Paraiso Wenno Basuraan—Aniat’ Pilienyo?
AWAN ti nangipagarup kenkuana iti uray aniaman malaksid iti kinaasinona: maysa a turista a taga Europa nga agsapsapul iti paginanaan ken magagaran a mangtagiragsak iti arig paraiso nga isla. Iti pannagnana iti nalawa ken naturod a kadaratan iti igid ti baybay, siaannad a pinilina ti dalanna gapu kadagiti naiwara a basura a botelia, lata, plastik a supot, chewing-gum ken balkot ti kendi, diario, ken magasin. Nabatad a nasimronan, nagpanunot no isu met la ngata daytoy ti paraiso a ginagarana.
Addaan kay met aya ti umarngi a kapadasan? Apay nga ar-arapaapen dagiti tao ti agbakasion iti kasla paraiso a lugar, ngem no addadan sadiay, kasla dida mailalaan a pagbalinen a basuraan?
Saan Laeng nga iti “Paraiso”
Saan laeng a kadagiti “paraiso” a lugar a daydayuen dagiti turista a masarakan ti kastoy a di panangibibiang iti pintas, kinadalimanek, ken kinadalus. Nakarot’ pannakasaplit ti agdama a kagimongan iti polusion iti gistay amin a disso. Tinonelada a rugit ti ibelbelleng dagiti adu nga industria. Dagiti makasabidong a rugit a maibelbelleng iti di umiso a lugar ken dagiti di ninamnama a pannakaibukbok ti lana dadaelenda dagiti nalalawa a paset ti daga, a pagbalinenda a saan a mabalin a pagbiagan.
Mangparnuay met iti polusion ti gubat. Bayat a maam-amak ti lubong, nangnayon iti baro a pakakumikoman ti gubat sadi Persian Gulf idi 1991. Inranta dagiti puersa ti Iraq a puoran ti agarup 600 a bubon ti asete, a namagbalin iti Kuwait a “kas iti impierno a nasirmata iti apocalipsis,” kas panangdeskribir ti maysa a diario idiay Europa. Inawagan ti magaasin ti Alemania a Geo a dayta a nasaknap a pananguram ti “kadadakkelan a didigra iti aglawlaw a gapuanan ti tao.”
Idi naggibus ti gubat, nairugi a dagus ti trabaho a panagdalus. Adu a bulan a sinebsebsebanda dagiti gumilgil-ayab a bubon ti asete. Kinuna ti World Health Organization a ti kimmaro a polusion idiay Kuwait mabalin a paaduenna ti bilang dagiti matmatay sadiay iti 10 porsiento.
Saan Unay a Napeggad Ngem Makaparurod Unay
Iti tunggal nalatak ken makarimon a pangarigan ti nasaknap a pannakamulit ti aglawlaw, addada met rinibo a pangarigan iti babassit. Mabalin a saan unay a napeggad ti panagiwara ken panagisuratsurat, ngem pakaruenda ti pannakalapped ti planeta a Daga nga agbalin a paraiso.
Kadagiti dadduma a lugar gagangayen ti panagisuratsurat ket nairuamen dagiti umili iti dayta. Addada kadagiti subway a lugan, kadagiti diding dagiti patakder, ken kadagiti telephone booth. Saanen a kadagiti laeng diding dagiti kasilias ti publiko a maar-aramid dayta.
Nagadu dagiti narukop ken di maus-usar a patakder kadagiti dadduma a siudad. Nakaal-alas ti buya dagiti lugar a pagnaedan gapu kadagiti narugit a pagtaengan ken paraangan. Kadagiti pagtalonan a makaay-ayo koma a buyaen ti pangibuntuonan dagiti dadduma kadagiti nadadael a lugan, din mausar a makina, ken basura.
Adda met dagiti tattao a kasla di maseknan iti narugit ken nadugyot a panaglanglangada. Mabalin a saan laeng a maawat no di pay ket uso kadakuada ti agpakita a kusukuso ti panagkawkawes ken panagay-ayosda. Matmatanda dagiti nadalimanek ken nadalus a tattao a kas ud-udong.
Dakkel a Trabaho!
Pudno a dakkel a trabaho a panagdalus ti kasapulan tapno mapagbalin dagiti playa, kabakiran, ken kabambantayan ti pagtaengantayo a daga a kas kadagiti paraiso nga agparang iti akkub dagiti nasileng a magasin dagiti turista—malaksid pay iti no aniat’ rebbeng a maaramid kadagiti siudad, ili, ken taltalon ken kadagiti tattao a mismo!
Naragsakan ti nadakamat itay a turista idi dimteng iti kamalmanna ti maysa a grupo a nangdalus kadagiti daddadakkel a basura. Nupay kasta, imbatida dagiti buong a sarming, tansan, lata, ken nakaad-adu a rungrong ti sigarilio. Isu nga uray kalpasan ti panagdalus, ad-adda a basuraan pay laeng imbes a paraiso ti buya ti lugar.
Ti sangalubongan a panagdalus tapno maisalbar ti planeta a Daga manipud panagbalinna a sangalubongan a pagbasuraan kasapulanna ti panangikkat kadagiti amin a tedda dagitoy a rugit. Adda aya namnama a maaramidto ti kasta a panagdalus? No adda, kasano? Siasino ti mangaramidto iti dayta? Kaano?