Pakasaritaan ti Biag

Nagbinnuligkami

KAS INSALAYSAY NI MELBA BARRY

Idi Hulio 2, 1999, addakami idi ken ni lakayko iti maysa a dakkel a panagtitipon dagiti Saksi ni Jehova, kas inar-aramidmi iti adun a daras iti napalabas a 57 a tawen a panagasawami. Kellaat a natalimudaw ni Lloyd bayat ti pangserra a palawagna iti dayta nga aldaw ti Biernes iti kombension distrito idiay Hawaii. Natay iti laksid ti napinget a panangikagumaan a maispal ti biagna.a

NAGIMBAG la ketdin dagiti Kristiano a kakabsat idiay Hawaii a simmaranay ken timmulong kaniak a mangdaer iti daytoy naladingit a pasamak! Inapektaran ni Lloyd ti biag ti adu kadakuada, kasta met ti adu pay a sabsabali iti nadumaduma a paset ti lubong.

Iti nganngani dua a tawenen sipud ipupusayna, malaglagipko dagiti napateg a tawen a panagkaduami​—kadagiti adu a pagilian a nakaibaonanmi kas misionero, kasta met iti sangalubongan a hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova idiay Brooklyn, New York. Malaglagipko met dagiti kapadasak idi balasangak pay idiay Sydney, Australia, ken dagiti parikut a sinangomi ken ni Lloyd tapno makapagkallaysakami bayat ti rugrugi ti Gubat Sangalubongan II. Ngem sakbayna, palubosandak a mangisalaysay no kasano a nagbalinak a Saksi ken no kasano a naam-ammok ni Lloyd idi 1939.

No Kasano a Nagbalinak a Saksi

Da James ken Henrietta Jones dagiti nadungngo a nagannakko. Katorse anyosak laeng idi nagturposak iti panageskuelak idi 1932. Adda idi ti lubong iti kangitingitan ti Great Depression. Inrugik ti mangged tapno matulongak ti pamiliami, a pakairamanan dagiti dua nga adingko a babbai. Iti sumagmamano a tawen, ngimmato ti sueldok kas superbisora ti sumagmamano a mangmangged nga agtutubo a babbai.

Kabayatanna, idi 1935, inawat ni Nanang ti literatura ti Biblia manipud iti maysa kadagiti Saksi ni Jehova ket di nagbayag nakombinsir a nasarakanna ti kinapudno. Impagarup ti pamiliami nga agmauyongen. Nupay kasta, maysa nga aldaw, nakitak ti bokleta a napauluan Where Are the Dead? Naginteresak ti paulona, isut’ gapuna a binasak a sililimed. Dayta ti nangrugianna ti amin! Dagus a rinugiak ti nakikuyog ken ni Nanang a tumabuno iti maaw-awagan a Model Study a maang-angay iti tengnga ti lawas. Ti bokleta a napauluan Model Study, a nagbalin idi agangay a tallo a bokleta, ket naglaon kadagiti saludsod ken sungbat, kasta met dagiti kasuratan a mangsuporta kadagiti sungbat.

Kabayatan dayta a tiempo, idi Abril 1938, bimmisita idiay Sydney ni Joseph F. Rutherford, maysa a pannakabagi ti sangalubongan a hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova. Ti palawagna iti publiko ti kaunaan a natabunuak. Maangay koma dayta idiay Sydney Town Hall, ngem naipakanselar dagiti bumusbusor iti panangusarmi iti dayta a lugar. Gapuna, naangay ti palawag iti nalawlawa a lugar, idiay Sydney Sports Ground. Maigapu iti kanayonan a publisidad a pinataud dagiti bumusbusor, agarup 10,000 dagiti timmabuno​—bilang a nakaskasdaaw yantangay 1,300 laeng dagiti Saksi idiay Australia iti daydi a tiempo.

Di nagbayag kalpasanna, nakiramanak iti panangasaba iti kaunaan a gundaway uray saanak pay a nasanay. Idi simmangpet ti grupomi iti teritoria a pangasabaanmi, kinuna kaniak ti mangidadaulo, “Dayta a balay ti papanam.” Gapu iti nakaro a nerbiosko, insaludsodko iti babai a nanglukat iti ridaw, “Ania kadi ti orasen?” Immuneg ti bumalay, kinitana ti oras sa nagsubli tapno ibagana kaniak. Ditan a nagpatingga ti panangasabak ket nagsubliakon iti lugan.

Nupay kasta, saanak a simmuko. Di nagbayag, regularen nga ikaskasabak ti mensahe ti Pagarian kadagiti dadduma. (Mateo 24:14) Idi Marso 1939, insimbolok ti dedikasionko ken ni Jehova babaen ti pannakabautisarko iti bathtub ti kaarrubami a ni Dorothy Hutchings. Saan a nagbayag kalpasan ti pannakabautisarko, naikkanak kadagiti annongen iti kongregasion a gagangay a para kadagiti Kristiano a lallaki agsipud ta awan ti lallaki.

Kaaduanna a maangay ti gimongmi kadagiti pribado a pagtaengan, ngem no dadduma agabangkami iti siled para iti palawag publiko. Iti bassit a kongregasionmi, immay nagpalawag ti maysa a nataer ken agkabannuag a kabsat manipud Bethel, iti sanga nga opisina ti Australia. Saanko nga ammo nga adda pay sabali a panggepna nga immay​—tapno maam-ammonak pay nga ad-adda. Wen, kasta ti panagam-ammomi ken ni Lloyd.

Ti Pannakayam-ammok iti Pamilia ni Lloyd

Saan a nagbayag naaddaanak iti tarigagay nga agserbi ken Jehova iti amin-tiempo. Nupay kasta, idi nagaplikarak nga agpayunir (amin-tiempo a pannakiraman iti trabaho a panangasaba), napagsaludsodanak no kayatko ti agserbi idiay Bethel. Isu nga idi Setiembre 1939, ti bulan a nangrugi ti Gubat Sangalubongan II, nagbalinak a miembro ti pamilia ti Bethel idiay Strathfield, iti asideg ti Sydney.

Idi Disiembre 1939, napanak idiay New Zealand tapno tumabuno iti kombension. Yantangay taga New Zealand ni Lloyd, napan met sadiay. Nagbiahekami iti maymaysa a barko, ket ad-adda a naam-ammomi ti tunggal maysa. Sinigurado ni Lloyd a naam-ammok ti dadakkelna ken ti dua nga adingna a babbai iti kombension idiay Wellington ken kalpasanna iti pagtaenganda idiay Christchurch.

Pannakaiparit ti Trabahomi

Iti Sabado, Enero 18, 1941, agarup innem a nangisit a kotse ti inusar dagiti opisial ti gobierno a nagturong iti sanga nga opisina tapno kompiskarenda dagiti sanikua. Siak ti immuna a nakakita kadakuada yantangay addaak iti bassit a guardhouse iti masungad ti Bethel. Agarup 18 nga oras sakbayna, napakaammuan ti Bethel maipapan iti pannakaiparit, isut’ gapuna a naipanaw ti nganngani amin a literatura ken rekord manipud iti sanga nga opisina. Iti simmaganad a lawas, naibalud ti lima a lallaki a miembro ti pamilia ti Bethel, a pakaibilangan ni Lloyd.

Ammok a naespirituan a taraon ti kangrunaan a kasapulan dagiti kakabsat iti pagbaludan. Tapno maparegtak ni Lloyd, pinatulodak iti “sursurat ti pammateg.” Rinugiak dagiti suratko iti estilo a kasla latta surat ti pammateg, ngem kalpasanna kopiaek ti intero nga artikulo ti Pagwanawanan sa pirmaak kas ti dungdungoenna. Kalpasan ti uppat ket kagudua a bulan, nawayawayaan ni Lloyd.

Ti Panagkallaysa ken Nagtultuloy nga Amin-tiempo a Panagserbi

Idi 1940, bimmisita ti nanang ni Lloyd idiay Australia, ket imbaga ni Lloyd kenkuana ti panggepmi nga agkasar. Imbalakad ni nanangna a saan pay agsipud ta agparang nga asideg unayen ti panungpalan ti sistema dagiti bambanag. (Mateo 24:3-14) Tunggal dakamatenna met dayta kadagiti gagayyemna a lallaki, upayenda a makiasawa. Kamaudiananna, maysa nga aldaw idi Pebrero 1942, sililimed nga insurotnak ni Lloyd iti opisina ti registry, ket nagkasarkami. Ti sekreto a panagasawami ket sinapataan ti uppat a Saksi. Saan pay idi nga ipalubos ti Australia a mangkasar dagiti Saksi ni Jehova.

Nupay saankami a napalubosan ken ni Lloyd nga agtultuloy nga agserbi iti Bethel kas agassawa, napagsaludsodankami no kayatmi ti agserbi kas special pioneer. Siraragsak nga inawatmi ti naited a teritoriami a maysa nga ili a naawagan iti Wagga Wagga. Maiparit pay laeng ti trabahomi a panangasaba, ken awanankami iti pinansial a tulong, isut’ gapuna a masapul nga agpannuraykami ken ni Jehova.​—Salmo 55:22.

Napankami iti aw-away babaen ti panagluganmi iti bisikleta a mabalin a pagluganan ti nasursurok ngem maysa, ket makasaritami iti mabayag dagiti nasingpet a tattao. Manmano ti mayat a mayadalan iti Biblia. Nupay kasta, ti panangasabami ket inapresiar ti maysa nga agbambantay iti tiendaan nga uray la nga impaayannakami iti prutas ken natnateng iti kada lawas. Kalpasan ti innem a bulanmi idiay Wagga Wagga, naawiskami nga agserbi manen iti Bethel.

Pinanawan ti pamilia ti Bethel ti opisina idiay Strathfield idi Mayo 1942, ket immakar kadagiti pribado a pagtaengan. Umakar-akarda iti nadumaduma a pagtaengan iti kada sumagmamano a lawas tapno saan ida a maduktalan. Nakitiponkami ken ni Lloyd iti maysa kadagitoy a pagtaengan idi nagsublikami nga agserbi iti Bethel iti bulan ti Agosto. Iti aldaw, nadutokankami nga agtrabaho iti maysa kadagiti nalimed a pagimprentaan a naibangon. Kamaudiananna, idi Hunio 1943, naipalubosen ti trabahomi.

Panagsagana Tapno Agserbi Kas Misionero

Idi Abril 1947, naikkankami iti damo nga aplikasion a tumabuno iti Watchtower Bible School of Gilead a masarakan idiay South Lansing, New York, E.U.A. Kabayatanna, naibaonkami a bumisita kadagiti kongregasion idiay Australia tapno pabilgen ida iti naespirituan. Kalpasan ti sumagmamano a bulan, nakaawatkami iti imbitasion a tumabuno iti maika-11 a klase ti Gilead. Adda tallo a lawasmi a mangyurnos kadagiti bambanag ken agempake. Pinanawanmi ti pamilia ken gagayyemmi idi Disiembre 1947, ket napankami idiay New York kaduami ti 15 a sabsabali pay manipud Australia nga agbalin a kaklasemi.

Apagbiit a limmabas ti sumagmamano a bulanmi iti Gilead School, ket naibaonkami nga agmisionero idiay Japan. Yantangay nabayag ti proseso ti papelesmi nga agturong idiay Japan, naibaon manen ni Lloyd kas agdaldaliasat a manangaywan dagiti Saksi ni Jehova. Dagiti kongregasion a nayurnos a bisitaenmi ket manipud iti siudad ti Los Angeles agingga iti beddeng ti Mexico. Gapu ta awan ti luganmi, siaayat nga intuloddakami dagiti kakabsat kadagiti kongregasion iti tunggal lawas ti panagbisitami. Dayta a lugar a maysa idi a naglawa a sirkito ket buklen itan ti tallo nga Ingles ken tallo nga Español a distrito, a kada distrito ket buklen ti agarup sangapulo a sirkito!

Di nagbayag, idi Oktubre 1949, nakalugankamin a misionero iti maysa a dati a barko ti armada nga agturong idiay Japan. Naisina dagiti lallaki iti maysa nga ungto kadagiti babbai ken ubbing iti bangir. Maysa laeng nga aldaw sakbay a makagtengkami idiay Yokohama, dinalapusnakami ti maysa a bagyo. Nalawag nga impanawna dagiti ulep gapu ta idi sumingising ti init kabigatanna, Oktubre 31, nakitami ti kinangayed ti Mount Fuji. Anian a nagsayaat a pannakapasangbaymi iti baro a teritoriami!

Ti Pannakipagtrabahomi Kadagiti Hapones

Bayat nga umas-asidegkami iti pantalan, nakitami dagiti ginasut a tattao a nangisit dagiti buokda. ‘Anian a naariwawa a tattao!’ nakunami bayat a mangmangngegmi ti napigsa nga arimbangaw. Nakasuot ti tunggal maysa iti bakya a tumanaktak bayat a maipagna dagitoy iti kayo a pantalan. Kalpasan ti maysa a rabii idiay Yokohama, naglugankami iti tren a nagturong iti teritoriami idiay Kobe. Adda pagtaengan ti misionero nga inabangan ni Don Haslett, ti kaklasemi iti Gilead nga immun-una idiay Japan iti sumagmamano a bulan. Ti pagtaengan ket napintas, dakkel, kas kadagiti pagtaengan idiay North America, dua a kadsaaran ngem awanan a pulos iti aruaten!

Tapno adda ap-ap ti pagturoganmi, paraspasenmi dagiti natayag a ruot iti arubayan ket yaplagmi iti suelo. Gapuna, nangrugi ti biagmi kas misionero a ti laeng adda ket dagiti personal a sanikua a linaon ti bagahemi. Tapno adda paginuduan ken paglutuanmi, nangalakami kadagiti hibachi wenno dagiti babassit a paglutuan nga uging ti maaramat. Maysa a rabii, nakita ni Lloyd a naawanan iti puot ti dua a kaduami a misionero, da Percy ken Ilma Iszlaub. Napaungarna dagitoy babaen ti pananglukatna kadagiti tawa tapno makalang-abda iti presko ken nalamiis nga angin. Naawananak met iti puot naminsan bayat nga agap-apuyak iti pugon. Kasapulan a talaga ti bassit panawen sakbay a mairuam iti baro a bambanag!

Maipangpangruna ti panagadal iti lenguahe, isu a nagadalkami iti pagsasao dagiti Hapones iti 11 nga oras kada aldaw iti las-ud ti maysa a bulan. Kalpasanna, inrugimi ti nangasaba ket naisurat ti sumagmamano a sasao nga usarenmi a mangilukat iti saritaan. Iti umuna nga aldaw a panangasabak, nasarakak ti maysa a nakaay-ayat a babai a ni Miyo Takagi, ket nagsayaat ti panangawatna kaniak. Bayat dagiti panangsarungkarko ken ni Miyo, inkagumaanmi ti nagadal babaen iti tulong ti Hapones-Ingles a diksionario agingga a rimmang-ay ti panagadalmi iti Biblia. Idi tinabunoak ti pannakaidedikar ti napalawa a pasilidad ti sanga idiay Japan idi 1999, nakitak manen ni Miyo, kasta met ti adu a sabali pay nga ipatpategko nga inyadalak iti Biblia. Limapulo a tawenen ti limmabas, ngem naregtada pay laeng nga agibumbunannag iti Pagarian, nga ar-aramidenda ti kabaelanda nga agserbi ken Jehova.

Idiay Kobe idi Abril 1, 1950, agarup 180 ti timmabuno iti Memorial ti ipapatay ni Kristo. Nasdaawkami ta iti kabigatanna, 35 katao ti nakiraman iti panangasaba. Tunggal maysa a misionero inkuyogna iti pangasabaan ti tallo wenno uppat kadagitoy a kabbaro. Gapu ta maysaak a ganggannaet a saan unay a makasao iti Hapon, saan a siak ti kinasarita dagiti bumalay no di ket dagiti Hapones a timmabuno iti Memorial a nangkadua kaniak. Nagtultuloy ti pannakipatangmi kadagiti tattao, ngem saanko a matarusan no ania ti pagsasaritaanda. Maragsakanak a mangibaga a dadduma kadagitoy a kabbaro ti rimmang-ay iti pannakaammo ken nagtultuloyda iti trabaho a panangasaba agingga ita.

Adu a Pribilehio ken Makaparagsak nga Annongen

Intultuloymi ken ni Lloyd ti panagmisioneromi idiay Kobe agingga idi 1952, ket iti dayta met laeng a tawen naibaonkami idiay Tokyo tapno agserbi ni Lloyd kas manangaywan iti sanga nga opisina sadiay. Idi agangay, nakagteng ni Lloyd iti intero a Japan ken kadagiti dadduma a pagilian gapu kadagiti annongenna. Kalpasanna, iti naminsan a panagbisitana idiay Tokyo, kinuna kaniak ni Nathan H. Knorr manipud iti sangalubongan a hedkuarter: “Wen gayam, ammom kadi no sadino ti sumaruno a bisitaen ni lakaymo kas manangaywan iti sona? Idiay Australia ken New Zealand.” Innayonna: “Mabalinmo met ti sumurot, ngem sika ti aggasto iti pletem.” Anian a makaparagsak! Total, siam a tawenen manipud idi pimmanawkami iti pagilianmi.

Dagus a nagsuratkami kadagiti pamiliami. Ni nanangko ti nangbayad iti ticket-ko. Daytoyen ti sungbat dagiti kararagko agsipud ta iti naglabas, okupadokami ken ni Lloyd iti annongenmi, ken saanmi a mabisita dagiti pamiliami gapu ta awan ti kuartami. Iladawanyo laengen, maragsakan unay idi ni Nanang a makakita kaniak. Kinunana: “Bay-am, agurnongak iti pagpletem tapno makaumayka manen kalpasan ti tallo a tawen.” Sipapanunotkami iti dayta idi nagsinakami, ngem makapaladingit ta pimmusay ni nanangko iti simmaganad a Hulio. Anian a naragsak a panagkinnita manen ti namnamaek idiay baro a lubong!

Panagmisionero laeng ti annongek agingga idi 1960. Ngem idi agangay, nakaawatak iti surat nga agkunkuna: “Sipud ita, annongem ti aglaba ken agplansa para iti intero a pamilia ti Bethel.” Agarup sangadosena katao laeng ti pamilia ti Bethel idi, isut’ gapuna a nabaelak dayta a trabaho uray adda annongek kas misionero.

Idi 1962, narebba ti pagtaenganmi a Hapones ti estilona ket nasukatan iti baro nga innem ti kadsaaranna a Pagtaengan ti Bethel a nakompleto iti simmaganad a tawen. Natudinganak a tumulong kadagiti agtutubo, agdadamo a kakabsat a lallaki iti Bethel a mangtaginayon iti kinadalimanek ti kuartoda, mangurnos kadagiti badbado, agugas kadagiti pinggan, ken mangaramid kadagiti dadduma pay nga inaldaw a rutina. Kas kadawyan, saan a nasursuruan dagiti babbaro idiay Japan kadagiti trabaho iti pagtaengan. Ti sekular a panageskuela ti maipagpaganetget kadakuada, isu a dagiti innada ti mangar-aramid iti amin para kadakuada. Saan a kas kadagiti innada, saanko nga inaramid ti amin para kadakuada. Idi agangay, adu kadakuada ti nakasursuro a mangibaklay iti baro, nadagsen nga annongen iti uneg ti organisasion.

Iti maysa a nabara unay nga aldaw iti kalgaw, nagpasiar iti Bethel ti maysa nga agad-adal iti Biblia, ket nakitanak nga agis-is-is kadagiti banyo. Kinunana, “Pangaasim ta ibagam iti amongyo a kayatko ti mangsueldo iti babaonen a mangaramid iti trabahom.” Inlawlawagko kenkuana a nupay apresiarek ti naasi a kapanunotanna, pagragsakak nga aramiden ti aniaman a naituding nga aramidek iti uneg ti organisasion ni Jehova.

Iti dayta met laeng a tiempo, nakaawatkami ken ni Lloyd iti imbitasion a tumabuno iti maika-39 a klase ti Gilead! Anian a pribilehio dayta idi 1964, tapno ageskuela manen uray agtawenakon iti 46! Nairanta ti kurso a tumulong kadagiti agserserbi kadagiti sanga a mangaywan kadagiti pagrebbenganda. Kalpasan ti sangapulo a bulan a kurso, napasublikami idiay Japan. Iti dayta a panawen, addan nasurok a 3,000 nga agibumbunannag iti Pagarian idiay Japan.

Pimmartak ti kasta nga irarang-ay ket idi 1972, addan ti nasurok a 14,000 a Saksi, ken naibangon ti baro a lima a kadsaaran a sanga nga opisina idiay Numazu, abagatan ti Tokyo. Manipud Bethel, matannawaganmi a nasayaat ti naisangsangayan a buya ti Mount Fuji. Iti kada bulan, nasurok a maysa a milion a magasin iti lenguahe a Hapones ti nangrugi a maimaldit iti dakkel ken baro a rotary printing press. Ngem adda agur-uray kadakami iti mabiit.

Idi arinunos ti 1974, nakaawat ni Lloyd iti surat manipud iti hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova idiay Brooklyn a nangawis kenkuana nga agserbi a kameng ti Bagi a Manarawidwid. Idi damo, nakunak: ‘Ania ngarud, daytoyen ti pagpatinggaan ti panagdennami a dua. Yantangay nailangitan ti namnama ni Lloyd ket naindagaan ti namnamak, agsinakaminto met laeng. Nalabit, rumbeng a ni laeng Lloyd ti mapan idiay Brooklyn.’ Ngem, saan a nagbayag, binalbaliwak ti kapanunotak ket situtulokak a simmurot ken ni Lloyd idi Marso 1975.

Dagiti Bendision Idiay Hedkuarter

Uray idi addakamin idiay Brooklyn, malaglagip pay laeng ni Lloyd ti trabahomi idiay Japan, ket kanayonna nga estoriaen dagiti kapadasanmi sadiay. Ngem ita addan dagiti gundaway tapno palawaen ti serbisio. Iti naudi a 24 a tawen ti biagna, kaaduanna a nausar ni Lloyd nga agserbi iti sona, a ramanenna ti panagdaliasat iti nadumaduma a pagilian. Sumagmamanon a daras a nakikaduaak kenkuana iti nadumaduma a paset ti lubong.

Ti panangbisita kadagiti Kristiano a kakabsat kadagiti dadduma a pagilian tinulongannak a mangapresiar kadagiti kasasaad ti panagbiag ti adu ken panagtrabaho kadakuada. Saanko a malipatan ti rupa ti 10-anyos a ni Entellia, ti balasitang a naam-ammok idiay makin-amianan nga Africa. Ipatpategna ti nagan ti Dios ket magna iti maysa ket kagudua nga oras kada mapan kadagiti Nakristianuan a gimong. Iti laksid ti nakaro a panangidadanes ti pamiliana, indedikar ni Entellia ti bagina ken ni Jehova. Idi binisitami ti kongregasionda, adda laeng maymaysa a bombilia a nakapuy ti lawagna a nakabitin iti ngatuen ti nota ti ispiker. Naan-anay la ketdi ti kinasipnget no awan dayta a bombilia. Iti laksid ti kinasipnget, makaparagsak a denggen ti nagpintas a panagkanta dagiti kakabsat.

Idi Disiembre 1998, napasamak ti maysa a tampok ti panagbiagmi idi karamankami ken ni Lloyd kadagiti delegado ti “Dalan ti Dios iti Biag” a Kombension Distrito idiay Cuba. Anian a pannakatukay ti riknami iti panagyaman ken rag-o nga inyebkas dagiti kakabsat sadiay gapu iti ibibisita kadakuada dagiti naggapu iti hedkuarter ti Brooklyn! Talaga a malaglagipko pay laeng ti pannakaam-ammok kadagiti patpatgen a sireregta a mangidirdir-i iti panangidayaw ken Jehova.

Komportable a Kadua ti Ili ti Dios

Nupay Australia ti puonko, nasursurok nga ayaten dagiti tattao iti sadinoman a nangibaonan kaniak ti organisasion ni Jehova. Pudno dayta idiay Japan, ket kasta met laeng ti mariknak iti kaaddak ditoy Estados Unidos iti nasurok a 25 a tawen. Idi pimmusay ni lakayko, inkeddengko ti agtalinaed iti Brooklyn Bethel a nangibaonan ni Jehova kaniak imbes nga agawidak idiay Australia.

Nasuroken a 80 ti tawenko. Kalpasan ti 61 a tawen iti amin-tiempo a ministerio, situtulokak pay laeng nga agserbi ken Jehova sadinoman ti makitana a pakaitudingak. Pudno a nagsayaat ti panangaywanna kaniak. Tagipatgek ti nasurok a 57 a tawen a panagkaduami iti dungdungnguek a katakunaynay a mangay-ayat ken Jehova. Agtalekak iti agtultuloy a bendision ni Jehova kadakami, ket ammok a saanna a lipaten ti nagapuanan ken ti ayat nga impakitami para iti naganna.​—Hebreo 6:10.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 25]

Dakami ken ni nanangko idi 1956

[Ladawan iti panid 26]

Kaduami ken Lloyd ti maysa a grupo dagiti agibumbunannag a Hapones idi rugrugi ti dekada 1950

[Dagiti Ladawan iti panid 26]

Kaduak ti immuna nga inyadalak iti Biblia idiay Japan, ni Miyo Takagi, idi rugrugi ti 1950 ken idi 1999

Ladawan iti panid 28]

Dakami ken ni Lloyd bayat ti panagiwaras ti magasin