Ammoyo Kadi?

Kasano a paneknekan dagiti naisurat iti nagkauna a bato a husto ti Biblia?

ITI Bible Lands Museum idiay Jerusalem, adda bloke a bato a napetsaan iti agarup 700-600 B.C.E. Naala dayta a bato iti maysa a pagitaneman a kueba iti asideg ti Hebron idiay Israel. Kastoy ti mabasa iti dayta a surat: “Ni Yahweh Sabaot ilunodna koma ni Hagaf nga anak ni Hagav.” Kasano a paneknekan daytoy a surat a husto ti Biblia? Ipakitana a ti nagan ti Dios a Jehova, a naisurat kas YHWH kadagiti nagkauna a Hebreo a letra, ket pagaammo idi ken maus-usar iti inaldaw idi panawen ti Biblia. Kinapudnona, kadagita a kueba, adda pay ti dadduma nga insurat dagiti tattao a nagtataripnong ken napan naglemmeng sadiay. Ti nagan ti Dios agraman dagiti personal a nagan a nasilpuan iti dadduma a porma ti nagan ti Dios ket masansan nga insuratda iti diding dagita a kueba.

Maipapan kadagita a surat, kastoy ti imbaga ni Dr. Rachel Nabulsi ti University of Georgia: “Adu ti maisuro kadatayo ti maulit-ulit a pannakausar ti nagan a YHWH. . . . Dagiti teksto ken dagiti naisurat ipakitada ti kinapateg ti YHWH iti biag dagiti umili ti Israel ken Juda.” Paneknekan daytoy nga umiso ti Biblia, a nakaisuratan ti nagan ti Dios a YHWH kadagiti Hebreo a letra, a nausar iti rinibu a daras. Dagiti personal a nagan ti tattao ket masansan idi a masilpuan iti nagan ti Dios.

Ti sasao a “Yahweh Sabaot,” a naisurat kadagiti bloke a bato, kaipapananna ti “Jehova a panguluen dagiti armada.” Ipakita daytoy a saan la a ti nagan ti Dios no di ket uray pay ti sasao a “Jehova a panguluen dagiti armada” ket gagangay a maus-usar idi panawen ti Biblia. Husto ngarud ti panangusar ti Biblia iti sasao a “Jehova a panguluen dagiti armada,” a nausar iti 283 a daras iti orihinal a teksto ti Hebreo a Kasuratan. Kaaduan kadagita ket makita kadagiti surat da Isaias, Jeremias, ken Zacarias.