Nakaisentruan ti Panangraut ti Soviet
NUPAY naipabiangen ti ar-aramid ti simbaan iti Russian Orthodox Church tapno mangabak ti Soviet iti Gubat Sangalubongan II, domdominaran pay laeng ti Union Soviet dagiti aktibidad ti simbaan. No kasta, kas kuna ti The Sword and the Shield, maysa a libro a naisurat idi 1999 maipapan iti pakasaritaan ti KGB (ti Soviet State Security Committee), “ad-adda a paginteresan ti KGB dagiti ‘subersibo’ nga aktibidad dagidiay Kristiano a saanna a direkta a konkontrolen.” Ania dagitoy a narelihiosuan a grupo?
Ti kadakkelan ket ti Greek Catholic Church iti Ukraine, nga Ukrainian Catholic Church itan. Adda agarup 4,000,000 a pasurotna. Sigun iti The Sword and the Shield, “amin malaksid ti dua iti sangapulo nga obispona, agraman ti rinibu a papadi ken manamati, natayda kadagiti gulag [dagiti kampo a pagtrabahuan] ti Siberia gapu iti pammatida.” Dagiti saan pay idi a nairehistro a Protestante a relihion, a di konkontrolen ti Gobierno ti dadduma pay a puntiria ti KGB. Idi arinunos ti dekada 1950, pinattapatta ti KGB nga agarup 100,000 ti pakadagupan ti miembro dagitoy a Protestante a grupo.
Ibilang ti KGB a dagiti Saksi ni Jehova ket maysa a Protestante a grupo, a pinattapattada idi 1968 nga agarup 20,000 ti bilangda idiay Union Soviet. Agingga iti pangrugian ti Gubat Sangalubongan II idi 1939, bassit laeng ti bilangda. Isu a saanda unay a madmadlaw ida. Ngem nakadkadlaw ti nagbalbaliw a kasasaad idi rinibu a Saksi ti kellaat a nagparang idiay Union Soviet. Kasano a napasamak daytoy?
Nangrugi ti Nakadkadlaw nga Iyaadu
Iti librona a Religion in the Soviet Union, a naipablaak idi 1961, napaliiw ni Walter Kolarz ti dua a makagapu iti kastoy a nakadkadlaw nga iyaadu. Ti maysa, kinunana, ket “dagiti teritoria nga intipon ti Soviet Union idi 1939-40”—Latvia, Lithuania, Estonia, ken Moldavia—addaanda iti adu nga “aktibo a grupo dagiti Saksi ni Jehova.” Maysa pay, nagbalin a paset ti Ukraine ti sinakup met ti Union Soviet a paset ti makindaya a Poland ken Czechoslovakia, agraman ti nasurok a sangaribu a Saksi. No kasta, amin dagitoy a Saksi, kayariganna a kellaat nga agnanaeddan iti Union Soviet.
Ti sabali pay a gapu iti iyaaduda, “nupay di nakapapati,” kuna ni Kolarz, ket naggapu “kadagiti kampo konsentrasion ti Alemania.” Imbalud dagiti Nazi ti rinibu a Saksi gapu ta nagkedkedda a mangsuportar iti pannakigubat ni Hitler. Inlawlawag ni Kolarz a dagiti balud a Ruso kadagitoy a kampo “dinayawda ti tured ken kinatibker ‘dagiti Saksi’ isu a nalabit dayta ti nakaallukoyanda iti narelihiosuan a pammatida.” Kas resulta, adu nga agtutubo a Ruso kadagitoy a kampo ti nagsubli iti Union Soviet nga addaan pammati ken Jehova a Dios ken kadagiti nakaskasdaaw a panggepna para iti daga.—Salmo 37:29; Apocalipsis 21:3, 4.
Gapu kadagitoy, nagbiit a rimsua ti rinibu a Saksi iti Union Soviet. Idi rugrugi ti 1946, adda di kumurang a 1,600, ket idi arinunos ti dekada, addan nasurok a 8,000. Nagamak ti KGB gapu iti kastoy nga iyaadu, ket kas nadakamaten, paginteresanna a nangnangruna “dagiti aktibidad dagidiay Kristiano a saanna a direkta a konkontrolen.”
Nangrugi ti Panangraut
Nupay bassit laeng ti bilang dagiti Saksi iti Union Soviet, di nagbayag, impariten dagiti autoridad ti Soviet ti naregta a panangasabada. Idiay Estonia, nangrugi ti panangraut idi Agosto 1948, idi naaresto ken naibalud ti lima kadagiti mangidadaulo iti trabaho. “Di nagbayag, bimmatad a kayat ti KGB nga arestuen ti amin,” kuna ti taga Estonia a Saksi a ni Lembit Toom. Agpayso daytoy iti sadinoman a pakasarakan kadagiti Saksi iti Union Soviet.
Inladawan ti Soviet dagiti Saksi a kas kadadaksan kadagiti kriminal ken kangrunaan a pangta iti ateistiko a Gobierno ti Soviet. Isu nga iti amin a lugar, naanup, naaresto, ken naibaludda. Kinuna ti The Sword and the Shield: “Nalabit ti di nainkalintegan a panangmatmat dagiti kangrunaan nga opisial ti KGB kadagiti Jehovist isu ti dida unay pannakabigbig iti nagdumaan ti nasken ken di nasken a panagkedked.”
Nakadkadlaw daytoy a di nainkalintegan a panangmatmat gapu iti nagsayaat ti pannakaiplanona a panangraut kadagiti Saksi idi Abril 1951. Dua pay la a tawen ti napalabas, idi 1999, kinuna ni Propesor Sergei Ivanenko, maysa a mararaem a teologo ken historiador a Ruso, iti librona a The People Who Are Never Without Their Bibles, nga idi rugrugi ti Abril 1951, “naibaon ti nasurok a 5,000 a pamilia dagiti Saksi ni Jehova a naggapu kadagiti republika ti Ukraine, Byelorussia, Moldavia, ken Baltic Soviet iti ‘permanente a pagnaedanda’ idiay Siberia, Adayo a Daya, ken Kazakhstan.”
Maikari a Laglagipen
Mapanunotmo kadi ti nairaman iti panangikagumaan a mangraut—mangurnong ti rinibu a pamilia dagiti Saksi iti maysa nga aldaw iti kasta a naglawa a lugar? Panunotem ti pannakaorganisar iti ginasut wenno rinibu pay ketdi a tattao—a ti umuna nga aramidenda ket ilasin dagiti Saksi ken kalpasanna, no nasipngeten, aggigiddan ti kellaat a panangrautda kadagitoy iti pagtaenganda. Kalpasanna, iluganda dagiti tattao kadagiti kariton, karitela, ken dadduma pay a lugan; sada ipan ida kadagiti estasion ti tren; tapno mailuganda kadagiti bagon.
Panunotem met, ti panagsagaba dagiti biktima. Mapanunotmo kadi ti kasasaad ti inkapilitan a panagbiahe iti rinibu a kilometro—agingga iti tallo a lawas wenno napapaut pay—iti napusek, narugit a bagon a maymaysa a balde ti usarenda a pannakakasiliasda? Ken panunotem ti awanan asi a pannakaipanda idiay let-ang ti Siberia, a pagaammom a tapno agbiagka, masapul nga ikagumaam nga isakad ti panagbiagmo iti kasta a lugar a nagrigat a pagbiagan.
Daytoy a bulan ti maika-50 nga anibersario ti pannakaidestiero dagiti Saksi ni Jehova idi Abril 1951. Nai-video ti kapadasan dagiti nakalasat, tapno maisalaysay ti pakasaritaan ti kinamatalekda nupay naidadanesda iti pinullo a tawen. Kas met laeng kadagiti Kristiano idi umuna a siglo, ipalgak dagitoy a saan nga agballigi a naan-anay dagiti panangikagumaan a manglapped kadagiti tattao nga agdayaw iti Dios.
No Ania ti Naaramidan ti Pannakaidestiero
Di nagbayag, nabigbig dagiti Soviet a narigrigat ti panangpasardeng kadagiti Saksi nga agdayaw ken Jehova ngem iti impagarupda. Nupay imparit dagiti nangkautibo kadakuada, nagkanta dagiti Saksi iti panangidaydayaw ken Jehova bayat ti inkapilitan a pannakaidestieroda ken adda dagiti naibitin kadagiti bagon ti tren a naglugananda a pakabasaan iti: “Nakalugan Dagiti Saksi ni Jehova Ditoy.” Inlawlawag ti maysa a Saksi: “Kadagiti estasion ti tren iti dalanmi, nasabatmi ti dadduma pay a tren a nagluganan met dagidiay maidestiero, ket nakitami dagiti nakabitin a pakailasinan kadagiti bagon ti tren a naglugananda.” Anian a pammaregta daydi kadakuada!
Isu nga imbes a naupayda, imparangarang dagidiay naidestiero ti espiritu dagiti apostol ni Jesus. Kuna ti Biblia a kalpasan a sinaplit ken binilinda ida nga isardengda ti mangasaba, “nagtultuloyda nga awan sarday a mangisuro ken mangideklara iti naimbag a damag maipapan iti Kristo, a ni Jesus.” (Aramid 5:40-42) Kinapudnona, kas kinuna ni Kolarz maipapan kadagiti naidestiero, “saan a daytoy ti namagpatingga ‘kadagiti Saksi’ idiay Russia, no di ket daytoy pay laeng ti pangrugian ti baro a kapitulo iti trabahoda a panangkomberte. Pinadasda pay ketdi nga iranud ti pammatida no sumardengda idi kadagiti estasion ti tren iti dalanda a mapan iti pakaidestieruanda.”
Idi dimteng dagiti Saksi iti nadumaduma a destinasionda ken naidissaagdan, nasayaat ti pakasarsaritaanda ta natulnog ken nagagetda a trabahador. Ngem, maigiddato met iti dayta, kas panangtuladda kadagiti apostol ni Kristo, kayariganna nga imbagada kadagiti mangirurrurumen kadakuada: ‘Saan a mabalin nga agsardengkami nga agsao maipapan iti Diosmi.’ (Aramid 4:20) Adu ti nangipangag iti insuro dagiti Saksi ken nakikadua kadakuada nga agserbi iti Dios.
Ti nagbanaganna ket kas iti insalaysay ni Kolarz: “Iti kinapudnona, babaen ti panangidestieroda kadakuada, talaga a timmulong ti Gobierno ti Soviet a nangisaknap iti pammatida. Naipanaw ‘dagiti Saksi’ kadagiti purokda [kadagiti makinlaud a republika ti Soviet] sada naipan iti nalawlawa a lugar, uray no nakarigrigat dagidi a lugar ti kampo konsentrasion ken kampo a pagtrabahuan.”
Dagiti Panangikagumaan a Manglapped iti Iyaadu
Idi agangay, pinadas dagiti Soviet ti dadduma a pamuspusan tapno mapasardeng dagiti Saksi ni Jehova. Tangay dida kayat ti nagbanagan ti nadamka a pannakaidadanes, narugian ti nagsayaat ti pannakaiplanona nga ulbod a propaganda. Napadas dagiti libro, pelikula ken programa iti radio—agraman ti iseserrek dagiti nasanay nga ahente ti KGB kadagiti kongregasion.
Ti nasaknap a palso a pannakailadawan dagiti Saksi ti gapu a nagkamali ti adu a tattao a nangmatmat kadagiti Saksi buyogen ti amak ken di panagtalek, kas ipakita ti maysa nga artikulo iti Agosto 1982 a Reader’s Digest, nga edision ti Canada. Insurat dayta ni Vladimir Bukovsky, maysa a Ruso a napalubosan nga umakar idiay England idi 1976. Insuratna: “Maysa a rabii idiay London, naiparna a nakitak ti maysa a karatula iti maysa a pasdek a pakabasaan iti: DAGITI SAKSI NI JEHOVA . . . diak intuloy a binasa, tangay nasdaawak ken uray la a dandani naglagawak.”
Inlawlawag ni Vladimir no apay a nabutngan uray awan gapgapuna: “Dagitoy ti kulto nga us-usaren dagiti autoridad a kas makapasidduker a tattao tapno butbutngen dagiti ubbing . . . Idiay U.S.S.R., makitam laeng dagiti agpaypayso a ‘Saksi’ kadagiti pagbaludan ken kampo konsentrasion. Ket ditoy addaak iti sanguanan ti maysa a pasdek, iti sanguanan ti maysa a karatula. Agpayso ngata a mabalin a sumrek ti siasinoman tapno makiam-ammo kadakuada?” inimtuodna. Tapno maipaganetget ti makagapu iti panagbutengna, kinuna ni Vladimir: “Masunson ‘dagiti Saksi’ iti pagilianmi a kas kadagiti Mafia iti pagilianda, ket agpadpada a misterioso ti kinasiasinoda.”
Nupay kasta, agpapan pay iti nakas-ang a pannakaidadanes ken ulbod a propaganda, nagtalinaed dagiti Saksi ken immaduda. Dagiti libro ti Soviet a kas iti The Truths About Jehovah’s Witnesses, a 100,000 a kopia ti naimaldit iti Ruso idi 1978, insingasingna ti naing-inget a propaganda a maibusor kadagiti Saksi. Kastoy ti imbalakad ti autor a ni V. V. Konik, a nangisalaysay no kasano ti panangasaba dagiti Saksi iti sidong ti nakaro ti panangiparit: “Dagiti Soviet a managsukisok maipapan iti relihion rumbeng nga ammuenda ti ad-adu pay nga epektibo a pamay-an tapno maartapanda ti pannursuro dagiti Saksi ni Jehova.”
Apay a Naisentro ti Panangraut Kadakuada?
Iti simple a panagsao, dagiti Saksi ni Jehova ti kangrunaan a nakaisentruan ti panangraut dagiti Soviet agsipud ta tultuladenda dagiti nagkauna a pasurot ni Jesus. Idi umuna a siglo, nabilin dagiti apostol a ‘dida itultuloy ti mangisuro maibatay iti nagan [ni Jesus].’ Ngem kalpasanna, kastoy ti inreklamo dagiti mangidaddadanes kadakuada: “Adtoy! pinunnoyo ti Jerusalem iti sursuroyo.” Saan nga inlibak dagiti apostol a nangaskasabada nupay naibilin a dida mangasaba, imbes ketdi, simmungbatda a siraraem: “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.”—Aramid 5:27-29.
Sipapasnek met a tungtungpalen dagiti Saksi ni Jehova iti kaaldawantayo ti bilin ni Jesus kadagiti pasurotna ‘a mangasaba kadagiti tattao ken mangipaay iti naan-anay a pangsaksi.’ (Aramid 10:42) Iti librona a The Kremlin’s Human Dilemma, inlawlawag ni Maurice Hindus a ti ‘di maparmek a kinaregta dagiti Saksi a mangasaba’ ti namagbalin kadakuada a “nangnangruna a makapadagsen iti Moscow ken nakaigapuan ti kanayon a pannakirangetda kadagiti polis ti Soviet.” Kinunana pay: “Awan ti makapasardeng kadakuada. No maparmekda iti maysa a lugar, addadanto manen iti sabali a disso.”
“Sigun iti ammok,” kinuna ti Ruso a historiador a ni Sergei Ivanenko, “ti organisasion dagiti Saksi ni Jehova ti kakaisuna a narelihiosuan nga organisasion iti USSR nga immadu ti bilangda nupay naparitan ken naidadanesda.” Siempre, nagtultuloy met ti dadduma pay a relihion, agraman ti kalatakan iti amin, ti Russian Orthodox Church. Nalabit interesadoka a mangammo no kasano a nakalasat nga agpadpada ti simbaan ken dagiti Saksi iti panangraut ti Soviet.
[Kahon iti panid 6]
“Ti Kakaruan a Maidaddadanes”
Sigun iti A Concise Encyclopaedia of Russia idi 1964, “dagiti Saksi ni Jehova aktiboda unay a mangkomberte” ket dagitoy “ti kakaruan a maidaddadanes a narelihiosuan a komunidad iti Union Soviet.”
[Kahon/Ladawan iti panid 7]
MAYSA KADAGITI RINIBU—Isalaysay ni Fyodor Kalin ti Pannakaidestiero ti Pamiliana
Agnanaed idi ti pamiliami iti purok ti Vilshanitsa, iti makinlaud nga Ukraine. Iti nariwet pay nga agsapa ti Abril 8, 1951, immaydakami riniing dagiti opisial a nangitugot kadagiti aso, ket pinakaammuandakami a babaen ti pammilin ti gobierno iti Moscow, maidestierokami idiay Siberia. Ngem no pirmaanmi ti dokumento nga agkunkuna nga aglusuloskamin kas Saksi ni Jehova, mabalinmi ti agtalinaed. Ti pito a miembro ti pamiliami, agraman dagiti dadakkelko ken kakabsatko, ket determinado nga agtalinaed a Saksi. Ag-19 idi ti tawenko.
Kinuna ti maysa nga opisial: “Mangitugotkayo iti bukbukel, mais, arina, atsara, repolio—ta no saan, anianto ngay ti ipakanyo kadagiti ubbing?” Napalubosankami met nga agparti kadagiti manok ken baboy tapno adda karne nga itugotmi. Dua a karitela ti naglugananmi ket nailugan ti amin kadagitoy sadakam impan idiay ili ti Hriplin. Sadiay a nailugan ti agarup 40 agingga iti 50 kadakami iti bagon, sa naiserra ti ridaw.
Adda sumagmamano a tabla a nagturoganmi—di umdas para iti amin—ken maysa a dalikan nga addaan iti uging ken kayo. Naglutokami iti dalikan, ket inusarmi dagiti paglutuan nga intugotmi. Ngem awan ti kasilias—nagusarkami laeng iti balde. Isu nga inabutanmi ti suelo, impuestomi ti balde, ket imbitinmi dagiti ules a nanglikmut iti dayta tapno adda paglinged.
Naglilinnetletkami iti bagon bayat a sibabannayat a nagbiahekami iti rinibu a kilometro nga agturong iti saanmi nga ammo a destinasionmi. Idi damo, medio maup-upaykami. Ngem bayat a sangsangkamaysa a nagkansionkami kadagiti kanta ti Pagarian—a sipipigsa nga uray la a dandani dikamin makasao—naragsakankami. Lukatan no kua ti komander ti ridaw ket ibagana a sumardengkami, ngem dikam nagsardeng agingga a dikam nalpas. No agsardengkami kadagiti estasion iti dalanmi, adut’ makaammo a maidestiero dagiti Saksi ni Jehova. Kamaudiananna, kalpasan ti 17 wenno 18 nga aldaw iti dayta a bagon, indissaagdakami idiay Siberia nga asideg ti Lake Baikal.
[Ladawan]
Agtaktakderak iti makinlikud nga intar, iti kannawan
[Kahon/Ladawan iti panid 8]
ARMAGEDDON—Pelikula a Propaganda Dagiti Soviet
Nangaramid dagiti Soviet iti pelikula nga Armageddon gapu iti panangikagumaanda a mangibabain kadagiti Saksi ni Jehova. Imparang dayta ti parparbo nga estoria ti ayan-ayat ti agtutubo a lalaki a kameng ti buyot ti Soviet ken ti balasang a naallukoy nga agbalin a Saksi. Iti ngudo ti pelikula, natay iti aksidente ti balasitang nga adien ti balasang. Maysa a Saksi a manangaywan, a nailadawan nga espia dagiti Americano, ti nakaigapuan ti aksidente.
Iti panagkomentona maipapan iti pelikula, a nangtukay kadagiti nagbuya, kinuna ti periodiko ti Ukraine a The Red Flag iti ruarna a Mayo 14, 1963: “Iti kasta a pamay-an, epektibo ken makaallukoy ti propaganda a mangitantandudo iti di panamati iti kaadda ti Dios, ket mabalin nga usaren dayta iti dadduma pay a purok iti pagilian a pakaipabuyaan ti kasta met la a pelikula.”
[Ladawan iti panid 6]
Rinibribu ti naipan idiay Siberia babaen kadagiti bagon