Panagserbi iti Sidong ti Naayat nga Ima ni Jehova
KAS INSALAYSAY NI LAMBROS ZOUMBOS
Naipasangoak iti napateg a panagpili: awatek ti tukon ni nabaknang nga ulitegko a mangimanehar iti nalawa a sanikuana a daga ken pasdek—iti kasta marisut ti pinansial a parikut ti pamiliak—wenno agbalin nga amin-tiempo a ministro ni Jehova a Dios. Palubosandak a mangilawlawag kadagiti banag a nangiturong iti nagbalin a pangngeddengko.
NAIPASNGAYAK iti ili ti Volos, Grecia, idi 1919. Aglaklako idi ni tatang kadagiti kawes a para lallaki, ket tinagiragsakmi ti material a kinarang-ay. Ngem gapu iti panagsuek ti ekonomia idi arinunos ti dekada ti 1920, nalugi ni tatang ket napukaw ti negosiona. Nalidayak tunggal makitak ti nakaay-ay-ay a langa ni tatang.
Adda panawen a nagbiag ti pamiliak iti nakaro a kinapanglaw. Inaldaw a pumanawak a nasapsapa iti maysa nga oras iti eskuelaan tapno makipila iti rasion a taraon. Kaskasdi, iti laksid ti kinapanglawmi tinagiragsakmi ti natalinaay a panagbiag ti pamilia. Arapaapko idi ti agbalin a doktor, ngem idi addaak iti ngalay ti kinatin-edyerko kinasapulan nga agsardengak iti panagadalko ket agtrabaho tapno makatulongak iti pagbiag ti pamiliak.
Kalpasanna, kabayatan ti Gubat Sangalubongan II, sinakup dagiti Aleman ken Italiano ti Grecia, ket nakaro idi ti bisin. Masansan a nakakitaak kadagiti gagayyem ken am-ammo a matay iti lansangan gapu iti bisin—maysa a nakaal-alingget a pasamak a pulos diakto malipatan! Naminsan, inan-anusan ti pamiliami ti 40 nga aldaw nga awan tinapay, ti kangrunaan a taraon idiay Grecia. Tapno agbiag, napankami ken ni manongko kadagiti kabangibang a purok ket nakaala iti patatas manipud kadagiti gagayyem ken kakabagian.
Maysa a Sakit a Nagbalin a Bendision
Idi apagtapog ti 1944, nagsagabaak unay iti sakit a pleurisy. Kabayatan ti tallo-bulan a kaaddak iti ospital, inyegannak ti maysa a kasinsin iti dua a bokleta sa kinunana: “Basaem dagitoy; masiguradok a magustuam ida.” Dagiti bokleta a, Who Is God? ken Protection, ti impablaak ti Watch Tower Bible and Tract Society. Kalpasan a nabasak ida, inranudko dagiti linaonda kadagiti padak a pasiente.
Apaman a rimmuarak iti ospital, rinugiak ti makitimpuyog iti Volos Congregation dagiti Saksi ni Jehova. Nupay kasta, iti las-ud ti makabulan, naidalitak iti balayko kas pasiente, ket iti innem aginggat’ walo nga oras kada aldaw, binasak dagiti daan a ruar Ti Pagwanawanan, kasta met dagiti sabsabali a publikasion nga impablaak ti Watch Tower Society. Kas resulta, napartak ti irarang-ayko iti naespirituan.
Dagiti Di Ninamnama a Pannakaispal
Maysa nga aldaw idi ngalay ti 1944, agtugtugawak iti bangko iti maysa a parke idiay Volos. Giddato a pinalawlawan ti grupo a militar a mangsupsuporta iti armado a buyot dagiti Aleman ti lugar ket inarestoda amin nga adda sadiay. Agarup duapulo ket uppatkami a naibagnos kadagiti lansangan nga agturong iti hedkuarter dagiti Gestapo, nga adda iti bodega ti tabako.
Kalpasan ti sumagmamano a minuto, nangngegko nga adda uwaw-awag iti naganko ken iti nagan ti tao a kasarsaritak iti parke. Pinaayabannakami ti maysa a Griego nga opisial ti armada sana kinuna kadakami nga idi nakitanakami ti maysa kadagiti kabagiak a kinuyog nga impanaw dagiti soldado, imbagana a Saksi ni Jehova-kami. Kalpasanna kinuna ti Griego nga opisial a mabalinmin ti agawid, ken intedna kadakami ti opisial a kardna tapno usarenmi no kas pagarigan maarestokam manen.
Naammuanmi iti simmaganad nga aldaw a pinatay dagiti Aleman ti kaaduan kadagiti naaresto kas bales iti panangpapatay ti mannakidangadang a grupo dagiti Griego kadagiti dua a soldado nga Aleman. Malaksid iti posible a pannakaisalakan iti ipapatay, naammuak iti dayta a pasamak ti kinapateg ti Nakristianuan a neutralidad.
Idi otonio ti 1944, insimbolok ti dedikasionko ken Jehova babaen ti pannakabautisar iti danum. Kabayatan ti simmaganad a kalgaw, inyurnos dagiti Saksi a makitimpuyogak iti Sklithro Congregation iti tuktok dagiti bantay, a sadiay naan-anay a makaungarak. Agraraira idin idiay Grecia ti guerra sibil a simmaruno kalpasan ti panangsakup dagiti Aleman. Nairana a ti purok a paggigianak ti pinagbalinda a base maipaay kadagiti buyot a guerilia. Inakusardak ti maysa a lokal a padi ken sabali pay a nauyong a lalaki kas espia dagiti buyot ti gobierno ket inimbestigarnak ti maysa a bukod a naipasdek a korte militar dagiti guerilia.
Presente iti dayta a sinsinan a pannakabista ti pangulo dagiti buyot a guerilia iti dayta a lugar. Idi nailawlawagko ti makagapu iti kaaddak iti purok ken naipakitak a kas maysa a Kristiano, naan-anay a neutralak iti guerra sibil, kinuna ti pangulo kadagiti sabsabali: “No adda mangsagid iti daytoy a lalaki, manungsungbatto kaniak!”
Di nagbayag nagsubliak iti ilik a Volos nga addaan iti napigpigsa pay a pammati ngem iti pisikal a pammagi.
Irarang-ay iti Naespirituan
Di nagbayag kalpasanna nadutokanak kas adipen ti kuenta iti lokal a kongregasion. Iti laksid ti kinarigat a pinataud ti guerra sibil—a pakairamanan ti adu a pannakaaresto gapu kadagiti pammabasol dagiti klero maibusor iti proselitismo—nangyeg iti dakkel a rag-o kaniak ken iti dadduma iti kongregasionmi ti pannakiraman iti Nakristianuan a ministerio.
Kalpasanna, idi apagtapog ti 1947, binisitanakami ti agdaldaliasat a manangaywan dagiti Saksi ni Jehova. Daytoy ti immuna a kasta nga ibibisita kalpasan ti Gubat Sangalubongan II. Iti dayta a tiempo nabingay iti dua ti narang-ay a kongregasionmi idiay Volos, ket siak ti nadutokan kas mamangulo a manangaywan iti maysa kadagiti kongregasion. Nangisaknap idi iti buteng kadagiti tao dagiti namilitaran ken nasionalistiko nga organisasion. Ginundawayan dagiti klero ti situasion. Inturongda dagiti autoridad maibusor kadagiti Saksi ni Jehova babaen ti panangisaknap ti palso a sayangguseng a Komunistakami wenno manangsuporta kadagiti grupo dagiti rebelde.
Dagiti Pannakaaresto ken Pannakaibalud
Idi 1947, agarup sangapulo a daras a naarestoak ken namitlo a nabista. Kanayon a naabsueltoak. Idi primavera ti 1948, nasentensiaanak iti uppat a bulan a pannakaibalud gapu iti proselitismo. Idiay Volos ti nakaibaludak. Kabayatanna nagdoble ti bilang dagiti manangiwaragawag ti Pagarian iti kongregasionmi, ket napno iti rag-o ken ragsak ti puso dagiti kakabsat.
Idi Oktubre 1948, kabayatan ti miting a kaduak ti innem a dadduma pay a mangidadaulo iti kongregasionmi, kellaat a simrek ti lima a polis iti balay ket inarestodakami bayat a nakapaturong kadakami dagiti paltog. Impandakami iti estasion ti polisia a dida man la inlawlawag ti makagapu iti pannakaaresto, ket kinabkabildakam sadiay. Dinanog ti maysa a polis a dati a boksingero ti rupak. Kalpasanna impupokdakami iti selda.
Kalpasanna pinaayabannak ti mangimatmaton nga opisial iti opisinana. Idi linuktak ti ruangan, binatonak iti botelia ti tinta, a nagmintis ket naburak iti diding. Inaramidna daytoy a pamutbuteng kaniak. Kalpasanna inikkannak iti maysa a papel ken pagsurat sana imbilin: “Isuratmo ti nagan ti amin a Saksi ni Jehova idiay Volos, ket iyegmo kaniak ti listaan inton bigat. No dimo aramiden, ammomon ti mapasamak kenka!”
Diak simmungbat, ngem idi nakasubliak iti selda, nagkararagkami a kaduak dagiti dadduma pay a kakabsat ken Jehova. Ti laeng naganko ti insuratko iti papel sa inurayko a maawaganak. Ngem awanen ti aniaman a nangngegko iti opisial. Idi karabiyánna, dimteng ti buyot dagiti bumusbusor a militar, ket indauluanna dagiti tattaona maibusor kadakuada. Iti panagraranget a napasamak, nakaro ti pannakasugatna, ket kinasapulan a maputed ti maysa kadagiti gurongna. Kamaudiananna, nabista ti kasomi, ket napabasolkami a nangangay ti gimong a di legal. Nasentensiaankami amin a pito iti lima a tawen a pannakaibalud.
Yantangay nagkedkedak a tumabuno iti Misa kada Domingo idiay pagbaludan, naibartolinaak. Idi maikatlo nga aldaw, kiniddawko a kasaritak ti direktor ti pagbaludan. “Dispensarendak kadi,” kinunak kenkuana, “kasla di nainkalintegan a dusaen ti maysa a situtulok a mangbusbos iti lima a tawen iti pagbaludan gapu iti pammatina.” Pinanunotna a naimbag dayta, ket kamaudiananna kinunana: “Mangrugi inton bigat, agtrabahoka ditoy a kaduak iti opisinak.”
Idi agangay, nagtrabahoak kas katulongan ti doktor iti pagbaludan. Gapu iti daytoy, adut’ nasursurok maipapan iti panangaywan iti salun-at, maysa a banag a pudpudno a makagunggona iti simmarsaruno a tawen. Kabayatan ti kaaddak iti pagbaludan, naaddaanak iti adu a gundaway a mangasaba, ket tallo a tattao ti nangipangag ken nagbalin a Saksi ni Jehova.
Kalpasan ti panangbusbosko iti agarup uppat a tawen iti pagbaludan, kamaudiananna nawayawayaanak nga addaan probasion idi 1952. Kalpasanna, kinasapulan a dumatagak iti korte idiay Corinto gapu iti isyu ti neutralidad. (Isaias 2:4) Naibaludak sadiay iti apagbiit iti pagbaludan ti militar, ket narugian manen ti sabali a panangabuso. Naan-anay a naiduma dagiti pamutbuteng ti sumagmamano nga opisial, a kunkunada: “Ikkatek a pirpirsayen ta pusom babaen ti immuko,” wenno, “Saanmo nga inanamaen a matayka a dagus babaen laeng ti innem a bala.”
Maysa a Naidumduma a Kita ti Pannubok
Nupay kasta, di nagbayag, nakaawidakon, a nagserbi manen iti Volos Congregation ken naaddaanak iti paset-tiempo a trabaho. Maysa nga aldaw, nakaawatak iti surat manipud iti sanga nga opisina ti Watch Tower Society idiay Atenas, a mangaw-awis kaniak tapno masanay iti dua a lawas sa kalpasanna mangrugi a sumarungkar kadagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova kas manangaywan ti sirkito. Kagiddan dayta, kiniddaw ni ulitegko, nga awanan anak ken addaan nalawa a sanikua a daga ken pasdek, nga imaneharko dagiti sanikuana. Agbibiag pay laeng iti kinapanglaw ti pamiliak, ket mabalin koma a risuten daytoy a trabaho ti parikutda iti ekonomia.
Sinarungkarak ni ulitegko tapno agyamanak iti tukonna, ngem impakaammok kenkuana nga inkeddengkon nga awaten ti maysa a naisangsangayan a rebbengen iti Nakristianuan a ministerio. Iti kasta timmakder, a sililiday a nangmatmat kaniak, ken insigida a pimmanaw iti kuarto. Nagsubli nga addaan sagut a nawadwad a kuarta a mabalin a mangsuporta iti pamiliak iti sumagmamano a bulan. Kinunana: “Alaem daytoy, ket usarem iti aniaman a kayatmo.” Agingga iti daytoy nga aldaw, diak mailadawan ti nariknak iti daydi a kanito. Kasla man nangngegko ti timek ni Jehova a mangibagbaga kaniak, ‘Umiso ti napilim. Addaak kenka.’
Buyogen ti iyaanamong ti pamiliak, nagturongak idiay Atenas idi Disiembre 1953. Nupay ni laeng nanangko ti nagbalin a Saksi, saan a bimmusor ti dadduma a miembro ti pamiliak iti Nakristianuan nga aramidko. Idi napanak iti sanga nga opisina idiay Atenas, sabali pay a sorpresa ti agur-uray kaniak. Adda telegrama manipud iti adingko a babai, nga ipadpadamagna a nagballigi iti dayta nga aldaw ti dua a tawen a panagbannog ni Tatang tapno maaddaan ti pension. Ania pay ti kiddawek? Nariknak a kasla adda payakko, a sisasagana nga agtayab nga agpangato iti panagserbi ken Jehova!
Panagannad
Kadagidi immuna a tawenko iti trabaho ti sirkito, kinasapulan nga agannadak agsipud ta nakaro ti panangidadanes dagiti narelihiosuan ken napolitikaan nga autoridad kadagiti Saksi ni Jehova. Tapno masarungkarak dagiti kakabsattayo a Kristiano, nangruna dagidiay agnanaed iti babassit nga ili ken purok, magmagnaak iti adu nga oras iti kinasipnget ti rabii. Dagiti kakabsat, nga agpegpeggad iti pannakaaresto, nagtataripnong ken siaanus nga ur-urayenda ti isasangpetko iti maysa a balay. Anian a nagsayaat a panagpipinnaregta ti naipaay dagidiay nga isasarungkar kadakami amin!—Roma 1:11, 12.
Tapno saan a matiktikan, pasaray nanglimlimoak. Naminsan, nagkawesak a kas maysa a pastor tapno makalasatak iti lugar nga adda aginspeksion iti kasta makagtengak iti nagtataripnongan dagiti kakabsat nga agkasapulan unay ti naespirituan a panangipastor. Iti maysa pay a gundaway, idi 1955, siak ken ti maysa a pay Saksi ti nagpammarang kas aglaklako ti bawang tapno didakam pagatapan dagiti polis. Ti nakaibaonanmi isut’ pannakisarita iti sumagmamano a kakabsat a Kristiano a nagbalin nga inaktibo iti bassit nga ili ti Árgos Orestikón.
Implastarmi ti tagilakomi iti tiendaan ti ili. Nupay kasta, nagatap ti agkabannuag a polis nga agbambantay iti lugar, ket tunggal lumabas, siuusioso a kumita kadakami. Kamaudiananna, kinunana kaniak: “Dika aglanglanga nga aglaklako ti bawang.” Iti dayta a kanito, immasideg ti tallo nga agtutubo a babbai ket kayatdat’ gumatang ti bawang. Iti panangtukoyko kadagiti tagilakok, kinunak: “Mangmangan daytoy nga agtutubo a polis iti kastoy a bawang, ket kitaenyo no kasanot’ kinapigsa ken kinaguapona!” Kimmita dagiti babbai iti polis sada nagkatawa. Nagisem met sa pimmanaw.
Idi nakapanaw ginundawayak ti napan iti tiendaan a pagtartrabahuan dagiti naespirituan a kakabsattayo kas dumadait. Kiniddawko iti maysa kadakuada nga idaitna ti butones nga inikkatko iti jacket-ko. Bayat nga ar-aramidenna daytoy, nagsadagak bassit ket kinissiimak: “Naggapuak idiay sanga nga opisina tapno kitaenkayo.” Nagbuteng dagiti kakabsat idi damo, tangay awan nakasarsaritada a pada a Saksi kadagiti sumagmamano a tawen. Pinabilegko ida aginggat’ kabaelak ken inyurnosko ti makisinnarak kadakuada kalpasanna iti sementerio ti ili tapno makisarita pay. Makaparagsak, nangpabileg ti isasarungkar, ket nagbalinda manen a naregta iti Nakristianuan a ministerio.
Pananggun-od iti Matalek a Kadua
Idi 1956, tallo a tawen kalpasan ti panangrugi ti panagdaliasat a trabaho, naam-ammok ni Niki, maysa nga agtutubo a Kristiano a babai nga addaan dakkel nga ayat iti trabaho a panangasaba ken tinarigagayanna nga usaren ti biagna iti amin-tiempo a ministerio. Naginnayat ken nagkallaysakami idi Hunio 1957. Pinampanunotko no kabaelan ni Niki dagiti makalikaguman iti trabaho a panagdaliasat iti sidong dagiti narikut a kasasaad a mapaspasaran idi kadagiti Saksi ni Jehova idiay Grecia. Nabaelanna babaen ti tulong ni Jehova, iti kasta nagbalin a kaunaan a babai a nangkadua ken ni lakayna iti trabaho ti sirkito idiay Grecia.
Nagtultuloykami a nagkadua iti trabaho a panagdaliasat iti las-ud ti sangapulo a tawen, a nagserbikami iti kaaduan kadagiti kongregasion idiay Grecia. Masansan a nanglimlimokami ken, bayat a bitbitmi dagiti maleta, nagnakami iti kasipngetan ti rabii iti adu nga oras tapno makagteng iti maysa a kongregasion. Iti laksid ti nakaro nga ibubusor a masansan a naipasango kadakami, naragsakankami a direkta a nakakita ti nakaskasdaaw nga iyaadu ti bilang dagiti Saksi.
Panagserbi iti Bethel
Idi Enero 1967, naawiskami ken ni Niki nga agserbi iti Bethel, kas pangawag iti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova. Sinorpresanakam a dua ti awis, ngem inawatmi dayta, a nagtalekkami a ni Jehova ti nangiwanwan iti bambanag. Iti panaglabas ti tiempo, naapresiarmi nga anian a naindaklan a pribilehio ti agserbi iti daytoy sentro ti teokratiko a trabaho.
Tallo a bulan kalpasan ti kaaddami iti panagserbi iti Bethel, maysa a grupo ti militar ti nangagaw iti turay, ket kasapulan a sililimed nga itultuloy dagiti Saksi ni Jehova ti trabahoda. Nangrugikami nga aggigimong iti babassit a grupo, mangangay kadagiti asamblea iti kabakiran, siaannad a mangasaba, ken sililimed nga agimprenta ken agiwaras kadagiti literatura iti Biblia. Nalaka ti pannakibagay kadagitoy a kasasaad, tangay pinarayraymi laeng dagiti pamay-an nga inaramatmi kadagiti napalabas a tawen a panangaramidmi iti trabahotayo. Iti laksid dagiti panangipawil, immadu ti bilang dagiti Saksi manipud iti awan pay 11,000 idi 1967 agingga iti nasurok a 17,000 idi 1974.
Kalpasan ti agarup 30 a tawen a panagserbi iti Bethel, nagtultuloy a tagiragsakenmi ken Niki dagiti naespirituan a bendisionmi, iti laksid ti panagkapsut ken panaglakay/panagbaketmi. Iti nasurok a sangapulo a tawen, nagnaedkami iti sanga nga adda iti Kartali Street idiay Atenas. Idi 1979 naidedikar ti maysa a baro a sanga idiay Marousi, maysa a lugar iti ruar ti Atenas. Ngem sipud idi 1991, tinagiragsakmi ti nalawa a baro a pasilidad a sanga idiay Eleona, 60 kilometro iti amianan ti Atenas. Ditoy nga agserserbiak iti infirmary ti Bethel, a napaneknekan a nakapatpateg ti pannakasanayko idi kas katulongan ti doktor iti pagbaludan.
Kabayatan ti nasurok nga uppat a dekada a kaaddak iti amin-tiempo a ministerio, siak, kas ken Jeremias, nabigbigko ti kinapudno ti kari ni Jehova: “Makibakaldanto kenka, ngem saandakanto nga atiwen, ta siak ‘Addaak kenka,’ ‘tapno isalakanka,’ kuna ni Jehova.” (Jeremias 1:19) Wen, tinagiragsakmi ken ni Niki ti maysa a kopa nga agliplippias kadagiti bendision manipud ken Jehova. Agtultuloy ti panangtagiragsakmi iti naruay a naayat a pannakaseknan ken ti di kaikarian a kinamanangngaasina.
Paregtaek dagiti agtutubo iti organisasion ni Jehova a sumrekda iti amin-tiempo a ministerio. Iti kastoy a pamay-an maipangagda ti awis ni Jehova a mangpadas kenkuana no pudno met laeng iti karina a ‘manglukat kadagiti tawa ti langit ket mangibuyat kadagiti bendision nga awanto ti lugar a makalaon nga umawat.’ (Malakias 3:10) Iti bukodko a kapadasan, maipasiguradok kadakayo nga agtutubo a bendisionannakayto ni Jehova dakayo amin a naan-anay nga agtalek kenkuana.
[Ladawan iti panid 26]
Ni Lambros Zoumbos ken ni baketna, a Niki