Ti Nakaiyugalian nga Agas Sadi Africa​—Maibagay Kadi iti Kinakristiano?

Kadagiti minilmilion nga Africano dagiti nakaiyugalian a mangngagas ti kakaisuna a pakaidennaanda iti aniaman a kita ti medisina. Nangnangruna a pudno daytoy kadagiti barbario a sadiay mammano dagiti ospital ken natakkon dagiti doktor. Ti nakaiyugalian a panangagas, nupay kasta, ti masansan a nairamutda iti panagan-anito ken espiritualismo. Aniat’ aramiden ti Kristiano iti kakastoy a kasasaad?

“‘DAYTOY “agbo” ti mabalin a mangpapatay kenkuana ket pagpatinggaenna amin a pagrigatanna ken pagrigrigatantayo.’ Gapuna, iti panangipato a ti baro a remedio ti mangibunga iti nasayaat a pannakaidulinko, imbukbukda ti agas iti karabukobko.”

Insurat daytoy ti maysa a doktor medico idiay Lagos, Nigeria, iti artikulo ti Sunday Times a napauluan “Dikay Lalaisen dagiti Nakaiyugalian a Manangagas.” Salsalaysayenna no kasano ti panangisuko dagiti dadakkelna iti namnama ti panagpaimbagna manipud iti grabe a sakit idi isut’ agtawen pay laeng ti maysa. Ti agas, nga impatulod kadakuada iti maysa a herbulario ti napadayawan a nangispal iti biagna.

Adu nga Africano a mangpabor kadagiti nakaiyugalian nga agas ti mangibagbaga kadagiti nakaskasdaaw a panangagas a nagepekto kadagiti kaso a ti panangagas iti ospital napaayda. Dadduma konkondenarenda dayta kas narugit, panangal-allilaw ti anito. Iti makintengnga addada met dagidiay umaw-awag a maipaay iti sientipiko a panagsirarak kadagiti lokal a panangagas babaen iti yerba ken maipaay iti dakdakkel a panangbigbig ken panangawat kadagiti herbulario. Adu ti mayat a makakita iti panaglaok ti nakaiyugalian ken ti moderno a medisina, nga isitsitarda ti panagtunos dagidiay mangal-alagad iti agpadpada a grupo idiay China ken India.

Uray pay no dikay agindeg idiay Africa, mabalin nga interesadokayo a makaammo no pudno kadi nga epektibo ken makagunggona dagiti nakaiyugalian nga agas dagiti Africano. Ket ania met ti maipapan kadagiti seremonia nga elemento nga isut’ gagangay kadagiti Africano. Ti kadi supernatural nasken a rekado wenno makadangran a paset a rebbeng a laksiden? Aniat’ rebbeng a takder ti Kristiano kadagiti nakaiyugalian a panangagas nga Africano?

Dagiti Ag-agas a Yerba

Dagiti mulmula, siempre, isudat’ kangrunaan a gubuayan ti taraontayo ket naskenda iti panagbiagtayo. Addada met dagiti mula a mangted ti agas wenno sabidong a nakadadaelen iti di mabilbilangen a tattao a nangabuso kadakuada. Ngem ammoyo kadi a dadduma kadagitoy met laeng a droga ti maus-usar kadagiti moderno a medisina? Nadiskubre dagiti sientista ti dadduma kadagitoy a droga babaen ti panagsuksukimatda kadagiti mula a maus-usar kadagiti nakaiyugalian nga agas wenno kadagiti agas a linalaok dagiti herbulario. Nagkolektada kadagiti sample, sinukimatda ti kemika dagita, ket sinubokda iti epektoda iti bagi ken kadagiti mikroorganismo a mangpatpataud iti sakit. Ti resulta isut’ pannakapataud ti dadduma kadagiti importante a medikal a droga kas ti quinine, reserpine, digitalis, ken codeine.

Dagiti tattao idi ugma nakadiskubreda a naiparparna laeng kadagiti adu a pangagas a yerba, babaen iti matamaan ken saan a pamay-an, wenno babaen ti panangpaliiw no aniat’ mapasamak kadagiti an-animal no makakaanda iti maysa a mula. Masansan dagidiay a nakaaramid kadagita a pannakadiskubre ken nagbalinda a mangngagas sinalsalimetmetanda dayta nga arte iti pamiliada. Ti pannakaammo kadagiti yerba ngarud ti naiyal-allatiw manipud ama a napan iti anak wenno kadagiti dadduma a tattao a napili a kas dagiti katulonganda. Kaaduan kadagiti nakaiyugalian a mangngagas ti addaan pay laeng iti pagannayasan a nakalimlimedda unay a masansan agalikakada a mangipanayag kadagiti mulmula a nangar-aramidanda kadagiti agasda. Ngem adu pay dagiti nairaman kadagiti nakaiyugalian a panangagas dagiti taga Africa ngem ti basta pangagas a yerba.

Ti Napigsa a Impluensia ti Espiritismo

Kaaduan kadagiti nakaiyugalian a panangagas ti Africa ti nainaig unay iti sobrenatural. Adut’ mamati a dagiti mulmula addaanda met rikrikna, nga addaandat’ pannakabalin a makikomunikar, ken addaanda ti maikapito a rikna. Dadduma kadagiti mangngagas kunada a matartarusanda ti pagsasao dagiti mula ket mabalinda ti makiuman kadakuada. Dadduma saanda a makitkita a ti komunikasion aggap-gapu kadagiti mula, ta kunada nga isuda ti inturong dagiti di makitkita nga espiritu kadagiti yerba nga addaan kadagiti makaagas a ramramitna.

Gapuna ti espiritismo addaan nalatak a paset iti nakaiyugalian a panangagas idiay Africa. Adu kadagiti taga Nigeria, kas pangarigan, ti mamati a dagiti saksakit ken ipapatay ti patpatauden dagiti nasaktan ti nakemna a didiosen (wenno espiritu dagiti inapoda) wenno babaen kadagiti kabusor nga agar-aramat iti panangkulam. Gapuna dagiti panagdaton a pangay-ayo kadagiti espiritu ti maar-aramid, ken dagiti espiritistiko a seremonia ken pamay-an ti maus-usar.

Ni Asuquo, maysa a mangngagas a taga Nigeria, ket mamati unay iti daytoy. Kunana: “Naadalko dagiti panangagas a yerba manipud ken amak ket dati nga agidatdatonak kadagiti didiosen ken kadagiti espiritu dagiti inapomi iti innak panagsagana iti agas. Patiek nga isuda ti mangpatpataud kadagiti panangagas ket ti di panagdaton kadakuada ti mangiyeg iti panagsakit ken ipapatay.”

Iti aktualmente, masansan a dayta ti kasunganina. Dagita a pampammati ti nangipasakop iti minilmilion a tattao iti panagbuteng nga inaanito ken pannakaadipen kadagiti di makitkita a puersa dagiti espiritu. Adu dagiti nagsagsagaba kadagiti espiritistiko a pannakalugan ken pannakaparparigat. Daytoy laengen ket napigsan a rason ti panangilaksid iti aniaman a panangagas a ramanenna ti panagdatdaton wenno dadduma pay nga espiritistiko a seremonia. Ket dagiti espiritu a manglugan ken mangparigat kadagiti tattao wenno mangallilaw kadakuada nga agpanunot a dagiti inapoda kaskasdi a sibibiagda pay wenno mabalin dagiti mula ti makiuman ket nalawag a panangallilaw ken kinadakes. Namakdaar ti Biblia: “Dagiti bambanag nga idaton dagiti tattao iti nasnasion idatonda ida kadagiti demonio, a saan nga iti Dios; ket diak kayat nga adda pakairamananyo kadagiti demonio.”​—1 Corinto 10:20.

Dagiti demonio, nga isuda dagiti nasukir nga anghel a kinondenar ti Dios a maipaay iti masanguanan a pannakadadael, ket agpagunggandan iti panangiyadayo kadagiti tattao manipud panagdayaw iti pudno a Dios a ni Jehova. (2 Pedro 2:4; Judas 6) Kadagiti dadduma a kaso manglimlimoda nga isuda dagiti naimbag a didiosen. (2 Corinto 11:14) Iti panangitultuloyda pay ti panangallilawda, tultuladenda pay dagiti natay ket iturongda dagiti tattao nga agpanunot a dagiti inapoda ti kaskasdi a sibibiag pay iti maysa nga espiritu a lubong. Nupay kasta, nalawag ti panagkuna ti Biblia: “Ngem dagiti natay dida ammo ti aniaman, . . . ta awan ti aramid wenno gakat wenno pannakaammo wenno sirib idiay Sheol a papanam.”​—Eclesiastes 9:5, 10.

Gapuna agbalin a di umiso kadagiti agdaydayaw iti pudno a Dios ti umawat manipud kadagiti mangngagas ti yerba iti aniaman nga agas a mangiramraman dagiti espiritistiko nga ar-aramidda. Kasta met, dagiti yerbalista a mangtarigagay a maawat ti panagdayawda iti Dios masapul nga isardengda ti amin a porma dagiti espiritistiko nga ar-aramid. Pudno unay, dagidiay nga agturong iti espiritismo mapukawda ti pabor ken pannalaknib ni Jehova ket awan lugarda iti kongregasion Kristiano. (Galacia 5:19-21; Apocalipsis 21:8) Nagadun dagidiay nangilaksid iti espiritismo, ket nasarakanda a dadduma kadagidiay panangagas babaen ti yerba ket mabalin nga epektiboda nga awan dagiti espiritisko nga ar-aramid.

Ti Panagbalbaliw iti Kinakristiano

Iti panangisalaysayna kadagiti persolan a kapadasanna, ni Erhabor, maysa nga opisial a mabigbigbig a mangngagas nga addaan ospital nga agus-usar iti yerba, ti nagkuna: “Idi damo patiek a dagiti datdaton masapul a mairaman iti panangagas tapno masaranget dagiti espiritu nga adda iti likudan dagiti sakit. Ngem kalpasan a napagadalak ti Biblia a kadua dagiti Saksi ni Jehova ken nagbalinakon a Kristiano, inikkatkon dagitoy nga ar-aramid ket makituntunosakon kadagiti prinsipio ti Biblia. Nasarakak a dagiti makaagas a paset addada a mismo kadagiti mula.”

Umas-asping iti dayta, kuna ni Asuquo: “Dagiti bambanag a naad-adalko maipapan ken ni Jehova ti nangyeg iti baro a kaipapanan iti biagko. Ti panagbutbutengko maipapan kadagiti inapo naikkaten, ket naam-ammokon ti pudno a Dios. Nakitak met a saanen a kasapulan dagiti datdaton ket ti tubbog dagiti ubbak ken bulbulong ti mangagas kadagiti tattao. Adu a tattao itan ti um-umay kaniak a maipaay iti panangagas agsipud ta saankon a gunggundawayan ti panagan-anitoda babaen ti panangikalikagumko iti panagdatonda. Ti panangagasko ket saanen a nakangingngina kadakuada kas ti ipapanda kadagiti mangngagas a juju.”

Gapu ta ni Okon, nga agus-usar met kadagiti agas a yerba, ket saanen nga agus-usar kadagiti ar-arasaas wenno datdaton iti trabahona, isut’ pabpabasolen dagiti dadduma a yerbalista a “daddadaelenna ti aramidda.” “Dadduma kadagiti pasiente,” kunana, “immayda kas espia tapno paneknekan a kaskasdi agus-usarak pay laeng a sililimed iti panagidatdaton. Kalpasan ti sibaballigi a pannakaagasda iti dua a lawas, inaminda a saanakon nga agus-usar iti aniaman a langa ti juju. Nagunggonaanda met kadagiti Nainkasuratan a pannakipatpatangko kadakuada. Nagsiddaawak a makakita kadagiti uppat a dati a pasiente a timmabuno iti ‘Nadiosan nga Ayat’ a Kumbension dagiti Saksi ni Jehova idi Disiembre 1980. Inarakupdak ket kinunada: ‘Immaykami kenka a maipaay iti pisikal a panangagas. Inikkannakami pay ti naespirituan a panangagas.’”

Dagiti Kristiano kas kadagitoy masapul a parmekenda dagidiay nga agtarigagay nga agsubli kadagiti espiritistiko nga ar-aramid. Ammoda a no paglaokenda ti pamay-an ti panangagasda iti aniaman a langa ti espiritismo, saandanton a maibagay nga agtalinaed iti kongregasion Kristiano. Gapuna saandan nga agidatdaton wenno agusar kadagiti ar-arasaas. Saanda a siuulbod nga ikunkuna a mabalinda a maagasan ti aniaman a kita ti sakit, ken saanda met a mangmangted iti impresion nga addaanda kadagiti naisangsangayan a pannakabalin. Likliklikanda uray pay ti langa ti espiritismo.

Ti Pudno a Panangagas Aggapu iti Dios

Kadagiti adu a rumangrang-ay a nasion, ti kaaduan kadagiti umili agpannurayda iti panangagas nga ipapaay dagiti herbulario, a kaaduan ti addaan dakkel a panagtalek kadakuada. Malaksid pay, mammano dagiti ospital ken medikal a doktor tapno masabet dagiti kasapulan a panangagas. Gapuna, kaaduan a tattao kadagiti dagdaga ti mabalin nga agtultuloyda pay nga agkonsulta kadagiti mangngagas, nga adu ti agus-usar pay laeng kadagiti espiritistiko a pamay-an. Ngem aniat’ aramidenyo?

“Ti kinapudno,” kuna ni Jesus, “luk-atannakayto.” (Juan 8:32) Ti pannakaammo a konkondenaren ti Biblia dagita nga ar-aramid, ti Kristiano dina kayat ti agbalin a di nasungdo iti Dios babaen iti iyuuman kadagiti orakulo wenno babaen ti panagsapul manipud maysa a herbalista iti agas a ramanenna ti panangbuyon. (Deuteronomio 18:10-13; idiligyo iti Numeros 23:21, 23.) Ket no agsakit, saan met a nainsiriban para iti maysa a Kristiano ti panangipato a dagiti parikut ket agtataudda iti espiritistiko a pannakagamod. Ti maysa di kasapulan nga agbuteng no isut’ pagsakitenda babaen ti panangkulam no isut’ agtalinaed a sititibker iti dasig ti Dios babaen ti panangilaksidna iti aniaman a mainaig iti espiritismo. No, gapu iti kinaimperpekto amintayo aglak-amtay ti sakit, ngarud masapul a maaramid ti personal a pangngeddeng maipapan kadagiti tipo ti panangagas.a

Ti daton a subbot nga impaay ni Jesus ti kakaisuna a pamay-an a pakaispalan manipud basol ken ti ibungbungana a sakit ken ipapatay. (Juan 3:16; Aramid 4:12) Dayta laeng ti manglukat iti dalan a maipaay kadagiti matalek a tattao tapno magun-odan ti biag nga agnanayon iti paraiso a daga a sadiay awanton dagiti agkuna: ‘Masakitak.’”​—Isaias 33:24.

Agingga iti dayta naragsak nga aldaw, ipasiguro kadatayo ti Mannakabalin-amin a Dios a salaknibannanto dagidiay agtalek kenkuana. Gapuna amin a Kristiano kasapulan nga agpannurayda ken ni Jehova, a salimetmetanda ti kinasingedda kenkuana babaen iti kararag ken ar-araraw. Daytoy ti mangibunga iti nasalsalun-at pay a panagbiag ita, ket ipasigurona ti intay panangawat iti perpekto a biag idiay naikari a Paraiso a daga.​—2 Pedro 3:10-14; 1 Juan 2:17.

[Dagiti Footnote]