Iti Daya ken Laud, Pappapigsaen ni Jehova Dagiti Tattaona
KADAGITI lugar a maiparit ti mangasaba, kadagiti daga a pinagsisina ti kinaranggas, ken kadagiti pagilian a nabiit pay a naikkat ti pannakaparit—wen, iti intero a sangalubongan a tay-ak—itultuloy nga ipaayan ni Jehova dagiti Saksina iti “pannakabalin a nalablabes ngem ti gagangay.”—2 Corinto 4:7.
Kinarang-ay iti Sidong ti Pannakaparit
Iti maysa nga arkipelago iti Adayo a Daya, 17 a tawenen a naparitan ti trabaho a panangasaba. Naupay kadi dagiti Saksi? Saan a pulos! Idi napan a Mayo, naabotda ti baro a kangatuan a bilang dagiti agibumbunannag a 10,756, ket 1,297 kadagitoy ti agserserbi kas amin-tiempo a ministro. Bayat a kumarkaro dagiti kasasaad iti lubong, ad-adda a sidadaan dagiti lokal nga umili a dumngeg iti kinapudno. Isu a makairepreportda iti 15,654 a panagadal iti Biblia a maidadaulo kadagiti pagtaengan dagiti interesado a tao. Sakbayna, 25,397 ti timmabuno kadagiti panagtataripnong a siuulimek a naangay kas panglaglagip iti ipapatay ni Jesus.
Idi naangay dagiti “Nadiosan a Panangisuro” a Kumbension Distrito—a siaannad met a naangay sigun kadagiti lokal a kasasaad—naragsakan dagiti kakabsat nga immawat, iti lokal a pagsasao, iti bukodda a kopia dagiti isu met laeng a publikasion a nairuar idiay Estados Unidos. Nagboluntario a nag-overtime dagiti manangipatarus, proofreader, ken dadduma pay tapno maileppas iti naikeddeng nga eskediul ti kangrunaan a mairuar a publikasion a ginasut ti panidna. Ket naragsakan ti maysa a mannakitulong a pagimalditan a nangawat iti nagsayaat a trabaho a panangimaldit ken panangdait iti dayta a publikasion. Naragsakan dagiti kumbensionista a nakaawat iti publikasion, a naglaon iti nasurok a sangaribo a de kolor a ladawan. Adu nga opisial ti gobierno ti mangraem kadagiti Saksi ni Jehova, ket ti ibubusor aggapu kangrunaanna kadagiti klero ti Kakristianuan. Mainanama nga iti di agbayag maikkatton ti pannakaparit.
Iti met ngay Deppaar ti America?
Dagiti Saksi ni Jehova kadagitoy a pagilian iti Lumaud nagkaykaysada kadagiti kakabsatda iti Dumaya a situtured a mangsaranget kadagiti parikutda, ket tultulongan ida ti nasantuan nga espiritu ni Jehova a mangparmek kadagiti narigat a kasasaad. Alaentayo a pangarigan ti sumaganad a report manipud iti maysa a pagilian iti Latin-America, a sadiay regular a maidaldaliasat dagiti maiparit nga agas kadagiti kabakiran.
Nag-bus ti maysa a grupo dagiti Saksi a napan iti naiputputong a teritoria. Idi dumsaagda iti bus, nadlawda nga adda akikid a dalan a rummuar iti purok. Isu a sinurot ti lima a kakabsat a lallaki ti akikid a natapuk a dalan, ket tinudinganda dagiti kakabsat a babbai ken ubbing a mangasaba iti purok. Insalaysay ti maysa kadagiti kakabsat a lallaki:
“Dua nga orasen a magmagnakami ngem manmano pay la ti balay a nasarakanmi. Idi kuan, kellaat a rimmuar iti kasamekan ti walo nga armado a lallaki a nakaabungot. Naka-machine gun dagiti dadduma, ket nagtagibuneng dagiti kakaduada. Ania daytoyen a nasarsarakanmi? Dinamagmi no ania ti masapulda, ngem binilindakami nga agulimek—basta ituloymi ti magna. Nagtungpalkami! Kalpasan ti dua pay nga oras a pannagnami iti napuskol a kabakiran, nakagtengkami iti nawaknitan a lugar a nalawag nga isu ti pagkamkampuanda. Napalawlawan daytoy kadagiti armado a guardia. Impandakami iti maysa a nasayaat pannakaipatakderna a balay nga adda iti tengnga.
“Apaman a nakatugawkami, kinasaritanakami ti maysa a lalaki a nalabit isu ti lider ti kampo. De adal, desente ti panagkawkawes ken panaglanglangana. Intudona ti maysa kadagiti kabsat a kaduami sana pinagtakder. Kalpasanna sinaludsodna kenkuana: ‘Aniat’ panagkunam iti grupo[mi]?’ Gapu ta masinunuona ti ayanmi, insungbat ti kabsat: ‘Pagaammomi ti grupoyo, ngem saankami nga interesado iti dayta, wenno iti aniaman a politikal a grupo. Addakam ditoy tapno ikasabami ti Pagarian ni Jehova a Dios babaen ken Kristo Jesus. Dadaelennanto iti saan a mabayag dagiti amin a politikal a gobierno daytoy a sistema dagiti bambanag ken yegna dagiti nakaskasdaaw a bendision kadagiti tattao ditoy daga iti maysa a Paraiso—banag a di maaramidan ti siasinoman a tao wenno aniaman a grupo.’
“Nagbaliw ti kababalin ti lalaki. Rinugianna ti agsaludsod. ‘Nakasursuruanyo amin kadagitoy? Apay a madadaankayo nga agpalawag?’ Maysa ket kagudua nga oras a nangpaneknekkami maipapan kadagiti kasasaad iti lubong ken impakitami manipud iti Biblia ti kakaisuna a namnama ti sangatauan. Inlawlawagmi met ti Roma kapitulo 13—nga agtulnogtayo kadagiti agtuturay, ngem no agsubang ti Sao ni Jehova ken ti saoda, agtulnogtayo a nangnangruna ken ni Jehova a Diostayo. Kamaudiananna, intukonmi kenkuana dagiti libro nga awitmi. Nangala iti tallo a libro ken maysa a Biblia ket, iti pakasdaawanmi unay, nangted iti kontribusion. Kinunana a basaenna dagitoy.
“Kalpasanna, sineniasan ti lider ti maysa kadagiti taona nga iruardakami iti kampo. Iti saan a nagbayag, nakaawidkami met laeng, a siyayaman ken Jehova gapu iti balligi nga impaayna kadakami iti sabali a tay-ak ti pangasabaan.”
Idiay Nariribuk nga Africa
Masarakan ti kontinente ti Africa iti nagbaetan ti Adayo a Daya ken ti adayo a Laud. Agraira ti kinaranggas kadagiti dadduma a pagilian sadiay gapu iti panagdadangadang dagiti tribo. Idiay Liberia, naapektaran iti kasta unay dagiti tattao ni Jehova gapu iti panagbettak ti guerra sibil. Umuna, adda panagraranget iti uneg ken iti aglawlaw ti kabisera a siudad idi Oktubre ken Nobiembre 1992. Kalpasanna, bayat a nagramaram ti gubat kadagiti nasulinek a lugar, nawarawara amin a kongregasion gapu ta simmurot dagiti kakabsat kadagiti dadduma nga umili a nagkamang kadagiti kasamekan. Nupay kasta, saan a nagmawmaw ti kinaregtada. Sadinoman ti pagkamanganda, intuloyda ti nangasaba, ket nagbanag daytoy iti dakkel a pammaneknek kadagiti kasulinekan a lugar.
Nangbangon ti maysa a kongregasion dagiti kakabsat a napilitan a mangpanaw kadagiti pagtaenganda iti temporario a Kingdom Hall iti tengnga ti minulaan ti kayo a pagtaudan ti goma. Iti maysa nga ili iti asideg ti pagbabakalan, iti aldaw mapan agkamang dagiti sibilian iti minulaan ti kayo a goma tapno maliklikanda dagiti agtinnag a bomba. Nangorganisar dagiti lokal a kakabsat (agraman dagiti adu nga agibumbunannag a nangpanaw kadagiti pagtaenganda iti kabisera, Monrovia) iti panagserbi iti tay-ak ket regular a kasabaanda dagiti rinibo a nagpaing iti sirok dagiti pinuon ti kayo a goma! No adda sumungad nga eroplano, tumpuak dagiti kakabsat a lallaki ken babbai iti kanal nga adda iti asideg ket kalpasanna, no natalgeddan, ituloyda ti mangasaba.
Nakaskasdaaw ta iti laksid dagiti kasasaad iti guerra sibil, makairepreport ti nasurok a sangaribo nga agibumbunannag iti Sosiedad iti promedio a 18.1 nga oras iti ministerio iti tay-ak ken mangidadauloda iti 3,111 a panagadal iti Biblia iti binulan.
Idiay Africa iti napalabas nga uppat a tawen, maipalubosen ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova iti 118 a pagilian. Ket anian a makaparagsak! Idi Agosto 12, naikkat ti panangipawil kadagiti Saksi idiay Malawi a naipatungpal idi Oktubre 1967. Iti napalabas, kankanayon a narang-ay ti nalimed a panangikaskasaba iti naimbag a damag, ngem ita mabalinanen dagiti Saksi ti agtultuloy a rumang-ay a siwayawaya, nupay masapul nga urayenda ti panagungar tapno inda sabten manen dagiti adu a patpatgenda a kakadua a pinatay dagiti manangirurumen.
Idiay Mozambique, naipatungpal ti katulagan ti talna idi Oktubre 4, 1992. Madandanonen dagiti teritoria a saan a madanon idi gapu iti makadadael a gubat iti napalabas a 16 a tawen. Iti deppaar ti Carioco, naipasdek manen ti komunikasion kadagiti 375 a kakabsat a lallaki ken babbai nga awan a pulos komunikasionda iti organisasion iti napalabas a pito a tawen. Naangay ti maysa-aldaw nga espesial nga asamblea idiay Milange, kabisera ti distrito a nakaisaadan idi ti kampo konsentrasion ken sentro para iti “reedukasion” dagiti Saksi ni Jehova, nga adu kadakuada ti nagkamang manipud Malawi. Nakaskasdaaw ta 2,915 ti timmabuno, a pakairamanan ti manarawidwid ti ili, a nangabrasa kadagiti Saksi ni Jehova idiay Milange. Isu a ti dati a sentro ti “reedukasion” nagbalin a sentro para iti nadiosan a panangisuro iti dayta nga aldaw.
Insurat ti maysa a misionero: “Maipapan kadagiti kakabsat a nagkamang kadagiti refugee camp idiay Probinsia ti Tete, makapainteres ti kapaliiwan ti maysa a pannakabagi ti UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees.) Kinunana a nangorganisar dagiti Saksi ni Jehova kadagiti bukodda a kampo, a naisina kadagiti dadduma a grupo. ‘Ti laeng kampoda ti nasayaat pannakatarawidwidna,’ kinunana, sana innayon, ‘nadalus, organisado, ken de adal dagiti Saksi ni Jehova.’ Kalpasanna inawisnak nga ageroplanokami tapno makitak a mismo. Iti tangatang, intudo ti piloto ti dua a kampo. Ti maysa ket gusoguso ken narugit, ket agdedekket dagiti balay a naaramid iti pitak. Nakaur-urnos ti sabali, naintar dagiti balay. Nadalimanek ti buya dagiti balay, ken nadalus dagiti paraangan. Napinturaan pay ketdi dagiti dadduma iti aramid-balay a pinta. ‘Pugtuam no ania kadagita ti kampo dagiti kapammatiam?’ kinuna ti piloto. Maragsakanak unay a nakaam-ammo kadagiti kakabsat iti daytoy a kampo. Adda walo itan a kongregasion iti daytoy a purok dagiti Saksi.”
Iti “Daga ti Agila”
Saan, daytoy ket saan nga isu ti agila ti E.U.! Iti nagbaetan ti Daya ken Laud masarakantayo ti Albania, maysa a pagilian ti Europa. Ti nagan daytoy iti opisial a pagsasao ket Shqipëria, kayatna a sawen, “Ti Daga ti Agila.” Iti di pay nabayag, nagpatinggan ti 50-tawen a naulpit a pannakaipawil dagiti Saksi ni Jehova iti daytoy a daga, ket mabalindan ti makikaykaysa kadagiti kakabsatda idiay Daya ken Laud a mangtagiragsak iti wayawaya nga agdayaw. Pudno a ‘kailalaan[da] ti gundaway.’ (Efeso 5:16) Ti kaunaan nga asamblea iti pakasaritaan ti Albania, maysa-aldaw nga asamblea, ket naangay idiay National Theater, iti kabisera, Tiranë, idi Domingo, Marso 21. Iti malem ti Sabado, pinagbalin ti maysa a grupo dagiti 75 a boluntario a Saksi ti daan ken madaddadaelen a pagtataripnongan a maysa a naraniag, nadalus nga assembly hall. Nasdaaw iti kasta unay ti akinkukua iti dayta. Ket makapainteres ta kadagiti 75 a boluntario, agarup a 20 laeng ti bautisado!
Nasayaat ti tiempo iti dayta nga aldaw. Bayat ti panagsangpet dagiti delegado a naggapu iti sabali a pagilian, dagiti kablaaw—kaaduanna babaen dagiti senias ken panangarakup—pinagbalinda dayta nga espesial nga asamblea nga espesial unay. Sitatayag dagiti imana, impaay ni Kabsat Nasho Dori ti panglukat a kararag. Nabautisaran idi 1930 ket dandanin saan a makakita. Naiparang ti programa iti Albaniano, ket dagiti ganggannaet nga espesial payunir ti kaaduan a naikkan iti paset. Kinanta ti 585 a timmabuno ti “Nakristianuan a Dedikasion”—ti maysa kadagiti innem a kanta a naipatarus iti Albaniano a para iti dayta nga okasion—bayat nga agturong ti 41 a kabbaro a kakabsat a lallaki ken babbai iti maysa a pool a siaayat nga impasdek dagiti sangaili a kakabsat a Griego iti lokal a Kingdom Hall. Anian a panagbalbaliw! Idi, ti panangikut iti Biblia kaipapananna ti pannakaibaon iti labor camp, ken nakedngan dagiti gimong iti grupo ti dua wenno tallo a tao.
Iti sumuno nga aldaw kalpasan ti asamblea, nagtelepono ti direktor ti teatro iti opisina ti Watch Tower. Kadawyanna a saan unay nga interesado no siasino dagiti agusar iti teatro. Rebbengen dayta ti katulongan a direktor. Ngem kinunana: “Immawagak ta kayatko ti agyaman kadakayo. Ita laeng a naimatangak a nakadaldalus daytoy a lugar. Kas man la adda pul-oy a bimmaba manipud langit iti teatromi idi kalman. Aniaman nga oras a kasapulanyo dagiti pasilidadmi, agsublikay latta, ket dakayo ti ipangrunami. Ammoyo, kayatmi nga umaykayo iti kada maikatlo a bulan nga awan bayadna.”
Nagawid dagiti Saksi kadagiti ilida a napabileg ken siyayaman ket rinugianda ti agsagana para iti Panglaglagip iti ipapatay ni Jesus. Kalpasan laeng ti 15 nga aldaw, iti Martes, Abril 6, naangay ti kaunaan a naparang a Memorial iti pito a lugar.
Iti ili ti Berat, ngimmato ti bilang dagiti tumabtabuno kadagiti gimong iti agarup 170, ket makapungtot ti lokal a padi. Kadagiti 33 nga agibumbunannag ti Pagarian idiay Berat, 21 ti nabautisaran iti asamblea. Nangireport ti Berat iti 472 a timmabuno iti Memorial. Nakaskasdaaw met ti kaadu dagiti timmabuno iti Memorial iti dadduma a lugar, kangrunaanna gapu iti nasayaat a panangidaulo dagiti espesial payunir.
Iti Katoliko nga ili ti Albania a Shkodër, a sadiay adda maysa a basilika, rinugian ti simbaan ti nagimaldit iti binulan a newsletter, ket nasalaysay iti tunggal ruar “No Kasano a Liklikan Dagiti Saksi ni Jehova.” Kinuna ti naudi a ruar: “Rinaut dagiti Saksi ni Jehova ti Shkodër”! Nangummong ti dakkel a buyot ti dua a Saksi sadiay iti 74 a nasingpet ken nanakman a tao iti Memorial. Idi mangngegda ti palawag iti Memorial, nagkiddaw ti 15 a pamilia iti panagadal iti Biblia iti pagtaengan. Iti ili ti Durres, a sadiay adda maysa a buyot a buklen ti uppat a Saksi, makaparagsak ta adda 79 a dimmar-ay.
Gapu iti ibubusor dagiti agtutubo a Katoliko, a nangipangta a mangubor kadagiti Saksi no saanda a pumanaw, ti panagtataripnong para iti Memorial a maangay koma idiay Kalmeti i Vogel, maysa a purok iti kabambantayan, ket naangay iti pagtaengan ti maysa a lokal a kabsat, a sadiay 22 ti timmabuno a sitatalna. Adda lima nga agibumbunannag iti daytoy a grupo, ket tallo kadakuada ti nabautisaran iti asamblea idiay Tiranë.
Idiay Vlorë, nangala ti dua nga agtutubo a lallaki iti maysa a kopia Ti Pagwanawanan, binasada daytoy, sada nagsurat iti Sosiedad: “Awaganmi itan ti bagbagimi a Saksi ni Jehova gapu iti kinapudno a nasursuromi iti Pagwanawanan. Pangngaasiyo ta mangibaonkayo iti tumulong kadakami.” Dua nga espesial payunir ti naibaon sadiay, ket maysa kadagitoy nga agtutubo ti daras a nakakualipikar kas agibumbunannag. Maragsakan daytoy nga agtutubo ta maysa isuna kadagiti 64 a timmabuno iti Memorial idiay Vlorë.
Maysa a kabsat nga Albaniano a nakasursuro iti kinapudno idiay Estados Unidos ti nagsubli idi dekada ’50 iti ili ti Gjirokastër a dimmakkelanna. Sadiay a nagserbi iti amin a kabaelanna agingga iti ipapatayna. Immulana dagiti bin-i ti kinapudno iti puso ti anakna a lalaki. Idi naikkat ti pannakaparit, nagkiddaw daytoy a lalaki iti tulong iti Watch Tower Society. Nagsurat met a nagkiddaw iti tulong ti maysa pay nga interesado a tao nga agnanaed iti maysa a purok iti umamianan, isu nga uppat nga espesial payunir ti naibaon sadiay. Iti agsapa ti Mierkoles kalpasan ti Memorial, nagtelepono ti maysa kadakuada iti opisina ti Sosiedad idiay Tiranë: “Diak mapengdan nga ibaga kadakayo no kasano kadakkel ti naaramidan ti espiritu ni Jehova. Nalaus ti ragsakmi. Naballigi ti Memorial.” Adda 106 a timmabuno, a pakairamanan ti grupoda a buklen ti pito nga agibumbunannag ti Pagarian.
Ti met ngay dagup ti timmabuno iti Memorial? Idi 1992, idi adda laeng 30 nga agibumbunannag ti Pagarian, 325 ti timmabuno. Idi 1993, nakaurnong dagiti 131 nga agibumbunannag iti 1,318 a timmabuno. Kadagita a tawen, naminsangapulo nga ad-adu ti timmabuno ngem dagiti agibumbunannag. Anian a makapagagar a maimatangan ‘ti bassit . . . a nagbalin a sangaribo’ iti kasta a kaababa ti panawen!—Isaias 60:22.
“Paatiddugem Dagiti Lubid ti Toldam”
Bayat nga agsaknap ti trabaho a panangasaba dagiti Saksi ni Jehova iti amin a suli ti daga, maipukpukkaw daytoy nga awis: “Padakkelem ti disso ti toldam. Ket pabistradmo kadakuada dagiti bengbeng ti naindaklan a tabernakulom. Dika medmedan. Paatiddugem dagiti lubid ti toldam ken patibkerem dagiti pasokmo. Ta agsaknapkanto iti makanawan ken makatigid.” (Isaias 54:2, 3) Daytoy a panagsaknap ti “naindaklan a tabernakulo” ti Dios—a mangiladawan iti sangalubongan a kongregasion dagiti agdaydayaw kenkuana—ket pudno a nabatad idiay Makindaya nga Europa, nangruna kadagiti pagilian iti dati nga Union Soviet. Kalpasan ti panangsaranayna kadagiti adipenna bayat ti pannakaparit iti las-ud ti adu a dekada, ipapaay ita ni Jehova ti bileg a kasapulan dagiti Saksina tapno dumakkel ken pumigsa ti organisasion.
Idiay Moscow, Russia, iti Locomotive Stadium, idi Hulio 22-25, kadagiti nakallalagip a “Nadiosan a Panangisuro” a kumbension internasional idi napan a tawen, 23,743 ti kangatuan a bilang ti timmabuno. Siasino ti mangipagarup a posible daytoy, uray iti napalabas a dua a tawen? Ngem addada sadiay! Nasurok a 1,000 ti naggapu idiay Japan ken Korea, agarup 4,000 ti naggapu idiay Estados Unidos ken Canada, ken rinibo pay ti naggapu iti 30 a pagilian iti Makin-abagatan a Pacifico, Africa, Europa, ken dadduma pay a lugar—talaga a maysa a panagsabet ti Daya ken Laud. Anian a makaparegta kadakuada amin ti makipulapol a siwayawaya kadagiti nasurok a 15,000 a kakabsatda a lallaki ken babbai a Ruso! Agliplippias ti rag-oda.
Agdagup iti 1,489 dagiti kabbaro a nabautisaran a Saksi, ket talaga a nakaskasdaaw dayta. Daytoy a bautismo ket nasaknap pannakaipablaakna iti media iti intero a lubong, agraman ti maysa a nagsayaat a ladawan iti parupa ti The New York Times. Nupay gumgumluong ti palakpak bayat ti bautismo, napigpigsa pay dayta bayat ti pangserra a palawag idi, kalpasan a pinagyamanan ti agpalpalawag dagiti 4,752 a boluntario ken dagiti opisial a timmulong a namagballigi iti kumbension, kinunana: “Kangrunaan iti amin, agyamantayo ken ni Jehova!” Wen, linapdan ti espiritu ni Jehova ti nabara nga ibubusor dagiti kameng ti Orthodox ken intedna ti kasapulan a bileg a namagbalin iti kumbension a naragsak nga okasion.
Nupay kasta, adu pay ti naangay idiay Kiev, maysa a siudad ti Ukraine, idi Agosto 5-8. Maminsan pay, tinarimaan a namimpinsan dagiti natallugod a boluntario ti estadium, ket 64,714 ti kangatuan a bilang dagiti nagtitipon iti daytoy nagdakkelan a Kingdom Hall. Immay manen dagiti Saksi manipud iti Daya ken Laud ken iti amin a paset ti daga. Naipatarus dagiti kangrunaan a palawag iti 12 a pagsasao. Agarup 53,000 a delegado ti nagsangpet babaen iti eroplano, tren, wenno bus. Sinabat ida [dagiti kakabsat] kadagiti estasion ti tren ken eropuerto, sada intulod ida kadagiti otel, eskuelaan, ken kadagiti pribado a pagtaengan, kasta met kadagiti barko a pagdagusanda. Naaramid amin dagitoy a bassit lat’ nabusbos ken buyogen ti naannayas ken nasayaat a panangorganisar a namagsiddaaw ken namagraem iti polisia ti siudad.
Ti tampok ti makaparagsak a programa ti kumbension isu ti bautismo, a dua ket kagudua nga oras ti kapautna. Agdagup iti 7,402 a kabbaro a kakabsat a lallaki ken babbai ti nangisimbolo iti dedikasionda ken ni Jehova, bayat a nagallangogan ti palakpak iti nagdakkelan nga estadium. Ad-adu daytoy ngem ti napalabas a kangatuan a bilang ti nabautisaran a 7,136 a nairekord idi a nagtataripnong ti 253,922 a kumbensionista idiay Siudad ti Nueva York idi 1958.
Bayat nga agturong daytoy a panawen ti panangukom iti paggibusanna, dagiti kimmarnero a tattao manipud iti Daya, Laud, ken uray iti “kaadayuan a paset ti daga” maur-urnongda iti maysa a panagkaykaysa iti wagas nga awan pay kapadana iti intero a pakasaritaan ti tao. Pudno la unay, makidangdanggay ‘ti dakkel a bunggoy . . . a naggapu kadagiti amin a nasion ken kadagiti tribo ken kadagiti ili ken kadagiti pagsasao’ iti naespirituan nga Israel a mangipaduyakyak ti pammatida iti napateg a daton a subbot ni Jesus, ti pundasion ti amin a maar-aramid iti pannakaalangon ti kinasoberano ni Jehova.—Aramid 1:8; Apocalipsis 7:4, 9, 10.
[Dagiti Ladawan iti panid 8, 9]
Nagsabet ti Daya ken Laud idiay Moscow ken Kiev