Pagturturonganen ti Lubong?
SANGALUBONGAN A PANAGKAYKAYSA. Nagsayaat a denggen. Saan aya a tartarigagayan dayta ti amin a tattao? Wen, nagadun ti komperensia maipapan iti talna. Maulit-ulit a nagtataripnong dagiti lider iti lubong maigapu iti dayta. Idi Agosto 2000, nasurok a 1,000 a lider ti relihion ti nagtataripnong iti United Nations idiay New York para iti Millennium World Peace Summit. Nagsasaritaanda dagiti solusion kadagiti sangalubongan a rinnisiris. Ngem uray iti mismo a komperensia, nayanninaw dagiti agtultuloy a sangalubongan a kontrobersia. Maysa a mufti (nalaing iti Linteg dagiti Muslim) manipud Jerusalem ti saan a nakikomperensia gapu iti kaadda dagiti Judio a rabbi. Adda dagiti naupay gapu ta saan a naawis ti Dalai Lama iti umuna a dua nga aldaw gapu iti panagamak a gumura ti Tsina.
Idi Oktubre 2003, iti summit ti Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC) a naangay idiay Thailand, napagsaritaan dagiti nasion ti Pacific Rim ti maipapan kadagiti isyu mainaig iti kinatalged ti lubong. Dagiti 21 a nasion a nakipaset nagsapatada a talipuposenda dagiti terorista a grupo ken nagtutulaganda dagiti wagas a mangpasayaat iti sangalubongan a kinatalged. Kaskasdi, bayat ti komperensia, dadduma a pannakabagi ti sipupungtot a nagtanabutob gapu kadagiti naisawang ti maysa a primero ministro, a patienda a napnuan iti gura a panangatake kadagiti Judio.
Apay nga Awan ti Panagkaykaysa?
Nupay adu ti panagsasarita no kasano a mapagkaykaysa ti lubong, manmano dagiti makitatayo a nalawag a resulta. Iti laksid ti napasnek a panangikagumaan ti adu, apay nga awan latta ti sangalubongan a panagkaykaysa iti daytoy maika-21 a siglo?
Ti paset ti sungbat ket nayanninaw kadagiti komento ti maysa a primero ministro a timmabuno iti komperensia ti APEC. Kinunana, “Maigapu dayta iti maaw-awagan a dayaw ti nasion.” Wen, agraraira ti nasionalismo iti kagimongan. Agtigtignay ti tunggal nasion ken etniko a grupo maibatay iti tarigagayda a mangituray iti bukodda. Immirteng ti kasasaad gapu iti tarigagay a maitan-ok ti maysa a nasion ken gapu iti espiritu ti pannakisalisal ken kinaagum. Iti adu a kaso, no ti pagimbagan ti pagilian ket maikontra iti pagimbagan ti sangalubongan, maipangpangruna ti pagimbagan ti pagilian.
Ti nasionalismo ket maitutop a nadeskribir babaen dagiti sasao ti salmista, ti “angol a mamataud kadagiti panagrigat.” (Salmo 91:3) Dayta ket kasla maysa a saplit iti sangatauan, a nakaigapuan ti adun a panagsagaba. Sinigsiglon nga agraraira ti nasionalismo ken ti resultana a gura kadagiti sabali a tattao. Ita, agtultuloy a kumarkaro ti panagsisina gapu iti nasionalismo, ket dagiti agturay saanda a mapasardeng dayta.
Mabigbig ti adu nga autoridad a ti nasionalismo ken kinamanagimbubukodan ti ramut dagiti parikut iti lubong. Kas pagarigan, kinuna ti dati a Secretary-General ti United Nations a ni U Thant: “Nagadu kadagiti sangsanguentayo ita a parikut ket maigapu wenno resulta ti di umiso a kababalin . . . Karaman kadagitoy ti akikid a panangmatmat ti nasionalismo—‘iyun-unak ti pagiliak, nainkalintegan man wenno saan.’” Kaskasdi, dagiti nasion ita a naigamer iti kinamanagimbubukodan tarigagayanda ti nangatngato pay a soberania. Dagidiay natan-ok saanda pulos a kayat a maksayan ti kinasoberanoda. Kas pagarigan, kastoy ti kinuna ti International Herald Tribune maipapan iti European Union: “Ti kompetision ken di panagtalek ket agtultuloy nga agraraira iti politika ti Europa. Agingga ita, saan a maawat ti kaaduan nga estado a miembro ti EU a maysa kadakuada ti mangidaulo ken maaddaan iti dakdakkel nga impluensia.”
Ti Sao ti Dios, ti Biblia, siuumiso a dineskribirna ti resulta ti amin a panangituray ti tao, a kunkunana: “Ti tao dinominaranna ti tao iti pakadangrananna.” (Eclesiastes 8:9) Gapu iti pannakabingaybingay ti lubong iti nadumaduma a nasion, dagiti grupo dagiti tattao agraman dagiti indibidual napasaranda ti kaitungpalan ti prinsipio ti Biblia: “Ti maysa a mangiputputong iti bagina sapulennanto ti kabukbukodanna nga iniimut a tarigagay; maibusor iti isuamin a praktikal a kinasirib isu umalsanto.”—Proverbio 18:1.
Ti Namarsua kadatayo, a makaammo iti pagsayaatantayo, saanna pulos a pinanggep a mangipasdek dagiti tattao iti bukodda a gobierno ket iturayanda ti bagbagida. Iti panangaramidda iti dayta, saan nga inkankano dagiti tattao ti panggep ti Dios ken ti kinapudno a kukuana ti amin a bambanag. Kuna ti Salmo 95:3-5: “Ni Jehova naindaklan a Dios ken naindaklan nga Ari iti ngatuen dagiti amin a sabali a didios, nga iti imana adda dagiti kaunggan unay iti daga ken makinkukua kadagiti alimpatok ti bambantay; a makinkukua iti baybay, nga isu inaramidna ket dagiti bukodna nga ima binukelna ti mismo a namaga a daga.” Ti Dios ti maikari kas Soberano a rumbeng a pagpaiturayan ti amin a tattao. Gapu ta impasdekda dagiti bukodda a turay, agtigtignay dagiti nasion maibusor iti pagayatanna.—Salmo 2:2.
Ania ti Kasapulan?
Ti kakaisuna a pamay-an tapno agkaykaysa ti lubong ket babaen ti maysa a sangalubongan nga autoridad nga agtignay agpaay iti pagimbagan ti isuamin. Adu a managpanunot a tattao ti mangbigbig a kasapulan dayta. Ngem masansan nga iti di umiso nga organisasion ti pangnamnamaanda. Kas pagarigan, adu a komentarista, agraman dagiti lider ti relihion, ti nangidagadag kadagiti tattao a mapangnamnamaanda ti United Nations kas ti makaipaay iti sangalubongan a panagkaykaysa. Ngem kasanoman kapasnek dagiti panggep dagiti organisasion ti tao, saanda a pulos narisut dagiti sangalubongan a parikut ti sangatauan. Imbes ketdi, kaaduan kadagitoy nga organisasion iyanninawda ti kinaawan panagkaykaysa dagiti nadumaduma a nasion.
Nagballaag ti Biblia maibusor iti panagpannuray kadagiti natauan nga institusion iti pannakarisut dagiti parikut idi kunana: “Dikay ikabil ti panagtalekyo kadagiti natan-ok, wenno uray iti anak ti naindagaan a tao, a kenkuana awan pannakaisalakan.” (Salmo 146:3) Kaipapanan kadi daytoy a saantay a manamnama ti sangalubongan a panagkaykaysa? Manamnamatayo ngem iti sabali a pamay-an.
Adu ti saan a makaammo a nangipasdeken ti Dios iti gobierno a makabael a mamagkaykaysa iti lubong. Kuna ti Biblia maipapan ken ni Jehova a Dios: “Siak, mismo a siak, insaadko ti arik iti rabaw ti Sion, ti nasantuan a bantayko. Agkiddawka kaniak, tapno maitedko ti nasnasion kas tawidmo ken dagiti ungto ti daga kas bukodmo a sanikua.” (Salmo 2:6, 8) Imutektekanyo ta kinuna ti kasuratan a ni Jehova a Dios ‘nangisaad iti arina,’ a tinukoyna kas “ti anakko” iti bersikulo 7. Dayta ket awan sabali no saan a ti katan-okan nga espiritu nga Anak ti Dios, ni Jesu-Kristo. Naited kenkuana ti autoridad iti amin a nasion.
No Kasano a Maragpat ti Sangalubongan a Panagkaykaysa
Kaaduan a tattao saanda a bigbigen daytoy a nailangitan a turay nga impasdek ti Dios. Ipapilit dagiti nasion a kalinteganda ti maaddaan iti bukod a turay. Ngem ti Dios agtignayto maibusor kadagidiay saan a mangbigbig iti kinasoberanona ken iti gobierno nga impasdekna. Mainaig kadagidiay saan a mangawat iti daytoy nga urnos, kuna ti Salmo 2:9 maipapan iti aramiden ti Anak, ni Jesus Kristo: “Rumekemto ida babaen iti setro a landok, burakemto ida a kasla maysa a basehas ti agdamdamili.” Ammoda man wenno saan, agtigtignay ita dagiti nasion iti pamay-an a mangiturong kadakuada a makigubatto iti Dios. Ti maudi a libro ti Biblia saritaenna ti maipapan iti “ar-ari iti intero a mapagnaedan a daga” a maur-urnong “iti gubat ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.” (Apocalipsis 16:14) Madadaelto dagiti nasion ken dagiti mamagsisinasina a sistemada. Babaen dayta, awanton ti makalapped iti gobierno ti Dios a mangitungpal iti trabahona.
Kas ti Soberano iti Uniberso, ni Jehova a Dios babaen ti Anakna usarennanto a sisisirib ti pannakabalin a mangitungpal kadagiti panagbalbaliw a kasapulan tapno agkaykaysa ti lubong. Ti gobierno ti Dios iyegna ti pudno a panagkaykaysa ken bendisionanna ti amin a managayat iti kinalinteg. Apay a diyo iwayaan a basaen ti Salmo 72 iti Bibliayo? Sadiay, naipaay ti maysa a naimpadtuan a ladawan no ania ti aramidento ti turay ti Anak ti Dios agpaay iti sangatauan. Dagiti tattao mapasaranda ti pudno a sangalubongan a panagkaykaysa, ket maawanton ti amin a parikutda—panangirurumen, kinaranggas, kinapanglaw, ken dadduma pay.
Iti nasinasina a lubong ita, adu ti mangipapan a saan a realistiko dayta a namnama. Ngem biddut ti kasta a kapanunotan. Saan pay, ken saanto a pulos mapaay dagiti kari ti Dios. (Isaias 55:10, 11) Kayatyo kadi a makita daytoy a panagbalbaliw? Mabalinyo a makita. Kinapudnona, adda itan ti tattao nga agsagsagana maipaay iti dayta a tiempo. Naggapuda iti amin a nasion, ngem imbes nga agdadangadangda, agpaspasakupda ita iti kinasoberano ti Dios buyogen ti panagkaykaysa. (Isaias 2:2-4) Siasinoda? Pagaammo ida kas dagiti Saksi ni Jehova. Apay a diyo patgan ti awisda a tabunuanyo dagiti gimongda? Tagiragsakenyo la ketdi ti makapabang-ar a pannakitimpuyog kadagiti tattao a makatulong kadakayo nga agpasakup iti kinasoberano ti Dios ken mangtagiragsak iti panagkaykaysa nga awanto a pulos ti patinggana.
[Dagiti Ladawan iti panid 7]
Dagiti tattao kadagiti amin a nasion agsagsaganada nga agbiag iti maysa a nagkaykaysa a lubong
[Picture Credit Line iti panid 4]
Saeed Khan/AFP/Getty Images
[Picture Credit Line iti panid 5]
Malmaldaangan a babai: Igor Dutina/AFP/Getty Images; agprotprotesta: Said Khatib/AFP/Getty Images; pakigubat a luglugan: Joseph Barrak/AFP/Getty Images