Pakasaritaan ti Biag

Ti Awan Kaaspingna a Rag-o!

KAS INSALAYSAY NI REGINALD WALLWORK

“Awan ti banag ditoy lubong a maidilig iti rag-omi iti panagserbi ken ni Jehova kas amin-tiempo a misionero!” Nasarakak dayta nga ababa a surat kadagiti personal a papeles ni baketko di nagbayag kalpasan ti ipapatayna idi Mayo 1994.

NO PANUNOTEK dagiti sasao ni Irene, malagipko ti naragsak, makapnek a 37 a tawen a panagmisioneromi idiay Peru. Tinagiragsakmi ti nagsayaat a Nakristianuan a panagkadua sipud panagkasarmi idi Disiembre 1942​—ket dayta ti maitutop a pangrugiak iti salaysayko.

Napadakkel ni Irene kas maysa a Saksi ni Jehova idiay Liverpool, Inglatera. Maysa isuna kadagiti tallo nga annak a babbai, a naulila iti ama bayat ti Gubat Sangalubongan I. Idi agangay, nakiasawa ni nanangna ken ni Winton Fraser, ket naaddaanda iti anak a lalaki, ni Sidney. Sakbay unay ti Gubat Sangalubongan II, immakar ti pamiliada idiay Bangor, North Wales, a sadiay nabautisaran ni Irene idi 1939. Nabautisaran ni Sidney makatawen sakbayna, ket nagserbida ken ni Irene kas payunir​—amin-tiempo nga ebanghelisador​—iti amianan a kosta ti Wales, manipud Bangor agingga Caernarvon, agraman ti isla ti Anglesey.

Iti dayta a tiempo, maysaak a kameng ti Kongregasion ti Runcorn, agarup 20 a kilometro manipud iti abagatan a daya ti Liverpool, agserserbiak idi kas ti pagaammo ita a mamangulo a manangaywan. Inasitgannak ni Irene iti maysa nga asamblea sirkito tapno imtuodenna no mabalinna ti maaddaan iti sumagmamano a teritoria a pangasabaanna, agsipud ta makipagnaed iti kabsatna a ni Vera, ti naasawaan a manangna nga agnanaed idiay Runcorn. Nasayaat ti panagkaduami ken ni Irene bayat ti dua a lawas a kaaddana kadakami, ken idi agangay, adu a daras a pinasiarko idiay Bangor. Iti maysa a ngudo ti lawas, anian ti ragsakko idi pinatganna ti singasingko a panagkasarmi!

Idi nagawidak iti Domingo, dagus nga implanok ti panagkasarmi. Ngem iti aldaw ti Martes, nakaawatak iti maysa a telegrama manipud kenkuana nga agkunkuna: “Dispensarem, ammok a masairka iti daytoy a telegrama. Saan a matuloy ti panagkallaysata. Isuratkonto ti makagapu.” Naklaatak. Ania ti problema?

Simmangpet ti surat ni Irene iti kabigatanna. Impakaammona kaniak ti panagturongna idiay Horsforth, Yorkshire tapno agpayunir a kadua ni Hilda Padgett.a Inlawlawagna a 12 a bulan kasakbayanna, immannugot nga agserbi iti lugar a dakdakkel ti panagkasapulan no makiddaw kenkuana. Insuratna: “Minatmatak dayta a kas panagsapata ken ni Jehova, ket mariknak a masapul a tungpalek daytoy agsipud ta nagkariak kenkuana sakbay pay a naam-ammoka.” Nupay naladingitanak, rinaemko unay ti kinamatalekna isu a nagtelegramaak ket insungbatko: “Sige, mapanka. Agurayak.”

Bayat ti kaaddana idiay Yorkshire, nasentensiaan ni Irene iti tallo a bulan a pannakaibalud gapu ta saan nga impalubos ti konsiensiana a suportaranna ti gubat. Ngem 18 a bulan kalpasanna, idi Disiembre 1942, nagkasarkami.

Idi Ubingak

Idi 1919, gimmatang ni nanangko iti kompleto nga Studies in the Scriptures.b Nupay saan idi a nagbasbasa iti libro, kas nakuna ni tatangko, determinado ni nanangko a mangadal a naimbag kadagita a tomo agraman ti Biblia. Nakipagadal ket nabautisaran idi 1920.

Nasingpet ni tatangko ken saanna a linapdan ni nanangko a mangaramid iti kayatna nga aramiden, agraman ti panangpadakkelna kadagiti uppat nga annakda​—ti dua a manangko, da Gwen ken Ivy; manongko nga Alec; ken siak​—iti dalan ti kinapudno. Ni Stanley Rogers ken dagiti dadduma a matalek a Saksi idiay Liverpool nagdaliasatda tapno mangipaay iti naibatay-Biblia a palawag idiay Runcorn, a nakabuangayan ti maysa a baro a kongregasion. Rimmang-ay ti pamiliami iti naespirituan, agraman ti kongregasion.

Agad-adal idi ni Gwen iti klase ti Church of England ngem nagsardeng apaman a nagadal iti Biblia a kadua ni Nanang. Idi binisitanakami ti vicario tapno ammuenna no apay a saanen a tumabtabuno ni Gwen iti klasena, naipasango iti adu a saludsod a dina naan-anay a nasungbatan. Nagsaludsod ni Gwen mainaig iti kaipapanan ti Kararag ti Apo, ngem ni Gwen met laeng ti nangilawlawag kenkuana! Inngudo ni Gwen babaen ti panangadaw iti 1 Corinto 10:21, nga inlawlawagna a dinan mabalin ti ‘mangan iti dua a lamisaan.’ Idi nagpakada, kinuna ti vicario nga ikararaganna ni Gwen ken agsubli daytoy tapno sungbatanna dagiti saludsodna, ngem saanen a nagparparang. Kalpasan ti bautismona, dagus a nagbalin ni Gwen nga amin-tiempo nga ebanghelisador.

Nagsayaat ti pannakaasikaso dagiti agtutubo iti kongregasionmi. Malagipko a dumdumngegak idi iti palawag ti bimmisita a panglakayen idi agtawenak iti pito. Kalpasanna, immaynak kinasao. Imbagak kenkuana a binasbasak ti maipapan ken ni Abraham ken no kasano a pinadasna nga idaton ni Isaac nga anakna. “Mapanka iti plataporma ket ibagam kaniak ti amin maipapan iti dayta,” kinunana. Anian ti gagarko a nagtakder sadiay ken nangiparang iti damo a ‘panagpalawagko iti publiko’!

Nabautisaranak idi agtawenak iti 15, idi 1931, ti tawen a natay ni Nanang, ket nagsardengak nga ageskuela tapno agsanay kas elektrisian. Idi 1936, naipatokar iti publiko dagiti nairekord a naibatay-Biblia a palawag, ket maysa a baket a kabsat ti nangparegta kadakami ken ni manongko a makiraman iti daytoy a kita ti aktibidad. Gapuna, nagturongkami ken ni Alec idiay Liverpool tapno gumatang iti bisikleta ket inikkanmi iti sidecar a mangawit iti transcription machine. Maysa a loudspeaker ti naiplastar iti likudan ti sidecar iti ngato ti dua a metro a teleskopiko a tubo. Kinuna kadakami ti mekaniko nga ita laeng a nagaramid iti kasta, ngem nagsayaat ti andarna! Sigagagar a nasaknapanmi ti teritoriami, nga agyamyaman iti pammaregta ti baket a kabsat ken kadagiti pribilehio a naitalek kadakami.

Gubat Sangalubongan II​—Maysa a Tiempo ti Pannubok

Bayat nga agpangpangta ti ibebettak ti gubat, okupadokami ken ni Stanley Rogers a mangipabpablaak iti palawag publiko a “Sanguen Dagiti Kinapudno,” a maangay iti Royal Albert Hall iti Londres idi Setiembre 11, 1938. Idi agangay, nakipasetak iti panagiwaras iti bokleta a naglaon iti manuskrito ti palawag, agraman ti Fascism or Freedom, a naipablaak iti simmaganad a tawen. Dagitoy a bokleta agpada nga imbutaktakda ti totalitariano nga ambision ti Alemania nga iturturayan ni Hitler. Iti daydi a tiempo, nagdinamagak idiay Runcorn gapu iti publiko a ministeriok ken rinaemdak gapu iti dayta. Kinapudnona, nagbalinak a mapagpannurayan gapu ta kanayonak nga aktibo iti teokratiko nga aktibidad.

Iti maysa a kinontrata ti kompaniami, naibaonak a mangiwayat kadagiti linia ti koriente iti maysa a baro a paktoria iti away. Idi maammuak a maysa dayta a paktoria dagiti igam a pakigubat, inlawlawagko a diak mabalin ti agtrabaho sadiay. Nupay nadismaya dagiti amok, indepensanak ti kapatasko, ket naikkanak iti sabali a trabaho. Idi agangay, naammuak a maysa a Saksi ni Jehova ti ikitna.

Pinaregtanak unay ti maysa a katrabahuak idi kinunana: “Maawatanmi ti takdermo, Reg, yantangay adun a tawen a mangisursuroka iti Biblia.” Kaskasdi, kasapulan nga agannadak agsipud ta kayatdak a riribuken ti adu a katrabahuak.

Idi Hunio 1940, pinatgan ti korte idiay Liverpool ti pannakairehistrok kas di agserbi iti militar gapu iti narelihiosuan a takderko, ngem iti kondision nga itultuloyko ti agdama a trabahok. Siempre, dayta ti nangted kaniak iti gundaway a mangitungpal iti Nakristianuan a ministeriok.

Panagserbi iti Amin-Tiempo

Idi ngannganin agngudo ti gubat, inkeddengko ti umikkat iti trabaho ket kaduaak ni Irene iti amin-tiempo a ministerio. Idi 1946, nangaramidak iti lima a metro ti kaatiddogna a treyler a nagserbi a pagtaenganmi, ket iti simmaganad a tawen, nakiddaw nga umakarkami iti Alveston, maysa a purok idiay Gloucestershire. Sinaruno dayta ti panagpayunirmi iti nagkauna nga ili ti Cirencester ken iti siudad ti Bath. Idi 1951, naawisak a mangbisita kadagiti kongregasion iti abagatan ti Wales kas maysa nga agdaldaliasat a manangaywan. Ngem nakurang a dua a tawen kalpasanna, nagturongkami iti Watchtower Bible School of Gilead tapno masanay kas misionero.

Ti maika-21 a klase ti eskuelaan ket naangay idiay South Lansing, iti makin-amianan a paset ti estado ti New York. Nagturposkami idi 1953 iti New World Society Assembly a naangay idiay New York City. Saanmi nga ammo ken ni Irene no sadino ti pakaibaonanmi. Ngem idi aggraduarkami, anian ti ragsakmi idi maipakaammo nga idiay Peru ti pakaibaonanmi. Apay? Ngamin, da Sidney Fraser, ti kabsat ni Irene iti ina, ken ti asawana, ni Margaret, ket makatawenen nga agserserbi iti sanga nga opisina ti Lima sipud idi nagturposda manipud iti maika-19 a klase ti Gilead!

Bayat nga ur-urayenmi ti bisami, nakipagtrabahokami iti Brooklyn Bethel, ngem di nagbayag nagturongkami idiay Lima. Ti umuna kadagiti sangapulo a nakaibaonanmi kas misionero isu ti Callao, ti kangrunaan a sangladan iti Peru, iti lauden ti Lima. Nupay nasursuromi ti kadawyan nga Espaniol, marigatankami latta ken ni Irene a makipatang babaen dayta a lenguahe. Kasanomi a naitungpal ti trabahomi?

Dagiti Parikut ken Pribilehio iti Panangasaba

Idiay Gilead, naibaga kadakami a ti ina saanna nga isuro ti maladagana iti lenguahe. Imbes ketdi, makasursuro ti maladaga bayat a makisao kenkuana ti ina. Isu a ti naibalakad kadakami: “Mangasabakayo a dagus, ket masursuroyo ti lenguahe kadagiti tattao. Tulongandakayo.” Bayat nga inkagumaak a tarusan ti baro a pagsasao, panunoten laengen no ania ti nariknak idi nga iti uneg ti dua a lawas kalpasan ti isasangbaymi, nadutokanak nga agserbi kas mamangulo a manangaywan iti Kongregasion ti Callao! Napanak ken Sidney Fraser, ngem ti balakadna umasping iti balakad ti Gilead​—makilangenka iti kongregasion ken kadagiti tattao iti teritoriam. Inkeddengko a suroten dayta a balakad.

Maysa nga agsapa ti Sabado, nakasaritak ti maysa a karpintero iti pagtrabahuanna. “Kasapulan nga itultuloyko daytoy trabahok,” kinunana, “ngem sige agtugawka ket agsaritata.” Pinatgak ngem adda maysa a kalikagumko: “No agbiddutak, pangngaasim ta isuronak. Saanak a maupay.” Nagkatawa ket pinatganna ti kiddawko. Mamindua iti kada lawas a sinarungkarak ket napaneknekak a nasayaat dayta a pamay-an tapno makabesadok ti baro a lenguahek, kas naibalakad kaniak.

Idiay Ica, iti maikadua a nagserbianmi kas misionero, nairana a naam-ammok ti sabali pay a karpintero ken inlawlawagko kenkuana ti urnosmi iti karpintero idiay Callao. Immanamong met a tumulong, isu a napasayaatko ti panagsaok iti Espaniol, nupay saak la nakasursuro a naimbag kalpasan ti tallo a tawen. Kanayon nga okupado daytoy a tao, ngem naipamuspusak nga inyadalan iti Biblia babaen ti panangbasa iti Kasuratan sa ilawlawagko kenkuana ti kaipapanan dagita. Idi agsubliak kenkuana kalpasan ti makalawas, kinuna ti amona a pimmanaw daytoy tapno sumrek iti baro a trabaho idiay Lima. Iti panaglabas ti tiempo, idi makikombensionkami ken ni Irene idiay Lima, nakitak manen daytoy a tao. Anian a ragsakko idi maammuak a binirokna dagiti lumugar a Saksi tapno maituloy ti panagadalna, ket nagbalin a dedikado nga adipen ni Jehova agraman ti intero a pamiliana!

Iti maysa a kongregasion, naammuanmi nga adda agkabannuag a pareha nga agdendenna a saanda pay a nagkasar idinto ta bautisadodan. Idi inlawlawagmi kadakuada dagiti nainaig a Nainkasuratan a prinsipio, inkeddengda nga aramiden a legal ti panagkabbalayda, tapno makualipikarda kas bautisado a Saksi. Isu a kinaduaak ida iti munisipio tapno irehistro ti panagasawada. Ngem rimsua ti maysa a parikut agsipud ta addaanda iti uppat nga annak a saan met a rehistrado, ket maysa daytoy a legal a kasapulan. Siempre, saanmi nga ammo no ania ti aramiden ti mayor. “Gapu ta dagitoy a mararaem a tattao, dagiti gagayyemyo a Saksi ni Jehova, desididoda a maaramid a legal ti panagasawayo,” kinuna ti mayor, “diak ipaulog dagiti pammilin nga ipapaannurot ti korte iti tunggal anak ken maiparehistroda nga awan bayad.” Anian a yamanmi, yantangay napanglaw daytoy a pamilia ket madagsenanda unay no mamultada!

Idi agangay, bimmisita kadakami ni Albert D. Schroeder manipud iti hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova idiay Brooklyn ket inrekomendana a maibangon ti maysa a baro a pagtaengan dagiti misionero iti sabali a lugar idiay Lima. Gapuna, immakarkami ken ni Irene iti distrito ti San Borja, a kaduami ti dua a kabsat a babbai, da Frances ken Elizabeth Good manipud Estados Unidos, ken maysa nga agassawa a taga Canada. Iti uneg ti dua wenno tallo a tawen, nakaibangonkami iti sabali pay a narang-ay a kongregasion.

Iti panagserbimi idiay Huancayo, nasurok a 3,000 a metro ti kangatona iti sentro ti kabambantayan, nakitimpuyogkami iti kongregasion sadiay nga addaan iti 80 a Saksi. Sadiay, timmulongak iti pannakaipasdek ti maikadua a Kingdom Hall a maipatakder iti pagilian. Nadutokanak kas legal a pannakabagi dagiti Saksi ni Jehova, agsipud ta kasapulan a mapankami iti korte iti mamitlo a daras tapno maaddaankami iti legal a kalintegan iti lote a ginatangmi. Dagiti kasta a tignay, agraman ti nasaknap a panagaramid iti adalan dagiti adu a matalek a misionero kadagidi a tawtawen, nangted iti nabileg a pundasion maipaay iti napartak nga iyaadu ita idiay Peru​—manipud 283 a Saksi idi 1953 agingga iti nasurok ita a 83,000.

Naladingit nga Ipapanaw

Natagiragsakmi ti naisangsangayan a pannakitimpuyog kadagiti pada a misionero kadagiti amin a pagtaengan dagiti misionero, a masansan a pribilehiok ti agserbi kas manangaywan iti pagtaengan. Agtataripnongkami a sangsangkamaysa iti kada Lunes ti agsapa tapno pagsasaritaanmi ti maipapan kadagiti aktibidadmi iti lawas, ken tapno mangituding kadagiti annongen a mangaywan iti pagtaengan. Ammomi a ti kangrunaan a banag isu ti panangasaba, ket sangsangkatunos a nagtrabahokami a mangitungpal iti dayta a panggep. Maragsakanak a manglagip nga awan pulos ti serioso a panagririkkiarmi iti sadinoman kadagiti pagtaenganmi.

Ti naudi a nakaibaonanmi ket idiay Breña, sabali pay nga away ti Lima. Ti naayat a kongregasion dagiti 70 a Saksi sadiay ket napartak nga immadu iti nasurok a 100 nga agibumbunannag, isu a nabuangay ti sabali pay a kongregasion idiay Palominia. Bayat dayta a tiempo a nagsakit ni Irene. Nangrugi a nadlawko nga adda dagiti imbagana a dina malagip, ken no dadduma malipatanna no kasano ti agawid. Nupay nasayaat ti medikal a pannakatamingna, in-inut a kimmaro ti sakitna.

Makapaladingit, idi 1990, kasapulan nga iyurnosko ti panagsublimi idiay Inglatera, a sadiay siaasi nga inawatnakami ni manangko nga Ivy iti pagtaenganna. Uppat a tawen kalpasanna, pimmusay ni Irene iti tawen a 81. Nagtalinaedak iti amin-tiempo a ministerio, nga agserserbi kas panglakayen iti maysa kadagiti tallo a kongregasion iti ilik. Sagpaminsan, mapanak met idiay Manchester tapno paregtaek ti grupo dagiti Kastila sadiay.

Itay laeng nabiit, naaddaanak iti makaparagsak a kapadasan a nangrugi tawtawenen ti napalabas, idi impangngegko ti lima a minuto a sermon kadagiti bumalay babaen ti ponograpok. Malaglagipko pay ti maysa a balasitang nga estudiante a nagtakder iti likudan ni nanangna iti ridaw, a dumdumngeg iti mensahe.

Idi agangay, daytoy a balasitang nagnaed kas imigrante idiay Canada, ket maysa a gayyem nga agnanaed pay laeng idiay Runcorn ken maysa itan a Saksi ti nangitultuloy a nakikomunikar iti daytoy a balasitang. Itay nabiit, insuratna a dua a Saksi ti bimmisita kenkuana ken nagusar kadagiti ebkas a di ninamnama a nangipalagip kenkuana kadagiti nangngegna iti lima a minuto a nairekord a sermon. Nabigbigna ti kinapudno, ket maysa itan a dedikado nga adipen ni Jehova. Kiniddawna a maidanon ti panagyamanna iti agtutubo a lalaki a bimmisita iti pagtaenganda nasurok nga 60 a tawenen ti napalabas! Pudno, saantayo pulos nga ammo no kasano nga agramut ken dumakkel dagiti bin-i ti kinapudno.​—Eclesiastes 11:6.

Wen, agyamanak unay no malagipko ti panawen a binusbosko iti nakapatpateg a panagserbi ken ni Jehova. Sipud nagdedikarak idi 1931, diak pulos naliwayan ti tumabuno iti asamblea ti ili ni Jehova. Nupay awan ti bukodmi nga anak ken ni Irene, maragsakanak a naaddaan iti nasurok a 150 nga annak a lallaki ken babbai iti naespirituan nga anag, nga agserserbida amin iti nailangitan nga Amatayo, ni Jehova. Kas iti panangibaga ti ingungotek a baketko, dagiti pribilehiomi nangyegda kadakami iti rag-o nga awan pakaidiliganna.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 24]

Ni Nanang, idi umuna a paset ti 1900

[Ladawan iti panid 24, 25]

Iti kannigid: Ni Hilda Padgett, siak, Irene, ken Joyce Rowley idiay Leeds, Inglatera, idi 1940

[Ladawan iti panid 25]

Iti ngato: Dakami ken ni Irene iti sango ti treyler a pagtaenganmi

[Ladawan iti panid 27]

Panangipablaak iti palawag publiko idiay Cardiff, Wales, idi 1952