Apocalipsis—Pagbutngan Wenno Pangnamnamaan?
“Ti Apocalipsis ket saanen ita a basta maysa a naimbibliaan a panangiladawan no di ket posible unay a mapasamak.”—Javier Pérez de Cuéllar, dati a sekretario-heneral ti Naciones Unidas.
TI KASTA a panangaramat ti maysa a nalatak a tao iti sao nga “apocalipsis” iyanninawna ti pagawatan iti dayta ti kaaduan ken ti makitada a pannakausarna iti pelikula ken kadagiti paulo ti libro, artikulo ti magasin, ken kadagiti report iti pagiwarnak. Ti pannakadadael ti lubong ti ladawan a parnuayen daytoy iti panunotda. Ngem ania aya a talaga ti kayat a sawen ti sao nga “apocalipsis”? Ken napatpateg pay, ania ti mensahe a linaon ti libro ti Biblia a maawagan Apocalipsis?
Naggapu ti sao nga “apocalipsis” iti Griego a termino a kaipapananna “pannakalukais,” wenno “pannakalukas.” Ania ti nalukasan, wenno naipalgak, iti Apocalipsis ti Biblia? Didigra laeng kadi ti mensahena, a mangipakpakdaar iti pannakatalipupos nga awan ti makalasat? Idi napagsaludsodan no ania ti kapanunotanna maipapan iti Apocalipsis, kastoy ti kinuna ti historiador a ni Jean Delumeau, miembro ti Institut de France: “Maysa daytoy a libro ti liwliwa ken namnama. Pinagparang dagiti tao a nakabutbuteng ti linaonna babaen ti panangipamaysada kadagiti didigra a naisalaysay iti dayta.”
Ti Nagkauna a Simbaan ken ti Apocalipsis
Kasano ti panangmatmat dagiti nagkauna a “Kristiano” iti Apocalipsis ken iti namnama nga ipaayna maipapan iti Sangaribu a Tawen a Panagturay (Milenio) ni Kristo iti daga? Kinuna ti isu met laeng a historiador: “Agparang a namati iti milenio ti kaaduan kadagiti Kristiano kadagiti immuna a sumagmamano a siglo. . . . Karaman kadagiti nalatak a Kristiano kadagiti immuna a siglo a namati iti Milenio da Papias, obispo ti Hierapolis iti Asia Minor; . . . San Justin, nayanak idiay Palestina a napapatay kas martir idiay Roma idi agarup 165; San Irenæus, obispo ti Lyons a natay idi 202; Tertullian a natay idi 222; ken . . . ti natan-ok a mannurat a ni Lactantius.”
Maipapan ken Papias, a naipadamag a napapatay kas martir idiay Pergamo idi 161 wenno 165 K.P., kuna ti The Catholic Encyclopedia: “Agparang nga intandudo ni Obispo Papias iti Hierapolis, maysa nga adalan ni San Juan, ti sursuro maipapan iti milenio. Sigun kenkuana, dagiti mismo a kasadaran dagiti Apostol ti nakaammuanna iti dayta a doktrina, ket kas sinarita ni Irenæus, dagiti dadduma pay a ‘Presbyteri’, a nakakita ken nakangngeg ken ni adalan a Juan, naammuanda kenkuana ti pammati maipapan iti milenio kas paset ti sursuro ti Apo. Sigun ken Eusebius . . . impaganetget ni Papias iti librona a ti panagungar dagiti natay ket sarunuen ti makita ken nadayag a naindagaan a pagarian ni Kristo iti unos ti sangaribu a tawen.”
Ania ti ipalnaad daytoy kadatayo maipapan iti epekto ti libro nga Apocalipsis kadagiti immuna a nagbalin a manamati? Nangtukay kadi iti buteng wenno namnama? Makapainteres ta chiliast ti awag dagiti historiador kadagiti nagkauna a Kristiano. Naggapu dayta a termino kadagiti Griego a sao a khiʹli·a eʹte (sangaribu a tawen). Wen, adu kadakuada ti namati iti Sangaribu a Tawen a Panagturay ni Kristo, a mangyeg kadagiti naparaisuan a kasasaad ditoy daga. Iti laeng Apocalipsis (20:1-7) nga espesipiko a nadakamat iti Biblia ti namnama iti milenio. Isu nga imbes a butbutngenna dagiti manamati, makaparagsak a namnama ti impaay kadakuada ti Apocalipsis. Iti librona a The Early Church and the World, insurat ni Cecil Cadoux, propesor ti historia ti simbaan iti Oxford University: “Nupay naiwaksi idi agangay dagiti kapanunotan dagiti chiliast, nabayag a naipapati dagitoy iti Simbaan, nga insursuro ti dadduma kadagiti mararaem unay a mannurat.”
No Apay a Naiwaksi ti Namnama nga Ipaay ti Apocalipsis
Yantangay nalawag a paneknekan ti historia nga adu, no saan man a kaaduan, kadagiti nagkauna a Kristiano ti nangnamnama iti Milenio a Panagturay ni Kristo iti paraiso a daga, kasano a “naiwaksi idi agangay” ti kakasta a “kapanunotan dagiti chiliast”? Kas dinakamat ti eskolar a ni Robert Mounce, rimsua ti nainkalintegan a pammabalaw agsipud ta “nakalkaldaang, impalubos ti adu a chiliast nga agtawataw ti panunotda ket intarusanda iti sangaribu-tawen a periodo ti amin a kita ti materialistiko ken dinederrep a panaglablabes.” Ngem mabalin koma a nailinteg dagitoy nga aglablabes a kapanunotan a di kasapulan nga iwaksi ti pudno a namnama iti Milenio.
Talaga a makapakellaat dagiti pamay-an dagiti bumusbusor a manglapped iti panagsaknap ti sursuro maipapan iti milenio. Maipanggep iti Romano a klero a ni Caius (iti pagnguduan ti maikadua a siglo, pangrugian ti maikatlo), kuna ti Dictionnaire de Théologie Catholique a “tapno maparmek ti sursuro maipapan iti milenio, sipapanayag nga inlibakna ti kinaautentiko ti Apocalipsis ken ti Ebanghelio ni San Juan.” Kuna pay daytoy a Dictionnaire a nangputar ni Dionysius, obispo ti Alexandria idi maikatlo a siglo, iti maysa nga artikulo maikontra iti sursuro maipapan iti milenio ket “tapno dagidiay mamati iti daytoy a kapanunotan saanda nga ibatay ti pammatida iti Apocalipsis ni San Juan, saan a bimdeng a nangilibak iti kinaautentiko daytoy.” Ti kasta a nakaro nga isusupiat iti namnama maipapan kadagiti bendision nga iyeg ti milenio ditoy daga ipamatmatna ti nasikap nga impluensia nga agtigtignay kadagiti teologo iti daydi a tiempo.
Iti librona a The Pursuit of the Millennium, insurat ni Propesor Norman Cohn: “Idi maikatlo a siglo, naaramid ti damo a panangpadas a mangiwaksi iti sursuro maipapan iti milenio, idi a ni Origen, a nalabit kapigsaan ti impluensiana kadagiti amin a teologo iti nagkauna a Simbaan, inrugina nga insuro a ti Pagarian ket saan a literal a mapasamak no di ket adda laeng iti kararua dagiti manamati.” Gapu iti panagpannurayna iti Griego a pilosopia imbes nga iti Biblia, linibeg ni Origen ti makaparagsak a namnama maipapan kadagiti naindagaan a bendision iti sidong ti Mesianiko a Pagarian, a pinagbalinna a di maawatan a “pasamak . . . nga adda iti kararua dagiti manamati.” Insurat ti Katoliko nga autor a ni Léon Gry: “Ti napigsa nga impluensia ti Griego a pilosopia . . . in-inut a dinuprakna dagiti kapanunotan dagiti Chiliast.”
“Ti Simbaan Napukawna ti Mensahena Mainaig iti Namnama”
Awan duadua a ni Augustine ti Ama ti Simbaan a kangrunaan a namaglaok iti Griego a pilosopia ken ti sinsinan a Kristianidad idi tiempona. Dati a napinget a manangitandudo iti milenio, ngem idi agangay inwaksina ti aniaman a kapanunotan maipapan iti masanguanan a Milenio a Panagturay ni Kristo iti daga. Inikkanna iti tiritir a simboliko a kayulogan ti Apocalipsis kapitulo 20.
Kuna ti The Catholic Encyclopedia: “Idi kamaudiananna, namati ni Augustine nga awan ti milenio. . . . Kinunana a ti umuna a panagungar, a dakdakamaten daytoy a kapitulo, tuktukoyenna ti naespirituan a pannakayanak manen iti bautismo; ti sabbath a sangaribu a tawen kalpasan ti innem a ribu a tawen ti historia isu ti pakabuklan ti biag nga agnanayon.” Kuna ti The New Encyclopædia Britannica: “Nagbalin nga opisial a doktrina ti simbaan ti simboliko a milenio ni Augustine . . . Dagiti Protestante a Repormador a Luterano, Calvinista, ken Anglicano . . . sititibker a sinalimetmetanda dagiti kapanunotan ni Augustine.” No kasta, napaidaman dagiti kameng dagiti relihion ti Kakristianuan iti namnama iti milenio.
Maysa pay, sigun iti Sueko a teologo a ni Frédéric de Rougemont, “nakaro ti epektona iti Simbaan ti panangiwaksi [ni Augustine] iti dati a pammatina iti sangaribu-tawen a panagturay. Gapu iti dakkel nga impluensia ti naganna, inanamonganna ti maysa a biddut a nangipaidam [iti Simbaan] iti naindagaan a namnamana.” Pinatalgedan ti Aleman a teologo a ni Adolf Harnack a ti pannakaiwaksi ti pammati iti Milenio pinaidamanna dagiti ordinario a tattao iti “relihion a maawatanda,” a sinuktanna ti “sigud a pammati ken sigud a namnama” iti “pammati a saanda a maawatan.” Dagiti awan matataona a simbaan iti adu a pagilian ita ket nalawag a pammaneknek a kasapulan dagiti tao ti pammati ken namnama a maawatanda.
Iti librona a Highlights of the Book of Revelation, kinuna ti eskolar ti Biblia a ni George Beasley-Murray: “Kangrunaanna gapu iti dakkel nga impluensia ni Augustine ken ti panangadaptar dagiti sekta iti milenio, nagkaykaysa dagiti Katoliko ken Protestante a nangiwaksi iti dayta. Idi napagsaludsodanda no ania ti maisukatda a namnama ti tao iti daytoy a lubong, ti opisial a sungbatda ket: Awan a pulos. Madadaelto ti lubong inton umay ni Kristo tapno iwayaanna ti agnanayon a langit ken impierno ket mapunaston ti historia. . . . Ti relihion napukawna ti mensahena mainaig iti namnama.”
Nabiag Pay Laeng ti Makaparagsak a Namnama nga Ipaay ti Apocalipsis!
Iti biangda, kombinsido dagiti Saksi ni Jehova a matungpalto dagiti makaparagsak a kari a mainaig iti Milenio. Idi nainterbiu iti maysa a programa ti telebision idiay France maipapan iti tema a “Tawen 2000: Panagbuteng iti Apocalipsis,” kinuna ti Pranses a historiador a ni Jean Delumeau: “Naan-anay a mamati dagiti Saksi ni Jehova iti milenio, ta ibagbagada nga iti saanen a mabayag—kinapudnona, kalpasan dagiti didigra—sumrektayto iti panawen ti kinaragsak nga agpaut iti 1,000 a tawen.”
Daytoy ti apag-isu a nakita ni apostol Juan iti maysa a sirmata ket inladawanna dayta iti librona nga Apocalipsis. Insuratna: “Nakitak ti maysa a baro a langit ken maysa a baro a daga . . . Idin nangngegko ti maysa a natbag a timek manipud iti trono a kunana: ‘Adtoy! Ti tolda ti Dios adda iti sangatauan, ket isu makipagnaedto kadakuada, ket isudanto dagiti tattaona. Ket ti Dios a mismo addanto kadakuada. Ket punasennanto ti amin a lua kadagiti matada, ket awanton ni patay, awanto metten ti panagleddaang wenno panagsangit wenno ut-ot. Dagiti immuna a bambanag naglabasdan.’”—Apocalipsis 21:1, 3,4.
Itungtungpal dagiti Saksi ni Jehova ti sangalubongan a trabaho a panangisuro iti Biblia tapno adu a tattao ti matulongan a maaddaan iti kastoy a namnama. Maragsakanda a tumulong kadakayo a mangammo iti ad-adu pay maipapan iti dayta.
[Ladawan iti panid 6]
Sigun ken Papias,dagiti kasadaran dagiti apostol ti direkta a nakasursuruanna iti Milenio
[Ladawan iti panid 7]
Namati ni Tertullian iti Milenio a Panagturay ni Kristo
[Credit Line]
© Cliché Bibliothèque Nationale de France, Paris
[Ladawan iti panid 7]
“Nakaro ti epektona iti Simbaan ti panangiwaksi [ni Augustine] iti dati a pammatina iti sangaribu-tawen a panagturay”
[Ladawan iti panid 8]
Ti Paraiso a daga a naikari iti Apocalipsis ket maysa a banag a rumbeng a seggaan