HESBON
Ti lugar a maikunkuna kas moderno a Hisban, maysa a nadadael a siudad a masarakan iti agarup 20 km (12 mi) iti abagatan a laud ti Rabba (ʽAmman). Adda iti gistay nagbaetan ti Arnon ken Jaboc. (Jos 12:2) Agingga ita, awan pay nasarakan sadiay a rebrebba manipud iti tiempo dagiti Canaanita. Maysa a dakkel a nadadael a pagurnongan ti danum ti masarakan iti dayaen laeng ti Hesbon. Kasta met, iti agarup 180 m (600 pie) iti baba ti siudad ti Hisban, masarakan ti maysa nga ubbog nga addaan kadagiti agsasaganad a ban-aw.—Idiligyo ti Sol 7:4; kitaenyo ti BAT-RABBIM.
Ti Amoreo nga ari a ni Sihon kinautibona ti Hesbon manipud kadagiti Moabita ket pinagbalinna dayta kas naarian a pagtaenganna. Gapu iti pannakaabak dagiti Moabita, timmaud ti maysa a makaparurod a proverbio, a mabalin a namunganay kadagiti Amoreo wenno kadagiti Israelita. No daytoy a pagkukuna ket nagtaud kadagiti Amoreo, rinabrabakna dagiti Moabita ken impalagipna ti balligi ni Ari Sihon. Ngem no namunganay kadagiti Israelita, impasimudaagna a no kasano a ti Hesbon inagaw ni Sihon manipud kadagiti Moabita, kasta met a ti Israel alaenna daytoy ken ti dadduma pay a siudad manipud kadagiti Amoreo. Gapuna, ti panangrurod kaipapananna a ti balligi ni Sihon ti nangiwaya iti panangtagikua dagiti Israelita iti dayta a daga a saanda koma a rebbeng nga alaen.—Nu 21:26-30; De 2:9.
Idi nagkedked ni Ari Sihon a mangpalubos kadagiti Israelita iti sidong ni Moises tapno lumasatda a sitatalna iti dagana. Imbes ketdi, nagsagana a makigubat kadakuada, ngem pinagballigi ni Jehova ti ilina maibusor ken Sihon. Dagiti siudad dagiti Amoreo, awan duadua a pakairamanan ti Hesbon, naiyegda iti pannakadadael. (De 2:26-36; 3:6; 29:7; Uk 11:19-22) Kalpasanna, dagiti Rubenita binangonda manen ti Hesbon (Nu 32:37), a nairaman dayta kadagiti siudad nga inted kadakuada ni Moises. (Jos 13:15-17) Kas siudad iti nagbaetan ti Ruben ken Gad, ti Hesbon idi agangay nagbalin a paset ti teritoria ti Gad ken nainaganan kas maysa kadagiti uppat a siudad dagiti Gadita a naituding kadagiti Levita.—Jos 21:38, 39; 1Cr 6:77, 80, 81.
Iti naud-udi a periodo, nabatad a ti Hesbon ket inturayan dagiti Moabita, kas ipasimudaag ti kinapudno a da Isaias ken Jeremias agpada a dakamatenda dayta kadagiti pammakdaarda iti lunod maibusor iti Moab. (Isa 15:4; 16:7-9; Jer 48:2, 34, 45) Tukoyen met ni Jeremias daytoy a siudad iti maysa a pammakdaar maibusor iti Ammon. (Jer 49:1, 3) Ti sumagmamano a komentarista tarusanda daytoy kas mangipasimudaag a ti Hesbon ket iturturayan idin dagiti Ammonita. Isingasing ti dadduma a mabalin a kayat a sawen daytoy a ti Hesbon ti Moab ket aglak-am iti isu met laeng a pagtungpalan a kas iti Ai wenno adda sabali a matuktukoy a Hesbon iti teritoria ti Ammon.
Sigun iti Judio a historiador a ni Josephus, ti Hesbon ket sakup dagiti Judio idi tiempo ni Alejandro Jannaeus (103-76 K.K.P.). Idi agangay, sinakup ni Herodes a Dakkel dayta a siudad.—Jewish Antiquities, XIII, 395-397 (xv, 4); XV, 294 (viii, 5).