Panangsurot iti Tugot Dagiti Dadakkelko

KAS INSALAYSAY NI HILDA PADGETT

“TI biagko ket naidedikar iti serbisio ti Kangatuan,” kuna ti report ti warnakan, “ket diak makapagserbi iti dua nga appo.” Dagidiay a sasao manipud iti palawagko kadagiti autoridad ti British Ministry of Labour and National Service idi 1941 isut’ nangidatag iti rasonko a nagkedked iti bilinda nga inkapilitan a panagserbi iti maysa nga ospital kabayatan ti Gubat Sangalubongan II. Di nagbayag kalpasan dayta, naidarum ken nasentensiaanak iti tallo a bulan iti pagbaludan gapu iti panagkitakitko.

ANIAT’ nangituggod kaniak iti daytoy a pakarigatan? Saan, daytoy ket saan a maigapu iti inuubing a kapritso wenno rebelioso a kondukta. Imbes ketdi, dagiti rason ket nangrugi idi ubingak pay.

Ti Kinapinget ni Tatang Agpaay iti Pagarian

Nayanakak idi Hunio 5, 1914, idiay Horsforth nga asideg iti Leeds, idiay amianan ti Inglaterra. Dagiti dadakkelko, da Atkinson ken Pattie Padgett, ket mangisursuroda iti Sunday-school ken miembro ti koro iti Primitive Methodist Chapel a ni Tatang ti agtokar iti organ. Idi ubingak pay, ti pagtaenganmi ket naragsak malaksid iti maysa a banag. Dagiti kasasaad iti lubong pinagdanagna ni Tatang. Kagurana idi dagiti gubat ken kinaranggas ken namati iti bilin ti Biblia: “Dika mamapatay.”​—Exodo 20:13, King James Version.

Idi 1915, indagadag ti gobierno kadagiti amin nga agtutubo nga agsoldadoda a situtulok tapno maliklikanda ti pannakapilit nga agsoldado. Buyogen ti panagduadua, agmalmalem a nagkalintuduan ni Tatang nga agur-uray iti batangna nga agparehistro kas maysa a soldado. Iti sumuno la unay nga aldaw, nabalbaliwan ti intero a panagbiagna!

Bayat nga agtartrabaho kas maysa a tubero iti maysa a dakkel a balay, nakisarita kadagiti dadduma a trabahador maipapan kadagiti pasamak iti lubong. Isut’ inyawatan ti hardinero iti bassit a tract, Gathering the Lord’s Jewels. Inyawid daytoy ni Tatang, binasana, ken inulitna a binasa. “No dayta ti kinapudno,” kinunana, “biddut ngarud amin a sabsabali pay.” Iti sumuno nga aldaw, nagkiddaw iti ad-adu pay nga impormasion, ket iti tallo a lawas, agpatpatnag nga inadalna ti Biblia. Ammona a nasarakannan ti kinapudno! Domingo, Enero 2, 1916, kuna ti diary-na: “Napan idiay Kapilia iti bigat, napan iti I.B.S.A. [International Bible Students Association, kas pannakaawag idi dagiti Saksi ni Jehova idiay Inglaterra] iti rabii​—panangadal iti Hebreo 6:9-20​—ti damo nga isasarungkarko kadagiti kakabsat.”

Di nagbayag, dimteng ti ibubusor. Impagarup dagiti kabagianmi ken dagiti kakaduami iti simbaan nga agbagtit ni Tatang. Ngem nakaikeddengen. Ti pannakigimong ken panagadal ti kapatgan idi iti biagna, ket iti Marso, insimbolona ti dedikasionna ken Jehova babaen ti bautismo iti danum. Kalpasan ti sumagmamano a lawas nga agmaymaysa a mapan makigimong ni Tatang, nauma met laeng ni Nanang a manglaplapped. Inkarganak iti kareta ket nagna iti walo a kilometro agingga idiay Leeds, a simmangpet kalpasan la unay ti gimong. Mailadawanyo ti ragsak ni Tatang. Manipud idin, nagkaykaysan ti pamiliami iti panagserbi ken ni Jehova.

Nakarigrigat ti takder ni Tatang idi​—maysa a boluntario a soldado ken kalpasanna, maysa a conscientious objector [agkedked nga agsoldado] iti las-ud ti sumagmamano a lawas. Idi naayaban, nagkedked nga agiggem iti paltog, ket idi Hulio 1916, sinangona ti umuna kadagiti lima a pannakaisaklang iti korte militar, a nasentensiaan iti 90 nga aldaw iti pagbaludan. Kalpasan ti immuna a pannakaibaludna, nawayawayaan ni Tatang iti dua a lawas, a sinaruno ti sabali a pannakaisaklang ken 90 nga aldaw iti pagbaludan. Simmaruno iti maikadua a pannakaibaludna, nayakar iti Royal Army Medical Corps, ket idi Pebrero 12, 1917, naglayag babaen ti barko a pagluganan dagiti soldado a mapan idiay Rouen, Francia. Kuna ti diary-na a tunggal aldaw, isut’ ad-adda a makarurod sadiay gapu iti kasasaadna. Nabigbigna a tamtamingenna laeng dagiti nasugatan a soldado tapno makapagsublida a makigubat.

Nagkedked manen a makitinnulong. Iti daytoy a gundaway, isut’ sinentensiaan ti korte militar iti aginggat’ lima a tawen iti pagbaludan dagiti soldado a Briton idiay Rouen. Idi kidkiddawen latta ni Tatang a mayakar iti maysa a sibil a pagbaludan kas maysa a conscientious objector, isut’ nadusa iti tallo a bulan a tinapay ken danum laeng ti pinagbibiagna, a sinaruno ti regular a dieta iti pagbaludan agingga a simmalibukag; kalpasanna, kasta manen ti inaramidda kenkuana. Pinosasanda a makinlikud dagiti imana iti aldaw ken makinsango dagiti imana iti rabii ken kadagiti pannangan. Aginggat’ tungpal biagna a naaddaan kadagiti piglat kadagiti pungupunguanna gapu kadagiti posas a nagbabassit a nanget-et iti lasagna, a nangibunga kadagiti agtabtaba a sugat. Dagiti sakana ket nakawaran met a naikabit iti siketna.

Inaramid dagiti opisial ti armada ti amin a kabaelanda a mamagbaw-ing kenkuana iti determinasionna ngem napaayda. Innalada kenkuana ti Biblia ken dagiti librona. Awan naawatna a surat manipud iti pagtaengan, wenno mangipatulod man la koma. Kalpasan ti dua a tawen, inkeddengna nga ipakita ti kinapasnekna babaen ti saanna a pannangan. Pito nga aldaw a kastat’ inaramidna, a saan a pulos a nangan ken imminum, a nagresulta iti pannakayakarna iti ospital ti pagbaludan, a nakaro ti sakitna. Pinaneknekanna nga isut’ napasnek, nupay kas resultana, dandanina napukaw ti biagna. Kadagiti tawen kalpasanna, nabigbigna nga isut’ nagbiddut a mamagpeggad iti biagna iti kastoy a pamay-an, ken pulos a saannanton nga uliten dayta.

Nagpatingga ti gubat idi Nobiembre 1918 a nakabalud pay laeng ni Tatang idiay Rouen, ngem iti rugrugi ti sumuno a tawen, nayakar iti sibil a pagbaludan idiay Inglaterra. Iladawanyo ti rag-ona a makaawat kadagiti amin a surat ni Nanang ken pakete a naur-urnong, a pakairamanan ti nakapatpateg a Biblia ken dagiti librona! Impanda idiay Winchester Prison, a nakaam-ammona iti agkabannuag a kabsat nga addaan iti umasping a kapadasan a kas kenkuana idi tiempo ti gubat. Frank Platt ti naganna, a nagserbi kamaudiananna idiay London Bethel iti adu a tawen. Inyurnosda ti agkita iti sumuno nga aldaw, ngem iti dayta nga aldaw nayakar ni Frank iti sabali a lugar.

Idi Abril 12, 1919, nakaawat ni Nanang iti telegrama: “Aleluya! Agawidakon​—umaw-awag London.” Anian a tiempo ti panagragsak kalpasan ti tallo a tawen a suot, rigat, ken pannakaisina! Immuna a napanunot ni Tatang a teleponuan ken kitaen dagiti kakabsat iti London Bethel. Siaayat nga inabrasada idiay 34 Craven Terrace. Kalpasan a nakadigus ken nakapagbarbas ken naaruatan iti binulod nga amerikana ken kallugong, nagawiden ni Tatang. Mailadawanyo kadi ti panagtitiponmi manen? Dandani lima ti tawenko idi, ket diak natandaanan isuna.

Ti Memorial ti immuna a gimong a tinabunuan ni Tatang kalpasan ti pannakawayawayana. Idi a nakauli iti hall, ti immuna a kabsat a nasangpetanna ket ni Frank Platt, a nayakar iti maysa nga ospital ti militar idiay Leeds. Anian a rag-oda iti panagpinnadamagda kadagiti kapadasanda! Manipud idin agingga a napalubosan iti ospital, masansan a sarungkarannakamin ni Frank.

Ti Matalek a Panagserbi ni Nanang

Kabayatan ti kaawan ni Tatang, nagpaay a labandera ni Nanang tapno adda pangnayonna iti nakabasbassit a mateggedanna manipud iti gobierno. Nakaim-imbag unay kadakami dagiti kakabsat. Kada sumagmamano a lawas, maysa kadagiti panglakayen iti kongregasion ti mangyawat ken ni Nanang iti bassit a sobre a naglaon iti sagut a di nainaganan ti naggapuanna. Kanayon a kunaen ni Nanang a ti ayat dagiti kakabsat ti namagbalin kenkuana a nasinged ken Jehova ken timmulong kenkuana nga agibtur kadagidiay a narigat a panawen. Simamatalek a tinabunuanna dagiti gimong ti kongregasion bayat ti kaawan ni Tatang. Ti kakaruan a suot kenkuana ket idi, iti agarup makatawen, saanna nga ammo no sibibiag pay ni Tatang wenno natayen. Saan la a dayta, agpadakami ken ni Nanang a naakaran iti trangkaso Español idi 1918. Agsasaruno dagiti tattao a matay iti aglawlawmi. Dagiti kaarruba a tumulong kadagiti kaarruba ket naakaranda iti sakit ken natayda. Awan duadua a ti kinakirang ti taraon iti dayta a tiempo ti makagapu iti panagkapuy ti resistensia dagiti tattao a manglaban iti impeksion.

Pimmudno iti pamiliami dagiti sasao ni apostol Pedro: “Kalpasan ti panagsagabayo iti apagbiit, ti Dios . . . patibkerennakayto, papigsaennakayto”! (1 Pedro 5:10) Ti panagsagaba dagiti dadakkelko ti timmulong kadakuada a mangpatanor iti di maisin a pammati ken Jehova, maysa a natibker a pammatalged nga isut’ maseknan kadatayo ken awan makaisina kadatayo iti ayat ti Dios. Nangnangruna a naparaburanak iti kasta a pannakapadakkel iti pammati.​—Roma 8:38, 39; 1 Pedro 5:7.

Panagserbi kas Agtutubo

Kalpasan ti pannakawayawaya ni Tatang, nagbalin ti serbisio ti Pagarian a kapatgan iti biagmi. Awan a pulos ti malagipko a linangananmi a gimong, malaksid no gapu iti sakit. Di nagbayag kalpasan ti panagsublina iti pagtaengan, inlako ni Tatang ti plate camera-na ken ti balitok a pulseras ni Nanang tapno adda kuarta a maaramat iti itatabuno iti kombension. Nupay saanmi a kabaelan ti agkarabakasion, saanmi a pulos a nalanganan dagitoy a kombension, a pakairamanan dagidi kombension idiay Londres.

Dagiti immuna a dua wenno tallo a tawen kalpasan ti gubat ket tiempo idi ti pannakapabang-ar. Ginundawayan a naan-anay da Tatang ken Nanang amin nga oportunidad a makilangen ken makitimpuyog. Malaglagipko ti isasarungkarmi kadagiti sabsabali a kakabsat a lallaki ken babbai, ket siak, kas maysa a bassit a balasitang, agtugawak nga agsuratsurat bayat nga agsasarita dagiti nataengan iti sumagmamano nga oras maipapan kadagiti baro a pannakatarus iti kinapudno. Ti panagsasarita a sangsangkamaysa, panagkakanta a makompaniaran iti organ, panangtagiragsak iti makaay-ayo a panaglalangen, ket nangparagsak ken nangpabang-ar kadakuada.

Nakaing-inget dagiti dadakkelko iti panangsanayda kaniak. Naidumaak unay iti eskuelaan, uray pay idi agtawenak iti lima, nga itugotko ti Bibliak a “Baro a Tulag” a basaek bayat nga agad-adal ti klase iti katesismo. Idi agangay, inlibutdak iti intero nga eskuelaan kas maysa a “conscientious objector” gapu ta diak makipagselebrar iti Remembrance Day.a Diak pagbabawyan ti pannakapatanorko. Kinapudnona, maysa daytoy a salaknib ken pinagbalinna a nalaklaka ti panagtalinaed iti ‘akikid a dalan.’ Sadinoman ti papanan dagiti dadakkelko, kadagiti gimong wenno iti serbisio, addaak sadiay.​—Mateo 7:13, 14.

Nangruna a malaglagipko daydi bigat ti Domingo idi damo nga inrugik ti mangasaba a bukbukodko. Agtawenak laeng idi iti 12. Idi agbalasangakon, malagipko a kinunak iti maysa nga agsapa ti Domingo nga agbatiak iti balay. Awan nangbabalaw kaniak wenno nangpilit kaniak a mapan mangasaba, isu a nagtugawak iti hardin nga inadalko ti Bibliak ket naan-anay a nariknak a saanak a naragsak. Kalpasan ti makalawas wenno dua a lawas a kastoy, kinunak ken ni Tatang: “Panagkunak, sumurotak kadakayo iti daytoy a bigat!” Manipud idin, nagtultuloyen ti naespirituan nga irarang-ayko.

Anian a makaparagsak idi ti tawen 1931! Malaksid iti panangawatmi iti baro a nagan a Saksi ni Jehova, nabautisaranak met kabayatan ti maysa a kombension ti pagilian idiay Alexandra Palace, Londres. Pulos a diakto malipatan dayta nga aldaw. Nakakaweskami iti atiddog, nangisit a pagan-anay, ken nabasa idin ti kawesko gapu ta inusaren ti sabali a kandidato!

Kas maysa nga ubing, kankanayon idi a ti arapaapko ket agbalin a maysa a colporteur, kas pangawag idi kadagiti amin-tiempo a manangaskasaba. Bayat a nagmataenganak, nabigbigko a kasapulan nga ad-adu pay ti aramidek iti serbisio ni Jehova. Isu nga idi Marso 1933, iti edad a 18, timmiponak iti ranggo dagiti amin-tiempo nga ad-adipen.

Ti nangnangruna idi a nangparagsak kadakami ket ti “Lawlawas dagiti Payunir” iti sumagmamano a dadakkel a siudad, nga umayan a sangsangkamaysa ti agingga iti sangadosena nga amin-tiempo nga ad-adipen, a makikadua kadagiti lokal a kakabsat, ken agtrabaho kas maysa a bunggoy. Agibunongkami kadagiti bokleta kadagiti papangulo ti relihion ken iti dadduma pay a prominente a lallaki. Kasapulan ti tured iti iyaadani kadakuada. Kaaduanna a linalaisdakami, ket adu kadakami ti sipipigsa nga inrikepanda iti ridaw. Saannakam nga inupay daytoy, tangay napalalo idi ti kinapingetmi ta nagragsakanmi ti malalais gapu iti nagan ni Kristo.​—Mateo 5:11, 12.

Idiay Leeds, nangaramidkami iti pram, maysa a traysikel, ken ti motorsiklo ken sidecar ni Tatang, ket idi agangay ti kotsena a pangilugananmi kadagiti ponograpo nga addaan kadagiti dadakkel nga ispiker. Mapan dagiti dua a kakabsat iti maysa a kalsada nga itugotda ti ponograpo, nga agpatokarda tapno maallukoyda dagiti tattao nga umay, sa sarunuen daytoy iti lima a minuto a palawag nga inrekord ni Kabsat Rutherford. Kalpasan dayta, umallatiwda iti sumaruno a kalsada bayat a sumarunokami nga agibumbunannag ken agitukon kadagiti literatura ti Biblia.

Iti adu a tawen, tunggal rabii ti Domingo kalpasan ti gimong, mapankami iti Town Hall Square, a sadiay adda idi pagyanan dagiti pumapalawag iti publiko ket mangipaaykami iti suporta babaen ti panagimdeng iti maysa kadagiti naiplaka a palawag ni Kabsat Rutherford, agipaima kadagiti polieto ken makisarita iti asinoman a nangipakita iti interes. Nagbalinkami a nalatak sadiay. Raraemendakami pay dagiti polis. Iti maysa a rabii, natipontiponkami a kas iti sigud idi mangngegmi ti uni dagiti tambor ken banda iti asideg. Di nagbayag, dimteng iti kalsada ti maysa a parada ti agarup sangagasut a Facista. Nagmartsada a naglikawlikaw iti likudanmi sada nagsardeng a sitatag-ay dagiti banderada. Simmardeng ti banda, ket nagari ti kinaulimek apaman a nagallangogan ti timek ni Kabsat Rutherford: “Bay-anyo ida nga agrukbab kadagiti banderada ken itan-okda dagiti tattao no kayatda. Pagdayawan ken itan-oktayo laeng ni Jehova a Diostayo!” Dimi ammo no aniat’ sumaruno a mapasamak! Awan napasamak, malaksid iti pannakagun-odda iti nasayaat a pammaneknek, ket pinagulimek ida dagiti polis tapno mangngegmi ti nabatbati pay a palawag publiko.

Itan, naaramat ti ponograpo a tumulong kadakami a mangipaay iti dakkel a pammaneknek. Iti asideg ti ruangan, imutektekanmi a naimbag ti plaka tapno magutugotmi dagiti tattao a dumngeg iti lima a minuto a naiplaka a sermon ti Biblia. Masansan nga awisendakami dagiti bumalay a sumrek ken maragsakanda a sumublikami ken mangipangngeg iti ad-adu pay a plaka.

Adu unay ti trabaho idi 1939 ken nakarigrigat, a nagraira ti ibubusor ken kinaranggas. Sakbay ti maysa kadagiti kombensionmi, napasaran dagiti kakabsat ti pannakaderraaw kadagiti kalsada. Isu a kabayatan ti asamblea, nagaramidda kadagiti plano agpaay iti naisangsangayan a bunggoy dagiti kakabsat a lallaki a nakakotse tapno mangasaba kadagiti nariribuk a lugar bayat a mangasaba dagiti kakabsat a babbai ken ti sabsabali pay a kakabsat a lallaki kadagiti lugar a nataltalged. Iti pannakipagtrabahok a kadua ti bunggoy iti maysa a kalsada, bimmabaak iti maysa a pasilio tabno sarungkarak dagiti balay iti likudan ti kalsada. Bayat ti kaaddak iti maysa a ruangan, nangngegko ti panangrugi ti ariwawa​—agpukpukkaw ken agik-ikkisda iti kalsada. Intuloyko latta ti nakisarita iti tao iti ruangan, nga inyatiddogko ti saritaan agingga a nangngegko nga immulimeken. Kalpasanna, immuliak iti pasilio ken rimmuarak iti kalsada ket naammuak a nagdanag dagiti dadduma a kakabsat a lallaki ken babbai idi saandak a makita! Nupay kasta, iti mumalemen, pinadpadas dagiti managderraaw a singaen ti panaggigimongmi, ngem pinaruar ida dagiti kakabsat.

Bimtak ti Gubat Sangalubongan II

Itan, naipaalagad ti inkapilitan a panagsoldado, ket naibalud ti adu nga agtutubo a kakabsat a lallaki manipud iti 3 agingga iti 12 a bulan. Kalpasanna, immawat ni Tatang iti kanayonan a pribilehio, nga isu ti panangsarungkar kadagiti kakabsat iti pagbaludan. Dinomingo nga idauluanna ti Panagadal iti Pagwanawanan iti lokal a pagbaludan. Sarungkaranna dagiti kakabsat iti seldada iti rabii ti Mierkoles. Gapu ta napasaranna a mismo ti kasta a naunday ken narigat a pannakaibalud kabayatan ti umuna a gubat sangalubongan, nangnangruna nga isut’ maragsakan nga agserbi kadagidiay makapasar kadagiti isu met laeng a suot. Inaramidna daytoy iti las-ud ti 20 a tawen, agingga iti ipapatayna idi 1959.

Idi 1941, nairuamkamin iti kinadamsak ken ibubusor nga ipakpakita ti adu a tattao gapu iti neutral a takdermi. Saan a nalaka ti agtakder kadagiti kalsada nga addaan kadagiti magasin ken mangsango iti daytoy. Kabayatanna, naragsakankami a timmulong kadagiti refugee a nagnaed iti lugarmi. Dagiti Latviano, Polako, Estonian, Aleman​—anian a rag-o ti pannakakita kadagiti rumimrimat a matada idi makitada Ti Pagwanawanan wenno Consolation (Agriingkayo! itan) iti bukodda a pagsasao!

Kalpasanna, dimteng ti pannakasuotko gapu iti neutral a takderko kabayatan ti Gubat Sangalubongan II. Gapu iti pannakaipupokko iti seldak iti 19 nga oras iti kada 24 nga oras, naammuak a narigat ti biag iti pagbaludan. Karirigatan idi dagiti immuna a tallo nga aldaw, ta agmaymaysaak idi. Iti maikapat nga aldaw, naayabanak iti opisina ti gobernador a nakasarakak kadagiti dua a babbalasang a sitatakder. Inyarasaas kaniak ti maysa kadagiti babbalasang: “Apay a naibaludka?” Kinunak: “Maklaatka no maammuam.” Siaalumamay nga inimtuodna: “Maysaka kadi a Saksi ni Jehova?” Nangngeg ti sabali pay a balasang ket sinaludsodannakam a dua: “Saksi ni Jehova-kayo kadi?” ket nagiinnarakupkami a tallo. Saankamin nga agmaymaysa!

Makaparagsak nga Amin-Tiempo a Serbisio

Idi nawayawayaanak iti pagbaludan, intultuloyko ti amin-tiempo a serbisiok, ket kinaduanak ti maysa a balasang nga agtawen iti 16 a kasarsardengna nga ageskuela. Immakarkami idiay Ilkley, maysa a napintas nga ili iti igid ti Yorkshire Dales. Innem a bulan nga inkagumaanmi ti sumapul iti nasayaat a lugar a paggigimonganmi. Kamaudiananna, inabanganmi ti maysa a bassit a garahe, a pinagbalinmi a Kingdom Hall. Tinulongannakam ni Tatang iti daytoy narigat a trabaho, a nangipaay iti silaw ken pagpapudot. Inarkosanna met ti pasdek para kadakami. Adu a tawen a tinulongandakam ti kabangibang a kongregasion, a mangitudingda kadagiti kakabsat a mangipaay kadagiti palawag publiko iti linawas. Gapu iti pammendision ni Jehova, rimmang-ay ken immadukami, ket idi agangay, naibangon ti maysa a kongregasion.

Idi Enero 1959, pagammuan ta nagsakit ni Tatang. Pinagawiddak, ket isut’ natay iti Abril. Nakarigrigat dagiti simmaruno a tawen. Kimmapuy ti salun-at ni Nanang kasta met ti panunotna, a nangparigat unay kaniak. Ngem ti espiritu ni Jehova ti nangpakired kaniak, ket nabalinak nga inaywanan agingga iti ipapatayna idi 1963.

Nakaad-adu dagiti bendision a naawatko manipud ken Jehova kabayatan dagidiay a tawen. Diak kabaelan a bilangen gapu iti kinaaduna. Nakitak ti idadakkel ken namimpat a pannakabingay ti kongregasion a pagnanaedak, a nangibaon kadagiti agibumbunannag ken payunir, a dadduma ti misionero kadagiti pagilian a kas iti Bolivia, Laos, ken Uganda. Saanko a pinanggep ti makiasawa ken agpamilia gapu kadagiti kasasaad a timmaud. Diak pagladingitan dayta; okupadoak unay. Nupay awan ti kabagiak iti lasag, addaanak iti adu nga annak ken appoko iti Apo, ginasut pay ketdi.​—Marcos 10:29, 30.

Masansan nga awisek dagiti agtutubo a payunir ken dadduma pay nga agtutubo iti pagtaengak tapno tagiragsakenmi ti Nakristianuan a panaglalangen. Agsaganakami a sangsangkamaysa maipaay iti Panagadal iti Pagwanawanan. Agisalaysaykami met kadagiti kapadasan ken agkanta kadagiti kanta ti Pagarian, a kas iti inar-aramid dagiti dadakkelko. Gapu iti masansan a pannakilangenko iti bunggoy dagiti agtutubo, nataginayonko ti kasla di bumaket ken naragsak a langa. Awanen ti nasaysayaat a biag para kaniak ngem ti panagserbi kas payunir. Agyamanak ken Jehova ta naaddaanak iti pribilehio a mangsurot kadagiti tugot dagiti dadakkelko. Ikarkararagko a maitultuloyko koma ti agserbi ken Jehova iti agnanayon.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 23]

Ni Hilda Padgett ken dagiti dadakkelna, da Atkinson ken Pattie

[Ladawan iti panid 23]

Ti tract a nangtukay iti interes ni Tatang iti kinapudno