“Agtrabahokayo, Saan nga Agpaay iti Taraon a Madadael”
KAS INSALAYSAY NI DAVID LUNSTRUM
Nakatakderkami ken ni adingko nga Elwood iti andamio a nasurok a 9 a metro ti kangatona, a mangipimpinta iti baro a karatula iti factory building ti Watchtower. Nasurok nga 40 a tawenen ti napalabas, adda pay laeng sadiay, a mangidagdagadag: “BASAENYO TI SAO TI DIOS TI NASANTUAN A BIBLIA ITI INALDAW.” Kada lawas, rinibu a tattao ti makakita iti daytoy a karatula bayat a bumallasiwda iti nalatak a Brooklyn Bridge.
KARAMAN kadagiti kaunaan a malagipko idi ubingak pay ti aldaw a panaglaba ti pamilia. Iti 5:00 t.b., bumangonen ni Nanang, nga ilabaanna ti dakkel a pamiliami, ket agsagana metten ni Tatang a mapan agtrabaho. Adda met panawen dagiti nabara a saritaanda, nga ikalkalintegan ni Tatang a naggapu ti tao iti ebolusion iti minilion a tawtawenen, ket agadaw ni Nanang manipud iti Biblia tapno paneknekanna a direkta a pinarsua ti Dios ti tao.
Uray idi agtawenak laeng iti pito, nautobko nga adda ken Nanang ti kinapudno. Nupay patpatgek ni Tatang, makitak a ti pammatina awan itukonna a namnama para iti masanguanan. Ania ketdin a ragsak ni Nanang a makaammo nga adu a tawen kalpasanna, dua kadagiti babbarona ti nangipinta iti maysa a karatula a nangiparegta kadagiti tattao a mangbasa iti Biblia, ti libro a tinagipategna unay!
Ngem saan nga umiso ti panagsasaruno ti estoriak. Kasano a naaddaanak iti kasta a pribilehio? Masapul a subliak ti tawen 1906, tallo a tawen sakbay ti pannakaipasngayko.
Ti Matalek nga Ulidan ni Nanang
Kakaskasar idi da Nanang ken Tatang iti dayta a tiempo ket agnanaedda iti maysa a tolda idiay Arizona. Immay ti maysa nga Estudiante ti Biblia, kas pangawag idi kadagiti Saksi ni Jehova, ket intukonna ken ni Nanang ti serie dagiti libro nga insurat ni Charles Taze Russell, a napauluan iti Studies in the Scriptures. Binasana ida iti nagpatnag ket dagus a natarusanna a daytoy ti kinapudno a sapsapulenna. Saannan a mauray ni Tatang manipud iti panagsapulna iti trabaho.
Saan met a napnek ni Tatang iti isursuro dagiti simbaan, isu nga inawatna idi dagitoy a kinapudno ti Biblia. Nupay kasta, idi agangay, pinilina ti kaykayatna a relihion ken pinarigatna pay ni Nanang a mangalagad iti pudno a panagdayaw. Ngem pulos a di insardeng ni nanang ti panangaywan kadagiti pisikal kasta met kadagiti naespirituan a kasapulan dagiti annakna.
Pulos a diakto malipatan ti iyuulog ni Nanang iti kada rabii, kalpasan ti agmalmalem a makabannog a panagtrabahona, tapno ibasaannakami iti paset ti Biblia wenno mangiburay kadakami iti sumagmamano a napapateg a naespirituan a banag. Nagaget met ni Tatang, ket bayat ti idadakkelko, insuronak nga agpinta. Wen, insuronak ni Tatang nga agtrabaho, ngem insuronak ni Nanang maipaay iti no ania ti itrabahuak, kas imbilin ni Jesus, ‘iti taraon a di madadael.’—Juan 6:27.
Idi agangay nagnaed ti pamiliami iti bassit nga ili ti Ellensburg iti estado ti Washington, agarup 180 a kilometro iti dayaen ti Seattle. Idi inrugimi nga agkakabsat a tabunuan ti gimgimong dagiti Estudiante ti Biblia a kaduami ni Nanang, nagtataripnongkami kadagiti pribado a pagtaengan. Insardeng amin dagiti lallaki iti grupomi ti panagadal iti Biblia idi naipaganetget ti kinapateg ti pannakiraman iti panagbalaybalay a ministerio. Ngem pulos a di nagsarimadeng ni Nanang. Daytoy ti nangibati iti manayon nga epekto kaniak a kanayon nga agtalek iti panangiwanwan ti organisasion ni Jehova.
Idi agangay, naaddaan da Tatang ken Nanang iti siam nga annak. Nayanakak idi Oktubre 1, 1909, ti maikatlo nga anakda. Iti pakadagupanna, innem kadakami ti nangtulad iti nasayaat nga ulidan ni Nanang ken nagbalin a naregta a Saksi ni Jehova.
Dedikasion ken Bautismo
Idi addaakon kadagiti maudi a tawen ti kinatin-edyer, nagdedikarak ken Jehova, ket insimbolok daytoy babaen ti bautismo iti danum idi 1927. Naaramid ti bautismo idiay Seattle iti maysa a daan a pasdek a dati a simbaan ti Baptist. Maragsakanak ta inikkatda ti dati a tirad ti torre. Kinuyogdakami a bimmaba iti pool iti sirok a sadiay naikkankami kadagiti nangisit a kawes. Kaslakam la mapan makipamunpon.
Nagsubliak idiay Seattle kalpasan ti sumagmamano a bulan, ket napadasak itan ti umuna a panangasabak iti ruruangan. Kinuna kaniak ti mangidadaulo, “Mangasabaka ditoy a likmutem ti bloke, ket sumabatak ditoy bangir.” Iti laksid ti panagdanagko, nakaipaimaak iti dua a set dagiti bokleta iti maysa a nakasaysayaat a babai. Intultuloyko ti ministerio iti ruruangan idi nagsubliak idiay Ellensburg, ket itan, gistay 70 a tawen ti napalabasen, kaskasdi a dakkel a rag-o kaniak ti kasta a serbisio.
Panagserbi iti Sangalubongan a Hedkuarter
Di nagbayag kalpasanna, maysa a lalaki a nagserbi idiay Brooklyn Bethel, ti sangalubongan a hedkuarter ti Watch Tower Society, pinaregtanak nga agboluntario sadiay. Di nagbayag kalpasan ti panagsaritami, nagparang ti pakaammo iti magasin a Pagwanawanan a nangipakaammo iti panagkasapulan iti tulong idiay Bethel. Gapuna nagaplikarak. Pulos a diak malipatan ti ragsakko idi maawatko ti pakaammo nga agreportak para iti serbisio ti Bethel idiay Brooklyn, New York, iti Marso 10, 1930. Gapuna inrugik ti amin-tiempo a karerak nga agtrabaho para ‘iti taraon a saan a madadael.’
Mabalin a mapanunot ti maysa a gapu iti kapadasak kas maysa a pumipinta, nalabit a natudinganak nga agpinta. Imbes ketdi, nagtrabahoak nga immuna iti stitching machine iti factory. Nupay awan panagbaliwbaliwna daytoy a trabaho, tinagiragsakko ti trabaho iti nasurok nga innem a tawen. Ti dakkel a rotary press a siaayat nga inawaganmi iti daan a barko a pakigubat pinataudna dagiti bokleta a maipatpatulod iti makimbaba a kadsaaran ti pasdek babaen ti maysa a conveyer belt. Tinagiragsakmi a makita no kabaelanmi nga ikkan iti staple dagiti bokleta a kas iti kapartak ti panangawatmi kadakuada manipud iti daydiay a barko a pakigubat.
Kalpasanna nagtrabahoak iti sumagmamano a departamento, a pakairamanan daydiay nagaramidanmi kadagiti ponograpo. Inaramatmi dagitoy a makina a pagpatokar kadagiti mensahe ti Biblia kadagiti ruangan dagiti bumalay. Nadisenio ti maipatakder a ponograpo ken inaramid dagiti boluntario iti departamentomi. Daytoy a ponograpo saan laeng a pangipatokaran kadagiti nasakbay ti pannakairekordna a mensahe ngem addaan pay kadagiti naisangsangayan a pagkargaan kadagiti maawit a bokleta ken nalabit maysa a tinapay. Naaddaanak iti pribilehio a mangipakita iti panangusar iti daytoy baro nga alikamen iti maysa a kombension idiay Detroit, Michigan, idi 1940.
Nupay kasta, agar-aramidkami idi saan laeng nga iti nasasayaat a makina. Agar-aramidkami met kadagiti napateg a naespirituan a panagbalbaliw. Kas pagarigan, agar-aramat idi dagiti Saksi ni Jehova iti pin nga addaan iti krus ken korona. Ngem kalpasanna natarusanmi a napapatay ni Jesus iti nalinteg a kayo, saan nga iti krus. (Aramid 5:30) Isu a naisardeng ti panagaramat kadagitoy a pin. Naaddaanak iti pribilehio a mangikkat kadagiti kawit manipud kadagiti pin. Idi agangay natunaw dagiti balitok ken nailako.
Nupay linawas a makumikomkami iti lima-ket-kagudua nga aldaw nga eskediul a panagtrabaho, makiramramankami iti Nakristianuan a ministerio kadagiti ngudo ti lawas. Maysa nga aldaw, 16 kadakami ti natiliw ken naibalud idiay Brooklyn. Apay? Bueno, kadagidiay nga aldaw imbilangmi amin a relihion nga umasping iti palso a relihion. Gapuna nagawitkami kadagiti karatula a mabasa iti maysa a bangir “Ti Relihion Maysa a Silo ken Panaggamsaw” ken iti bangirna “Agserbikayo iti Dios ken ni Kristo nga Ari.” Gapu iti panagawit kadagitoy a karatula, naibaludkami, ngem piniansaannakami ni Hayden Covington, ti abogado ti Watch Tower Society. Iti dayta a tiempo, adu idi a kaso mainaig iti wayawaya ti panagdayaw ti mailablaban iti Korte Suprema ti Estados Unidos, ket makaparagsak ti kaadda idiay Bethel ken pannakangngeg nga umun-una kadagiti report maipapan kadagiti panagballigitayo.
Idi agangay natudinganak kadagiti trabaho a nakaaramatan ti kapadasak nga agpinta. Idiay Staten Island, maysa kadagiti lima nga ili ti New York City, adda sadiay ti estasiontayo iti radio a WBBR. Nasurok nga 60 a metro ti kangatona dagiti torre ti radio iti estasion, ken addaanda iti tallo a set a tirante nga alambre. Nakatugawak iti kayo a tallo-a-kadapan ti kaatiddogna iti walo a pulgada ti kaakabana bayat nga ipangpangatonak ti maysa a katrabaho. Bayat a nakatugawak iti kastat’ kangatona iti dayta a bassit a tugaw, pinintaak dagiti tirante nga alambre ken dagiti torre. Pinagsaludsodandak ti dadduma no saankami a nagkararag iti namin-adu bayat ti panagtrabahomi iti dayta!
Ti trabaho iti kalgaw a pulos a diakto malipatan isut’ panagdalus iti tawa ken panangpinta kadagiti pasamano dagiti tawa ti factory building. Bakasion iti kalgaw ti pangawagmi iti dayta. Inaramatmi dagiti kayo nga andamiomi ken babaen ti galong, ipangato ken ipababami ti bagimi iti walo a kadsaaran a pasdek.
Maysa a Manangsuporta a Pamilia
Idi 1932 natay ni tatang, ket pinampanunotko no agawidak ken tumulong a mangaywan ken ni Nanang. Isu nga iti naminsan sakbay ti pangngaldaw, nangikabilak iti ababa a surat iti pungto ti lamisaan a nagtugawan ni Brother Rutherford, ti presidente ti Sosiedad. Kiniddawko a kayatko ti makisarita kenkuana. Idi naammuanna ti parikutko ken naammuanna nga addaanak kadagiti kakabsat nga agnanaed pay laeng idiay balay, sinaludsodna, “Kayatmo kadi ti agtalinaed ditoy Bethel ken aramiden ti trabaho ti Apo?”
“Siempre kayatko,” insungbatko.
Isu nga insingasingna a suratak ni Nanang tapno maammuak no umanamong iti pangngeddengko nga agtalinaed. Dayta ti inaramidko, ket nagsubalit a mangyeb-ebkas iti naan-anay nga iyaanamongna iti pangngeddengko. Pudno nga inapresiarko ti kinamanangngaasi ken balakad ni Brother Rutherford.
Kabayatan ti adu a tawenko idiay Bethel, kanayonak nga agsurat iti pamiliak ken pinarparegtak ida nga agserbi ken Jehova, kas iti panangparegta kaniak ni Nanang. Natay ni Nanang idi Hulio 1937. Pudno a nagbalin nga inspirasion iti pamiliami! Da laeng manong Paul ken manangko nga Esther, ken ni adingko a Lois ti saan a nagbalin a Saksi. Nupay kasta, umanamong ni Paul iti trabahomi ken nangipaay iti lote a nagibangonanmi iti umuna a Kingdom Hall-mi.
Idi 1936 nagpayunir ni adingko nga Eva, wenno amin-tiempo a manangaskasaba. Iti dayta met laeng a tawen, nakiasawa ken ni Ralph Thomas, ket idi 1939 natudinganda iti panagdaliasat a trabaho tapno agserbi kadagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova. Kalpasanna immakarda idiay Mexico, a sadiay nangbusbosda iti 25 a tawen a timmultulong iti trabaho ti Pagarian.
Idi 1939, nagpayunir met da adingko, ni Alice ken Frances. Anian a rag-o ti pannakakitak ken ni Alice nga agtartrabaho iti departamento iti kombension idiay St. Louis idi 1941 a mangipakpakita iti panangusar iti alikamen a ponograpo nga inaramidmi! Nupay pasaray maisardesardeng ti panagpayunir ni Alice gapu kadagiti rebbengen iti pamilia, agdagup iti nasurok nga 40 a tawen ti binusbosna iti amin-tiempo a ministerio. Timmabuno ni Frances iti Watchtower Bible School of Gilead idi 1944 ken nagserbi idi kas misionera idiay Puerto Rico.
Da Joel ken Elwood, dagiti dua a kaubingan iti pamilia, nagpayunirda idiay Montana idi nasapa a paset ti dekada ti 1940. Nagtalinaed ni Joel a matalek a Saksi ket agserserbi ita kas ministerial nga adipen. Kinaduanak ni Elwood idiay Bethel idi 1944, a nangparagsak unay iti pusok. Nakurang pay a lima ti tawenna idi pumanawak iti pagtaenganmi. Kas nadakamaten, nagtinnulongkami a nangipinta iti dayta a karatula iti factory building a, “Basaenyo ti Sao ti Dios ti Nasantuan a Biblia iti Inaldaw.” Masansan a mapampanunotko no kasanot’ kaadu ti tattao a nakakitan iti dayta a karatula kadagiti adun a tawen ti naparegta a mangbasa iti Bibliada.
Nagserbi ni Elwood idiay Bethel agingga idi 1956 idi inasawana ni Emma Flyte. Iti adu a tawen nagkadua da Elwood ken Emma iti amin-tiempo a ministerio, a nagserbida iti apagbiit idiay Kenya, Africa, kasta met idiay España. Nagsakit ni Elwood iti kanser ken natay idiay España idi 1978. Nagtalinaed a payunir ni Emma idiay España agingga ita.
Panagasawa ken Pamilia
Idi Setiembre 1953, pimmanawak idiay Bethel tapno asawaek ni Alice Rivera, maysa a payunir iti Brooklyn Center Congregation a tumabtabunuak idi. Imbagak ken Alice nga addaanak iti nailangitan a namnama, ngem kaskasdi nga interesado a makiasawa kaniak.—Filipos 3:14.
Kalpasan ti 23 a tawen a panagnaed idiay Bethel, maysa a dakkel a panagbalbaliw ti mangirugi iti sekular a trabaho kas maysa a pumipinta tapno makapagtultuloykami nga agpayunir ken ni Alice. Kanayon a mannakitinnulong ni Alice, nupay kasapulan nga agsardeng nga agpayunir gapu iti panagsakit. Idi 1954 naipasngay ti umuna nga anakmi. Narigat ti panagpasngay, nupay nasayaat ti kasasaad ti anakmi, a ni John. Adu a dara ti napukaw ni Alice kabayatan ti pannakaopera a din ninamnama dagiti doktor a makalasat. Adda pay kanito a didan marikna ti pulsona. Ngem nakalasat iti dayta a nagpatnag ket idi agangay nagsubli ti salun-atna.
Sumagmamano a tawen kalpasanna, idi natay ti tatang ni Alice, immakarkami idiay Long Island tapno kaduaenmi ni nanangna. Tangay awan kotsemi, pagnaek wenno agluganak iti bus ken subway. Iti kasta nakapagtultuloyak nga agpayunir ken nangsuporta iti pamiliak. Dagiti rag-o iti amin-tiempo a ministerio lab-awanna unay dagiti aniaman a panagsakripisio. Ti panangtulong kadagiti tattao—a kas ken Joe Natale, a nangisuko iti nalatak a karerana iti baseball tapno agbalin a Saksi—ti maysa laeng kadagiti adu a bendison a nagun-odak.
Idi 1967, bayat a kimmaro dagiti kasasaad idiay New York, inkeddengko nga iyakar da Alice ken John idiay ilimi nga Ellensburg tapno agnaedkami sadiay. Maragsakanak itan a makakita iti nakaad-adu nga appoko ken appoko iti tumeng ni nanang a makiramraman iti amin-tiempo a ministerio. Dadduma ti agserserbi pay idiay Bethel. Simamatalek met nga agserserbi ken Jehova da John ken ni baketna ken dagiti annakda.
Nakalkaldaang, natay idi 1989 ti patpatgek nga asawa, ni Alice. Ti panagtalinaed nga okupado iti amin-tiempo a ministerio tinulongannak a mangibtur iti pannakaulila. Tagtagiragsakenmi itan ken ni kabsatko nga Alice ti panagpayunir. Anian a nagsayaat ti agkakabbalay manen ken agbalin nga okupado iti daytoy kapapatgan a trabaho!
Idi primavera ti 1994, simmarungkarak idiay Bethel iti kaunaan a gundaway iti las-ud ti agarup 25 a tawen. Anian a rag-o ti pannakakita kadagiti adu a dati a katrabahuak iti nasuroken nga 40 a tawen a napalabas! Idi napanak idiay Bethel idi 1930, 250 laeng ti adda iti pamilia, ngem ita ti pamilia ti Bethel idiay Brooklyn agdagupen iti nasurok a 3,500!
Naipaayan iti Naespirituan a Taraon
Masansan a magnaak iti tunggal agsapa iti igid ti Yakima River iti asideg ti pagtaenganmi. Manipud sadiay makitak ti nadayag a Mount Rainier a nabungon iti niebe nga agtayag iti nasurok nga 4,300 a metro. Adu dagiti atap a biag. No dadduma makakitaak kadagiti ugsa, ken nakakitaak pay iti elk iti naminsan.
Dagitoy a natalinaay a panawen ti panagmaymaysa isut’ mangipalubos kaniak a mangmennamenna kadagiti nakaskasdaaw a probision ni Jehova. Ikarkararagko a maaddaanak iti kired nga agtultuloy nga agserbi a simamatalek iti Diostayo, ni Jehova. Pagay-ayatko met ti agkanta bayat ti pannagnak, kangrunaanna ti kanta a “Panangparagsak iti Puso ni Jehova,” a kuna dagiti sasaona: “O Dios, inkam aramiden; bilinmot’ inkam tungpalen. Makiramankam ti annong a panangparag-ot’ pusom.”
Maragsakanak ta pinilik nga aramiden ti trabaho a mangparagsak iti puso ni Jehova. Ikarkararagko a sapay koma ta maitultuloyko nga aramiden daytoy a trabaho agingga a magun-odko ti nailangitan a gunggona a naikari. Tarigagayak a daytoy a salaysay tignayenna met koma dagiti sabsabali a mangaramat iti biagda iti ‘panagtrabaho maipaay iti taraon a saan a madadael.’—Juan 6:27.
[Dagiti ladawan iti panid 23]
Ni Elwood kabayatan ti panangipimpintana iti karatula a “BASAENYO TI SAO TI DIOS TI NASANTUAN A BIBLIA ITI INALDAW”
[Ladawan iti panid 24]
Kaduak da Grant Suiter ken John Kurzen, a mangipakpakita iti baro a ponograpo iti kombension idi 1940
[Ladawan iti panid 25]
Idi 1944 addakami amin iti amin-tiempo a ministerio dakami nga adda iti kinapudno: David, Alice, Joel, Eva, Elwood, ken Frances
[Ladawan iti panid 25]
Dagiti sibibiag nga agkakabsat manipud iti kannigid: Alice, Eva, Joel, David, ken Frances