Sursuruen ken Isuroyo ti Nakristianuan a Moralidad

“Nupay kasta, sika a mangisursuro iti asinoman, dika aya isuro ta bagim?”​—ROMA 2:21.

1, 2. Ania dagiti makagapu a kayatmo nga adalen ti Biblia?

ADU ti panggapuam nga agadal iti Sao ti Dios. Nalabit kayatmo a maammuan dagiti kinapudno a linaonna​—maipapan kadagiti tattao, pasamak, lugar, ken dadduma pay. Kayatmo a maammuan dagiti doktrina ti kinapudno, a maigidiat kadagiti di umiso a sursuro dagiti relihion, kas iti Trinidad wenno umap-apuy nga impierno. (Juan 8:32) Kayatmo met nga am-ammuen a naimbag ni Jehova tapno ad-adda a matuladmo ken magnaka a nalinteg iti imatangna.​—1 Ar-ari 15:4, 5.

² Maysa a mainaig ken napateg a rason nga adalem ti Sao ti Dios isu daytoy: Tapno makabalanka a mangisuro iti sabsabali​—dagiti ing-ingungotem, am-ammom, ken uray dagidiay dimo am-ammo. Saan nga opsional daytoy kadagiti pudno a Kristiano. Kinuna ni Jesus kadagiti adalanna: “Inkayo ngarud ket mangaramidkayo iti ad-adalan kadagiti tattao iti amin a nasion, . . . nga isuroyo kadakuada a tungpalenda ti amin a bambanag nga imbilinko kadakayo.”​—Mateo 28:19, 20.

3, 4. Apay a nadayaw no mangisuroka kas imbilin ni Jesus?

³ Ti panagadal iti Biblia gapu iti tarigagay a maisurom dagiti sabsabali ket nadayaw ken mabalin a gubuayan ti manayon a pannakapnek. Nabayagen a mararaem ti propesion a panangisuro. Kuna ti Encarta Encyclopedia: “No kadagiti Judio, adu a nataengan ti mangibilang kadagiti mannursuro kas dagiti giya iti pannakaisalakan ken indagadagda kadagiti ubbing nga ad-adda a dayawenda dagiti mannursuroda ngem kadagiti dadakkelda.” Nangnangruna a nadayaw para kadagiti Kristiano no isuroda ti bagida babaen ti panagadal iti Biblia sada isuro ti sabsabali.

⁴ “Ad-adu ti sumrek iti panangisuro a trabaho ngem iti aniaman a propesion. Agarup 48 a milion a lallaki ken babbai iti intero a lubong ket mannursuro.” (The World Book Encyclopedia) Naitalek kadagiti sekular a mannursuro ti panangisuro kadagiti ubbing ken maimpluensiaanda dagitoy kadagiti sumaruno a tawtawen. Napatpateg pay ti epektona no agtulnogka iti bilin ni Jesus nga isurom ti sabsabali; maimpluensiaam ti agnanayon a masakbayanda. Impaganetget daytoy ni apostol Pablo idi indagadagna ken ni Timoteo: “Itultuloymo nga asikasuen ti bagim ken ti isursurom. Agtalinaedka kadagitoy a banag, ta babaen ti panangaramidmo iti daytoy maisalakanmonto agpadpada ti bagim ken dagidiay agimdeng kenka.” (1 Timoteo 4:16) Wen, ti panangisurom ket nainaig iti pannakaisalakan.

5. Apay a ti panangisuro dagiti Kristiano ti katan-okan a panangisuro?

⁵ Ti panangisurom iti bagim ken kalpasanna iti dadduma ket inautorisaran ken iwanwanwan ti kangatuan a Gubuayan, ti Soberano iti uniberso. Umanayen dayta a mamagbalin iti daytoy tay-ak ti panangisuro a natantan-ok ngem iti aniaman a sekular a panangisuro, kas iti panangiwardas kadagiti simple nga impormasion, paglaingan (skill) a mausar iti trabaho, wenno uray kadagiti paglaingan iti medisina. Ti panangisuro dagiti Kristiano iramanna ti personal a panangadal ti estudiante no kasanona a matulad ti Anak ti Dios, ni Kristo Jesus, ken isuroda ti dadduma a mangaramid iti dayta.​—Juan 15:10.

Apay nga Isurom ti Bagim?

6, 7. (a) Apay a nasken a sursuruantay nga umuna ti bagitayo? (b) Iti ania nga anag a napaay kas mannursuro dagiti Judio idi umuna a siglo?

⁶ Apay a naikuna a nasken a sursuruantay nga umuna ti bagitayo? Bueno, ditay maisuro a naimbag ti sabsabali no ditay isuro nga umuna ti bagitayo. Inggunamgunam ni Pablo daytoy a kinapudno babaen ti mamagpanunot a teksto a napateg idi kadagiti Judio ngem addaan iti nabagas a mensahe kadagiti Kristiano ita. Inyimtuod ni Pablo: “Nupay kasta, sika a mangisursuro iti asinoman, dika aya isuro ta bagim? Sika, a mangikaskasaba iti “Dika agtakaw,” agtakawka aya? Sika, nga agkunkuna iti “Dika makikamalala,” makikamalalaka aya? Sika, a mangyeb-ebkas ti pannakarurod kadagiti idolo, takawam aya dagiti templo? Sika, a mangipampannakkel iti linteg, ibabainmo aya ti Dios babaen ti panangsalungasingmo iti Linteg?”​—Roma 2:21-23.

⁷ Babaen ti mamagpanunot a salsaludsod, dinakamat ni Pablo ti dua a basol a direkta a sagudayen ti Sangapulo a Bilin: Dika agtakaw, ken dika makikamalala. (Exodo 20:14, 15) Dadduma a Judio idi kaaldawan ni Pablo ti mangipannakkel nga adda kadakuada ti Linteg ti Dios. ‘Berbal a nasursuruanda iti Linteg ket naguyugoyda a maysada a mangidaldalan kadagiti bulsek, silaw kadagidiay adda iti sipnget, mannursuro iti ubbing.’ (Roma 2:17-20) Ngem dadduma kadakuada ti managinsisingpet gapu ta sililimed nga agar-aramidda iti panagtakaw wenno pannakikamalala. Mangibabain dayta iti Linteg ken iti Autorna idiay langit. Ngem makitayo a saanda a kualipikado a mangisuro iti sabsabali; didanto pay maisuro ti bagbagida.

8. Iti ania a pamay-an a mabalin a ti dadduma a Judio iti kaaldawan ni Pablo ‘tinakawanda ti templo’?

⁸ Dinakamat ni Pablo ti panagtakaw kadagiti templo. Literal kadi nga inaramid dayta ti dadduma a Judio? Ania ti pampanunoten ni Pablo? Kinapudnona, maigapu iti limitado nga impormasion iti daytoy a teksto, ditay talaga masierto no kasano a dadduma a Judio ‘tinakawanda ti templo.’ Sakbayna, ti mahistrado iti siudad ti Efeso indeklarana a saan nga ‘agtatakaw iti templo’ dagiti kakadua ni Pablo, a mangipasimudaag nga adda tattao a nangpabasol kadagiti Judio iti kasta. (Aramid 19:29-37) Personal kadi nga inusar wenno nagnegosioanda dagiti agkakangina a bambanag a naggapu kadagiti templo dagiti pagano a sinamsam dagiti kabusor wenno dagiti relihioso a panatiko? Sigun iti Linteg ti Dios, masapul a madadael dagiti balitok ken pirak a didiosen, saan a personal nga usaren. (Deuteronomio 7:25)a Gapuna, mabalin nga iparparipirip ni Pablo dagiti Judio a nangyaleng-aleng iti bilin ti Dios ken nangusar wenno nagganansia kadagiti bambanag a naggapu iti templo dagiti pagano.

9. Ania a dakes nga ar-aramid idiay templo ti Jerusalem ti mayarig a kasla panagtakaw iti templo?

⁹ Iti sabali a bangir, dinakamat ni Josephus ti maysa nga eskandalo idiay Roma nga inaramid ti uppat a Judio, a ti liderda ket maysa a mannursuro iti Linteg. Dagidi nga uppat ti nangkombinsir iti maysa a babai a taga Roma, maysa a Judio a proselita, tapno itedna ti balitok ken dadduma a sanikuana kas kontribusion iti templo idiay Jerusalem. Apaman a naalada ti kinabaknang ti babai, inusarda dayta para iti personal nga interesda​—arigna a tinakawanda ti templo.b Dadduma ti arigna nga agtaktakaw iti templo ti Dios babaen ti panangidatagda kadagiti adda depektona a daton ken ti inaagum a panagnegosioda iti paraanganna, a pinagbalinda ti templo kas “rukib dagiti mannanakaw.”​—Mateo 21:12, 13; Malakias 1:12-14; 3:8, 9.

Isurom ti Nakristianuan a Moralidad

10. Ania nga anag ti sasao ni Pablo a nairekord iti Roma 2:21-23 ti ditay koma liplipatan?

¹⁰ Aniaman ti ipaspasimudaag ni Pablo a dakes nga aramidda idi umuna a siglo mainaig iti panagtakaw, pannakikamalala, ken panagsamsam iti templo, ditay koma liplipatan ti anag dagiti komentona. Inyimtuodna: “Nupay kasta, sika a mangisursuro iti asinoman, dika aya isuro ta bagim?” Imutektekam ta mainaig iti moralidad dagiti pagarigan a dinakamat ni Pablo. Saan a dagiti doktrina ti Biblia wenno historia ti nangipamaysaan ti apostol. Ti dinakamat ni Pablo a panangisuro iti bagi ken iti sabsabali ket mainaig iti Nakristianuan a moralidad.

11. Apay a nasken nga ipaayam iti atension ti Nakristianuan a moralidad bayat nga ad-adalem ti Sao ti Dios?

¹¹ Tapno mayaplikartayo ti leksion ti Roma 2:21-23, nasken a sursuruentayo ti Nakristianuan a moralidad manipud iti Sao ti Dios, nga agtignaytayo maitunos iti maad-adaltayo, sa isurotayo ti sabsabali nga aramidenda met dayta. No kasta, bayat nga ad-adalem ti Biblia, siputam dagiti mangyanninaw kadagiti pagalagadan ni Jehova, a nakaibatayan ti pudno a Nakristianuan a moralidad. Mennamennaem ti balakad ken dagiti leksion a maadalmo iti Biblia. Kalpasanna, dika agpangadua a mangyaplikar iti naadalmo. Talaga a kasapulan ti tured ken determinasion tapno maaramidmo dayta. Nalaka laeng nga agpambar dagiti imperpekto a tattao, nga irasonanda no apay nga ipalubos wenno kasapulanda pay ketdi nga iwaksi ti Nakristianuan a moralidad iti maysa a partikular a situasion. Dagiti Judio a dinakamat ni Pablo ti nalabit nairuamen kadagiti nasikap a panagrasrason a nairanta a pagpambar wenno mangyaw-awan iti sabsabali. Ngem ipakita ti sasao ni Pablo a di rumbeng a nalukay wenno mayaleng-aleng ti Nakristianuan a moralidad gapu laeng ta dayta ti kayat ti maysa.

12. Kasano a ti umiso wenno di umiso a kababalin apektaranna ti nagan ni Jehova a Dios, ket apay a makatulong a silalagiptayo iti dayta?

¹² Intampok ti apostol ti napateg a rason no apay nga adalen ken iyaplikar ti moralidad a masarakam iti Biblia. Ti di umiso a kababalin dagiti Judio ket mangtabbaaw iti nagan ni Jehova: “Sika, a mangipampannakkel iti linteg, ibabainmo aya ti Dios babaen ti panangsalungasingmo iti Linteg? Ta ‘ti nagan ti Dios matabtabbaawan maigapu kadakayo iti tengnga dagiti nasion.’” (Roma 2:23, 24) Kasta met la ita. Maibabain ti Gubuayan ti Nakristianuan a moralidad no iyaleng-alengtayo dayta. Iti kasumbangirna, pakaidayawan ti Dios no salimetmetantayo a naimbag dagiti pagalagadanna. (Isaias 52:5; Ezequiel 36:20) No silalagipka iti dayta, nabilbileg ti determinasionmo no maipasangoka kadagiti sulisog wenno kasasaad a kasla nalaklaka wenno mas kombiniente a solusion ti panangiwaksi iti Nakristianuan a moralidad. Kanayonanna, adda pay isuro kadatayo ti sasao ni Pablo. Malaksid nga ammom nga adda epekto ti kababalinmo iti nagan ti Dios, tulongam ti sabsabali no isursurom ida tapno makitada no kasano a makaapektar iti nagan ni Jehova ti panangyaplikarda kadagiti moral a pagalagadan nga ad-adalenda. Saan la a gapu ta mangyeg iti pannakapnek ken mangsalaknib iti salun-at ti Nakristianuan a moralidad. Pakaidayawan met dayta Daydiay gubuayan ken mangiparparegta iti dayta a moralidad.​—Salmo 74:10; Santiago 3:17.

13. (a) Kasano a matulongannatayo ti Biblia no maipapan iti moralidad? (b) Ilawlawagmo ti kababagas ti balakad iti 1 Tesalonica 4:3-7.

¹³ Ti moralidad apektaranna met ti sabali a tattao. Makitam dayta kadagiti kapadasan a linaon ti Sao ti Dios a mangyilustrar iti kinapateg ti panangyaplikar kadagiti moral a pagalagadan ti Dios ken dagiti resultana no mayaleng-aleng dagita. (Genesis 39:1-9, 21; Josue 7:1-25) Mabasam met dagiti nabatad a balakad iti moralidad kas iti: “Daytoy ti pagayatan ti Dios, ti pannakasantipikaryo, nga adaywanyo ti pannakiabig; a tunggal maysa kadakayo ammona koma no kasano nga ikutan ti bukodna a basehas iti pannakasantipikar ken dayaw, saan nga iti naagum a panaggartem iti sekso a kas met ti adda kadagidiay nasion a saan a makaam-ammo iti Dios; tapno awan kadakayo ti makagteng iti punto a dangranna ken pakibianganna dagiti kalintegan ti kabsatna iti daytoy a banag, . . . ta inayabannatayo ti Dios, saan a buyogen ti panangpawayway iti kinarugit, no di ket mainaig iti pannakasantipikar.”​—1 Tesalonica 4:3-7.

14. Ania ti mabalinmo nga imtuoden iti bagim maipapan iti balakad ti 1 Tesalonica 4:3-7?

¹⁴ Nalawag iti daytoy a teksto a salungasingen ti seksual nga imoralidad ti Nakristianuan a moralidad. Ngem saan la a dayta ti ibagbagana. Adda dagiti teksto a makagunggona no adalen a naimbag ken mennamennaen, a mangyeg iti nauneg a pannakaawat. Kas pagarigan, mabalin nga utobem no ania ti kayat a sawen ni Pablo idi kinunana a ti pannakiabig ket mangiturong iti maysa “iti punto a dangranna ken pakibianganna dagiti kalintegan ti kabsatna iti daytoy a banag.” Ania dagiti kalintegan a nairaman, ken kasano nga ad-adda a pabilgennaka a mangsalimetmet iti Nakristianuan a moralidad no adalem a naimbag daytoy? Kasano a ti kasta a panagsukimat ad-adda a kabalannaka a mangisuro ken mangtulong iti sabsabali a mangidayaw iti Dios?

Agadal Tapno Makaisuro

15. Aniada nga alikamen ti mabalinmo nga usaren a mangisuro iti bagim bayat ti personal a panagadalmo?

¹⁵ Addaan dagiti Saksi ni Jehova kadagiti alikamen a mausar a mangsukimat kadagiti saludsod wenno isyu a tumaud bayat nga ad-adalenda ti panangisuro iti bagida wenno iti sabsabali. Maysa nga alikamen a magun-od iti adu a lenguahe isu ti Watch Tower Publications Index. No adda kopiayo, mausaryo a mangsapul kadagiti impormasion nga adda kadagiti naibasar-Biblia a publikasion dagiti Saksi ni Jehova. Mabalinyo ti agsukimat maibatay kadagiti suheto wenno teksto ti Biblia. Maysa pay nga alikamen a magun-od dagiti Saksi ni Jehova iti adu a kangrunaan a pagsasao isu ti Watchtower Library. Daytoy a programa ti kompiuter iti CD-ROM ket naglaon iti adu nga elektroniko a koleksion dagiti publikasion. Aramidenna a posible ti panagsukimat kadagiti topiko ken mangilawlawag iti kasuratan. No maysa wenno pareho nga adda kenka dagitoy nga alikamen, regular nga usarem dagitoy bayat nga adalem ti Sao ti Dios tapno maisurom ti sabsabali.

16, 17. (a) Pakasarakam kadagiti manglawlawag a komento maipapan kadagiti kalintegan a nadakamat iti 1 Tesalonica 4:6? (b) Kadagiti ania a wagas a ti pannakiabig ket panangipaidam iti kalintegan ti sabsabali?

¹⁶ Usigentayo ti pagarigan a nadakamat itay, ti 1 Tesalonica 4:3-7. Tumaud ti saludsod maipapan kadagiti kalintegan. Makin-kalintegan? Ken kasano a mabalin a maipaidam dagita a kalintegan? Babaen dagiti nadakamat nga alikamen iti panagadal, mabalin a makasarakka iti sumagmamano a manglawag a komento kadagitoy a teksto, uray kadagiti kalintegan a dinakamat ni Pablo. Mabalinmo a basaen dagita a komento iti Insight on the Scriptures, Tomo 1, panid 863-4; True Peace and Security​—How Can You Find it?, panid 145; Ti Pagwanawanan, Nobiembre 15, 1989, panid 31.

¹⁷ No itultuloymo ti agadal, makitam a dagita a publikasion ket paneknekanda a pudno ti sasao ni Pablo. Makabasol iti Dios ti maysa a mannakiabig ken isarsarangna ti bagina kadagiti sakit. (1 Corinto 6:18, 19; Hebreo 13:4) Ti lalaki a mannakiabig gunggundawayanna ti nadumaduma a kalintegan ti babai a kamalalana. Ipapaidamna iti babai ti nadalus a moral a takder ken nasayaat a konsiensia. No balasang daytoy, ipapaidamna ti kalintegan ti babai a makiasawa a birhen ken ti kalintegan ti mangasawanto kenkuana a mangnamnama a birhen pay. Masairna ti rikna dagiti nagannak ti babai ken ti asawana no kasado ti babai. Madadael met uray ti kalintegan ti mismo a pamiliana a maaddaan iti nadalus a moral a pakasarsaritaan. No isu ket kameng ti kongregasion Kristiano, maibabainna dayta, ken mulitanna ti reputasion ti kongregasion.​—1 Corinto 5:1.

18. Kasano a magunggonaanka no adalem ti Biblia maipapan iti Nakristianuan a moralidad?

¹⁸ Saan kadi a dagiti kasta a komento maipapan kadagiti kalintegan lawlawaganda dayta a teksto? Sigurado a makagunggona ti kasta a kita ti panagadal. Bayat nga itultuloymo dayta, isursurom ti bagim. Rumayray ti apresasionmo iti kinapudno ken iti dakkel nga epekto ti mensahe ti Dios. Bumileg ti determinasionmo a mangsalimetmet iti Nakristianuan a moralidad aniaman a sulisog ti tumaud. Ken panunotem no kasano nga agbalinka nga ad-adda nga epektibo a mannursuro! Kas pagarigan, bayat nga isursurom iti sabsabali ti kinapudno a linaon ti Biblia, mabalinmo nga iranud ti pannakailawlawag ti 1 Tesalonica 4:3-7, a mangparayray iti pannakaawat ken apresasionda iti Nakristianuan a moralidad. Iti kasta, makatulong kenka ken iti adu pay a tattao a mangidayaw iti Dios. Maysa pay la a pagarigan ti nadakamattayo ditoy manipud iti surat ni Pablo kadagiti taga Tesalonica. Adu pay ti aspeto ti Nakristianuan a moralidad, isu nga adu pay a pagarigan ken balakad ti Biblia ti mabalinmo nga adalen, iyaplikar, ken isuro.

19. Apay a napateg a salimetmetam ti Nakristianuan a moralidad?

¹⁹ Awan duadua a nainsiriban ti panangaramid iti dayta. Kuna ti Santiago 3:17 a “ti sirib manipud ngato,” manipud ken ni Jehova a Dios a mismo, ket “umuna iti amin nadalus.” Nalawag nga ipamatmatna a nasken nga annurotentayo dagiti moral a pagalagadan ti Dios. Kinapudnona, kalikaguman ni Jehova a nasken a mapagulidanan “iti kinadalus” dagidiay mangibagi kenkuana a mangisuro iti Biblia. (1 Timoteo 4:12) Ti panagbiag dagiti nagkauna nga adalan a kas kada Pablo ken Timoteo paneknekanna a nadalusda; inidianda ti imoralidad, nga insurat pay ni Pablo: “Ti pannakiabig ken tunggal kita ti kinarugit wenno kinaagum saan koma nga uray madakamat iti nagtetengngaanyo, kas maitutop kadagiti nasantuan a tattao; uray ti nakababain nga ugali wenno minamaag a panagsasao wenno naalas a panagang-angaw.”​—Efeso 5:3, 4.

20, 21. Apay nga umanamongka iti insurat ni apostol Juan, kas nairekord iti 1 Juan 5:3?

²⁰ Nupay nalawag ken espesipiko dagiti moral a pagalagadan a sagudayen ti Sao ti Dios, saanda a makapadagsen. Nabatad daytoy ken ni Juan, ti kaudian a natay kadagiti apostol. Maibatay iti napaliiwna iti dinekdekada a panagbiagna, ammona a saan a pagdaksan ti Nakristianuan a moralidad. Iti kasumbangirna, napaneknekan a naimbag, makagunggona, ken bendision dayta. Inyunay-unay daytoy ni Juan idi insuratna: “Daytoy ti kaipapanan ti ayat iti Dios, a tungpalentayo dagiti bilinna; ket kaskasdi a dagiti bilinna saanda a makapadagsen.”​—1 Juan 5:3.

²¹ Ngem paliiwenyo ta saan a kinuna ni Juan nga agtulnogtayo iti Dios babaen ti Nakristianuan a moralidad gapu ta dayta ti kasayaatan a kurso a mangiliklik kadatayo kadagiti parikut, makadangran a resulta ti kinasukir. Inlawlawagna no ania ti maiparbeng a panangmatmattayo iti panagtulnog iti Dios. Umuna, nasken a bigbigentayo nga ar-aramidentayo dayta kas ebkas ti panagayattayo ken ni Jehova a Dios, maysa a nagsayaat a gundaway a maiparangarangtayo ti ayattayo kenkuana. Pudno, ti panangisuro iti bagitayo wenno iti sabsabali nga agayat iti Dios kalikagumanna a bigbigen ken iyaplikartayo dagiti nangato a pagalagadanna. Wen, kaipapananna nga isurotay iti bagitayo ken iti sabsabali ti maipapan iti Nakristianuan a moralidad.

[Footnotes]

Malagipyo Kadi?

• Apay a nasken a sursuruantay ti bagitayo babaen ti panagadal sakbay nga isurotayo ti sabsabali?

• Kasano a dagiti konduktatayo apektaranna ni Jehova?

• Mabalin nga ipapaidam ti mannakikamalala ti kalintegan ti siasino?

• Ania ti determinasionmo maipapan iti Nakristianuan a moralidad?

[Ladawan iti panid 22]

“Dagiti bilinna saanda a makapadagsen”