Siasino ti Immuna a Nangdisenio?

Kadagiti kallabes a tawen, arigna nagpaisuro met laeng dagiti sientista ken inheniero kadagiti mula ken animal. (Job 12:7, 8) Iti tay-ak ti panagadal a maawagan iti biomimetics, ad-adalen ken tultuladenda ti disenio ti nadumaduma a parsua tapno makaaramidda kadagiti baro a produkto ken mapasayaatda dagiti produkto a naaramiddan. Bayat nga usigem dagiti sumaganad a pagarigan, isaludsodmo iti bagim, ‘Siasino a talaga ti maikari a mapadayawan kadagitoy a disenio?’

Panagsursuro Kadagiti Pigar ti Balyena

Nagadu ti masursuro dagiti diseniador ti eroplano iti humpback whale (maysa a kita ti balyena). Ti nataengan a humpback ket agarup 30 tonelada ti kadagsenna—kas iti kadagsen ti trak a napno ti kargana—ken addaan iti medio nasikkil a pammagi ken dadakkel a pigar a kasla payak. Nakalalaing nga aglangoy daytoy 12 metro ti kaatiddogna a balyena.

Ti nangnangruna a pagsidsiddaawan dagiti managsukisok ket no kasano a makapagsirkulo daytoy nasikkil ti pammagina a parsua iti bassit a diametro. Natakuatanda a ti sukog dagiti pigarna ti makagapu. Saan a nasimpa ti makinsango a pingir dagiti pigarna, kas iti payak ti eroplano, no di ket rimmagadi. Addaan dagitoy kadagiti naintar a tambukor a maawagan iti tubercle.

Bayat nga aglanglangoy daytoy a balyena, dagiti tubercle ti mangital-o ken mangpapartak iti panaglangoyna. Kasano? Kuna ti pagiwarnak a Natural History a dagiti tubercle papartakenda ti naannayas ken agal-alikuno a panagayus ti danum iti rabaw ti pigar, uray no diretso nga agpangato ti balyena.¹⁰

Ania ti praktikal a pakausaran daytoy a takuat? Agparang a dagiti payak ti eroplano a naitulad iti disenio ti pigar dagita a balyena ket agkasapulan iti manmano laeng a panagkayabkab wenno dadduma pay nga aparato tapno makibagay iti turong ti angin. Nataltalged ken nalaklaka a manteneren dagiti kasta a payak. Ni John Long nga eksperto iti biomechanics patienna nga iti din agbayag, “posible a makitatayton a ti tunggal eroplano ket addaan kadagiti tambukor nga umasping iti pigar ti humpback whale.”¹¹

Panangtulad Kadagiti Payak ti Seagull

Pudno a dagiti payak ti eroplano ket naitulad iti uha dagiti payak ti adu a tumatayab. Nupay kasta, nabiit pay a pinasayaat dagiti inheniero ti panangtuladda iti disenio dagiti payak ti adu a tumatayab. Kastoy ti impadamag ti magasin a New Scientist: “Dagiti managsukimat idiay University of Florida, nagaramidda iti kaunaan ken kabbaro nga eroplano nga agtayab babaen ti remote control. Tinuladda ti abilidad ti seagull a napartak nga agampayag, agsuek, ken agpangato.”¹²

Naisangsangayan ti panagmaniobra dagiti seagull bayat nga agtaytayabda iti tangatang babaen ti panangikulpida kadagiti payakda manipud iti susuop ti siko ken abagada. Kas panangtulad iti daytoy nalap-it a disenio dagiti payak, “ti 24 pulgada a modelo nga eroplano ket addaan iti bassit a motor a pangkontrol iti agsasaruno nga atiddog a metal a mamaggaraw kadagiti payakna,” kuna dayta a magasin. Gapu iti nagsayaat a pannakadisenio dagitoy a payak, makapagampayag ken makapagsuek ti bassit nga eroplano iti nagbabaetan dagiti nangangato a pasdek. Magagaran ti dadduma a miembro ti militar nga agaramid iti kasta a lugan a nalaka nga imaniobra nga usarenda nga agbirok kadagiti kemikal ken biolohikal nga igam kadagiti dadakkel a siudad.

Panangkopia iti Gurong ti Seagull

Saan a kumter ti seagull uray no agtakder iti kaniebian. Ania ti sekreto daytoy a parsua tapno agtalinaed a nabara ti bagina? Ti maysa ket babaen ti nakaskasdaaw a disenio ti adu nga animal nga agnanaed kadagiti nalamiis a rehion. Maawagan daytoy iti countercurrent heat exchanger.

Ania ti countercurrent heat exchanger? Tapno matarusantayo no ania daytoy, iladawam ti dua nga agabay a tubo ti danum. Napudot a danum ti agayus iti maysa a tubo ken nalamiis a danum ti agayus iti maikadua. No agayus ti napudot ken ti nalamiis a danum iti agpada a direksion, agarup kagudua ti bara ti napudot a danum ti umakar iti nalamiis a danum. Ngem no agduma a direksion ti pagayusan ti napudot ken ti nalamiis a danum, dandani amin a bara ti napudot a danum ket umakar iti nalamiis.

No agtakder ti seagull iti kaniebian, ti heat exchanger kadagiti gurongna pabaraenna ti dara manipud iti nalamiis a sakana bayat nga agpangato daytoy iti bagina. Ti heat exchanger pagtalinaedenna a nabara ti bagi ken saka daytoy a tumatayab. Ni Arthur P. Fraas, a mechanical ken aeronautical engineer, dineskribirna daytoy a disenio kas “maysa kadagiti kaepektibuan a proseso ti heat exchanger ditoy lubong.”¹³ Nakasaysayaat daytoy a disenio ta uray la tinulad dagiti inheniero.

Siasino ti Rumbeng a Mapadayawan?

Kabayatanna, ti National Aeronautics and Space Administration ket agar-aramid iti robot nga adu ti sakana a magna a kaasping ti manggagama. Nakapataud metten dagiti inheniero idiay Finland iti innem ti sakana a traktora a makakalay-at kadagiti bangen a kas iti maaramidan ti higante nga insekto. Dagiti dadduma a managsukimat nangdisenioda iti tela nga addaan iti babassit a linabag nga aglukat ken agserra a kaasping ti panaglukat ken panagserra ti sabong ti saleng. Agdepende ti panaglukat ken panagserrana iti temperatura ti bagi ti mangikawes iti dayta. Adda paktoria ti lugan nga agar-aramid iti kotse a mangtulad iti nakaan-annayas a panaglangoy ti ikan a boxfish. Suksukimaten metten ti dadduma a managsukisok ti kalidad ti shell dagiti abalone a di maan-ano uray matnag, tapno makaaramidda kadagiti nalaglag-an ken nalaglagda a kabal ti bagi.

Nagadu ti nagsayaat nga ideya a naammuanen manipud iti nakaparsuaan nga uray la nakaaramiden dagiti managsukimat iti database a nakaipempenan dagiti impormasion maipapan iti nadumaduma a sistema iti bagi dagiti sibibiag a parsua. Mabalin a sukimaten dagiti sientista daytoy a database tapno makasarakda kadagiti “solusion nga agtaud iti nakaparsuaan agpaay kadagiti parikutda iti panagdisenio,” kinuna ti The Economist. Dagiti sistema ti nakaparsuaan nga adda iti daytoy a database ket pagaammo kas “dagiti biolohikal a patente.” Kadawyanna a ti makinkukua iti patente ket ti maysa a tao wenno kompania a legal a nangirehistro iti baro nga ideya wenno makina. No maipapan iti daytoy a database nga addaan iti biolohikal a patente, kastoy ti kinuna ti The Economist: “Yantangay maawagan kas ‘biolohikal a patente’ dagiti disenio a natulad iti nakaparsuaan, ipagpaganetget laeng dagiti managsukimat a ti nakaparsuaan, no ar-arigen, ti makinkukua iti patente.”¹⁴

Kasano a naaddaan ti nakaparsuaan kadagiti kastoy a nagsayaat nga ideya? Sigun iti adu a managsukimat, dagiti kasla naisangsangayan a disenio a nabatad a makita iti nakaparsuaan ket maigapu iti minilion a tawenen a panageksperimento mainaig iti ebolusion. Ngem sabali ti konklusion ti dadduma a managsukimat. Iti The New York Times idi Pebrero 7, 2005, kastoy ti insurat ti mikrobiologo a ni Michael J. Behe: “Ti nalawag a kaadda ti disenio [iti nakaparsuaan] ti mangipaay iti di mabalusingsing a simple nga argumento: saanen a kasapulan ti ebidensia no aglaplapusanan ken nakalawlawagen ti agdadata nga ebidensia.” Ania ti konklusion ni Behe? “Saan a rumbeng nga iyaleng-aleng ti disenio gapu ta agdadata nga adda dayta.”¹⁵

Ti inheniero a nangdisenio iti nataltalged ken nasaysayaat a payak ti eroplano ket maikari a mapadayawan gapu iti diniseniona. Uray ti nangimbento iti mas komportable a tela wenno naan-annayas ti tarayna a lugan ket maikari met a mapadayawan. Kinapudnona, dagiti agar-aramid iti produkto a mangtulad iti dinisenio ti sabali ngem dina bigbigen wenno padayawan ti orihinal a nangdisenio iti dayta ket maibilang a kriminal.

Ita, usigem dagitoy a kinapudno: Dagiti eksperto nga agsuksukimat tultuladenda dagiti sistema ti nakaparsuaan tapno masolbar dagiti narikut a parikut iti inhenieria. Nupay kasta, adda dagidiay agkuna a naiparna laeng kano a timmaud dagiti orihinal nga ideya babaen ti ebolusion. Nainsiriban kadi daytoy para kenka? No adda masirib a nangdisenio iti banag a natulad, ti ngay orihinal? Wen, siasino ti maikari iti ad-adu a pammadayaw, ti eksperto nga inheniero wenno ti agsansanay a mangtulad kadagiti diseniona?

Nainkalintegan a Konklusion

Kalpasan nga inusigda ti ebidensia ti kaadda ti disenio iti nakaparsuaan, adu a tattao ti umanamong iti kinuna ti mannurat iti Biblia a ni Pablo: “Dagiti di makita a kualidad [ti Dios] ket silalawag a makita manipud pannakaparsua ti lubong ken agpatpatuloy, agsipud ta matarusan ida babaen iti bambanag a naaramid, ti mismo nga agnanayon a pannakabalin ken kina-Diosna.”—Roma 1:19, 20.