Kapitulo 34

Naibuksilan ti Nakaskasdaaw a Palimed

1. (a) Ania ti reaksion ni Juan idi makitana ti dakkel a balangkantis ken ti nakabutbuteng nga animal a nagsakayanna, ken apay? (b) Ania ti reaksion ti klase Juan ita bayat a maibukbuksilan dagiti pasamak kas kaitungpalan ti naimpadtuan a sirmata?

ANIA ti reaksion ni Juan idi makitana ti dakkel a balangkantis ken ti nakabutbuteng nga animal a nagsakayanna? Isu a mismo ti sumungbat: “Ala ket, idi isu nakitak nagsiddaawak iti dakkel a panagsiddaaw.” (Apocalipsis 17:6b) Ti kastoy a buya ket saan a kabaelan a putaren ti gagangay nga imahinasion ti tao. Kaskasdi nga adda sadiay​—iti adayo a let-ang​—ti maysa a nabartek a balangkantis a nakasakay iti nakaal-alingget a kolor eskarlata nga atap nga animal! (Apocalipsis 17:3) Masmasdaaw met iti kasta unay ita ti klase Juan bayat a maibukbuksilan ti kaitungpalan ti naimpadtuan a sirmata. No makita la koma dayta dagiti tattao ditoy lubong, sigurado a kunaenda, ‘Imposible!’ ken sigurado a kunaen met dagiti agtuturay ti lubong, ‘Saan a nakappapati!’ Ngem iti kaaldawantayo, ti sirmata ket agbalin a nakaskasdaaw a kinapudno. Naaddaanen iti naisangsangayan a paset ti ili ti Dios iti kaitungpalan ti sirmata, ket ipasigurado daytoy kadakuada nga agtultuloy ti padto agingga nga agtungpal iti nakaskasdaaw a tampokna.

2. (a) Gapu iti nakitana a panagsiddaaw ni Juan, ania ti imbaga ti anghel kenkuana? (b) Ania ti naipalgak iti klase Juan, ket kasano a naaramid daytoy?

² Nadlaw ti anghel a nasdaaw ni Juan. “Ket iti kasta,” intuloy ni Juan, “kinuna kaniak ti anghel: ‘Apay a nagsiddaawka? Ibagakto kenka ti misterio ti babai ken ti atap nga animal a mangaw-awit kenkuana ken addaan iti pito nga ulo ken iti sangapulo a sara.’” (Apocalipsis 17:7) No kasta, ti anghel ibuksilanna itan ti misterio! Ilawlawagna iti masmasdaaw a ni Juan dagiti nagduduma a benneg ti sirmata ken dagiti makapikapik a pasamak a dandanin maipalgak. Kasta met, naipalgak iti nasalukag a klase Juan ti kaipapanan dagiti padto bayat nga agserserbida ita iti sidong ti panangiwanwan dagiti anghel. “Saan aya a dagiti kayulogan kukua ti Dios?” Kas ken matalek a Jose, mamatitayo a kasta. (Genesis 40:8; idiligmo ti Daniel 2:29, 30.) No ar-arigen, nakaplastar ti ili ti Dios iti sentro ti entablado bayat nga ilawlawag ni Jehova kadakuada ti kaipapanan ti sirmata ken ti epektona iti biagda. (Salmo 25:14) Iti tiempo nga apag-isu unay, impaawatna kadakuada ti kaipapanan ti misterio ti babai ken ti atap nga animal.​—Salmo 32:8.

3, 4. (a) Ania a palawag publiko ti impaay ni N. H. Knorr idi 1942, ket kasano nga imbatad dayta a palawag no ania ti maris eskarlata nga atap nga animal? (b) Ania a sasao ti anghel ken Juan ti insalaysay ni N. H. Knorr?

³ Manipud Setiembre 18 agingga iti 20, 1942, idi kapudpudotan ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat, inangay dagiti Saksi ni Jehova idiay Estados Unidos ti New World Theocratic Assembly. Ti kangrunaan a siudad, ti Cleveland, Ohio ket naikonektar babaen ti linia ti telepono iti nasurok a 50 a dadduma pay a siudad a pagkombensionan, nga adda kangatuan a timmabuno a 129,699. Kadagiti lugar nga impalubos ti kasasaad bayat ti gubat, naiparang ti isu met laeng a programa kadagiti dadduma pay a kombension iti intero a lubong. Kadagidi a tiempo, adu kadagiti adipen ni Jehova ti nangnamnama a kumaro ti gubat agingga nga agturong iti Armagedon a gubat ti Dios; gapuna adu ti naginteres iti paulo ti palawag publiko a, “Talna​—Agpaut Ngata?” Apay a natured nga agpalawag ni N. H. Knorr, a presidente idi ti Watch Tower Society, maipapan iti talna idinto ta ti kasunganina ti agparang nga agur-uray kadagiti nasion?a Ngamin, ipapaay ti klase Juan ti ‘ad-adda ngem iti gagangay a panangipangag’ iti naimpadtuan a Sao ti Dios.​—Hebreo 2:1; 2 Pedro 1:19.

⁴ No maipapan iti padto, ania ti impalgak ti diskurso a “Talna​—Agpaut Ngata?” Sibabatad nga inlawlawag ni N. H. Knorr a ti maris eskarlata nga atap nga animal iti Apocalipsis 17:3 ket isu ti League of Nations, sana insalaysay ti nariribuk a kasasaad daytoy maibatay kadagiti sumaganad a sasao ti anghel ken Juan: “Ti atap nga animal a nakitam adda idi, ngem awanen, ket kaskasdi a dandanin rummuar manipud iti mangliwengliweng, ket agturong dayta iti pannakadadael.”​—Apocalipsis 17:8a.

5. (a) Kasano a “ti atap nga animal . . . [ket] adda idi, ngem awanen”? (b) Kasano a sinungbatan ni N. H. Knorr ti saludsod nga, “Agtalinaedto ngata idiay abut daytoy a Liga?”

⁵ “Ti atap nga animal . . . adda idi.” Wen, adda idi kas ti League of Nations manipud idi Enero 10, 1920, nga 63 a nasion ti nagbalin a kameng daytoy iti nagduduma a tiempo. Ngem, idi agangay, naglusulos ti Alemania, Italia, ken Japan, sa naikkat iti Liga ti Soviet Union. Idi Setiembre 1939, ti Nazi a diktador ti Alemania inyussuatna ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat.b Gapu ta dina nataginayon ti talna ditoy lubong, naigarangugong ti League of Nations iti mangliwengliweng, kayatna a sawen, gistay awanen a pulos ti maaramidanna. Idi 1942, naan-anay a napukawen ti bilegna. Imbuksilan ni Jehova iti ilina ti nalawag a kaipapanan ti sirmata​—iti dayta mismo a kritikal a kanito​—saan a nasaksakbay wenno naladladaw! Iti New World Theocratic Assembly, indeklara ni N. H. Knorr a, maitunos iti padto, “ti atap nga animal . . . [ket] awanen.” Sana insaludsod, “Agtalinaedto ngata idiay abut daytoy a Liga?” Babaen ti panangadawna iti Apocalipsis 17:8, insungbatna: “Tumpuarto manen ti timpuyog dagiti nailubongan a nasion.” Kasta nga agpayso ti napasamak​—kas kaitungpalan ti naimpadtuan a Sao ni Jehova!

Rummuar iti Mangliwengliweng

6. (a) Kaano a rimmuar iti mangliwengliweng ti maris eskarlata nga atap nga animal, ket ania ti baro a naganna? (b) Apay a ti United Nations ket iyuungar laeng ti maris eskarlata nga atap nga animal?

⁶ Talaga a rimmuar iti mangliwengliweng ti maris eskarlata nga atap nga animal. Idi Hunio 26, 1945, iti maysa a naariwawa a selebrasion idiay San Francisco, E.U.A., 50 a nasion ti nanganamong iti Karta ti organisasion ti United Nations. Nairanta daytoy nga organisasion a “mangtaginayon iti sangalubongan a talna ken talged.” Adu ti pagpadaan ti Liga ken ti UN. Kuna ti The World Book Encyclopedia: “Iti sumagmamano a wagas, ti UN ket pumada iti League of Nations, a nabuangay kalpasan ti Umuna a Sangalubongan a Gubat . . . Adu kadagiti nasion a nangbuangay iti UN ti nangbuangay met laeng iti Liga. Kas iti Liga, naipasdek ti UN tapno tumulong a mangtaginayon iti talna iti nagbabaetan dagiti nasion. Dagiti kangrunaan nga ahensia ti UN ket umarngi kadagiti ahensia ti Liga.” No kasta, ti UN ket iyuungar laeng ti maris eskarlata nga atap nga animal. Ad-adu nga amang ti miembrona a nasurok a 190 a nasion ngem daydi Liga a 63 laeng; sa nalawlawa ti saklawen ti rebbengenna ngem iti daydi sinunuanna.

7. (a) Kasano a dagiti agnanaed iti daga pagsidsiddaawanda a buyogen ti panagrukbab ti nakaungar a maris eskarlata nga atap nga animal? (b) Ania a kalat ti di maragpat ti UN, ket ania ti kinuna ti sekretario-heneralna iti daytoy a banag?

⁷ Idi damo, napalalo ti panangnamnamada iti UN. Kaitungpalan daytoy ti sasao ti anghel: “Ket inton makitada no kasano a ti atap nga animal adda idi, ngem awanen, ket kaskasdi nga addanto, dagidiay agnanaed iti daga agsiddaawdanto a buyogen ti panangrukbab, ngem dagiti naganda saan a naisurat iti lukot ti biag manipud pannakabangon ti lubong.” (Apocalipsis 17:8b) Pagsidsiddaawan dagiti agnanaed iti daga daytoy kabbaro a higante nga organisasion, nga agan-andar iti nadaeg a hedkuarterna idiay East River ti New York. Ngem saan a naipaay ti UN ti pudpudno a talna ken talged. Kaaduanna a matagtaginayon laeng ti talna ditoy lubong bayat ti maika-20 a siglo gapu iti pangta ti sigurado a panagdidinnuprak (“mutual assured destruction,” wenno MAD kas pangababaan), ken agtultuloy a kumarkaro ti salisal iti armas. Idi 1985, kalpasan ti agarup 40 a tawen a panagregget ti United Nations, kastoy ti insennaay ti sekretario-heneralna idi a ni Javier Pérez de Cuéllar: “Agbibiagtayo iti sabali manen a panawen dagiti panatiko, ket ditay ammo no kasanotay a tamingen dayta.”

8, 9. (a) Apay nga awan ti maited ti UN a solusion dagiti problema iti lubong, ket iti saanen a mabayag, ania ti inkeddeng ti Dios a mapasamakto iti dayta? (b) Apay a ti nagan dagiti nangbuangay ken mangdaydayaw iti UN ket saan a naisurat iti “lukot ti biag” a kukua ti Dios? (c) Anianto ti sibaballigi nga aramiden ti Pagarian ni Jehova?

⁸ Awan dagiti solusion a maipaay ti UN. Apay? Ngamin, ti Gubuayan ti biag ti amin a tao ket saan nga isu ti nangipaay iti biag ti UN. Ababa laeng ti biagna, ta inkeddeng ti Dios nga “agturong dayta iti pannakadadael.” Saan a masarakan iti lukot ti biag a kukua ti Dios ti nagnagan dagiti nangbuangay ken mangdaydayaw iti UN. Kasano koma a dagiti managbasol, mortal a tattao, nga adu kadakuada ti manglalais iti nagan ti Dios, ket maragpatda babaen ti UN ti imbaga ti Dios nga asidegen nga aramidenna, saan a babaen ti natauan a pamuspusan, no di ket babaen ti Pagarian ti Kristona?​—Daniel 7:27; Apocalipsis 11:15.

⁹ Kinapudnona, ti UN ket maysa a natabbaaw a panangtulad iti Mesianiko a Pagarian ti Dios babaen ti Prinsipe ti Kappia a ni Jesu-Kristo​—a ti panagturayna kas prinsipe awanto ti inggana. (Isaias 9:6, 7) Uray pay no tapalan ti UN dagiti gubat iti temporario a talna, di agbayag, bumtak latta dagiti gubat. Kasta dagiti tao a managbasol. “Dagiti naganda saan a naisurat iti lukot ti biag manipud pannakabangon ti lubong.” Saan laeng a manayon a talna ditoy daga ti ipasdek ti Pagarian ni Jehova baeten ken Kristo no di ket, maibatay iti daton a pangsubbot ni Jesus, pagungarennanto dagiti natay, dagiti nalinteg ken nakillo nga adda iti lagip ti Dios. (Juan 5:28, 29; Aramid 24:15) Karaman kadagitoy ti amin a nagtalinaed a matalek iti baet ti ibubusor ni Satanas ken ti bin-ina, agraman dagiti dadduma pay a maikkanto iti gundaway a mangipakita iti kinatulnogda. Nabatad a pulos a saanto a masarakan iti libro ti biag a kukua ti Dios ti nagan dagiti napeklan a pasurot ti Babilonia a Dakkel wenno asinoman nga agtultuloy nga agdayaw iti atap nga animal.​—Exodo 32:33; Salmo 86:8-10; Juan 17:3; Apocalipsis 16:2; 17:5.

Talna ken Talged—Ubbaw a Namnama

10, 11. (a) Ania ti improklamar ti UN idi 1986, ket ania a reaksion ti pinarnuay daytoy? (b) Mano a “pamilia ti relihion” ti naguummong idiay Assisi, Italia, tapno ikararagda ti talna, ket sungbatan kadi ti Dios dagiti kasta a kararag? Ilawlawagmo.

¹⁰ Iti panangikagumaanna a mangparayray iti namnama ti sangatauan, improklamar ti United Nations ti 1986 kas “Internasional a Tawen ti Talna,” buyogen ti tema a “Tapno Masaluadan ti Talna ken ti Masakbayan ti Sangatauan.” Naidagadag kadagiti aggugubat a nasion nga ipaknida pay laeng dagiti armasda, uray makatawen laeng. Ania ti sungbatda? Sigun ti report ti International Peace Research Institute, nasurok a lima a milion ti natay kadagiti gubat idi laeng 1986! Nupay nairuar dagiti espesial a sinsilio ken dagiti selio a pakalaglagipan, awan unay ti inaramid ti kaaduan kadagiti nasion a tumulong a mangragpat iti talna iti dayta a tawen. Kaskasdi, dagiti relihion ditoy lubong​—a kanayon a sigagagar a mangay-ayo iti UN​—inyussuatda ti pannakaipablaak daydi a tawen iti nadumaduma a wagas. Idi Enero 1, 1986, pinadayawan ni Papa Juan Paulo II ti gapuanan ti UN ket indatonna ti baro a tawen iti talna. Ket idi Oktubre 27, inummongna idiay Assisi, Italia, dagiti lider ti adu kadagiti relihion ditoy lubong tapno ikararagda ti talna.

¹¹ Sungbatan kadi ti Dios dagiti kasta a kararag a pagdawat iti talna? Bueno, asino a Dios ti nagkararagan dagita a panguluen ti relihion? No damagem ida, agduduma ti sungbat ti tunggal grupo. Adda kadi grupo ti minilion a didiosen a makangngeg ken makasungbat kadagiti dawat a maaramid iti nadumaduma a wagas? Adu kadagiti nakipaset iti dayta ti agdaydayaw iti Trinidad ti Kakristianuan.c Dagiti Budista, Hindu, ken dadduma pay nangitanamitimda kadagiti kararag kadagiti di mabilang a didiosen. Amin-amin, adda 12 a “pamilia ti relihion” a naummong, nga inrepresentar dagiti mabigbigbig a klero a kas iti Anglicano nga Arsobispo ti Canterbury, ti Dalai Lama ti Budismo, ti arsobispo ti Russian Orthodox Church, ti presidente ti Shinto Shrine Association ti Tokyo, dagiti animista ti Africa, ken dua nga American Indian a nagaruat kadagiti dutdot a balangat. Uray kaskasano, makapainteres a buyaen iti TV dayta a grupo. Adda maysa a grupo nga awan ressatna a naglualo iti 12 nga oras. (Idiligmo ti Lucas 20:45-47.) Ngem dimmanon ngata dagita a kararag iti labes dagiti ulep a nanglinong kadagiti naguummong? Saan, gapu kadagiti sumaganad a rason:

12. Ania dagiti makagapu a saan a sinungbatan ti Dios dagiti kararag dagiti panguluen ti relihion ditoy lubong maipaay iti talna?

¹² Saan a kas kadagidiay ‘magmagna iti nagan ni Jehova,’ awan uray maysa kadagidi a relihionista ti nagkararag ken Jehova, ti sibibiag a Dios, nga agarup 7,000 a daras nga agparang ti naganna iti orihinal a teksto ti Biblia. (Mikias 4:5; Isaias 42:8, 12)d Kas maysa a grupo, saanda nga immadani iti Dios iti nagan ni Jesus, ket kaaduan kadakuada saanda pay ketdi a mamati ken Jesus. (Juan 14:13; 15:16) Awan kadakuada ti mangar-aramid iti pagayatan ti Dios iti kaaldawantayo, nga isu ti panangiwaragawag iti intero a lubong iti um-umay a Pagarian ti Dios​—saan ket a ti UN​—kas pudpudno a namnama ti sangatauan. (Mateo 7:21-23; 24:14; Marcos 13:10) Kaaduanna, nakiraman dagiti relihioso nga organisasionda kadagiti nadara a gubat iti historia, agraman kadagiti dua a sangalubongan a gubat iti maika-20 a siglo. Kadakuada, kuna ti Dios: “Uray no mamin-adu nga agkararagkayo, saanak nga umimdeng; dagiti mismo nga imayo napnoda iti panagibukbok iti dara.”​—Isaias 1:15; 59:1-3.

13. (a) Apay a nakadkadlaw unay ti pannakikaykaysa dagiti panguluen ti relihion ditoy lubong iti United Nations a mangidawdawat iti talna? (b) Ania ti naipadto a kangitingitan ti panangipukkawda iti talna?

¹³ Maysa pay, nakadkadlaw unay ti pannakikaykaysa dagiti panguluen ti relihion ditoy lubong iti United Nations a mangidawdawat iti talna kadagitoy a tiempo. Kayatda nga impluensiaan ti UN agpaay iti bukodda a pagimbagan, nangnangruna ta iti daytoy moderno a panawen nagadu kadagiti miembroda ti pumampanawen iti relihionda. Kas kadagiti di matalek a panguluen iti nagkauna nga Israel, ipukpukkawda, “Adda talna! Adda talna!’ idinto ta awan ti talna.” (Jeremias 6:14) Di pagduaduaan nga agtultuloyto ti panangipukkawda iti talna agingga a dumteng ti kangitingitanna a maipapan iti dayta impadto ni apostol Pablo: “Ti aldaw ni Jehova umay nga apagpag-isu a kas iti mannanakaw iti rabii. Inton sasawenda: ‘Talna ken talged!’ iti kasta giddato a dumteng kadakuada ti kellaat a pannakadadael kas iti ut-ot ti panagrigat a dumteng iti masikog a babai; ket saandanto a pulos makalisi.”​—1 Tesalonica 5:2, 3.

14. Iti ania a pamay-an a maipukkawto ti “Talna ken talged!” ket ania ti aramidem tapno dika maallilaw iti dayta?

¹⁴ Kadagiti naglabas a tawen, inaramat dagiti politiko ti sasao a “talna ken talged” kas panangiladawanda iti nagduduma a gannuat ti tao. Dagiti kadi kasta a panagregget dagiti lider ditoy lubong ket isu ti pangrugian ti kaitungpalan ti 1 Tesalonica 5:3? Wenno tuktukoyen laeng kadi ni Pablo ti maysa nga espesipiko, awan pay kaaspingna a pasamak a mangawis iti imatang ti intero a lubong? Yantangay sa la naan-anay a maawatan ti kaipapanan dagiti padto ti Biblia kalpasan a matungpal dagitoy wenno bayat a matungtungpalda, nasken ngarud nga aguraytayo. Kabayatanna, ammo dagiti Kristiano nga awan met a talaga ti nagbalbaliwan dagiti kasasaad aniaman a talna ken kinatalged ti kasla agparang a natun-oy dagiti nasion. Saanto pay latta a nagpatingga ti kinamanagimbubukod, guranggura, krimen, panagrakaya ti pamilia, imoralidad, sakit, panagleddaang, ken ipapatay. Dayta ti gapuna a di rumbeng a maallilawka iti aniaman a pannakaipukkaw ti “talna ken talged,” no agtalinaedka a siririing iti kaipapanan dagiti pasamak ditoy lubong ken no ipangagmo dagiti naimpadtuan a pakdaar iti Sao ti Dios.​—Marcos 13:32-37; Lucas 21:34-36.

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 250]

Ubbaw a “Talna”

Nupay improklamar ti UN ti 1986 kas Internasional a Tawen ti Talna, kimmaro latta ti makapapatay a salisal iti armas. Indatag ti World Military and Social Expenditures 1986 dagiti sumaganad a makapadanag a detalye:

Idi 1986 immabut iti $900 a ribu a milion ti sangalubo- ngan a gastos ti militar.

Iti uneg laeng ti maysa nga oras, ti gasgastosen ti militar iti intero a lubong ket umdas para iti pannakabakuna ti 3.5 milion a matmatay a tinawen gapu kadagiti makaakar a sakit a mabalin met koma a malapdan.

Iti intero a lubong, maysa iti tunggal lima a tao ti agbibiag iti napalalo a kinapanglaw. Ti dua nga aldaw a gastos ti lubong para kadagiti armas ket umdas para iti makatawen a taraon dagiti mabisbisin a tattao.

Ti bileg dagiti naipempen a nuklear nga armas iti intero a lubong ket 160,000,000 a daras a napigpigsa ngem daydi napasamak a panagbettak ti planta nuklear idiay Chernobyl.

Mabalin nga ipatayab ti nuklear a bomba a 500 a daras a nabilbileg ngem ti bomba a naitinnag idiay Hiroshima idi 1945.

Katupag ti nasurok a maysa a milion a Hiroshima ti linaon dagiti pagipempenan ti nuklear nga armas. Katupag daytoy ti mamin-2,700 a bileg dagiti bomba a naitinnag idi Maikadua a Sangalubongan a Gubat, a nakatayan ti 38 milion a tattao.

Kimmaro ti kasansan dagiti gubat ken ad-adu dagiti matmatay kadagita. Ti dagup dagiti natay iti gubat idi maika-18 a siglo ket 4.4 milion, 8.3 milion idi maika-19 a siglo, 98.8 milion iti umuna a 86 a tawen ti maika-20 a siglo. Manipud idi maika-18 a siglo, nasurok a mamin-innem a naparpardas ngem iti iyaadu ti populasion ti lubong ti kaadu dagiti matmatay kadagiti gubat. Iti maika-20 a siglo, ti kaadu dagiti natay iti tunggal gubat ket sangapulo a daras nga ad-adu ngem idi maika-19 a siglo.

[Dagiti ladawan iti panid 247]

Kas naipadto maipapan iti maris eskarlata nga atap nga animal, naigarangugong iti mangliwengliweng ti League of Nations idi Maikadua a Sangalubongan a Gubat ngem nakaungar a kas United Nations

[Dagiti ladawan iti panid 249]

Kas panangsuportada iti “Tawen ti Talna” ti UN, dagiti pannakabagi dagiti relihion ditoy lubong nagkararagda iti nagduduma a pamay-an idiay Assisi, Italia, ngem awan uray maysa kadakuada ti nagkararag iti sibibiag a Dios a ni Jehova