Dikay Palubosan ti Kinaliday a Mangdadael iti Biagyo

TI KINALIDAY mabalinna a dadaelen nga agpadpada ti biag dagiti nataengan ken agtutubo. Kuna ni mannurat a Judith Viorst iti magasin a Redbook: “Ti kinaliday ket kasla maysa a babantot iti puso. . . . Ti kinaliday pagbalinennatayo a kalawakaw ken maup-upay. Ti kinaliday pagbalinenna ti riknatayo kas ubing nga awanan iti ina, kas maysa a nayaw-awan a kordero, a nakabasbassit ken naitawtaw iti maysa a lubong a nakalawlawa ken awanan panangipateg.”​—Setiembre 1991.

Ti pannakaisina manipud kadagiti gagayyem, di nakairuaman nga aglawlaw, diborsio, pannakaulila, wenno pannakarba ti komunikasion​—amin dagitoy a bambanag mapagbalinnakayo a naliday. Uray no nalikmut kadagiti sabsabali a tattao, sumagmamano ti makarikna iti nakaro a kinaliday.

Ania’t Maaramidanyo?

No umapay ti kinaliday, agbalinkayo kadi lattan a nakapimpiman a biktima? Adda kadi maaramidanyo a manglapped iti kinaliday manipud iti in-inut a panangdadaelna kadakayo wenno panangpukawna iti tarigagayyo nga agbiag? Pudno nga adda maaramidanyo. Nawadwad dagiti makatulong a balakad a mabalin a magun-odan. Ken nakaad-adu dagiti nagsayaat a balakad a naipaay iti naipaltiing a Sao ti Dios, ti Biblia. Mabalin a kasapulanyo laeng ti kasta a pammaregta tapno maparmekyo ti kinaliday.​—Mateo 11:28, 29.

Kas pagarigan, mabalin a masarakanyo a makaparegta a basaen ti maipapan ken ni Ruth, agkabanuag a babai a nagnanaed idiay Makintengnga a Daya ag-3,000 a tawenen ti napalabas. Isut’ nagsagaba unay iti kinaliday. Idi natay ni lakayna, isut’ simmurot ken katuganganna tapno agnaed iti di nakairuaman nga aglawlaw ti Israel. (Ruth 2:11) Nupay nayadayo manipud iti pamilia ken kadagiti dati a gagayyemna ken nagbalin a ganggannaet iti karkarna a daga, awan ti naipamatmat iti Biblia a pinalubosanna ti kinaliday a manglapunos kenkuana. Mabalinyo a basaen ti pakasaritaanna iti libro ti Biblia a Ruth.

Kas ken Ruth, kasapulan a salimetmetanyo ti positibo a panangmatmat. Ti wagas a panangpanunotyo maipapan kadagiti bambanag ken paspasamak mabalin a patanorenna ti kinaliday. Napasingkedan daytoy ni Ann, a nangtaripato ken ni amana iti las-ud ti uppat a tawen gapu iti makapakapuy a sakit. Kasta unay ti ladingitna idi natay ni amana. “Nariknak a kasla addaak iti kinakawaw, awan a pulos mamaayna​—a kasla awanen ti makasapul kaniak,” kunana. “Ngem sinangok ti kinapudno a nabalbaliwan itan ti panagbiagko, ken nautobko a tapno maparmek ti kinaliday kasapulan nga awaten ken aramatek ti adda a kasasaadko iti kasayaatan a pamay-an.” No dadduma saanyo a mabalbaliwan ti kasasaadyo, ngem sigurado a mabalinyo a baliwan ti panangmatmatyo kadakuada.

Nupay makatulong ti panagtalinaedyo nga okupado iti makagunggona nga aramid, saan nga isu daytoy ti naan-anay a sungbat iti pannakidangadang iti kinaliday. Natakkuatan ni Irene a pudno daytoy iti kasona, idi isut’ nabalo kalpasan ti innem a bulan laeng a panagdennada ken lakayna. “Nakitak nga umapay ti kinaliday kaaduanna no saanak unay nga okupado,” kunana, “isu nga impasnekko ti pannakiraman kadagiti sabsabali ken panangtulong kadakuada a mangsaranget iti parikutda.” Mangyeg ti kinaragsak ti panangtulong kadagiti sabsabali, ket masarakan dagiti malidlidayan a Kristiano nga adu ti mabalin nga aramiden iti trabaho ti Apo.​—Aramid 20:35; 1 Corinto 15:58.

Palubosanyo a Tumulong Dagiti Gagayyem

Tinukoy ti The New York Times Magazine dagiti malidliday nga ubbing kas nadangran babaen “kadagiti sugat ti kinaawan iti gagayyem.” (Abril 28, 1991) Adu a malidlidayan a tattao, agpadpada dagiti agtutubo ken nataengan, mariknada nga awan ti gagayyemda. No kasta, talaga a makagunggona ti kaadda ti pudpudno a pannakigayyem nga ipapaay ti nadungngo a kongregasion Kristiano. Agreggetkayo tapno mapaaduyo dagiti gagayyemyo iti uneg ti kongregasion, ket palubosanyo ida a tumulong kadakayo iti aniaman a pamay-an a mabalinanda. Dayta ti maysa a maipaay dagiti gagayyem​—ti mangipaay iti tulong iti panawen ti pakarigatan.​—Proverbio 17:17; 18:24.

Agannadkayo, nupay kasta, di la ket ta ti emosional a sakityo, pagbalinenna a narigat ti itutulong dagiti gagayyemyo. Kasano? Inlawlawag ti mannurat a ni Jeffrey Young: “Sumagmamano a malidlidayan a tattao . . . paadaywenda dagiti mainanama a gagayyem, babaen ti panangbukbukodda iti saritaan wenno babaen ti panagsaoda kadagiti bambanag a makaparurod wenno di maikanatad. Kadagiti nagduduma a pamay-an, daddadaelen dagiti kanayon a malidlidayan a tattao ti nadekket a panaglalangen.”​—U.S.News & World Report, Setiembre 17, 1984.

No dadduma, mabalin a pakpakaruenyo dagiti bambanag babaen ti panangisinsinayo iti bagbagiyo kadagiti dadduma a tattao. Daytat’ inaramid ni Peter, maysa a lalaki nga adda iti edad a 50’s. Kalpasan ti ipupusay ni baketna, nasarakanna nga isinsinana ti bagina manipud kadagiti dadduma, nupay no iti kaunggan ti riknana ket kalikagumanna ti tulongda. “Iti sumagmamano nga aldaw,” kunana, “basta diak mabalinan a sanguen ti pannakilangen dagiti sabsabali, ket no dadduma matakkuatak ti bagik a suminsina kadagiti tattao.” Mabalin a napeggad daytoy. Nupay makagunggona dagiti panawen ti panagmaymaysa, makadangran ti pannakaisinsina. (Proverbio 18:1) Nabigbig daytoy ni Peter. Kunana: “Nadaerak daytoy kamaudiananna, sinangok ti kasasaadko, ket, babaen ti tulong dagiti gagayyemko, nabaelak nga imbangon manen ti biagko.”

Nupay kasta, dikay ipagarup nga obligado dagiti dadduma a tumulong. Dikay padasen ti agbalin a managkalikagum. Awatenyo a siraragsak ti aniaman a maipakita a kinamanangngaasi, ken yebkasyo ti panangapresiaryo iti dayta. Ngem laglagipenyo met daytoy nagsayaat a balakad a masarakan iti Proverbio 25:17: “Ta sakam manmano koma ti kaaddana iti balay ti kaarrubam, di la ket ta mauma kenka, ket guraennaka.” Narikna ni Frances ti kinapateg ti kasta a panagannad, bayat a napasaranna ti nakaro a kinaliday idi pimmusay ni lakayna kalpasan ti 35 a tawen a panagdennada. “Nainkalintegan kay koma iti aniaman nga inanamaenyo,” kunana, “ket dikay agkalikagum iti nalablabes manipud kadagiti dadduma. Dikay koma agbalin a masansan a sangaili ti asinoman tapno agsapul iti tulong.”

Maseknan ni Jehova

Nupay paayendakayo dagiti natauan a gagayyem no dadduma, adda pay laeng ni Jehova a Dios kas Gayyemyo. Masiguradoyo nga isut’ maseknan kadakayo. Salimetmetanyo ti natibker a panagtalek kenkuana, ket taginayonenyo ti agkamang iti natalged a panangaywanna. (Salmo 27:10; 91:1, 2; Proverbio 3:5, 6) Inaramid daytoy ni Ruth a Moabita ket siwawadwad a nabendisionan. Anian, ta uray la a nagbalin nga inapo ni Jesu-Kristo!​—Ruth 2:12; 4:17; Mateo 1:5, 16.

Agkararagkayo a kankanayon ken Jehova. (Salmo 34:4; 62:7, 8) Nabigbig ni Margaret a ti panagkararag ket gubuayan ti naindaklan a bileg a mangsaranget iti kinaliday. Isut’ nakiraman iti amin-tiempo a ministerio a kadua ni lakayna agingga nga isut’ [ni lakayna] natay idi kabambannuaganna pay laeng. “Kankanayon a nasarakak a nagsayaat ti agkararag a sipipigsa ken ibaga iti isuamin ken Jehova, amin dagiti pagbutbutngak ken pakadanagak,” kunana. “Dayta ti nakatulong kaniak a mangmatmat a siuumiso kadagiti bambanag no umapay ti kinaliday. Ket impaayannak ti panagtalek iti pannakakitak a sinungbatan ni Jehova dagidiay a kararagko.” Dakkel ti nagunggonana iti panangsurot iti balakad ni apostol Pedro: “Ipakumbabayo ti bagbagiyo, ngarud, iti babaen ti mannakabalin nga ima ti Dios, tapno itan-oknakayo iti naikeddeng a tiempo; bayat nga iyallatiwyo kenkuana amin a pakaringgoranyo, agsipud ta isu maseknan kadakayo.”​—1 Pedro 5:6, 7; Salmo 55:22.

Tulongannakayo ti nasayaat a pannakirelasionyo ken Jehova a mangtaginayon iti maysa a banag a masansan a mapukaw dagiti naliday a tattao​—ti panagraem iti bagi. Idi natay ni lakayna gapu iti kanser, insurat ni periodista a Jeannette Kupfermann ti maipapan iti “rikrikna ti nababa a panagraem iti bagi ken kinaawan mamaayna.” Kinunana: “Daytoy a rikna ti kinaawan mamaayna a mangituggod kadagiti adu a balo iti gistay panagpakamatay gapu iti kinaliday.”

Laglagipenyo a dakkel ti panangipateg ni Jehova kadakayo. Saanna nga ibilang nga awan pategyo. (Juan 3:16) Saranayennakayo ti Dios a kas iti panangsaranayna kadagiti tattaona nga Israelita iti naglabas a panawen. Kinunana kadakuada: “Saanka nga imbelleng. Dika agbuteng, ta addaak kenka. Dika agkullayaw, ta siak ti Diosmo. Papigsaenkanto. Wen, tulongankanto. Wen, tapayaenkanto iti akinkanawan nga ima ti kinalintegko.”​—Isaias 41:9, 10.

Dikay Pabasolen ti Dios

Kangrunaan iti amin, dikay pabasolen ti Dios gapu iti kinalidayyo. Saan a ni Jehova ti makimbiang. Ti panangtagiragsak iti nasayaat, makapnek a panaglalangen ti kankanayon a panggepna para kadakayo ken iti amin a sangatauan. Idi pinarsua ti Dios ni Adan, kinunana: “Saan a nasayaat nga agmaymaysa ti tao. Yaramidakto ti katulonganna a maitutop kenkuana.” (Genesis 2:18) Ket dayta ti inaramid ti Dios idi pinarsuana ni Eva, ti immuna a babai. No saan a gapu iti sataniko a yaalsa, saan koma a pulos a napasaran ti lalaki ken ti babai ken dagiti pamilia a pinataudda ti kinaliday.

Siempre, ti temporario a panangipalubos ni Jehova iti kinadakes, isut’ nangipalubos iti panagsaknap ti kinaliday ken ti itataud dagiti dadduma pay a pakarigatan. Nupay kasta, laglagipenyo a daytoy ket temporario laeng. Kasla nalaklaka a maibturan dagiti pannubok ti kinaliday no mamatmatan iti lawag ti aramidento ti Dios para kadakayo idiay baro a lubongna. Kabayatanna, saranayen ken liwliwaennakayto.​—Salmo 18:2; Filipos 4:6, 7.

Ti pannakaammo iti daytoy papigsaennakayo. Idi nabalo ni Frances (ti nadakamat itay), nakasarak iti dakkel a liwliwa kadagiti sasao ti Salmo 4:8, kangrunaanna iti rabii: “Sitatalnaak nga agpadpada iti panagiddakto ken iti pannaturogko, ta sika, Jehova, siksika laeng ti mangisaad kaniak iti kinatalged.” Mennamennaenyo ti kakasta a karirikna a masarakan iti libro dagiti Salmo. Utobenyo no kasanot’ pannakaseknan ti Dios kadakayo, kas iti nayebkas iti Salmo 23:1-3.

Kasano a Matulongan Dagiti Malidlidayan?

Ti kangrunaan a pamay-an tapno matulongan dagiti malmalday ket isut’ panangipakita iti ayat kadakuada. Maulit-ulit a parparegtaen ti Biblia dagiti tattao ti Dios a mangipakita iti ayat iti tunggal maysa, nangruna iti panawen ti pannubok. “Iti nainkabsatan nga ayat maaddaankayo iti nadungngo a panagayat iti maysa ken maysa,” insurat ni apostol Pablo. (Roma 12:10) Kinapudnona, kuna ti naipaltiing a Sao ti Dios: “Ti ayat saan a pulos aggibus.” (1 Corinto 13:8) Kasanoyo a maipakita ti ayat kadagidiay malmalday?

Imbes nga ilaksid wenno di ikankano dagiti naliday a tattao, dagiti maseknan nga indibidual mabalinda nga ipakita ti nadungngo nga ayatda babaen ti siaanus a panangtulong kadakuada aginggat’ mabalin. Maaramidandat’ agbalin a kas ken lalaki a Job, a nagkuna: “Inispalko ti napanglaw nga imkis, kasta met ti ulila, nga awanan idi iti bumadang kenkuana. . . . Ket pinagdaniwko gapu iti rag-o ti puso ti babai a balo.” (Job 29:12, 13) Mabalinan met dagiti nadutokan a panglakayen iti kongregasion Kristiano ken dagiti mannakipagrikna a gagayyem ti agtignay iti isu met laeng a nakonsiderasion a pamay-an, babaen ti panangipaay kadagiti kangrunaan a pakasapulan ti tao iti pannakaawat, kinabara, ken liwliwa. Mabalindat’ mangipakita iti empatia, ken mabalinda a punnuan no dadduma ti pakasapulan iti nalimed a pannakisarita.​—1 Pedro 3:8.

Masansan a nagpateg dagiti babassit a bambanag a maaramidan dagiti gagayyem kadagiti malmalday. Kas pagarigan, no ti padatayo a manamati ket napukawna ti inay-ayatna ken patay, nawadwad a kinaimbag ti maaramidan babaen kadagiti naasi a tignay ti napaypayso a pannakipagayam. Dikay palabsen dagiti babassit a kinaimbag, kas iti awis a maipaay iti pannangan, ti panagbalin a napasnek a managimdeng, wenno ti makaparegta a panagsasarita. Epektibo unay dagitoy a bambanag iti panangtulong iti maysa a tao a makidangadang iti kinaliday.​—Hebreo 13:16.

Mabalin a mapasarantay amin ti panangraut ti kinaliday no dadduma. Nupay kasta, ti kinaliday di kasapulan nga agbalin a saplit. Punnuenyo ti biagyo kadagiti makagunggona, makapalaing nga ar-aramid. Palubosanyo a tumulong dagiti gagayyem no kabaelanda. Agtalekkayo ken Jehova a Dios. Pagtalinaedenyo iti panunotyo ti makaparegta a kari a nailanad iti Salmo 34:19: “Adu dagiti siksikor ti nasingpet, ngem ni Jehova ispalenna kadakuada amin.” Umadanikayo ken Jehova agpaay iti tulong, ket dikay palubosan ti kinaliday a mangdadael iti biagyo.

[Kahon iti panid 24]

DAGITI SUMAGMAMANO A PAMAY-AN TAPNO MAPARMEK TI KINALIDAY

▪ Agtalinaed a nadekket ken Jehova

▪ Gumun-od iti liwliwa babaen ti panagbasbasa iti Biblia

▪ Taginayonen ti positibo a Nakristianuan a panangmatmat

▪ Agtalinaed nga okupado iti makagunggona nga aramid

▪ Palawaenyo ti timpuyog dagiti gagayyem

▪ Pagbalinenyo a nalaka ti itutulong dagiti gagayyem

▪ Dikay isinsina ti bagbagiyo, no di ket sukayenyo ti nainggayyeman nga ayat

▪ Agkammatalek a maseknan ni Jehova kadakayo

[Kahon iti panid 24]

NO KASANOYO A MATULONGAN DAGITI MALMALDAY

▪ Mangipaay iti pannakaawat, kinabara, ken liwliwa

▪ Ipaay ti panagkasapulan iti nalimed a pannakisarita

▪ Ikagumaan ti panagaramid kadagiti babassit a bambanag a makatulong

[Ladawan iti panid 23]

Iti baet dagiti narigat a kasasaadna, awan ti mangipamatmat a pinalubosan ni Ruth ti kinaliday a mangdadael iti biagna