Ti Aktual a Pasamak Linab-awanna Dagiti Ninamnamak
KAS INSALAYSAY NI WILLEM VAN SEIJL
Tawen idi ti 1942, ket adda ti pagilianmi iti kangitingitan ti Gubat Sangalubongan II. Maysaak kadagiti lima nga agtutubo a lallaki a manglemlemmeng kadagiti Nazi idiay Groningen, sadi Netherlands. Bayat nga agtugtugawkami iti bassit a siled, nagsasaritaanmi dagiti gundawaymi a makalasat.
NABATAD a saan unay a nasayaat dagiti gundawaymi a makalasat. Kas nagbanaganna, naranggas ti pannakatay ti tallo iti grupomi. Kinapudnona, sisiak ti limmakay. Maysa laeng daytoy nga aktual a pasamak a nanglab-aw kadagiti ninamnamak.
Idi napasamak ti insidente a nadakamat iti ngato, 19 laeng ti tawenko, ket bassit ti ammok maipapan iti Biblia wenno relihion. Kinapudnona, busoren ni Tatang ti amin a relihion. Ti panagbirok ni Nanang iti relihion ti gapu nga inawatna ti espiritismo. No para kaniak, awan namnamak. Patiek a no natayak idi iti pannakabomba wenno iti sabali pay a wagas, awan pamkuatan ti Dios tapno lagipennak. Diak man la pinadas nga inammo ti maipapan kenkuana.
Nagunggonaan ti Panagbirok
Kalpasan dayta a pannakipatangko iti uppat nga agtutubo, tiniliwdak dagiti Nazi ket impandak iti maysa a kampo a pagtrabahuan idiay Alemania, nga asideg ti Emmerich. Ti trabahomi inramanna ti panagdalus iti rippuog ken panangtarimaan kadagiti dadael kalpasan ti panangbomba dagiti Aliado a puersa. Nakalibasak idi arinunos ti 1943, ket nupay madama pay la idi ti gubat, nabaelak ti nagawid idiay Netherlands.
Diak ammo no kasano a nakagun-odak iti bassit a bokleta a napno kadagiti saludsod ken teksto iti Biblia. Nausar dayta a mainaig iti panagadal iti libro a Salvation nga impablaak dagiti Saksi ni Jehova. Idi binasak dagiti saludsod ken kinitak dagiti teksto, lalo a nagbalinak nga interesado iti pannakatungpal ti padto ti Biblia.
Nasaritak iti nobiak a ni Gré ti maipapan iti basbasaek, ngem saan unay nga interesado idi damo. Iti kasumbangirna, inadal ni Nanang ti bokleta. “Daytoy ti kinapudno a nabayagen a birbirokek iti intero a biagko!” indir-ina. Impadamagko met kadagiti gagayyemko, ket adu pay ti kayat a maammuan ti dadduma kadakuada. Kinapudnona, nagbalin a Saksi ti maysa, ket babaen ti panagsinnurat ken panagsinnarungkarmi, regular nga adda komunikasionmi iti maysa ken maysa agingga iti ipapatayna idi 1996.
Kabayatanna, nakipagadal ni Gré iti Biblia, ket idi Pebrero 1945, naggiddankami a nagpabautisar. Nagpatingga ti gubat sumagmamano a bulan kalpasanna. Kalpasan ti panagkallaysami, kayatmi ti agbalin a payunir, kas pangawag kadagiti amin-tiempo a ministro dagiti Saksi ni Jehova. Ngem adda dagiti sinarangetmi a tubeng—panagsakit ken pinansial a problema. Kasta met a timmaud dagiti gundaway tapno makateggedkami iti ad-adu pay a kuarta. Agtrabahokami ngata nga umuna tapno natalgedkami iti pinansial sakamto agpayunir, wenno mangrugikamin a dagus?
Ti Ministeriomi Idiay Netherlands
Ti desisionmi ket agpayunir a dagus, nga isut’ inaramidmi idi Setiembre 1, 1945. Iti daydi met la nga aldaw, iti dalanko nga agawid iti adalemen a rabii, napanak iti maysa a restawran tapno mangala iti mainum. Inikkak ti serbidor iti impagarupko a maysa a gulden a papel de banko ket kinunak kenkuana: “Kukuamon ti suplina.” Idi nakaawidak, natakuatak nga inikkak gayam iti 100 a gulden a papel de banko! Dayta ti gapu a maymaysa a gulden ti nabati kadakami a mangrugi iti panagpayunirmi!
Idi nangrugiak a mangiparang kadagiti naibasar iti Biblia a palawag publiko idi 1946, maymaysa ti lalat a jacket-ko. Maysa a gayyem a kapadpadak ti pammagina ti nagserbi kas tserman. Inyam-ammona ti palawagko sa dagus a nagsubli iti likudan ti entablado ket intedna kaniak ti jacket-na. Kalpasanna, nagpalawagakon. Nagsinnukatkami met laeng idi nalpasakon nga agpalawag!
Marso 1949 idi naawiskam ken ni Gré a makipaset iti trabaho iti sirkito, a mangbisbisita kadagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova tapno pabilgenmi ida iti naespirituan. Ni Fritz Hartstang, a matalek a ministro sakbay ken kabayatan ti gubat, ti nangsanay kaniak iti trabaho iti sirkito. Nagsayaat ti imbalakadna kaniak: “Wim, surotem dagiti instruksion a maawatmo babaen ti organisasion ni Jehova uray no iti damo, saanmo a patien a dagitoy ti kasayaatan. Dikanto pagbabawyan dayta.” Husto ti kinunana.
Idi 1951, ti Netherlands ket sinarungkaran ti presidente idi ti Watch Tower Bible and Tract Society a ni Nathan H. Knorr. Iti daydi a tiempo, nagaplikarkamin ken ni Gré nga agsanay iti kinamisionero idiay Estados Unidos. Di nagbayag kalpasanna, naawiskami a tumabuno iti maika-21 a klase ti Watchtower Bible School of Gilead. Idi nangrugikami a payunir idi 1945, adda agarup 2,000 a Saksi idiay Netherlands, ngem idi 1953, addan nasurok a 7,000, maysa nga aktual a pasamak nga ad-adda a nangartap kadagiti ninamnamami!
Panagministerio iti Baro a Pagtaenganmi
Naibaonkami idiay Dutch New Guinea, probinsia itan ti Indonesia, ngem idi saankami a naawat, naibaonkami ditoy Suriname, maysa a tropikal a pagilian iti Abagatan nga America. Disiembre 1955 idi simmangpetkami. Agarup sangagasut laeng idi ti Saksi ditoy Suriname, ngem mannakitinnulongda unay. Di nagbayag, nairuamkamin ditoy.
Wen, masapul a makibagaykami iti adu a nadumaduma a kasasaad, ket no dadduma narigat nga aramiden dayta. Kas pagarigan, kabuteng ni Gré ti aniaman a kita ti insekto. Idiay Netherlands, idi adda nakitana a bassit a lawwalawwa iti kuartomi, saan a naturog agingga a pinaksiatko dayta. Ngem ti Suriname ket addaan kadagiti lawwalawwa a maminsangapulo a daddadakkel, ket nagita ti dadduma kadagitoy! Kasta met nga addada ipes, utot, kuton, lamok, ken dudon iti pagtaenganmi a misionero. Sinarungkarandakami uray dagiti uleg. Nairuam unayen ni Gré kadagita a parsua ta nagbalinen a gagangay a paset ti panagbiagna ti panangpaksiat kadagitoy.
Kalpasan ti nasurok nga 43 a tawen, mas kabesadomin ti pagilian ngem ti adu a naipasngay ditoy. Nasursuromi nga apresiaren dagiti karayan, napuskol a kabakiran, ken libtong nga asideg iti kosta. Pamiliarkami metten iti adu nga animal ditoy—dagiti porcupine, sloth, jaguar ken, wen, uray ti nagadu a kita ti uleg a masansan a nagpipintas ti kolorda. Ngem ti adu a kinanadumaduma dagiti tattao ditoy ti nangnangruna a nasursuromi nga apresiaren. Ti inapo ti dadduma ket taga Africa ken kasta met taga India, Indonesia, China, ken dadduma pay a pagilian. Ket Amerindian ti dadduma, a kaputotan dagiti orihinal nga umili ditoy.
Iti Nakristianuan a ministeriomi, maam-ammomi dagiti tattao kadagitoy amin a nalikudan bayat a sarsarungkaranmi ida iti balbalayda. Kasta met, tagtagiragsakenmi ti nakaskasdaaw a kinanadumaduma dagiti Kristiano a kakabsatmi kadagiti Kingdom Hall-mi. Nakitami nga immadu ti dati a maymaysa ken maperperdin a Kingdom Hall idi 1953 a nagbalinen a nasurok a 30 a nagpipintas a Kingdom Hall, maysa a nagpintas nga Assembly Hall, ken maysa a nagsayaat a pasilidad ti sanga nga opisina a naidedikar idi Pebrero 1995.
Dagiti Nasursurok a Leksion
Iti nasulinek a paset ti Suriname, adda sumagmamano a kongregasion dagiti makunkuna a Bush Negro, a kaputotan dagiti tagabo nga Africano a naglibas kadagiti plantasion ken nangikagumaan nga agkamang kadagiti surong. Namin-adun a nasdaawak kadagiti maaramidanda—kas pagarigan, no kasano nga usarenda ti karayan kas transportasion ken ti napuskol a kabakiran kas pagtaenganda. Agpukanda, agaramid iti bilog, ken imaniobra dagitoy kadagiti dissuor ken naapres a karayan. Agbirokda iti taraon babaen ti panaganup ken panagkalap, aglutoda nga awan ti aniaman a moderno nga alikamen, ken aramidenda ti adu pay a banag a masansan a pakarigatanmi unay nga aramiden.
Iti unos ti adu a tawen, naam-ammomi met ti dadduma pay a tattao nga agnanaed ditoy Suriname. Naammuanmi dagiti kannawidanda, dagiti wagas ti panagpampanunotda, ken dagiti wagas ti panagbiagda. Malagipko ti panagbisitak idi iti maysa a purok dagiti Amerindian idi dekada 1950. Iti tengnga ti rabii, simmangpetak iti nagpanawan a kampo iti napuskol a kabakiran. Sadiay ti nagrubbuatanmi iti panagbiahemi babaen ti bilog a kaduak ti Indian a giyak. Nagpasged, nagluto iti taraon, imbitinna ti indayon. Gagangay nga aramidenna ti amin para kaniak agsipud ta ammona a diak ammo nga aramiden dagita.
Idi natnagak iti indayonko iti tengnga ti rabii, dinak kinatawaan. Imbes ketdi, pinampagna ti kawesko sana imbitin manen ti indayon. Idi agbibiahekamin iti akikid a karayan, nakasipsipnget ta uray la a diak makita dagiti imak, ngem nabaelan ti giyak nga imaniobra ti bilog iti nagadu a pagkurbaan ken tubeng. Idi dinamagko no kasanona a naaramidan dayta, kastoy ti insungbatna: “Di umiso ti pangiturturongam iti panagkitam. Tumangadka ket kitaem ti nagdumaan ti tuktok dagiti kayo ken ti langit. Daytat’ mangisuro kenka iti pagkurbaan ti karayan. Kumitaka iti baba ket agannadka kadagiti allon. Makatulong dagitoy tapno maammuam no adda dadakkel a bato wenno dadduma pay a tubeng iti masungad. Ket dumngegka. Dagiti uni ti mangipasimudaag met no ania ti adda iti masungad.”
Mabalin a peligroso ken makabannog ti panagbiahe kadagiti dugout canoe, pananglasat kadagiti naapres nga agus, ken ti pananglikaw kadagiti dissuor. Ngem iti ngudo ti biahe, no makitamin dagiti Kristiano a kakabsatmi nga agur-uray a mangabrasa kadakami babaen ti nabara a kinamanagpadagusda, mabang-arankami. Kanayon nga adda taraon para kadagiti sangaili, nalabit sangamalukong a sopas. Masansan a makapakarit ken narigat ti biag ti misionero ngem pulos a di makapaupay.
Ti Nakatulong Kadakami nga Agtultuloy
Saankami a naparaburan iti naisangsangayan a salun-at. Ket saandakami met a pinarparegta unay dagiti miembro ti pamiliami, ta ni nanangko ti kakaisuna a kabagianmi a Saksi. Kaskasdi, ti tulong ken pammaregta dagiti ing-ingungotenmi a gagayyem ti kanayon a nangan-anay kadagiti kasapulanmi, a timmulong kadakami tapno makapagtultuloykami iti nakaibaonanmi. Ni Nanang ti nangnangruna a makaparegta.
Kalpasan ti agarup innem a tawen a kaaddami iti nakaibaonanmi, nagsakit ni Nanang iti grabe. Kayat dagiti gagayyem nga agsublikami tapno makitami iti kaudian a gundaway, ngem nagsurat ni Nanang: “Pangngaasiyo, agtalinaedkayo iti nakaibaonanyo. Lagipendak kas idi sakbay a nagsakitak. Sapay koma ta makitakayo inton panagungar.” Isut’ maysa a babai nga addaan iti nabileg a pammati.
Idi laeng 1966 a nabaelanmi ti nagbakasion idiay Netherlands. Natagiragsakmi unay ti pannakakitami kadagiti nabayagen a gagayyemmi, ngem nabigbigmi a ti Suriname ti pagtaenganmi itan. Naawatanmi ngarud ti kinanainsiriban ti balakad ti organisasion a saan koma nga agbakasion dagiti misionero iti nakayanakanda a pagilian malaksid no nakapagserbidan iti di kumurang a tallo a tawen iti nakaibaonanda.
Ti maysa pay a nakatulong kadakami a mangtagiragsak iti nakaibaonanmi isu ti panangtaginayonmi iti kinaparatomi—ti panangkatawami kadagiti banag, agraman ti bagimi. Nangikabil pay ketdi ni Jehova iti pagkakatawaan iti sumagmamano kadagiti natural a parsuana. No kitaem ti panaggagantil dagiti chimpanzee ken otter, ken nangnangruna dagiti urbon ti adu nga animal, makaisemka. Kasta met a napateg a kitaem ti nasayaat a paset dagiti bambanag ket ditay ibilang ti bagitayo nga importante unay—banag a nasursuromi iti unos ti adun a tawen.
Ti makagunggona a trabahomi iti ministerio ti nangnangruna a nakatulong kadakami nga agtultuloy iti nakaibaonanmi. Adda siam a lallakay a rinugian ni Gré nga inyadalan iti Biblia iti maysa a pagtaengan dagiti natataengan idiay Paramaribo. Agtawenda aminen iti nasurok a 80. Tunggal maysa kadakuada ket balatableeder (agal-ala iti tutot ti rubber tree) wenno agminminas idi iti balitok. Tinagipategda amin ti naadalda, nabautisaranda, ken simamatalek a nakipasetda iti trabaho a panangasaba agingga iti ipapatayda.
Maysa a nabayagen a manangaskasaba nga agnagan Rivers, a miembro ti New Church of Swedenborg, ti dimngeg idi iti panagadal tapno manguyaw. Ngem iti kada lawas, mangar-arubayanen, ken manmanon a mangumsi. Kamaudiananna, nakikatugaw kadagiti dadduma ken nakipaseten. Agtawen idin iti 92 ken nakapuyen ti panagkita wenno panagdengngegna, ngem makadakamat kadagiti teksto a kas man la basbasaenna dagitoy. Idi agangay, nakikadua kadakamin iti ministerio ket kasabaanna dagiti amin a dumngeg. Sakbay la unay a natay, impaibagana a kayatna a mapankami. Nauyosen ti biagna idi simmangpetkami, ngem iti pandag ti punganna, nakitami ti reportna iti oras a binusbosna iti ministerio iti dayta a bulan.
Idi 1970, kalpasan ti nasurok a 25 a tawen iti amin-tiempo a trabaho a panangasaba, nadutokanak a mangaywan iti sanga nga opisina ti Suriname. Narigat gayam ti agopisina ket ap-apalak ni Gré, nga inaldaw pay la idi a rummuar iti tay-ak ti ministerio. Ita, agserserbi metten ni Gré iti sanga nga opisina, ket agpadakamin nga addaan iti napateg a trabaho ditoy bayat a lumaklakay ken bumakbaketkami.
Kinapudnona, no idiligko ti basbassit ngem 160,000 nga aktibo a manangiwaragawag ti Pagarian iti lubong idi 1945 iti ag-6,000,000 itan, makitak a ti aktual a pasamak ad-adda a linab-awanna dagiti ninamnamak. Ket ditoy Suriname, ti bilang dagiti makipaspaset iti ministerio ket immadu iti nasurok a mamin-19 nanipud idi 1955 nga isasangpetmi—manipud iti agarup 100 sa nagbalin itan a nasurok a 1,900!
Siguradok a makitaminto pay ti nadaydayag nga irarang-ay iti pannakaibanag dagiti panggep ni Jehova iti masakbayan no la ket ta agtalinaedkami a matalek iti Diosmi. Ket dayta ti panggepmi nga aramiden.
[Ladawan iti panid 13]
Idi 1955, idi immaykami ditoy Suriname
[Ladawan iti panid 15]
Panangusar kadagiti canoe iti ministeriomi
[Ladawan iti panid 15]
Dakam a dua ken baketko