Pakasaritaan ti Biag

Sititibker a Dimmasigkami iti Turay ti Dios

KAS INSALAYSAY NI MICHAL ŽOBRÁK

Kalpasan ti maysa a bulan a pannakaibaludko nga agmaymaysa, inuloddak nga impan iti maysa a managpalutpot. Di nagbayag, nagunget ket impukkawna: “Espiakayo! Espia ti America!” Apay a nakapungtot? Kalkalpasna nga inyimtuod no ania ti relihionko, ket insungbatko: “Maysaak kadagiti Saksi ni Jehova.”

NAPASAMAK dayta nasurok a 50 a tawenen ti napalabas. Adda idi ti pagilianmi iti sidong ti Komunista a turay. Ngem nabayag sakbay dayta, nakaron ti ibubusor iti Nakristianuan a trabahomi a panangisuro.

Sinagabami Dagiti Nasaem nga Epekto ti Gubat

Idi mangrugi ti Gubat Sangalubongan I idi 1914, agtawenak iti walo. Ti purokmi a Zálužice ket sakup ti monarkia iti Imperio ti Austria-Hungary. Ti gubat saanna laeng a dinadael ti buya ti lubong no di ket impaidamna pay ti panangtagiragsakko iti kinaubingko. Natay ni tatangko, a maysa a soldado, iti umuna pay laeng a tawen ti gubat. Gapu iti dayta, naimamegkami iti rigat kada Nanang ken dagiti dua nga adingko a babbai. Kas inauna a lalaki iti pamilia, imbaklayko dagiti adu nga annongen iti bassit a talonmi ken iti pagtaenganmi. Relihiosoak sipud pay idi ubingak. Ti ministro iti Reformed (Calvinist) Church a nakaitimpuyoganmi kiniddawna pay ketdi a siak ti mangisuro kadagiti kaeskuelak bayat ti kaawanna.

Idi 1918, nagpatingga ti Dakkel a Gubat, ket nabang-arankami unay. Naparmek ti Imperio ti Austria-Hungary, ket nagbalinkami nga umili iti Republika ti Czechoslovakia. Di nagbayag, nagawid ti adu a kalugaranmi nga imigrante iti Estados Unidos. Maysa kadakuada ni Michal Petrík, a nagsubli iti purokmi idi 1922. Idi binisitana ti maysa a pamilia a kaarrubami, naawiskami met ken ni Nanang.

Nagbalin a Pudpudno Kadakami ti Turay ti Dios

Ni Michal ket maysa nga Estudiante ti Biblia, kas awag idi kadagiti Saksi ni Jehova. Insaritana ti maipapan kadagiti napapateg nga isyu iti Biblia a naginteresak. Kangrunaan kadagitoy ti iyaay ti Pagarian ni Jehova. (Daniel 2:44) Idi imbagana nga adda maangay a Nakristianuan a gimong iti purok ti Záhor iti sumaganad a Domingo, inkeddengko ti tumabuno. Nagriingak iti alas kuatro iti parbangon ket nagnaak iti walo a kilometro nga agturong iti lugar ti kasinsinko tapno bumulod iti bisikleta. Tinarimaanko ti impes a goma ti bisikleta ket nagdaliasatak iti sabali pay a 24 a kilometro tapno madanonko ti Záhor. Diak ammo ti pakaangayan ti gimong, isu a siiinayad a sinursorko ti maysa kadagiti kalsada. Kalpasanna, nakangngegak iti kanta ti Pagarian manipud iti maysa a pagtaengan. Kasta unay ti ragsakko. Simrekak iti dayta a balay ken inlawlawagko no apay nga addaak sadiay. Naawisak a mamigat a kadua ti pamilia, sadak kinaduaan iti gimong. Nupay nagbisikleta ken nagnaak iti sabali pay a 32 a kilometro iti panagawidko, diak narikna ti bannogko.​—Isaias 40:31.

Nagustuak ti nabatad, naibatay iti Biblia a panangilawlawag dagiti Saksi ni Jehova. Natukay ti riknak iti namnama a mabalin a matagiragsak ti naan-anay ken makapnek a biag iti sidong ti turay ti Dios. (Salmo 104:28) Inkeddengmi ken ni Nanang nga agsuratkami tapno ipakaammomi nga umikkatkamin iti simbaan. Namataud dayta iti kontrobersia iti purokmi. Adda dagiti saan a makisao kadakami idi damo, ngem tinagiragsakmi ti nasayaat a pannakitimpuyog kadagiti adu a Saksi iti lugarmi. (Mateo 5:11, 12) Di nagbayag, nabautisaranak idiay Karayan Uh.

Nagbalin a Wagas ti Panagbiagmi ti Ministerio

Inusarmi ti amin a gundaway a mangikasaba iti Pagarian ti Dios. (Mateo 24:14) Impangpangrunami ti naurnos a panangasabami iti kada Domingo. Nasapa idi ti panagriing dagiti tattao, isu a mabalinmi ti mangasaba a nasapa. Iti malem, adda maipangngeg a palawag publiko. Kaaduanna nga awan manuskrito dagiti mangisuro iti Biblia. Ikabilanganda ti bilang dagiti interesado a tattao, ti relihionda, ken dagiti isyu a pakaseknanda.

Dagiti kinapudno iti Biblia nga inkasabami linuktanna ti mata dagiti nasingpet a tattao. Di nagbayag kalpasan ti bautismok, nangasabaak iti purok ti Trhovište. Iti maysa a balay, nakasaok ti maysa a naayat ken mannakigayyem a babai, ni Mrs. Zuzana Moskal. Calvinista isuna ken ti pamiliana, kas kaniak idi damo. Nupay adu ti ammona iti Biblia, adu ti di nasungbatan a saludsodna mainaig iti Biblia. Maysa nga oras ti panagpatangmi, ket naipaimak kenkuana ti libro a The Harp of God.a

Iti eskediulda a regular a panagbasa iti Biblia, dagus nga inraman ti pamilia Moskal ti panangbasada iti libro a Harp. Naginteres ti ad-adu pay a pamilia iti dayta a purok ket inrugida ti tumabuno kadagiti gimong. Ti Calvinista a ministroda nainget a nagballaag maibusor kadakami ken iti literaturami. Insingasing ti dadduma kadagiti interesado nga umay ti ministroda iti gimongmi ket paneknekanna nga ulbod dagiti sursuromi babaen ti maysa a debate.

Immay ti ministro, ngem saan a nakaiparang iti uray maysa nga argumento manipud iti Biblia tapno masuportaran dagiti isursurona. Tapno maikalinteganna ti bagina, kinunana: “Saantay a mabalin a patien ti amin nga adda iti Biblia. Insurat dayta dagiti tattao, ken nagduduma ti pannakailawlawag dagiti narelihiosuan a saludsod.” Dayta ti namagbalbaliw iti panangmatmat ti adu. Adda dagiti nangibaga iti ministro a no saanna a patien ti Biblia, saandanton a mapan dumngeg kadagiti sermonna. Gapuna, simminada iti Calvinist Church, ket agarup 30 a tattao iti dayta a purok ti immawat iti kinapudno iti Biblia.

Nagbalin a wagas ti panagbiagmi ti panangikasaba iti naimbag a damag ti Pagarian. Gapuna, tarigagayak a ti mabirokak a katakunaynay iti biag ket aggapu iti pamilia a natibker iti naespirituan. Ti maysa kadagiti kaduak iti ministerio ket ni Ján Petruška, a nakaadal iti kinapudno idiay Estados Unidos. Nagrayoak iti balasangna a ni Mária. Kas iti amana, kanayon a nakasagana ni Mária a mangasaba iti siasinoman. Idi 1936, nagkasarkami ken ni Mária, ket simamatalek a kinaduaannak iti 50 a tawen, agingga iti ipupusayna idi 1986. Idi 1938, naipasngay ti kakaisuna nga anakmi a ni Eduard. Ngem iti dayta a tiempo, agngangabit ti panagbettak ti sabali pay a gubat iti Europa. Kasano a nakaapektar dayta iti trabahomi?

Nasubok ti Neutral a Takdermi kas Kristiano

Idi bimtak ti Gubat Sangalubongan II, adda impluensia dagiti Nazi iti Slovakia, a nagbalin nga independiente a pagilian. Kaskasdi, awan ti masnup a tignay ti gobierno maibusor kadagiti Saksi ni Jehova kas maysa nga organisasion. Siempre, masapul nga ilimedmi ti trabahomi, ken masukimat dagiti literaturami. Nupay kasta, sitataktika nga intuloymi dagiti aktibidadmi.​—Mateo 10:16.

Bayat nga immirteng ti gubat, naayabanak nga agsoldado, nupay agtawenakon iti nasurok a 35. Gapu iti neutral a takderko kas Kristiano, nagkedkedak a makipaset iti gubat. (Isaias 2:2-4) Makaparagsak ta sakbay nga inkeddeng dagiti autoridad no ania ti maaramid kaniak, naruk-atan dagiti amin a kaedadko.

No maipapan iti pananggun-od kadagiti kasapulan, nabigbigmi nga adayo a dakdakkel ti pakarigatan dagiti kakabsatmi kadagiti siudad ngem kadakami iti away. Tinarigagayanmi nga iranud ti adda kadakami. (2 Corinto 8:14) Gapuna, nangalakami iti adu nga abasto a taraon agingga iti kabaelanmi nga awiten ket nagdaliasatkami iti nasurok a 500 a kilometro manipud away a napan idiay Bratislava. Ti Nakristianuan a singgalut ken ayatmi iti maysa ken maysa bayat dagiti tawen ti gubat ti nangsustiner kadakami kadagiti simmangbay a narigat a tawtawen.

Pananggun-od iti Kasapulan a Pammaregta

Kalpasan ti Gubat Sangalubongan II, nagbalin manen ti Slovakia kas paset ti Czechoslovakia. Manipud 1946 agingga 1948, naangay dagiti nasional a kombension dagiti Saksi ni Jehova idiay Brno wenno idiay Prague. Nagbiahekami a taga makindaya nga Slovakia babaen dagiti espesial a tren a nausar para kadagiti delegado ti kombension. Nalabit nga awaganyo ti tren kas dagiti agkankanta a tren, agsipud ta nagkankansionkami kabayatan ti biahemi.​—Aramid 16:25.

Nangruna a malagipko ti kombension idi 1947 idiay Brno, a tinabunuan ti tallo a Kristiano a manangaywan manipud iti sangalubongan a hedkuarter, agraman ni Kabsat Nathan H. Knorr. Tapno maipakaammo ti palawag publiko, adu kadakami ti magmagna iti siudad nga addaan kadagiti plakard a mangipakpakaammo iti tema. Gapu ta saan a nakaala iti plakard, naladingitan unay ti anakmi a ni Eduard, nga agtawen la idi iti siam. Isu a nagaramid dagiti kakabsat kadagiti basbassit a plakard saan laeng a para kenkuana no di ket kadagiti adu a dadduma pay nga ubbing. Nagsayaat ti naaramidan dagitoy nga ubbing tapno maipakaammo ti palawag!

Idi Pebrero 1948, nagturay dagiti Komunista. Ammomi a di agbayag, agtignay ti gobierno tapno iparitda ti ministeriomi. Naangay ti maysa a kombension idiay Prague idi Setiembre 1948, ket madandanagankami bayat a pinasungadanmi ti sabali manen a panangiparit iti publiko a panagtataripnongmi, kalpasan ti tallo laeng a tawen a wayawayami nga agasamblea. Sakbay a nagsisinakami manipud iti kombension, naaddaankami iti katulagan, a kastoy ti pasetna: “Dakami, dagiti Saksi ni Jehova, a nagkombension . . . , determinadokami nga ad-adda a mangparang-ay iti daytoy a makapnek a serbisio, ken, babaen ti asi ti Apo, agtultuloykami a sipipinget kadagiti tiempo ti pannubok, ken ibunannagmi ti ebanghelio ti pagarian ti Dios buyogen ti dakdakkel a regta.”

“Dagiti Kabusor ti Estado”

Dua laeng a bulan kalpasan ti kombension idiay Prague, dagiti polis a sekreta rinubbuotda ti pagtaengan a Bethel nga asideg iti Prague. Tinagikuada ti pasilidad, kinumpiskarda ti aniaman a literatura a masarakanda, ken inarestoda dagiti amin a Bethelite ken dadduma pay a kakabsat. Ngem adu pay ti napasamak kalpasanna.

Bayat ti rabii ti Pebrero 3-4, 1952, dagiti puersa ti seguridad sinursorda ti pagilian ket inarestoda ti nasurok 100 a Saksi. Maysaak kadakuada. Agarup alas tres iti parbangon idi riniing dagiti polis ti pamiliak. Binilindak a sumurot kadakuada a dida inlawlawag ti makagapu. Pinosasandak ken pinerenganda dagiti matak agraman ti dadduma sadakami inlugan iti trak. Naibaludak a naiputputong.

Maysa a bulan nga awan ti nakisao kaniak. Ti laeng tao a nakitak ket ti guardia a mangiduron iti bassit a taraon iti abut iti ruangan. Kalpasanna, inayabannak ti maysa a managpalutpot kas immunan a dinakamatko. Kalpasan nga awagannak iti espia, intuloyna: “Kinaignorante ti relihion. Awan ti Dios! Saanmi nga ipalubos nga allilawem dagiti mangmangged. Mabalin a mabitay wenno malungsotka iti pagbaludan. No umay ditoy ti Diosmo, iramanmi a papatayen!”

Yantangay ammo dagiti autoridad nga awan ti espesipiko a linteg a mangiparparit kadagiti Nakristianuan nga aktibidadmi, kayatda a pagparangen a dagiti aktibidadmi ket maikaniwas kadagiti agdama a linteg babaen ti panangtukoyda kadakami kas “dagiti kabusor ti Estado” ken kas espia dagiti ganggannaet. Tapno maaramidda dayta, kasapulan a pakapuyenda ti determinasionmi tapno “aminenmi” dagiti ulbod a pammabasol. Kalpasan ti panagpalutpotda iti dayta a rabii, saandak a pinaturog. Iti uneg ti sumagmamano nga oras, pinalutpotdak manen. Iti daytoy a gundaway, kayat ti agpalpalutpot a pirmaak ti maysa a surat nga agkuna: “Kas maysa a kabusor ti People’s Democratic Czechoslovakia, saanak a nakikadua iti [ranggo dagiti mannalon] agsipud ta ur-urayek dagiti Amerikano.” Idi agkedkedak a mangpirma iti dayta a kinaulbod, naipanak iti selda a pakadusaak.

Saandak a pinaturog, pinagidda, wenno pinagtugaw man laeng. Mabalinko laeng ti magna. Idi napaksuyanakon, nagtugawak iti sementado a suelo. Idi makitada dayta, impandak dagiti guardia iti opisina a pagpalutpotan. “Agpirmaka kadin?” inyimtuod ti agpalpalutpot. Idi agkedkedak latta, dinanogna ti rupak. Nangrugiak nga agpadara ket impukkawna kadagiti guardia: “Kayatna ti agpakamatay. Alaenyo ket bantayanyo!” Naibaludak manen nga agmaymaysa. Iti uneg ti innem a bulan, namin-adu a pinalutpotdak babaen dagiti kasta a taktika. Ngem dagiti ideolohikal a panangguyugoy ken panagregget tapno bigbigek a maysaak a kabusor ti Estado saanda a napakapuy ti determinasionko a mangtaginayon iti kinatarnawko ken ni Jehova.

Maysa a bulan sakbay ti pannakabistak, maysa a piskal ti naggapu manipud Prague ket pinalutpotna ti tunggal maysa iti grupomi a buklen ti 12 a kakabsat. Inyimtuodna kaniak: “Ania ti aramidem no rumaut iti pagiliantayo dagiti Lumaud nga imperialista?” “Aramidek no ania ti inaramidko idi rimmaut daytoy a pagilian a kaduada ni Hitler maibusor iti USSR. Saanak a nakigubat, ket saanak a makigubat ita agsipud ta Kristianoak ket neutral ti takderko.” Ket kinunana: “Saanmi a mabalin a panuynoyan dagiti Saksi ni Jehova. Kasapulanmi dagiti soldado no rumaut dagiti Lumaud nga imperialista, ken kasapulanmi dagiti soldado a mangwayawaya kadagiti mangmangged nga umilitayo iti Laud.”

Idi Hulio 24, 1953, naisaklangkami iti pangukoman. Saggaysa a naayabankami a 12 iti saklang dagiti ukom. Ginundawayanmi nga impakaammo ti pammatimi. Kalpasan dagiti sungbatmi kadagiti ulbod a pammabasol kadakami, maysa nga abogado ti timmakder ket kinunana: “Namin-adun nga addaak iti daytoy a pangukoman. Masansan nga adu ti panagpudno, panagbabawi, ken panaglua. Ngem dagitoy a lallaki rummuarda a nabilbileg ngem idi immunegda.” Kalpasanna, naideklarakami amin a 12 kas nakabasol iti panagkukumplot maibusor iti Estado. Nasentensiaanak iti tallo a tawen a pannakaibalud ken sinamsam ti Estado ti amin a sanikuak.

Nagtultuloyak Uray Lakayakon

Idi agawidak, dagiti polis a sekreta intultuloydak a siniim. Iti laksid dayta, intuloyko dagiti teokratiko nga aktibidadko ket naitalek kaniak ti panangaywan iti espiritualidad ti kongregasionmi. Nupay naipalubos nga agnaedkami iti nasamsam a balaymi, sa la legal a naisubli dayta kadakami kalpasan ti agarup 40 a tawen, kalpasan a narpuog ti Komunismo.

Iti pamiliak, saan laeng a siak ti naibalud. Tallo laeng a tawen sipud panagawidko, naayaban ni Eduard tapno agsoldado. Gapu iti konsiensiana a sinanay ti Biblia, nagkedked nga agsoldado ket naibalud. Tawtawen kalpasanna, naipasango iti kasta a kapadasan ti apok a ni Peter, iti laksid ti nakapuy a salun-atna.

Idi 1989, naparmek ti rehimen Komunista idiay Czechoslovakia. Kalpasan ti uppat a dekada a panangiparit, anian a ragsakko ta nawayaakon a mangasaba iti binalaybalay! (Aramid 20:20) Ginundawayak dayta a kita ti panagserbi agingga nga ipalubos ti salun-atko. Ita ta agtawenakon iti 98, saanen a kas iti dati ti pigsak, ngem maragsakanak ta mabalinko pay laeng ti mangasaba kadagiti tattao maipapan kadagiti nadayag a kari ti Dios agpaay iti masanguanan.

Adda 12 a panguluen ti lima a nagduduma a pagilian a nagturay iti ilimi. Karaman kadagita dagiti diktador, presidente, ken maysa ng ari. Awan kadakuada ti nakaipaay iti agpaut a solusion kadagiti pakarigatan dagiti tattao nga inturayanda. (Salmo 146:3, 4) Agyamyamanak ken ni Jehova ta naammuak ti maipapan kenkuana sipud kinaubingko. Gapuna, naawatak no kasano a marisut dagiti parikut babaen ti Mesianiko a Pagarian ken naliklikak ti kinaubbaw ti biag nga awanan iti Dios. Iti nasurok a 75 a tawen, aktibo nga inkasabak ti kasayaatan a damag, ket naaddaan iti panggep ti biagko, pannakapnek, ken naraniag a namnama a biag nga agnanayon ditoy daga. Ania pay koma ti sapulek?b

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 26]

Di nagbayag kalpasan ti kasarmi

[Ladawan iti panid 26]

Dakami ken ni Eduard idi rugrugi ti dekada 1940

[Ladawan iti panid 27]

Panangipablaak iti kombension idiay Brno, idi 1947