JORDAN
Ti kangrunaan a karayan ti Naikari a Daga, nga isu ti gagangay a nagbeddengan iti nagbaetan ti kaaduan a paset ti makindaya ken makinlaud a Palestina. (Jos 22:25) Idi un-unana, ti pangrugian ti panagayus ti mismo a Jordan ket apaman a makaruar iti Labneng Hula, maysa nga aluguog ken dan-aw nga iti agdama ket naatiananen. Iti amianan ti Labneng Hula adda nakaad-adu a baresbes, a gubuayan ti danum ti Jordan. Ti tallo a kangrunaan a waig a mangbukel iti Jordan, manipud daya nga agpalaud, ket ti Nahr Banyas (Nahal Hermon), ti Nahr el-Leddan (Nahal Dan), ken ti Nahr Hasbani (Nahal Senir). Dagiti kangrunaan a pagtataudan ti danum ti Jordan manipud iti daya ket ti Yarmuk ken ti Jaboc. Ti kaaduan a paset ti Jordan itan ket nakapitpitak a waig.
Nakataltalinaay ti panagayus ti Jordan apaman a rummuar manipud Labneng Hula iti agarup 3 km (2 mi) ngem kalpasanna napegges nga agtapuak kadagiti basalto a baw-ang nga agturong iti Baybay ti Galilea. Manipud makin-abagatan nga ungto ti Baybay ti Galilea, agayus nga agsikkosikko ti Jordan nga agturong iti Natay a Baybay iti agarup 320 km (200 mi), nupay agarup 105 km (65 mi) laeng no diretsuen.—LADAWAN, Tomo 1, p. 334.
Ti Jordan ket agpasalog iti distansia a 16 km (10 mi) manipud iti Labneng Hula nga agpababa agingga iti Baybay ti Galilea a nababbaban iti agarup 270 m (890 pie). Bayat nga agtultuloy ti panagayusna manipud Baybay ti Galilea nga agturong iti Natay a Baybay, ti Jordan ket addaan iti 27 a napegges a panagdissuor ken nababbaba manen iti agarup 180 m (590 pie).
Kalpasan ti Baybay ti Galilea, lumasat ti Jordan iti maysa a ginget nga agarup 6 agingga iti 13 km (3.5 agingga iti 8 mi) ti kalawana. Ngem idiay Jerico, ti kaakaba daytoy a ginget ket agarup 22 km (14 mi). Iti nababa a paset daytoy a ginget (ti Zor), nga addaan iti kaakaba nga agarup 0.5 agingga iti 3 km (0.3 agingga iti 2 mi), ti pagsikkosikkuan ti Jordan a lumasat kadagiti nasamek a sisiitan ken kalkalunay, lanlanut ken babassit a mulmula, adelfa, tamarisko, sause, ken alamo. Idi un-unana, adda dagiti agdakdakiwas a leon “kadagiti napannakkel a kasamekan iti igid ti Jordan.” (Jer 49:19; 50:44; Zac 11:3) Ita, adda pay laeng dagiti masarakan sadiay a lobo ken chacal. Nakapudpudot ken nakadagdagaang no kalgaw iti daytoy a kabakiran, a ti temperaturana ket umabut pay iti nasurok a 38° C. (100° F.). Ket iti primavera, no marunawen dagiti niebe iti Bantay Hermon, ti Jordan layusenna ti Zor.
Ti makinngato a paset ti ginget (ti Ghor) ket adda iti agarup 46 m (150 pie) iti ngatuen ti kabakiran ti Jordan ken nagbaetanda ti pangalbuen ken marmargaay a naruka a turturod a maris-dapo. Ti paset ti Ghor a dumanon iti agarup 40 km (25 mi) iti abagatan ti Baybay ti Galilea ket addaan kadagiti talonen a daga ken pagpaaraban. Malaksid iti daytoy, saanen a taltalonen ti kaaduan a paset ti Ghor. Nupay kasta, idi tiempo da Abraham ken Lot, sakbay ti pannakadadael ti Sodoma ken Gomorra, nabatad a ti kaaduan a pasetna ket nabunga, nangnangruna iti aglawlaw ti Natay a Baybay.—Ge 13:10, 11.
Saan a mabalin a paglayagan gapu ta ababaw ti danum ti Jordan ken adu ti napegges a pagdissuoran ken alikunona. Naipadamag a no saan nga agliplippias, adda nakurang nga 60 a lugar iti karayan a mabalin a ballasiwen. Idi un-unana, bentaha iti militar ti pannakaala kadagiti ababaw a paset ti karayan, ta dagitoy ti kangrunaan pagballasiwan iti Jordan.—Uk 3:28; 12:5, 6.
Kadawyan a ti paset ti Jordan iti baba ti Baybay ti Galilea ket addaan kalkalainganna a kaadalem a 1 agingga iti 3 m (3 agingga iti 10 pie) ken aganay a 27 agingga iti 30 m (90 agingga iti 100 pie) ti kaakabana. Ngem iti primavera, aglippias dagiti igid ti Jordan isu a nalawlawa ken ad-adalem manen. (Jos 3:15) No agliplippias saan a natalged iti nasion ti Israel a buklen dagiti lallaki, babbai, ken ubbing ti bumallasiw iti Jordan nangnangruna iti asideg ti Jerico. Nakapegpegges ti ayus sadiay ta kadagiti naglabas laeng a tiempo adda dagiti agdidigus a nayanud. Nupay kasta, namilagruan nga inapped ni Jehova ti panagayus ti Jordan, isu a nakaballasiw dagiti Israelita iti namaga a daga. (Jos 3:14-17) Sinigsiglo kalpasanna, naminsan a napasamak ken Elias ti kasta a milagro idi kaduana ni Eliseo, ken naminsan met ken Eliseo idi agmaymaysa.—2Ar 2:7, 8, 13, 14.
Adda nakainaigan ti Jordan iti namilagruan a pannakapaimbag ni Naaman. Situtulnog a nagdigus ni Naaman iti namimpito a daras idiay Jordan kalpasan a tinulongan dagiti adipenna a maaddaan iti umiso a panangmatmat, gapu ta imbilangna a nasaysayaat dagiti karayan ti Damasco ngem iti amin a dandanum ti Israel. Idi nakadigusen iti maikapito a daras immimbagen a naan-anay ti kukutelna.—2Ar 5:10-14.
Idi umuna a siglo K.P., intaneb ni Juan a Manangbautisar iti danum ti Jordan ti adu nga agbabbabawi a Judio. Pribilehiona met ti mangbautisar ken Jesus sadiay, ti perpekto nga Anak ti Dios.—Mt 3:1, 5, 6, 13-17; kitaenyo ti DISTRITO TI JORDAN.