Napukaw Kadin ti Akem ni Kristo iti Krismas?
“Pulos a diak maawat dagiti panagragragsak iti panawen ti Krismas. Panagkunak, saan a talaga a maitunos dagita iti kabibiag ken pannursuro ni Jesus.”—Mohandas K. Gandhi.
ADU ti di pulos umanamong ken Gandhi. Nalabit maikunada, ‘Ania met ti ammo ti estadista a Hindu maipapan iti pudpudno a kaipapanan ti piesta dagiti Kristiano?’ Ngem di mailibak a nagsaknapen ti Krismas iti intero a lubong, nga apektaranna ti amin a kita ti kultura. Kada Disiembre, agparang nga adda latta dayta a piesta iti tunggal kultura.
Kas pagarigan, agarup 145 a milion a taga Asia ti mangramrambak iti Krismas, ad-adu iti 40 a milion no idilig iti kallabes a dekada. Ket no ti tuktukoyen ni Gandhi a “panagragragsak” isu ti sekular a dasig ti moderno-aldaw a Krismas, ti aglablabes a panaggasto a mapalpaliiwtay amin, narigat nga ilibak a daytoy a kita ti rambak ket masansan nga isu ti kalalatakan. Kuna ti magasin nga Asiaweek: “Ti Krismas iti Asia—manipud kadagiti naranga a silaw idiay Hong Kong agingga kadagiti natatayag a Christmas tree iti otel idiay Beijing ken ti belen iti sentro ti Singapore—kaaduanna sekular (bin-ig a komersio) nga okasion.”
Maipupuera kadin ni Kristo iti moderno-aldaw a panangrambak iti Krismas? Opisial a maramrambakan ti Disiembre 25 sipud pay idi maikapat a siglo K.P., idi nga inkeddeng ti Iglesia Katolika Romana dayta nga aldaw kas narelihiosuan a panangrambak iti kasangay ni Jesus. Ngem sigun iti nabiit pay a surbey idiay Estados Unidos, 33 a porsiento laeng kadagidiay a nasurbey ti mamati a ti pannakayanak ni Kristo isu ti kapatgan nga aspeto ti Krismas.
Aniat’ makunayo? Kadagiti amin a makaguyugoy nga anunsio, pannakaringgor iti panaggatang kadagiti regalo, panangarkos kadagiti kayo, panangorganisar ken idadar-ay kadagiti padaya, ken panagipatulod kadagiti card—mapanunotyo kadi no dadduma a medio maipupueran ni Jesus iti eksena?
Adu ti mangipapan a ti maysa a wagas tapno maisubli ti kinapateg ni Kristo iti Krismas ket babaen ti panangipabuya iti eksena ti pannakayanak ni Jesus, wenno belen. Nalabit nakakitakayon iti kakasta a grupo dagiti estatua, a mangirepresentar ken maladaga a Jesus iti kulluong ken adda iti aglawlawna da Maria, Jose, sumagmamano nga agpaspastor, “tallo a mamasirib a lallaki,” wenno “tallo nga ari,” sumagmamano nga ayup, ken sumagmamano nga agbuybuya. Gagangay a maipagarup a dagitoy a belen ipalagipda kadagiti tattao ti pudpudno a kaipapanan ti Krismas. Sigun iti U.S. Catholic, “mangipaay ti belen iti nasaysayaat a panangiladawan ngem iti panangiladawan ti aniaman a maymaysa nga ebanghelio, nupay itampokna met dagiti saan nga agpaypayso a karakter kadagitoy nga estoria.”
Ngem kasano a ti belen iparipiripna a saan nga agpaypayso dagiti estoria kadagiti salaysay ti Ebanghelio iti Biblia? Di mailibak a dagiti babassit nga eskultura a nakapimpintas ti pannakapintada ket addaan iti naisangsangayan a sarsarita wenno estoria iti pannakayanak ni Kristo. Ti belen, a damo a pinaglatak ti maysa a monghe idi maika-13 a siglo, ket dati a simple. Itatta, dagiti belen ket nagbalinen a dakkel a negosio, a kas iti adu a sabsabali pay a banag a nainaig iti daytoy a piesta. Idiay Naples, Italy, makatawen a nakaintar ti adu a paglakuan kadagiti pigura ti belen, wenno presepi. Kadagiti dadduma a nalatlatak a pigura, saan a dagiti karakter kadagiti salaysay ti Ebanghelio ti adda iti ladawan no di ket dagiti moderno-aldaw nga agdindinamag a tattao a kas kada Princess Diana, Mother Teresa, ken ti diseniador iti kawes a ni Gianni Versace. Iti dadduma a lugar, ti presepi ket naaramid iti tsokolate, pasta, wenno seashell. Matarusanyo no apay a narigat a patien nga agpaypayso ti kakasta a pabuya.
Kasano ngarud a mangipaay dagita a belen “iti nasaysayaat a panangiladawan ngem iti panangiladawan ti aniaman a maymaysa nga ebanghelio”? Palso kadi dagiti salaysay ti Ebanghelio? Uray dagiti napeklan a managduadua bigbigenda ni Jesus kas pudpudno, napaypayso a tao iti historia. No kasta, talaga a nagbiag idi kas pudpudno a maladaga, a nayanak iti pudpudno a lugar. Adda la ketdi nasaysayaat a wagas a pangalaan iti nalawlawag a pannakailadawan dagiti pasamak a nainaig iti pannakayanakna imbes a basta matmatan ti maysa a belen!
Talaga nga adda. Dua a historiador ti nangisurat iti nagduma a salaysay iti pannakayanak ni Jesus. No pasaray pagarupenyo a saan unay a maikabkabilangan ni Kristo iti panawen ti Krismas, apay a diyo sukimaten a mismo dagitoy a salaysay? Kadagitoy, saan a sarsarita wenno sariugma ti makitayo no di ket makaay-ayo nga estoria—ti pudpudno nga estoria ti pannakayanak ni Kristo.
[Picture Credit Line iti panid 3]
Border iti panid 3-6, 8, ken 9: Fifty Years of Soviet Art