Ania ti Seksual a Panangabuso?

ANIA TI ARAMIDEM?

Adda bigla a nangiduron ken Annette ket napaidda isuna. “Limmabanak,” kinuna ni Annette. “Nagikkisak ngem awan ti rummuar a boses. Induronko, kinugtarak, dinanogko, ken kinaramutak. Binagsolnak ket awanen ti pigsak a lumaban.”

No addaka iti kasta a situasion, ania ti aramidem?

AGPANUNOT!

Kuna ti Biblia: “Ti lumba awan kadagiti nasiglat, . . . ti parabur awan met uray kadagidiay addaan pannakaammo; agsipud ta ti tiempo ken ti di mapakpakadaan a pasamak mapagteng kadakuada amin.” (Eclesiastes 9:11) Kayatna a sawen, uray no agan-annadka​—kas pagarigan, alertoka met no addaka iti ruar iti rabii​—mabalin nga adda latta dakes a mapasamak kenka.

Kas ken Annette, dadduma nga agtutubo ti biniktima dagiti saanda nga am-ammo. Adda met dagidiay inabuso ti am-ammoda wenno kapamiliada pay ketdi. Sangapulo laeng ti tawen ni Natalie idi inabuso ti maysa a tin-edyer a kaarrubada. Kinunana: “Mabutbutengak unay ken mababainak idi isu a saanak a nagipulong a dagus.”

DIMO PABASOLEN TI BAGIM

Pabpabasolen pay laeng ni Annette ti bagina iti napasamak. “Agsublisubli iti panunotko ti napasamak iti daydi a rabii,” kinunana. “Panagriknak, kurang ti inaramidko a nangidepensa iti bagik. Idi nabagsolak, saanakon a makagaraw ta mabutbutengak unay. Awanen ti naaramidak, ngem panagriknak, adda pay koma.”

Pabpabasolen met laeng ni Natalie ti bagina. “Saanak koma a basta nagtaltalek lattan,” kinunana. “Sangkaibaga dagiti nagannakmi a saankami nga agsinsina nga agkabsat no agay-ayamkami iti ruar, ngem diak dimngeg. Isu a panagriknak, inikkak ti kaarrubami iti tsansa a mangabuso kaniak. Nasaktan unay ti pamiliak iti napasamak, ket panagriknak, basolko. Dayta a rikna ti karirigatan a linabanak.”

No marikriknam ti kas iti narikna ni Annette wenno ni Natalie, laglagipem a saanmo a nagayatan ti napasamak. Pagbalbalinen ti dadduma a saan a serioso a banag ti panang-rape. Ibagbagada a normal laeng nga aramiden dayta dagiti lallaki wenno nagayatan dayta ti biktima. Ngem awan ti mayat a ma-rape. No maysaka a biktima iti dayta a nakadakdakes nga aramid, saan a sika ti makimbasol!

Siempre, nalaka la nga ibaga ti “saan a sika ti makimbasol,” ngem mabalin a narigatmo a patien. Saan nga ibagbaga ti dadduma ti marikriknada, isu a pabpabasolenda ti bagida ken nagdagsen ti riknada. Ngem asino ti maabak no agulimekka lattan​—sika wenno ti nangabuso kenka? Dika agpaabak. Adda maaramidam.

IBAGAM TI NAPASAMAK

Ibaga ti Biblia nga idi nakaro unayen ti problema ti nalinteg a tao a ni Job, kinunana: “Agsaoakto iti kinapait ti kararuak!” (Job 10:1) Mabalin a pagimbagam met no aramidem ti kasta. No ibagam iti maysa a pagtaltalkam a gayyem ti napasamak, lumag-an ti riknam ken mabalin a kayamton a sanguen ti napasamak.

Napaneknekan ni Annette a husto dayta. Kunana: “Imbagak ti problemak iti maysa a nadekket a gayyemko, ket imbagana a makisaritaak iti dua nga elder iti kongregasionmi. Imbag laengen ta inaramidko dayta. Namin-ano a nakisaritada kaniak ket imbagada dagiti sasao a kasapulak a mangngeg​—a saanko a basol ti napasamak. Awan ti basolko.”

Imbaga ni Natalie kadagiti nagannakna ti napasamak. “Tinulongandak,” kinunana. “Imbagada a saanak a mabain a mangyestoria iti napasamak. Nakatulong dayta tapno saanak unay a malidayan ken maksayan ti pungtot a marikriknak.”

Naliwliwa met ni Natalie iti panagkarkararagna. “Nakatulong kaniak ti pannakisaritak iti Dios,” kinunana, “lalo kadagiti tiempo a diak maibaga iti sabali ti marikriknak. No agkararagak, maibagak ti amin, ket tumalna ti panunotko ken lumag-an ti riknak.”

Makitamto met nga adda “tiempo ti panangpaimbag.” (Eclesiastes 3:3) Aywanam ti salun-atmo ken dika agpaabak iti negatibo a rikna. Aginanaka. Kangrunaanna, agtalekka ken Jehova, ti Dios ti amin a liwliwa.​—2 Corinto 1:3, 4.

NO ADDAKAN ITI HUSTO NGA EDAD A MAKIDEYT

No pilitennaka ti boyfriend-mo a makiseks, situtured nga ibagam, “Dimo ar-aramiden dayta!” wenno, “Dinak sagsagiden!” Dika mabuteng a panawannaka ti boyfriend-mo. No i-break-naka gapu iti dayta, dika masayangan! Ti lalaki a para kenka ket daydiay respetuennaka ken ipategna dagiti prinsipiom.

QUIZ MAIPAPAN ITI SEXUAL HARASSMENT

“Idi hayskulak, adda dagiti lallaki a mangguyod iti likud ti brak sada mangibaga iti bastos a sasao​—kas iti maragsakanak kano no makiseksak kadakuada.”​—Coretta.

Panagkunam, ania ti ar-aramiden dagiti lallaki?

1. Panangsutil?

2. Flirting?

3. Sexual harassment?

“Iti bus, adda lalaki a nangibaga kaniak kadagiti bastos a sasao sanak iniggaman. Inwadagko ti imana sa imbagak nga adaywannak. Kinitanak ketdin a kasla ket ’tay agbagtitak.”​—Candice.

Panagkunam, ania ti ar-aramiden ti lalaki?

1. Panangsutil?

2. Flirting?

3. Sexual harassment?

“Idi napan a tawen, adda lalaki a kanayon a mangibagbaga kaniak a kayatnak ken aw-awisennak a makideyt uray no kanayonko nga ibaga a diak kayat. No dadduma, aprosanna ti takiagko. Imbagak a sardengannak, ngem intultuloyna latta nga aramiden dagita. Naminsan, idi ikurkurdonko ti sapatosko, sinipatna ti patongko.”​—Bethany.

Panagkunam, ania ti ar-aramiden daytoy a lalaki?

1. Panangsutil?

2. Flirting?

3. Sexual harassment?

Ti husto a sungbat dagita a saludsod ket C.

Ania ti nakaidumaan ti sexual harassment iti flirting wenno iti panangsutil?

Ti sexual harassment ket pagragsakan laeng ti mangar-aramid iti dayta. Itultuloyna nga aramiden dayta uray no ibaga ti biktima nga isardengna.

Serioso a banag ti sexual harassment. Mabalin nga agresulta dayta iti sexual violence, kas iti panang-rape.