Panangparmek iti Panagkunniber Babaen ti Kampilan ti Espiritu

“Ikawesyo koma ti baro a personalidad a naparsua maitunos iti pagayatan ti dios iti pudno a kinalinteg ken kinasungdo.”​—Efeso 4:24.

IDI kapigpigsaanna, ti Imperio ti Roma ti kabilgan a natauan a turay ditoy lubong. Epektibo unay dagiti linteg ti Roma ta agingga ita dagita ti nakaibatayan dagiti linteg ti adu a pagilian. Ngem iti laksid dagiti gapuanan ti Roma, saan a naparmek dagiti buyotna ti maysa a nasikap a kabusor: ti panagkunniber. Idi kamaudiananna, panagkunniber ti nangdagdag iti pannakarpuog ti Roma.

Maysa ni apostol Pablo kadagidiay nagsagaba iti sidong dagiti rinuker nga opisial ti Roma. Agparang nga ammo ni Felix, ti Romano a gobernador a nangusig kenkuana, nga awan basol ni Pablo. Ngem ni Felix, a maysa kadagiti kabulokan a gobernador idi kaaldawanna, intantanna ti pannakausig ni Pablo, ta namnamaenna a mangted ni Pablo iti kuarta tapno mawayawayaan.​—Aramid 24:22-26.

Imbes a pasuksokanna ni Felix, sipaprangka a nagsao ni Pablo maipapan iti “kinalinteg ken panagteppel.” Saan a nagbalbaliw ni Felix, ket nagtalinaed ni Pablo iti pagbaludan imbes a salungasingenna ti linteg babaen ti pasuksok. Inkasabana ti maipapan iti kinapudno ken kinamapagpiaran, ket nagbiag a mayannurot iti dayta. Iti suratna kadagiti Judio a Kristiano, kinunana: “Agtalekkami nga adda napudno a konsiensiami, yantangay kayatmi ti agbiag a mapagtalkan iti isuamin a bambanag.”​—Hebreo 13:18.

Naiduma unay ti kasta a takder no idilig iti moralidad iti daydi a tiempo. Ni Pallas a kabsat ni Felix ti maysa idi kadagiti kabaknangan a tao ditoy lubong. Napattapatta nga $45 a milion ti pateg ti sanikuana a kaaduan iti dayta ket nagun-odna babaen ti panagpasuksok ken panagkikil. Nupay kasta, awan kaimudingan ti kinabaknangna no idilig iti binilion a doliar a sililimed nga indeposito iti banko dagiti rinuker nga agtuturay iti maika-20 a siglo. Nalawag a dagiti laeng nalaka a mamatpati ti mangipagarup a naparmeken dagiti gobierno ti panagkunniber.

Yantangay nabayagen a mapaspasamak ti panagkunniber, kayatna kadi a sawen a naikasigudan dayta iti tao? Wenno malapdan kadi ti panagkunniber?

Kasano a Maparmek ti Panagkunniber?

Ti nabatad nga umuna nga addang tapno maparmek ti panagkunniber isu ti panangbigbig a makadadael ken dakes ti panagkunniber, yantangay dagiti awan prinsipiona a tattao ti magunggonaan iti dayta ken pagdaksan dagiti sabsabali. Di pagduaduaan nga adda dagiti makabigbigbig iti dayta. Kastoy ti kinuna ni James Foley, deputy secretary of state ti E.U.: “Datay amin ammotayo a nagdakes ti epekto ti panagpasuksok. Dagiti pasuksok pakapsutenda ti nasayaat a gobierno, lapdanda ti kinaepektibo ken idudur-as ti ekonomia, dadaelenda ti negosio, ken parigatenda dagiti umili iti aglikmut ti lubong.” Adu ti umanamong kenkuana. Idi Disiembre 17, 1997, 34 a dadakkel a pagilian ti nangpatalged iti maysa a “katulagan kontra iti panagpasuksok” a nairanta a “maaddaan iti dakkel nga epekto iti sangalubongan a panangparmek iti panagkunniber.” Sagudayen dayta a katulagan a “maysa a krimen ti panangidiaya, panangikari wenno panangited iti pasuksok iti ganggannaet nga opisial publiko tapno maipasdek wenno mataginayon dagiti internasional a negosasion a mainaig iti negosio.”

Nupay kasta, ti panagpasuksok tapno makaala kadagiti kontrata iti dadduma a pagilian ket bassit laeng a paset ti panagkunniber. Tapno agpatingga a naan-anay ti panagkunniber, nasken ti maikadua, narikrikut nga addang: panangbalbaliw iti puso wenno, kunatay ketdi, panagbalbaliw ti adu a puso. Masapul a sursuruen dagiti tattao iti uray sadinoman a busoren ti panagpasuksok ken panagkunniber. Dayta laeng ti remedio tapno agpatingga ti panagkunniber. Tapno maaramid daytoy, kinuna ti magasin a Newsweek a patien ti dadduma a dagiti gobierno masapul nga “iparegtada kadagiti umili ti nasayaat a kababalin.” Insingasing met ti Transparency International (maysa a grupo nga agkamkampania kontra iti panagkunniber) a dagiti mangsupsuportar iti dayta “imulada ti ‘bukel ti kinatarnaw’” iti panggedan.

Maysa a moral a pannakidangadang ti panangparmek iti panagkunniber a di agballigi babaen laeng ti panangipaulog kadagiti linteg wenno babaen “ti kampilan” ti legal a pannusa. (Roma 13:4, 5) Masapul a maimula iti puso dagiti tattao ti nasayaat a kababalin ken kinatarnaw. Ti kasayaatan a panangaramid iti daytoy ket babaen ti panangaramat iti inawagan ni apostol Pablo a “kampilan ti espiritu,” ti Sao ti Dios, ti Biblia.​—Efeso 6:17.

Kondenaren ti Biblia ti Panagkunniber

Apay a di pinanuynoyan ni Pablo ti panagkunniber? Agsipud ta kayatna nga aramiden ti pagayatan ti Dios, “nga awan idadumana a tao, wenno di agala iti panuksok.” (Deuteronomio 10:17) Maysa pay, awan duadua a silalagip ni Pablo iti espesipiko a bilin a masarakan iti Linteg ni Moises: “Dikanto pagdudumaen dagiti tattao: dikanto met awaten ti panuksok; ta ti panuksok bulsekenna dagiti mata ti masirib, ket ballikugenna dagiti sasao dagiti nalinteg.” (Deuteronomio 16:19) Naawatan met ni Ari David a kagura ni Jehova ti panagkunniber, ket indawatna a di koma ibilang ti Dios kadagiti managbasol, a “ti kanawan nga imada napno kadagiti pangsuksok.”​—Salmo 26:10.

Adda dadduma pay a rason dagidiay sipapasnek nga agdaydayaw iti Dios a mangliklik iti panagkunniber. Insurat ni Solomon: “Babaen ti kinahustisia, natalged ti pagilian ti ari, ngem ti naagum iti pasuksok dadaelenna dayta.” (Proverbio 29:4, New International Version) Ti kinahustisia​—nangruna no ipatungpal ti kangatuan nga opisial agingga iti kababaan​—ti mangpatalged iti pagilian, idinto ta ti panagkunniber papanglawenna dayta. Makapainteres ti kinuna ti Newsweek: “Nalaka a marpuog ti ekonomia iti sidong ti sistema a kayat ti amin ti agkunniber.”

Uray no saan a marpuog a naan-anay ti ekonomia, maupay dagiti mangipatpateg iti kinahustisia no di malapdan ti panagsaknap ti panagkunniber. (Salmo 73:3, 13) Mapaspasaktan met ti Namarsua a nangted kadatayo iti naikasigudan a panagtarigagay iti hustisia. Adda idi panawen a bimmallaet ni Jehova tapno agpatingga ti nakaro a panagkunniber. Kas pagarigan, prangka nga imbagana kadagiti agnaed iti Jerusalem no apay a baybay-anna ida kadagiti kabusorda.

Babaen ken Mikias a propetana, kinuna ti Dios: “Denggenyo daytoy, dawatek kadakayo, pangpangulo iti balay ni Jacob, ken agturturay iti balay ti Israel, a kagurayo ti kinahustisia, ken pagkilluenyo ti amin a kinalinteg. Dagiti pangulona mangukomda gapu iti gunggona, ket dagiti papadina mangisuroda gapu iti tangdan, ket dagiti mammadtona agipadlesda maipuon iti pirak . . . Gapuna, maipuon kadakayo ti Sion maaradonto a kas talon, ket ti Jerusalem agbalinto a bunbunton.” Ti panagkunniber dinadaelna ti kagimongan ti Israel, kas iti panangdadaelna iti Roma adu a siglo kalpasanna. Kas impakpakauna ti Dios, agarup maysa a siglo kalpasan nga insurat ni Mikias dagita a sao, nadadael ken naglangalang ti Jerusalem.​—Mikias 3:9, 11, 12.

Nupay kasta, di rumbeng nga agbalin a rinuker ti maysa a tao wenno nasion. Idagdagadag ti Dios kadagiti nadangkes a paglikudanda ti kabibiagda ket baliwanda ti panagpampanunotda. (Isaias 55:7) Kayatna a tunggal maysa kadatayo balbaliwanna ti kinaagum iti kinaparabur ket ti panagkunniber iti kinalinteg. Ipalagip ni Jehova kadatayo: “Ti mamarigat iti napanglaw laisenna ti Namarsua kenkuana; ngem ti addaan kaasi iti makurangan padayawanna.”​—Proverbio 14:31.

Naballigi a Panangparmek iti Panagkunniber Babaen ti Kinapudno a Masarakan iti Biblia

Ania ti mangtignay iti maysa a tao nga agbalbaliw? Ti isu met la a puersa a nangtignay ken Pablo a mangtallikud iti biagna kas Fariseo tapno agbalin a mapagtalkan a pasurot ni Jesu-Kristo. “Ti sao ti Dios nabiag ken adda bilegna,” insuratna. (Hebreo 4:12) Agingga iti kaaldawantayo, iparparegta ti Nainkasuratan a kinapudno ti kinamapagpiaran, uray kadagidiay a naigamer idi iti panagkunniber. Usigenyo ti maysa nga ehemplo.

Di nagbayag kalpasan a nagserbi iti militar, ni Alexander, a taga Makindaya a Europa, nakimiembro iti maysa a bunggoy dagiti manangallilaw, managkikil, ken managpasuksok.a “Siak ti para-ala iti kuarta kadagiti nabaknang a negosiante a kasukat ti pannakasalaknibda,” kunana. “Apaman nga agkompiansa kaniak ti maysa a negosiante, pangtaan dagiti dadduma a miembro ti bunggoymi a ranggasanda. Kalpasanna, ibagak a siakon ti makaammo iti dayta​—ngem adda kasukatna a dakkel a gatad. Pagyamanandak dagiti ‘klientek’ gapu iti panangtulongko kadakuada kadagiti parikutda, idinto ta iti kinapudnona, siak ti puon amin dagita. Kasla di nakappapati, ngem magustuak idi daytoy a trabaho.

“Tinagiragsakko met ti kuarta ken ti nam-ay a kabuyog ti kastoy a kabibiag. Naaddaanak iti nangina a kotse, nagnaedak iti napintas nga apartment, ken magatangko ti amin a kayatko. Kabutengdak dagiti tattao, a nangiparikna kaniak a nabilegak. Iti panagriknak, awan ti makagaraw kaniak ken malusotak ti linteg. Masolbar ti aniaman a kasok kadagiti polis babaen ti maysa nga eksperto nga abogado, a nalaing a mangipamuspusan tapno maballikug ti hustisia, wenno babaen ti panangpasuksok iti maitutop a tao.

“Nupay kasta, manmano kadagidiay agpannuray iti panagkunniber ti pagbiagda ti agtalinaed a napudno kadagiti kakaduada. Kinaguranak ti maysa a miembro ti bunggoymi, ket saandakon nga inkabkabilangan. Kellaat a naawananak iti nangina a kotse, kuarta, ken sosial a nobia. Kinabkabildak pay. Gapu iti kastoy a panagbaliw ti kasasaadko, inut-utobko no ania ti panggep ti biag.

“Sumagmamano a bulan sakbayna, nagbalin ni nanangko a maysa kadagiti Saksi ni Jehova, ket rinugiak ti nagbasa kadagiti literaturada. Talaga a pinagpanunotnak ti teksto iti Proverbio 4:14, 15: ‘Dika sumrek iti dana dagiti nadangkes, ket dika umasak iti dalan dagiti dakes a tattao. Liklikam, dika lumasat kenkuana; sumiasika kenkuana, ket magnakan.’ Impabigbig kaniak dagiti teksto a kas iti daytoy nga awan ti napaypayso a masakbayan ti maysa a kriminal. Inrugik ti nagkararag ken Jehova ket indawatko kenkuana nga iturongnak iti umiso a dana. Nakipagadalak iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova, ket idi kamaudiananna, indedikarko ti biagko iti Dios. Nalintegen ti kabibiagko.

“Siempre, ti panagbiag a mayannurot kadagiti nalinteg a pagalagadan kaipapananna a basbassiten nga amang ti masapulak a kuarta. Ngem mariknak itan nga adda masakbayak, nga adda napaypayso a panggep ti biagko. Nabigbigko a ti dati a panagbiagko agraman ti nam-ay nga itden dayta ket mayarig iti sinan-balay a naaramid kadagiti baraha a marba iti aniaman a kanito. Saan a mangrikna idi ti konsiensiak. Ngem ita, gapu iti panagadalko iti Biblia, ballaagannak ti konsiensiak no masulisogak a mangallilaw​—uray kadagiti bassit a banag. Ikagkagumaak ti agbiag a mayannurot iti Salmo 37:3, a kunana: ‘Agtalekka ken Jehova, ket agaramidka iti naimbag; agnaedka koma ditoy daga ket agtaraonka iti kinamatalekna.’”

“Ti Manggura iti Pasuksok Agbiagto”

Kas natakuatan ni Alexander, ti kinapudno a masarakan iti Biblia matignayna ti maysa a tao a mangparmek iti panagkunniber. Nagbalbaliw kas maitunos iti kinuna ni apostol Pablo iti suratna kadagiti taga-Efeso: “Ikkatenyo koma ti daan a personalidad a mayannurot iti immun-una a panagbibiagyo ken agruprupsa maitunos kadagiti makaallilaw a derrepna; . . . mapabarokayo koma iti puersa a mangtigtignay iti panunotyo, ket ikawesyo koma ti baro a personalidad a naparsua maitunos iti pagayatan ti Dios iti pudno a kinalinteg ken kinasungdo. Gapuna, ita ta inwaksiyon ti kinaulbod, sawenyo ti kinapudno tunggal maysa kadakayo iti kaarrubana, agsipud ta datayo ket agkikinnameng iti maysa ken maysa. Ti agtatakaw saan koma nga agtakawen, ngem imbes ketdi agtrabaho koma a sipipinget, nga ar-aramidenna babaen kadagiti imana ti aramid a naimbag, tapno adda koma maibunongna iti asinoman nga agkasapulan.” (Efeso 4:22-25, 28) Agpannuray kadagita a panagbalbaliw ti mismo a masakbayan ti sangatauan.

No di maparmek, ti kinaagum ken panagkunniber madadaelda ti daga, no kasano a dinadaelda idi ti Imperio ti Roma. Ngem makaparagsak ta ti Namarsua iti sangatauan dina ipalubos a mapasamak dayta. Pinanggepna a ‘dadaelen dagidiay mangdaddadael iti daga.’ (Apocalipsis 11:18) Ket inkari ni Jehova kadagidiay mangil-iliw iti lubong nga awan ti panagkunniber nga iti saanen a mabayag dumtengto ti “baro a langlangit ken maysa a baro a daga . . . ket kadagitoy nga agtaeng ti kinalinteg.”​—2 Pedro 3:13.

Pudno, mabalin a saan a nalaka ita ti agbiag a mayannurot kadagiti nalinteg a pagalagadan. Nupay kasta, ipasigurado ni Jehova kadatayo a ti “naagum a tao yegna ti riribuk iti pamiliana, ngem ti manggura iti pasuksok agbiagto.”b (Proverbio 15:27, NIV) No liklikantayo ti panagkunniber itan, ipakpakitatayo a napudnotayo iti kararagtayo iti Dios nga: “Umay koma ti pagariam. Maaramid koma ti pagayatam, kas sadi langit, kasta met iti rabaw ti daga.”​—Mateo 6:10.

Bayat nga ur-urayentayo ti panagtignay dayta a Pagarian, ‘makaimula [ti tunggal maysa kadatayo] iti kinalinteg’ babaen ti di panangpanuynoy iti panagkunniber wenno di panangaramid iti dayta. (Oseas 10:12) Iti kasta, ti panagbiagtayo paneknekanna met ti bileg ti naipaltiing a Sao ti Dios. Ti kampilan ti espiritu maparmekna ti panagkunniber.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 7]

Iti tulong ti Biblia, mapatanortayo ti “baro a personalidad” ken maliklikantayo ti panagkunniber