KISON, NAAPRES A GINGET TI

Karayan a maikunkuna kas ti Nahr el-Muqattaʽ (Nahal Qishon). Agsikkosikko nga agayus ti Kison iti agpaamianan a laud a turong manipud kadagiti turod iti asideg ti Taanac a lumasat iti Tanap ti Jezrael, wenno Esdraelon (ʽEmeq Yizreʽel), ket kalpasan ti panagayusna a lumasat iti maysa nga akikid a baw-ang iti nagbaetan ti Bantay Carmelo ken ti maysa a pantok kadagiti turod ti Galilea, sumrek iti Tanap ti Acco (Acre) sakbay a dumanon kamaudiananna iti Mediteraneo. No diretsuen manipud kadagiti gubuayan ti Kison agingga iti wangawanganna iti Luek ti Acco, ti distansia ket agarup 37 km (23 mi). Agarup 6 m (20 pie) ti kalawana iti ubbog, ti paset ti Kison nga agayus a lumasat iti Tanap ti Jezrael umakaba iti agarup 3 m (10 pie) iti makinlaud a benneg ti tanap. Ti kaakabaan a paset ti Kison ket agarup 20 m (66 pie), ken madanonan dayta iti Tanap ti Acco. Malaksid iti agarup maudi a 10 km (6 mi) iti ayusna, kadawyanna a namaga ti Kison no iti kalgaw. Ngem iti panagtutudo, agbalin dayta a dumardaruros nga ayus, a lapunosenna dagiti igidna ken iyanudna amin a madalananna. Iti kasta, ti tanap a pagay-ayusan ti Kison agbalin nga aluguog a rehion.

Idi tiempo da Barak ken Debora, nadakamat ti naapres a ginget ti Kison iti pannakaispal dagiti Israelita manipud panangirurumen dagiti Canaanita. Ni Barak ken ti buyotna nagsaadda iti Bantay Tabor. Daytoy a tignay ti makagapu a ti panguluen ti buyot a ni Sisera, agraman dagiti nasayaat-pannakakabalna a puersana ken ti 900 a karuahena, immasidegda idiay Kison. (Uk 4:6, 7, 12, 13) Agparang a dakes ti sasaaden dagiti Israelita no iti namilitariaan. Ngem idi naibilin ken Barak ken iti 10,000 a lallakina simmalogda manipud Bantay Tabor tapno makibakalda iti kabusor. Idin bimmallaet ni Jehova a Dios. “Manipud langit nakirupak dagiti bituen, manipud kadagiti pagrikusanda nakirupakda ken Sisera.”​—Uk 4:14, 15; 5:20.

Sigun iti nabayagen a panangmatmat dagiti Judio, kas nayebkas kadagiti sinurat ni Josephus, “naadda ti nadawel a bagyo a nabuyogan kadagiti panagbayakabak ti tudo ken uraro; ket ti angin inturongna ti tudo iti ruprupa dagiti Canaanita, a pinagsipngetna ti panagkitada, iti kasta awan serserbi kadakuada dagiti baida ken dagiti pallatibongda.” (Jewish Antiquities, V, 205 [v, 4]) Ti kasta a bayakabak pinagbalinna la ketdi ti daga a nalutlot, a gapu iti dayta di makagunay dagiti karuahe ket dagiti kabalio nailumlomda iti pitak ket nagtalaw iti kabusor nga agal-aligaget iti sanguanan dagiti lallaki ni Barak. Iti aniaman a pamay-an, buyogen ti tulong ni Jehova, “napasag ti intero a pakarso ni Sisera babaen ti tadem ti kampilan. Awan nabati uray maysa.” (Uk 4:15, 16; kitaenyo met ti Sal 83:9, 10.) Mabalbalin a ti napeggad ken napegges nga ayus ti Kison inyanudna dagiti bangkay ti kabusor. (Uk 5:21) Ni met laeng Sisera nagtalaw a nagnagna, ngem naglak-am iti nakababain nga ipapatay iti ima ti maysa a babai, ni Jael nga asawa ni Heber a Keneo.​—Uk 4:17-21.

Idi agangay, bayat ti panagturay ni Ari Acab ti Israel, ginudas ni mammadto Elias ti 450 a mammadto ni Baal idiay naapres a ginget ti Kison.​—1Ar 18:22, 40.

“Ti dandanum ti Megiddo” (Uk 5:19) ken ti “naapres a ginget nga adda iti sanguanan ti Jocneam” (Jos 19:11) maibilbilangda kas ti Kison.