Dagiti Narelihiosuan a Ladawan—Ti Namunganayanda

Dagiti Narelihiosuan a Ladawan—Ti Namunganayanda

“Dagiti narelihiosuan a ladawan ket pamay-an a maikaykaysatayo iti kinaimbag ken kinasanto ti Dios ken ti Sasantona.”—GREEK ORTHODOX ARCHDIOCESE TI AUSTRALIA

ITI daytoy nadagaang nga aldaw ti Agosto, nainaran ti sementado nga agdan nga agturong iti monasterio ti “Most Holy Mother of God,” iti isla ti Tínos, idiay Baybay Aegeano. Ti makasinit a pudot saanna nga inikkat ti determinasion ti nasurok a 25,000 a napeklan a peregrino ti Greek Orthodox a nainayad nga umas-asideg iti nalabor a ladawan ti ina ni Jesus.

Maysa a lugpi a balasitang, a nabatad nga agpapaut-ot ken desperado ti langana, ti agkarkaradap bayat a nakaro nga agdardara dagiti tumengna. Iti asidegna, agkarkarigatan a magna ti maysa a napaksuyan a baket a nagdaliasat manipud iti adayo a paset ti pagilian. Maysa a magagaran nga agkabannuag a lalaki ti nadaripespes iti ling-et bayat a sigagagar a makisinsinneksek iti nagaaribungbong a bunggoy. Panggepda nga agkan ti ladawan ni Maria ken agrukbab iti sangona.

Dagitoy a relihioso unay a tattao ket awan duadua a napasnek ti tarigagayda nga agdayaw iti Dios. Ngem mano ngata ti makaammo a ti kasta a debosion kadagiti narelihiosuan a ladawan ket namunganay kadagiti ar-aramid sinigsiglo sakbay ti Kinakristiano?

Ti Panagsaknap Dagiti Narelihiosuan a Ladawan

Kadagiti Orthodox, masarakan dagiti ladawan iti sadinoman. Kadagiti pasdek ti simbaan, maitampok dagiti ladawan ni Jesus, Maria, ken adu a “sasanto.” Dagiti manamati masansan a padayawanda dagitoy a ladawan babaen ti agep, insienso, ken nasindian a kandela. Kanayonanna, nganngani amin a pagtaengan dagiti kameng ti Orthodox ket addaan iti lugar dagiti ladawan a pagkararagan. Gagangay a mangngegan kadagiti Kristiano nga Orthodox a mariknada a sumingedda iti Dios no agdayawda iti ladawan. Adu ti mamati a nabuyogan dagiti ladawan iti kinaimbag ti Dios ken pannakabalin a mangaramid iti milagro.

Nalabit masdaaw dagita a manamati no maammuanda a dagiti Kristiano idi umuna a siglo ket dida umanamong iti panagusar kadagiti ladawan iti panagdayaw. Kuna ti libro a Byzantium: “Dagiti nagkauna a Kristiano, a sinuruan ti Judaismo a bumusor iti idolatria, dida inanamongan ti panagrukbab kadagiti ladawan dagiti santo a tattao.” Ti isu met laeng a libro kunana: “Manipud idi Maikalima a Siglo, dagiti ladawan wenno imahen . . . simmaknap ti pannakausarna iti publiko ken pribado a panagdayaw.” Namunganayan ngarud ti panangusar kadagiti narelihiosuan a ladawan no saan a kadagiti Kristiano idi umuna a siglo?

Panangtunton iti Namunganayanda

Insurat ti managsukisok a ni Vitalij Ivanovich Petrenko: “Ti panagusar kadagiti imahen ken ti tradision a nainaig iti dayta ket mabalin a nabayagen a namunganay sakbay pay ti Kinakristiano ken ‘nagtaud iti paganismo.’” Umanamong ti adu a historiador, a kunada a ti panagdayaw kadagiti ladawan ket namunganay kadagiti relihion ti nagkauna a Babilonia, Egipto, ken Grecia. Kas pagarigan, iti nagkauna a Grecia, dagiti rebulto ti inusarda kas narelihiosuan nga imahen. Patienda a naparaburan dagitoy kadagiti pannakabalin manipud iti Dios. Impapan dagiti tattao a dadduma kadagitoy nga imahen ket saan nga inaramid ti tao no di ket naggapu iti langit. Bayat dagiti naisangsangayan a piesta, dagitoy a mapagdaydayawan nga imahen ket maiprosesion iti siudad, ken maipaayan kadagiti daton. “Ti mismo a mapagdaydayawan nga imahen ket ibilang dagiti debotado kas didiosen, nupay adda dagiti panangikagumaan . . . a mapagduma ti didiosen ken ti imahen daytoy,” kinuna ni Petrenko.

Kasano a nakastrek iti Kinakristiano dagitoy a kapanunotan ken aramid? Napaliiw ti isu met laeng a managsukisok a, kadagiti siglo kalpasan ti ipapatay dagiti apostol ni Kristo, nangruna idiay Egipto, “dagiti Nakristianuan a patpatien ket naipasango iti ‘naglalaok a patpatien dagiti pagano’—a buklen dagiti aramid ken patpatien dagiti Egipcio, Griego, Judio, taga Oriente, ken Romano a naalagad maigiddato kadagiti aramid ken patpatien dagiti Kristiano.” Kas resultana, “inawat dagiti Kristiano nga artesano ti [panaglaok ti pammati a] metodo ken nagusarda kadagiti pagano a simbolo, nga inramanda dagitoy kas baro a simbolo ti Kristianidad, nupay binaybay-anda a malaokan dagitoy kadagiti pagano nga impluensia.”

Di nagbayag, dagitoy a ladawan ti nagbalin a sentro iti pribado ken publiko a narelihiosuan a panagbiag. Iti libro a The Age of Faith, dineskribir ti historiador a ni Will Durant no kasano a napasamak daytoy, a kunkunana: “Bayat nga immadu ti pagdaydayawan a sasanto, kasapulan a mapagduma ken malaglagip ida; adu a ladawanda ken ladawan ni Maria ti napataud; ken iti kaso ni Kristo, napagrukbaban saan laeng a ti naaramid a pisikal a langana no di ket ti krusna—a naibilang dagitoy nga anting-anting uray saan a nakappapati. Ti naalikuteg nga imahinasion dagiti tattao ti namagbalin kadagiti nasantuan a reliko, ladawan, ken estatua kas sentro ti panagdayaw; nagruknoy dagiti tattao kadagitoy, inagepda ida, nangsindida kadagiti kandela ken insienso, binalangatanda kadagiti sabong, ken nagkiddawda kadagiti milagro manipud kadagiti nalimed a pannakabalinda. . . . Dagiti amma ken konsilio ti Simbaan naulit-ulit nga inlawlawagda a saan a didiosen dagiti imahen, no di ket mangipalagip laeng kadagiti didiosen; ngem saan a mapagduma dayta dagiti tattao.”

Ita, adu met nga agus-usar kadagiti ladawan ti mangikalintegan a dagiti imahen ket katulongan laeng iti panagraem—saan a panagdayaw. Mabalin nga ibagada a lehitimo dagiti narelihiosuan a ladawan, nakapatpateg pay ketdi a katulongan iti panagdayaw iti Dios. Mabalin a kasta met ti makunayo. Ngem ti saludsod, Kasano ti panagrikna ti Dios maipapan iti daytoy? Ti kadi panagrukbab iti ladawan talaga nga awan nakaidumaanna iti panangdayaw iti dayta? Dagitoy kadi nga aramid talaga a mangyeg iti nalimed a peggad?

[Kahon/Ladawan iti panid 4]

Ania ti Narelihiosuan a Ladawan?

Nadumaduma dagiti narelihiosuan a ladawan. Nupay nasaknap ti pannakausar dagiti rebulto iti panagdayaw dagiti Romano Katoliko, ti Orthodox Church ket addaan iti adu a ladawan ni Kristo, Maria, “sasanto,” anghel, tattao ken paspasamak iti Biblia, wenno paspasamak iti historia ti Orthodox Church. Kaaduanna a naipinta dagitoy kadagiti tabla a mabalin a mayakar.

Sigun iti Orthodox Church, ti ladawan dagiti “sasanto” ket saan a kas kadagiti ladawan ti tattao. Patienda met a ti kayo ken pinta a nausar iti narelihiosuan a ladawan ket mabalin a “napno iti presensia ti Dios.”

[Ladawan iti panid 4]

Ti panagusar kadagiti imahen ket namunganay kadagiti pagano nga aramid

[Picture Credit Line iti panid 3]