Apay a Kabutengda ti Apocalipsis?

“ADUN a dekada nga ipadpadles dagiti Kristiano a pundamentalista nga asidegen a madadael ti lubong,” kuna ni Damian Thompson, maysa a mannurat maipapan iti relihion iti magasin a Time. “Masmasdaawanda ta dagiti mismo a nangbabalaw idi kadakuada​—dagiti computer programmer, nabibileg a negosiante ken politiko​—saanda laeng a basta mamati itan kadagitoy a padles no di pay ket isuda ti mangirakrakurak.” Kunana a gapu iti panagbuteng iti sangalubongan a panagpalia ti kompiuter iti tawen 2000, “di ninamnama a mamatin iti milenio dagiti tao a saan a pulos a relihioso.” Pagamkanda ti isasangbay dagiti didigra a kas iti “panaglagaw dagiti tao, pannakaparalisa ti gobierno, gulo gapu iti taraon, pannakaidungpar dagiti eroplano kadagiti nangato unay a pasdek.”

Madegdegan pay ti danagda gapu kadagiti makariribuk nga aktibidad ti nagduduma a babassit a relihioso a grupo, a masansan a maawagan “apocaliptiko.” Idi Enero 1999, iti maysa nga artikulo a napauluan “Jerusalem and the Sirens of the Apocalypse,” kastoy ti kinuna ti Pranses a pagiwarnak a Le Figaro: “Pinattapatta ti [Israeli] security services a nasurok a sangagasut dagiti ‘millenarian’ (dagiti mamati iti milenio) nga adda iti Bantay dagiti Olibo wenno iti asideg daytoy, nga ur-urayenda ti parousia wenno apocalipsis.”

Naglaon ti 1998 Britannica Book of the Year iti espesial a report maipapan kadagiti makunkuna a ‘Doomsday Cult.’ Malaksid iti dadduma pay, dinakamatna dagiti kulto nga agpakpakamatay dagiti miembroda, kas iti Heaven’s Gate, People’s Temple, ken Order of the Solar Temple, ken ti Aum Shinrikyo (Katan-okan a Kinapudno), a rimmaut iti maysa a subway idiay Tokyo idi 1995 babaen ti panagusarda iti makasabidong a gas, a nakatayan ti 12 a tao ken nakadangranan ti rinibu. Iti pananggupgopna iti daytoy a report, insurat ni Martin E.Marty, propesor ti relihion iti University of Chicago: “Nakainanama ti itatapog ti tawen 2000​—ket nalabit mangpataud iti amin a kita ti padles ken movimiento. Mabalin a napeggad ti dadduma. Tiemponto dayta a di rumbeng nga iyaleng-aleng.”

Pakasaritaan ti Panagbuteng iti Apocalipsis

Apocalipsis ti nagan ti maudi a libro ti Biblia, a naisurat idi arinunos ti umuna a siglo K.P. Gapu iti naimpadtuan ken simboliko unay a sasao daytoy a libro, nayaplikar ti sao nga “apocaliptiko” iti maysa a porma ti literatura a nangrugi nabayag sakbay a naisurat ti libro ti Biblia nga Apocalipsis. Naggubuay iti nagkauna a Persia ken uray sakbayna ti mitolohikal a simbolismo daytoy a literatura. Gapuna, kinuna ti The Jewish Encyclopedia a “nabatad a namunganay iti Babilonia ti kaaduan kadagiti mitolohikal nga elemento a naibudi kadagitoy nga [apocaliptiko] a literatura [dagiti Judio].”

Rimmangpaya dagiti apocaliptiko a literatura dagiti Judio manipud iti rugrugi ti maikadua a siglo K.K.P. agingga iti arinunos ti maikadua a siglo K.P. No apay a naisurat dagitoy, kastoy ti panangilawlawag ti maysa nga eskolar ti Biblia: “Biningay dagiti Judio ti amin a panawen iti dua a panawen. Adda daytoy agdama a panawen, nga interamente a dakes . . . Gapuna, inur-uray dagiti Judio ti panagpatingga dagiti agdama a bambanag. Adda daydiay masungad a panawen nga interamente a naimbag, nabalitokan a panawen ti Dios nga agari ti talna, kinarang-ay ken kinalinteg . . . Kasano nga agbalinto a masungad a panawen daytoy agdama a panawen? Patien idi dagiti Judio a saan a pulos a maibanag ti tao daytoy a panagbalbaliw, isut’ gapuna a ninamnamada ti direkta nga ibaballaet ti Dios. . . . Naawagan a Ti Aldaw ti Apo ti aldaw nga iyaay ti Dios ket nakaam-amak a panawento daytoy ti panagaligagaw ken pannakadadael ken panangukom a mangiwaya iti baro a panawen. Dagitoy a pasamak ti linaon dagiti amin nga apocaliptiko a literatura.”

Nainkalintegan Kadi ti Panagbuteng iti Apocalipsis?

Saritaen ti libro ti Biblia nga Apocalipsis ti maipapan iti “gubat ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin,” wenno Armagedon, a pakadadaelanto dagiti nadangkes, a sarunuen ti periodo nga agpaut iti sangaribu a tawen (maawagan no dadduma iti Milenio) a kabayatan dayta, maigarangugongto ni Satanas ken ukomento ni Kristo ti sangatauan. (Apocalipsis 16:14, 16; 20:1-4) Idi Edad Media, di umiso ti nagawatan dagiti dadduma kadagitoy a padto agsipud ta kinuna ni Katoliko a “Saint” Augustine (354-430 K.P.) a nangrugi ti Milenio idi nayanak ni Kristo sa sarunuen ti Maudi a Panangukom. Nabatad a saan unay a pinanunot ni Augustine ti maipapan iti panawen, ngem bayat nga umad-adani idi ti tawen 1000, dimmegdeg ti panagdanag dagiti tao. Agsusupadi ti ibagbaga dagiti historiador maipapan iti kasaknap ti kastoy a panagbuteng iti apocalipsis idi edad media. Kasanoman kasaknapna, nalawag a di nainkalintegan dayta.

Adda met ita dagiti relihioso ken saan a relihioso a tattao a maam-amak iti makapasidduker nga apocalipsis a mapasamak iti tawen 2000 wenno 2001. Ngem nainkalintegan kadi ti kastoy a panagbuteng? Ken rumbeng kadi a pagbutngan ti mensahe a linaon ti libro ti Biblia nga Apocalipsis, wenno rumbeng ketdi a pangnamnamaan? Pangngaasiyo ta ituloyyo ti agbasa.

[Ladawan iti panid 4]

Napaneknekan a di nainkalintegan ti panagbuteng iti Apocalipsis idi Edad Media

[Credit Line]

© Cliché Bibliothèque Nationale de France, Paris

[Picture Credit Line iti panid 3]

Maya/Sipa Press