SALUDSOD DAGITI AGTUTUBO
Kasanok a Sanguen ti Cyberbully?
Ti masapul a maammuam
Gapu iti Internet, nalaklaka ti mang-bully. “Pagbalinenna a naluko uray dagiti nasingpet nga ubbing gapu ta saanmo a kasapulan nga ipakita no asinoka,” kuna ti libro a CyberSafe.
Adda dagiti nalaklaka a biktimaen. Ramanenna dagiti managbabain, maibilang a naidumduma, wenno nababa ti panagkitada iti bagida.
Nakaro dagiti epekto ti cyberbully. Mabalin a pakaruenna ti kinaliday ken depresion, ken adda pay dagiti biktima a nagpakamatay.
Ti mabalinmo nga aramiden
Isaludsodmo nga umuna iti bagim, ‘Panang-bully kadi a talaga?’ No dadduma, makaibaga dagiti tattao iti makapasakit a sasao ngem dida met intension ti mangpasakit. No mapasamak dayta, mabalintayo a suroten ti nainsiriban a balakad ti Biblia:
“Dika agdarasudos iti espiritum nga agrurod, ta ti panagrurod isu ti agsaad iti saklot dagidiay maag.”—Eclesiastes 7:9.
Iti sabali a bangir, no adda mangigagara a mangriribuk, mangpabain, wenno mangbutbuteng iti maysa a tao iti Internet, panang-bully dayta.
No biktimaka ti cyberbully, laglagipem daytoy: Mabalin a sumayaat wenno kumaro ti bambanag depende iti reaksionmo. Padasem ti maysa wenno ad-adu pay kadagiti sumaganad a suhestion.
Dimo ikaskaso ti bully. Kuna ti Biblia: “Ti asinoman a mangmedmed iti sasaona agtagikua iti pannakaammo, ket ti tao nga addaan panangilasin nalamiis ti espirituna [wenno, kalmado].”—Proverbio 17:27.
Daytoy ti maysa a rason nga epektibo dayta a balakad: “Ti kangrunaan a panggep dagiti bully ket pagpungtotenda dagiti biktimada,” insurat ni Nancy Willard iti librona a Cyberbullying and Cyberthreats. “No agpungtot dagiti biktima, ipalpalubosda a kontrolen ti bully ti emosionda.”
Ti punto: No dadduma, ti kasayaatan a reaksion ket agulimek.
Dika agibalbales. Kuna ti Biblia: “Saan nga isupapak ti panangdangran iti panangdangran wenno panangrabngis iti panangrabngis [wenno, pananginsulto].”—1 Pedro 3:9.
Daytoy ti maysa a rason nga epektibo dayta a balakad: “Ti panagpungtot ket seniales ti kinakapuy, a makagapu iti ad-adda a panang-bully,” kuna ti libro a Cyber-Safe Kids, Cyber-Savvy Teens. No agibaleska, agparang nga awan nakaidumaamon iti bully.
Ti punto: Dimo rubroban ti apuy.
Agtignayka. Kuna ti Biblia: “Dika ipalubos a parmekennaka ti dakes.” (Roma 12:21) Adda maaramidam tapno mapasardengmo ti panang-bully, a saan a kumaro ti situasion.
Kas pagarigan:
I-block-mo ti mangipatpatulod kenka kadagiti mensahe. “No saanmo a basaen, saanka a masaktan,” kuna ti libro a Mean Behind the Screen.
I-save-mo amin nga ebidensia, uray no saanmo a basaen. Ramanen dayta dagiti makapasakit a teks, instant message, e-mail, post kadagiti blog wenno social media, voice message, wenno dadduma pay a pamay-an ti komunikasion.
Ibagam iti bully nga agsardeng. Sungbatam iti natibker ngem saan nga emosional wenno makapungtot a mensahe, kas iti:
“Saankan nga agipatpatulod iti mensahe.”
“Ikkatem ti im-post-mo.”
“No saanka nga agsardeng, mangaramidak iti pamay-an tapno agsardengka.”
Pabilgem ti kompiansam. Agpokuska kadagiti paglaingam saan a kadagiti pagkapuyam. (2 Corinto 11:6) Kas kadagiti mangbul-bully iti pisikal, pumpuntiriaen dagiti cyberbully dagiti kasla nalaka a mabiktima.
Ibagam kadagiti adulto. Dagiti nagannakmo ti umuna a pangibagaam. Mabalinmo met nga ireport ti situasion iti website wenno service provider nga us-usaren ti bully. No nakaro ti situasion, agpakaduaka kadagiti nagannakmo a mangireport iti dayta iti eskuelaam, kadagiti polis, wenno agkonsultakayo iti abogado.
Ti punto: Adda dagiti maaramidam tapno mapasardengmo ti bully wenno uray kaskasano, makissayan ti epekto ti cyberbully.