Ti Usar ken Di Umiso a Pannakausar Dagiti Relihiuso a Ladawan

NAANGAY ti pasamak idiay St. Petersburg, Russia. Agosto 2, 1914 idi. Naguummong iti palasio ti czar dagiti maragragsakan unay nga umili a mangiwagwagayway kadagiti ladawan. Nangibangonda iti maysa nga altar iti tengnga ti nalawa a pasdek. Implastarda iti rabaw ti altar ti naipinta a ladawan ti babai a nakasakroy iti ubing. Maawagan ti ladawan iti “Vladimir nga Ina ti Dios.” Imbilang dayta dagiti tao kas ti kasasantuan a gameng idiay Russia.

Kinapudnona, patienda a milagrosa ti nasao a ladawan. Idi 1812, idi nagmartsa dagiti buyot ti Russia maibusor ken ni Napoléon, nagkararag ni Heneral Kutuzov iti sanguanan daytoy. Itan, kalpasan a naitapug ti pagilianna iti gubat, nagtakder ni Czar Nicholas II iti sanguanan daytoy. Nakatayag ti kanawan nga imana, insapatana: “Sipapasnek nga isapatak a pulos a diak makikappia bayat nga adda pay nabati a kabusor iti daga ti Russia.”

Dua a lawas kalpasanna, nagpa-Moscow ti czar tapno dawatenna ti pammendision ti Dios kadagiti tropana. Iti Catedral de Asuncion, nagparintumeng ken nagkararag iti sango ti dakkel a bengbeng a naarkosan kadagiti alahas ken nakaipintaan ti ladawan ni Jesus, Maria, dagiti anghel, ken dagiti “sasanto.”

Saan a nalapdan dagitoy a relihiuso a tignay ti didigra. Iti nakurang nga uppat a tawen, nasurok nga innem a milion kadagiti buyot ti Russia ti napapatay ken napukawanda iti nalawa a teritoria. Saan la a dayta no di pay ket siuulpit a napapatay ti czar, ti asawana, ken dagiti lima nga annakda. Nagpatingga ti monarkia a sinigsiglon ti kaundayna, ket maysa a rebolusionario a gobierno a bumusbusor iti relihion ti nangrugi a mangituray iti pagilian. Ubbaw ti panagtalek ni Czar Nicholas kadagiti ladawan.

Ngem, agpapan ita idiay Russia ken iti dadduma pay a pagilian, riniwriw ti agdaydayaw pay laeng kadagiti ladawan. Mangparnuay daytoy kadagiti napateg a saludsod. Kasanot’ panangmatmat ti Dios iti panagdaydayaw iti sanguanan ti kakasta a ladawan? Ket ti ngay kannawidan dagiti tao a mangisab-it kadagita kadagiti diding ti pagtaenganda?

Aniat’ Kunaen ti Biblia?

Idi adda ni Jesus ditoy daga, tinungpalna ti Linteg ti Dios a naited baeten ken Moises. Kabilang ditoy ti maikadua iti maaw-awagan Sangapulo a Bilin, a kunana: “Dika mangaramid iti maipaay kenka a ladawan a kinitikitan wenno uray ania a katulad ti adda idiay ngato sadi langit wenno ti adda iti baba ditoy daga wenno ti adda iti danum iti uneg ti daga. Dika iruknoy ti bagim kadakuada wenno pagserbian ida, ta siak ni Jehova a Diosmo manangimonak a Dios.”​—Exodo 20:4, 5.

Saan ngarud a nagdaydayaw ni Jesus iti Dios iti tulong dagiti ladawan wenno estatua nga inaramid dagiti ima ti tao. Imbes ketdi, ti panagdaydayawna ket maitunos iti imbaga ti Amana: “Siak ni Jehova. Dayta ti naganko; ket ti dayagko diakto ited iti sabali, ket diak met ited ti dayawko kadagiti kinitikitan a ladladawan.”​—Isaias 42:8.

Mainayon pay, inlawlawag ni Jesus no apay a rebbeng a daydayawen ti Dios nga awan tulong dagiti material a bambanag. “Ti oras umay,” kinunana, “a dagiti pudno nga agdaydayaw agdaydayawdanto iti Ama iti espiritu ken kinapudno, ta dagiti kakasta ti sapsapulen ti Ama nga agdayaw kenkuana. Ti Dios maysa nga Espiritu, ket dagiti agdaydayaw kenkuana masapul nga agdaydayawda iti espiritu ken kinapudno.”​—Juan 4:23, 24.

Kas ken ni Jesus, insuro dagiti pudno nga adalanna kadagiti sabsabali ti umiso a wagas ti panagdaydayaw. Kas pangarigan, naminsan nagbitla ni apostol Pablo kadagiti naummong a pilosopo a Griego a nagusar kadagiti idolo iti panagdaydayawda kadagiti di makita a didiosenda. Sinaritana kadakuada ti maipapan iti Namarsua iti tao ket kinunana: “Ditay rebbeng a pagarupen a ti Dios umasping iti balitok wenno iti pirak wenno iti bato a kinitikitan a parnuay ti laing ken ti isip ti tao.” Iti saan a mabayag, inlawlawag ti isu met la nga apostol a dagiti Kristiano “magmagna[da] iti pammati, saan nga iti panagkita” ket dagiti Kristiano masapul a “pumanaw[da] iti panagrukbab kadagiti ladladawan.”​—Aramid 17:16-31; 2 Corinto 5:7; 1 Corinto 10:14.

Ipakita ti maysa a pagteng iti biag ni apostol Pedro nga isut’ naalibtak a mangkorehir iti aniaman a tignay a mabalin a mangiturong iti idolatria. Idi nagruknoy ti opisial ti buyot a Romano a ni Cornelio iti sakaananna, saan nga inanamongan ni Pedro. Pinatakderna ni Cornelio, a kunkunana: “Tumakderka; siak met taoak laeng.”​—Aramid 10:26.

No maipapan ken apostol Juan, kasta unay ti pannakalapunosna iti pannakakitana kadagiti naipaltiing a sirmata ta nagruknoy iti sakaanan ti maysa nga anghel. “Agannadka!” imbalakad ti anghel. “Dimo aramiden ti kasta! Maysaak laeng a kaduam nga adipen ken kadua dagiti kakabsatmo a mammadto ken dagidiay mangsalsalimetmet kadagiti sao daytoy a pagbasaan. Ti Dios ti pagdaydayawam.” (Apocalipsis 22:8, 9) Inapresiar ti apostol daytoy a patigmaan. Siaayat nga inlanadna daytoy a pasamak nga agpaay a pakagunggonaantayo.

Ngem kasano a nainaig dagiti nadakamat a kapadasan iti panagusar kadagiti relihiuso a ladawan? Bueno, no di maikanatad ken ni Cornelio ti agruknoy iti maysa kadagiti apostol ni Kristo, ti ngay panagdaydayaw kadagiti awan biagna a ladawan dagiti “sasanto”? Ket no di maikanatad iti maysa kadagiti apostol ni Kristo ti agruknoy iti sibibiag nga anghel, ti met ngay panagdaydayaw kadagiti awan biagna a ladawan dagiti anghel? Pudno unay, maisupadi ti kakasta a tignay iti ballaag ni Juan: “Annakko a dungdungnguen, igagayo dagiti bagbagiyo kadagiti didiosen.”​—1 Juan 5:21.

Kas Makaay-ayo a Pangtulong iti Panangisuro

Di kayat a sawen daytoy a maibilang nga idolatria ti basta panangimet laeng iti ladawan ti maysa a pasamak idiay Biblia. Agus-usar daytoy a magasin kadagiti ladawan dagiti pasamak idiay Biblia kas pangtulong iti panangisuro. Mabalin met nga usaren a dekorasion kadagiti diding ti balay ken patakder dagiti ladawan dagiti pasamak idiay Biblia. Ngem, saan a kayat ti maysa a pudno a Kristiano nga iyarkos ti maysa a ladawan a daydayawen dagiti sabsabali, ket saanna met nga isab-it iti diding ti maysa a ladawan a di maitunos iti ibagbaga ti Biblia.​—Roma 14:13.

Kaaduan kadagiti ladawan iti Kakristianuan ti addaan iti silnag iti likmut ti ulo ni Jesus, Maria, dagiti anghel, ken dagiti “sasanto.” Maawagan daytoy iti halo. Sadino ti nagtaudan ti halo? “Saan a Kristiano ti nagtaudan daytoy,” annugoten ti The Catholic Encyclopedia (1987 edision), “ta inusar dayta dagiti pagano a pintor ken eskultor a mangisimbolo iti kinatan-ok ken kinabileg dagiti nagduduma a didiosen.” Mainayon pay, naglaon ti libro a The Christians, ni Bamber Gascoigne, iti maysa a retrato a naggapu iti Capitoline Museum idiay Roma ti maysa nga init-dios nga addaan iti halo. Pinagdaydayawan dagiti pagano a Romano daytoy a dios. Idi kamaudiananna, inlawlawag ni Gascoigne a “ti halo ti init” ket “binulod ti Kinakristiano.” Wen, nainaig ti halo iti pinapagano a panagdaydayaw iti init.

Maikanatad kadi nga isab-it iti diding ti pagtaengan ti maysa a Kristiano dagiti ladawan a namagtipon kadagiti pasamak idiay Biblia ken dagiti simbolo ti pinapagano a panagdaydayaw iti idolo? Saan. Ibalakad ti Biblia: “Ania ti pakainugotan dagiti ladawan a didiosen iti templo ti Dios? . . . ‘“Gapuna pumanawkayo iti nagtengngaanda, ket suminakayo,” kuna ni Jehova, “ket saanyo a sagiden ti aniaman a di nadalus”; “ket siak awatenkayto.”’”​—2 Corinto 6:16, 17.

Iti panaglabas ti panawen, nangrugi a di intaltalek dagiti agkunkuna a Kristiano ti kasta a balakad. Timmanor ti apostasia, kas impadto ni Jesus ken dagiti apostolna. (Mateo 24:24; Aramid 20:29, 30; 2 Pedro 2:1) Idi rugrugi ti maikapat a siglo K.P., inaramid ti Romano nga emperador a ni Constantino ti apostata a Kinakristiano kas ti relihion ti Estado. Nakaad-adu a pagano ti nangawag metten iti bagbagida a “Kristiano.” Maysa kadagiti kannawidanda isu ti panagdaydayaw kadagiti ladawan ti emperador. Insab-itda met dagiti ladawan dagiti inapoda ken dadduma pay a nalatak a tattao. “Maiyannurot iti kulto ti emperador,” inlawlawag ni John Taylor iti librona nga Icon Painting, “pinagdaydayawan dagiti tao ti ladawanna a naipinta iti lona ken kayo, ket daytoy ti nangiturong iti panagdaydayaw kadagiti ladawan.” Gapuna, ti panagdaydayaw kadagiti ladawan ni Jesus, Maria, dagiti anghel, ken dagiti “sasanto” ti simmukat iti pinapagano a panagdaydayaw kadagiti ladawan.

Kasano ti Panangikalintegan Dagiti Panguluen ti Iglesia iti Daytoy?

Sigun iti The Encyclopedia of Religion, inusar dagiti panguluen ti iglesia dagiti isu met laeng nga argumento nga inusar dagiti pagano a pilosopo. Dagiti lallaki a kas kada Plutarch, Dio Chrysostom, Maxim a taga-Tiro, Celsus, Porphyry, ken Julian binigbigda nga awan biag dagiti idolo. Ngem inkalintegan dagitoy a pagano a ti usar dagitoy nga idolo ket pangtulong kano laeng iti panagdaydayaw kadagiti di makita a didiosenda. Aklonen ti maysa a Ruso nga ikonograpo a ni Leonid Ouspensky iti libro a The Meaning of Icons: “Inusar dagiti Amma ti Iglesia ti pilosopia a Griego kas instrumento, nga imbagayda ti pannakaawat ken pannakaiyebkas daytoy iti Kristiano a teolohia.”​—Idiligyo ti Colosas 2:8.

Narigat a maawatan dagiti adu ti panangikalintegan dagiti teologo iti panagdaydayaw kadagiti ladawan. “Dagiti laeng de adal ti makailasin iti nagdumaan ti panagdaydayaw iti itakderan ti ladawan ken ti panagdaydayaw iti dayta a mismo,” kuna ni John Taylor iti Icon Painting.

Iti sabali a bangir, nalaka laeng a maawatan ti ibagbaga ti Biblia maipapan kadagiti relihiuso nga imahen. Alaentayo ti kapadasan ni Emilia, nga agnanaed idiay Johannesburg, Sud Africa. Maysa idi a napeklan a Katoliko ket nakaugalianna ti agparintumeng ken agkararag iti sanguanan dagiti ladawan. Iti saan a mabayag, maysa kadagiti Saksi ni Jehova ti nagtuktok iti ruanganda. Nasdaaw a makakita iti Portugues a Biblia a ti nagan ti Dios ket Jehova. (Salmo 83:18, Almeida) Iti panagad-adalna iti Biblia, insaludsodna: “Aniat’ masapul nga aramidek tapno diak mapaluksaw ni Jehova?” Intudo ti Saksi dagiti ladawan a nakasab-it iti diding sana impabasa kenkuana ti Salmo 115:4-8. Iti dayta a rabii idi simmangpeten ti lakay ni Emilia, imbagana kenkuana a kayatna nga ikkaten amin a relihiuso a ladawan idiay balayda. Immannugot ni lakayna. Iti sumuno nga aldaw, impapigispigisna dagiti ladawan kadagiti dua nga annakna a lalaki, da Tony ken Manuel, sada pinuoran. Itatta, agarup 25 a tawen kalpasanna, pinagbabawian aya ni Emilia daytoy? Saan. Kinaagpaysona, adu kadagiti kaarrubana ti natulonganna, agraman ti pamiliana, nga agbalin a naragsak a managdaydayaw ni Jehova.

Adu pay ti kakasta a kapadasan. Kas resulta ti sangalubongan a trabaho a panangaramid-adalan dagiti Saksi ni Jehova, riniwriw ti makasursuro nga agdayaw iti Dios “iti espiritu ken kinapudno.” Mabalinyo met a sagrapen dagiti bendision nga itden daytoy natantan-ok a wagas ti panagdaydayaw agsipud ta, kas kinuna ni Jesus, “dagiti kakasta ti sapsapulen ti Ama nga agdayaw kenkuana.”​—Juan 4:23, 24.

[Ladawan iti panid 26]

Bembendisionan ni Czar Nicholas II dagiti tropana babaen ti maysa a ladawan

[Credit Line]

Photo by C.N.