Dagiti Saludsod Manipud Kadagiti Agbasbasa
Ania koma ti panangmatmat dagiti pudno a Kristiano maipapan iti nasaknap a panangipasa kadagiti kopia dagiti komersial a software a programa para iti kompiuter?
Mabalin a ti dadduma sibibiddut nga ikalinteganda daytoy nga aramid babaen ti kinuna ni Jesus: “Inawatyo nga awan bayadna, itedyo nga awan bayadna.” Siempre, saan a tuktukoyen ni Jesus ti libre a panangiwaras kadagiti kopia dagiti literatura wenno programa ti kompiuter (software) nga addaan iti copyright (eksklusibo a kalintegan a mangaramid ken mangiwaras iti kopia ti maysa a material), ta adda nairaman a linteg no usaren dagita. Ti kayat a sawen ni Jesus isu ti panagbalin a naparabur iti ministerio. Imbaon ni Jesus dagiti apostol iti nadumaduma a siudad ken purok tapno ikasabada ti Pagarian, paimbagen dagiti masakit, ken paruarenda dagiti demonio. Imbes nga agsingirda maigapu kadagitoy, ‘ited [dagiti apostol] nga awan bayadna.’—Mateo 10:7, 8.
Gapu iti iyaadu dagiti personal ken pangnegosio a kompiuter, riniwriw a tattao ti agkasapulan iti software. Masansan a magatang dagitoy. Pudno, adda dagiti agaramid kadagiti programa sada ited a libre ken ipalubosda a makopia ken maipasa dagitoy iti dadduma. Ngem mailako ti kaadduan a programa ti kompiuter. Manamnama a gatangen daytoy ti asinoman a mangusar iti software, para iti personal man wenno para iti negosio. Ilegal ti aniaman a panangusar wenno panangkopia nga awan bayadna iti maysa a software, no kasano nga ilegal met ti panangipa-xerox iti intero a libro uray no ited a libre.
Kaaduan a programa ti kompiuter (agraman dagiti ay-ayam) ket adda iti sidong ti lisensia (opisial a pammalubos) a mangkalikagum kadagiti makinkukua/mangus-usar nga annurotenda dagiti espisipiko a probision ken limitasionna. Adu a kasta a lisensia ti mangkalikagum a maysa laeng a tao ti mabalin a mangikabil ken mangusar iti dayta a programa—a masansan a maikabil iti maysa laeng a kompiuter, iti pagtaengan man wenno iti lugar ti negosio wenno eskuelaan. Dadduma a lisensia palubosanda ti makinkukua nga agaramid iti kopia tapno adda reserbana, ngem saan koma a mangaramid iti kopia para iti sabali a tao. Mabalinna met nga ipadawat ti intero a programa (agraman ti lisensia ken papeles) no kayatna. Ngem maikkaten ti kalinteganna a mangusar iti dayta. Nagduduma dagiti lisensia isu nga ammuen koma ti gumatang wenno malaklakuan iti programa no ania ti sagudayen dayta a lisensia.
Adu a pagilian ti nakipaset kadagiti katulagan mainaig iti copyright a mangprotektar kadagiti “intelektual a sanikua,” kas kadagiti programa ti kompiuter, ket ipatpatungpalda dagiti paglintegan mainaig iti copyright. Kas pagarigan, inreport ti The New York Times nga Enero 14, 2000 a “dagiti polis ti Alemania ken Denmark inarestoda dagiti miembro iti aw-awaganda a dakkel a sindikato ti software” a mangkopkopia ken mangiwarwaras kadagiti programa ken ay-ayam iti kompiuter, ket ilaklakoda pay ti dadduma iti Internet.
Ania koma ti takder ti kongregasion Kristiano iti daytoy? Bueno, kinuna ni Jesus: “Ibayadyo ken Cesar dagiti bambanag ni Cesar, ngem iti Dios dagiti bambanag ti Dios.” (Marcos 12:17) Dayta ti mangkalikagum kadagiti Kristiano a pagtulnoganda koma dagiti paglintegan ti pagilian a di maisalungasing iti linteg ti Dios. No maipapan kadagiti gobierno, insurat ni apostol Pablo: “Tunggal kararua paiturayan koma dagiti nangatngato nga agtuturay . . . Ti bumusor iti turay innalana ti takder a maibusor iti urnos ti Dios; dagidiay nangala iti takder maibusor iti dayta awatendanto ti pannakaukom iti bagbagida.”—Roma 13:1, 2.
Dagiti panglakayen iti kongregasion Kristiano saanda a rebbengen ti mangsukimat iti kompiuter ti dadduma, a kas met la autorisado a mangilawlawag ken mangipatungpal kadagiti linteg mainaig iti copyright. Ngem patien ken isuroda a dagiti Kristiano dida koma alaen ti saanda a kukua ken nasken nga ikagumaanda ti agtulnog kadagiti linteg. Iti kasta, maliklikan dagiti Kristiano ti madusa kas kriminal ken matulonganda a maaddaan iti nadalus a konsiensia iti imatang ti Dios. Insurat ni Pablo: “Addaankayo ngarud iti makatignay a rason tapno agpaituraykayo, saan laeng a maigapu iti dayta a pungtot no di ket maigapu met iti konsiensiayo.” (Roma 13:5) Maitunos iti dayta, kastoy koma ti kananakem dagiti Kristiano kas inyebkas ni Pablo: “Agtalekkami nga adda napudno a konsiensiami, yantangay kayatmi ti agbiag a mapagtalkan iti isuamin a bambanag.”—Hebreo 13:18.
[Kahon iti panid 29]
Dadduma a negosio ken eskuelaan ti gumatang iti lisensia a mangipalubos nga usaren ti adu a tattao ti maysa a programa. Idi 1995, dagiti kongregasion ti Saksi ni Jehova inusigda ti maysa nga artikulo a naglaon iti daytoy a balakad:
“Kaaduan a kompania nga agar-aramid ken agilaklako kadagiti programa ti kompiuter ipa-copyright-da dagitoy, sada mangted iti lisensia a mangibalabala no kasano a mausar a legal dagitoy a programa. Masansan a sagudayen ti lisensia a saan a mabalin ti makinkukua nga ited dagiti kopia ti programa kadagiti sabsabali; kinapudnona, ibilang ti international copyright law nga ilegal ti panangaramid iti dayta. . . . Dadduma a dadakkel a kompania ti aglako kadagiti kompiuter a nakargaanen iti lisensiado a programa. Nupay kasta, addada pagtagilakuan iti kompiuter a di mangted iti lisensia gapu ta ilegal a kopia ti ikarkargada a programa. Malabsingyo ngarud ti linteg no gumatang ken usarenyo dagita a programa. Mainaig iti daytoy, rumbeng a liklikan dagiti Kristiano ti mangikarga wenno mangkopia manipud kadagiti electronic bulletin board kadagiti material a na-copyright (kas kadagiti publikasion ti Sosiedad) ken nakopia nga awan iti legal a pammalubos manipud iti makinkukua.”