana, sakop ti Krasnodarskiy, naangay ti kallaysa ti dua a miembro ti organisasion, a tinabunuan ti agarup 500 a tattao. Innem a manangaskasaba ti nangipaay iti palawag kadakuada, ket naipangngeg dagiti palawagda baeten ti dua a loudspeaker. Sa naipabuya ti maysa a drama a mangipakpakita no kasano ti pannakipatang dagiti Saksi ni Jehova kadagiti tao nga addaan iti sabali a relihion ken kadagiti di mamati iti Dios.”

Wen, iti laksid ti pannakaiparparit iti trabahoda, sipipinget nga intultuloy dagiti Saksi ni Jehova iti intero a Makindaya nga Europa ti nangaskasaba iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios kas panangtungpal iti naimpadtuan a bilin ni Kristo. (Mateo 24:14) Kamaudiananna, idi Mayo ken Hunio 1989, nagbalin a legal ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova idiay Poland ken Hungary, idi Abril 1990 idiay Romania, idi Marso 1991 idiay Union Soviet ken idiay Bulgaria idi Hulio 1991. Ket siwayawaya a naibanag met ti trabahoda idiay Czechoslovakia.

Nararagsak a Delegado

Iti lawag daytoy a napalabas, nalabit nga ad-adda a maawatanyo no apay a nagrag-o ti pinullo a ribo a delegado kadagiti kumbension idiay Makindaya nga Europa—agsasangitda, agiinnagepda, agpapalakpakda, ken agpapayapayda iti maysa ken maysa idiay estadium.

Naawagan ti Budapest, Prague, ken Zagreb kas “internasional a kumbension,” ket naaramid dagiti naisangsangayan nga urnos tapno sangailien ti pinullo a ribo a delegado manipud kadagiti dadduma a pagilian. Idiay Union Soviet, naangay dagiti kumbension iti pito a siudad nga addaan iti 74,252 a dagup dagiti timmabuno; addaan ti Poland iti 131,554 iti 12 a kumbensionda; ken 34,808 ti timmabuno iti 8 a kumbension idiay Romania. Nupay saan a nakapagkumbension dagiti Saksi idiay Bulgaria, agarup tallo gasut manipud sadiay ti timmabuno iti kumbension idiay Tesalonica, Grecia, a sadiay tinagiragsakda ti programa iti pagsasaoda a mismo.

Saan a nalaka para kadagiti Saksi idiay Makindaya nga Europa ti panagsagana maipaay ken panangsangaili iti rinibo a delegado. Utobenyo daytoy: Idiay Union Soviet, awan pay pulos naangay a kasta a kumbension idi! Ket ti panangsangaili iti pinullo a ribo a bisita, kas ti inaramid dagiti Saksi idiay Budapest ken Prague, ket maysa a di nakapapati a nagdakkelan a proyekto. Mainayon pay, panunotenyo ti panangangay iti kumbension idiay Zagreb bayat a sumungsungad ti pammutbuteng iti guerra sibil ken mangngeg dagiti agkanalbuong iti aglawlaw!

Sigurado, makayawankay a mangbasa iti sumaganad a padamag maipapan kadagitoy a kumbension.

[Dagiti Mapa iti panid 7]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

TI LUGAR DAGITI TALLO A KUMBENSION KEN TI LUGAR DAGITI PITO A KUMBENSION IDIAY UNION SOVIET

UNION SOVIET

TALLINN

KIEV

LVOV

CHERNOVTSY

ODESSA

POLAND

ALEMANIA

CZECHOSLOVAKIA

PRAGUE

AUSTRIA

HUNGARY

BUDAPEST

ROMANIA

YUGOSLAVIA

ZAGREB

BULGARIA

ALBANIA

ITALIA

GRECIA

TURKEY

[Mapa]

UNION SOVIET

ALMA-ATA

USOLYE-SIBIRSKOYE