KULLAAW
[Heb., tach·masʹ; kohs (puek); yan·shuphʹ (atiddog ti lapayagna a kullaaw); ʼoʹach (kasla agila a kullaaw)].
Daytoy a tumatayab nga agsippayot ken aktibo iti rabii ket nadakamat iti sumagmamano a daras iti salaysay ti Biblia. Nupay adda idi tiempo a naipagarup a nainaigda iti pamilia ti hawk, dagiti kullaaw gagangay a mainanaigda itan iti dadduma pay a tumatayab nga aganup iti rabii, kas iti whippoorwill ken kotakabra.
Ti sippit ti kullaaw ket ababa ken kimmawwet; ti kukona ket nabileg ken siirut a kumpet nga umarngi iti kuko ti hawk. Ngem naiduma gapu ta addaan iti narakab nga ulo, dadakkel a mata ken lapayag, kasta met iti maibaliktad a ramay iti tunggal saka. Uray nakatudo iti sango ti dadduma a ramayna, daytoy naisinsina a ramay mabalin nga iturong iti nadumaduma a direksion, iti kasta mabalin ti tumatayab a kumpet a siiirut iti nagduduma a banag. Gapu iti dadakkel a matana nga addaan kadagiti dumakkel nga iris, naan-anay a makakita uray nakudrep ti lawag iti rabii. Naiduma ti kullaaw iti kaaduan a sabsabali pay a tumatayab yantangay dagiti matana agpada a situturong iti sango, ngarud aggiddan a makita ti dua a matana ti maysa a banag. Ti nalamuyot a dutdotna ket labang nga addaan iti nadumaduma a maris a kas iti kayumanggi, dapuen, nangisit, ken puraw; addaan met iti narikut ti pannakadiseniona a dutdot ket gagangay nga agparang a kasla nakadakdakkel ti bagina. Sigun iti maysa nga artikulo iti Scientific American (Abril 1962, p. 78), nakaul-ulimek ti panagpayakpak ti kullaaw nga uray la di mangngeg ti tao; ti makinrabaw a nalamuyot a muldot ken dagiti dutdotan a gayadan iti makinsango ken makinlikud a pingir dagiti payak nalawag a kissayanda ti pannakadayyeg ti angin. Ngarud ti kullaaw siuulimek a sumiag iti kasipngetan ken sitatalna a sippayotenna ti di makadkadlaw a biktima, a nangnangruna nga anupenna dagiti managkibkib nga animal (kas iti utot wenno bao), nupay ti sumagmamano manganda met iti babbabassit a tumatayab ken insekto. Ti nadumaduma a kapigsa ti panaguni dagiti kullaaw ket manipud nasinggit agingga iti natibong nga uni.
Ti Hebreo a tach·masʹ tukoyenna ti maysa a kakikita ti kullaaw ken nairaman iti listaan dagiti ‘narugit’ a tumatayab. (Le 11:13, 16; De 14:15) Daytoy a Hebreo a sao, yantangay nainaig iti maysa a berbo a kaipapananna ti “agaramid iti kinaranggas,” ket mayanatup iti kullaaw, nga agbiag babaen ti panaganupna iti babassit a managkibkib nga animal ken tumatayab. Daytoy a kita ti kullaaw ket nainaig iti striated scops owl (Otus brucei).
Ti maysa kadagiti ‘narugit’ a tumatayab isu ti Hebreo a kohs, nga impatarus ti sumagmamano kas “puek” ken naawagan kas Athene noctua. (De 14:16, KJ, NW, RS; kitaenyo met ti Lexicon in Veteris Testamenti Libros, ni L. Koehler ken W. Baumgartner, Leiden, 1958, p. 428) Ti puek, nga agarup 25 cm (10 pul.) ti kaatiddogna, ket maysa kadagiti kaaduan a kullaaw idiay Palestina, masarakan kadagiti kasamekan, kaolibuan, ken langalang a rebrebba. Yantangay maladladingitan gapu iti panagrigatna, narikna ti salmista a kasla maysa a “puek kadagiti langalang a disso.” (Sal 102:6) Mayanatup unay, ti Arabiko a nagan daytoy a kita ti kullaaw kaipapananna ti “ina ti rebrebba.”
Ti sabali pay a tumatayab a nailanad iti Mosaiko a Linteg kas ‘narugit’ isu ti Hebreo a yan·shuphʹ, nagan nga impagarup ti sumagmamano kas mangipasimudaag iti uni ti “panagbang-es” wenno “napigsa a panagpug-aw” (na·shaphʹ ti Hebreo a sao maipaay iti “pug-aw”). Ti dadduma inaigda dayta iti “apagriwet” (Heb., neʹsheph) kas mangipasimudaag laeng iti maysa a tumatayab iti rabii. (Le 11:17; De 14:16) Ti Lexicon in Veteris Testamenti Libros (p. 386) tinukoyna daytoy a tumatayab kas ti “atiddog ti lapayagna a kullaaw” (Asio otus). Ti atiddog ti lapayagna a kullaaw nga agarup 38 cm (15 pul.) ti kaatiddogna ket naawagan a kasta gapu kadagiti sinanlapayag a nakasugargar a dutdot kadagiti sikigan ti narakab nga ulona. Agayuyang dayta kadagiti kakaykaywan ken langalang a lugar ket nailadawan kas maysa kadagiti parsua nga agnaed kadagiti rebba ti Edom.—Isa 34:11.
Dagiti napanawan a balay kadagiti rebba ti Babilonia naipadto a “mapnonto kadagiti kasla agila a kullaaw [pangadu a porma ti ʼoʹach].” (Isa 13:21) Dagitoy a kasasaad ken ti Hebreo a nagan (a naitarusan nga ipasimudaagna ti maysa a parsua nga “agtaguob” buyogen iti nakaladladingit nga uni) ket tumutop unay iti kasla agila a kullaaw. Ti sumagmamano inaigda ti ʼoʹach iti Bubo bubo aharonii, maysa a kakikita ti kasla agila a kullaaw nga agnanaed kadagiti desierto a rehion ti Palestina. Nupay kasta, ti panangtukoy iti dayta kas Egyptian (wenno, dark desert) eagle owl (Bubo bubo ascalaphus), a masarakan manipud Morocco agingga idiay Iraq, tumunos unay iti lugar a nadeskribir iti padto a nailanad iti Isaias 13. Ti kasla agila a kullaaw ti kadakkelan ken kabilgan kadagiti kullaaw kadagitoy a rehion. Ti panagunina ket napigsa, napaut, ken natibong. Kas iti dadduma a kullaaw, gapu ta no iti rabii agandap ti dadakkel a matana iti lumabaga a duyaw a raniag no masilawan ken kasta met iti naleddaang a panagunina, awan duadua a nagbalin a simbolo dayta ti dakes a tanda kadagiti managanito a pagano a tattao.
Patien ti sumagmamano nga eskolar a ti termino a li·lithʹ (naaramat iti Isaias 34:14 kas maysa kadagiti parsua nga agay-ayuyang iti rebrebba ti Edom) ket agaplikar iti maysa a kita ti kullaaw. Naikuna a maar-aramat ita dayta a nagan “maipaay iti Strix, ti dumuyaw a kayumanggi a kullaaw.” (The Interpreter’s Dictionary of the Bible, inurnos ni G. A. Buttrick, 1962, Tomo 2, p. 252) Nupay kasta, kitaenyo ti artikulo a KOTAKABRA.