Aspirin​—Agtomarak Aya nga Inaldaw?

Ti sumaganad ket agpayso a napasamak nga inestoria ti maysa a doktor. Ipakitana ti nakalkaldaang a parikut a masansan a mapasamak.

MADANDANAGAN ti intero a pamilia. Madanagan metten uray ti doktor. “No di agsardeng ti panagpadarana,” kinuna ti doktor, “nalabit iyalisonantayo iti dara.”

Sumagmamano a lawasen nga in-inut a maadasan ti lalaki babaen iti bagisna, ket naeksamen a limteg ti bitukana, wenno adda gastritis-na. “Siguradoka kadi nga awan ti tomtomarem?” insaludsod ti maup-upay a doktor.

“Awan. Daytoy laeng magatang iti botika a para iti arthritis-ko,” kinuna ti lalaki.

Kellaat a tinimud ti doktor. “Kitaek man.” Siaannad a sinukimatna ti ramen iti etiketa ket nasarakanna ti birbirokenna. Acetylsalicylic acid! Narisuten ti parikut. Idi insardeng ti pasiente ti agtomar ti addaan aspirin nga agas ken naikkan iti iron ken dadduma nga agas a para iti bitukana, simmardeng ti panagpadarana ken in-inuten a nagbalin a normal ti blood count-na (bilang ti selula ti dara iti naikeddeng a kaadu ti dara).

Agpadara Gapu iti Panagtomar iti Agas

Talaga a dakkel a parikut ti medisina itatta ti panagpadara a maigapu iti panagtomar ti agas. Nupay adu ti agas a mabalin a pakaigapuan dagita a parikut, kaaduanna ti maigapu kadagiti agas iti arthritis ken ut-ot. Mairaman kadagitoy dagiti agas nga NSAIDS, wenno agas a saan nga steroid a pangsumra iti panagebbal. Mabalin a naiduma ti naganda iti nadumaduma a pagilian.

Nalaokan ti aspirin ti adu nga agas a magatang nga awan ti reseta. Kadagiti kallabes a tawen, iti adu a pagilian, immadu ti tao nga agtomar iti aspirin iti kada aldaw. Apay?

Gagar a Mangusar iti Aspirin

Idi 1995, impadamag ti Harvard Health Letter a “mangispal iti biag ti kanayon a panagtomar iti aspirin.” Iti panangdakamatna iti sumagmamano a naannad a panagsukimat iti intero a lubong, a namin-adun a naulit nanipud idi, kastoy ti kinuna dagiti managsukimat: “Agtomar koma iti kagudua agingga iti maysa a tableta nga aspirin iti kada aldaw ti amin a naatake iti puso wenno naistrok, agsagsagaba iti angina, wenno naopera iti coronary artery bypass malaksid no alergikda iti aspirin.”a

Ipadamag ti dadduma a managsukimat a ti inaldaw a panagtomar ti aspirin ket makagunggona kadagiti lallaki ken babbai nga agtawen iti nasuroken a 50 nga agpegpeggad a maatake ti pusoda. Kasta met, adda dagiti panagadal a mangipamatmat a ti panagtomar iti aspirin iti kada aldaw, mabalin a maksayanna ti peggad nga agkanser ti bagis ket makatulong ti mabayag a panagtomar iti adu nga aspirin kadagiti diabetiko tapno bumaba ti asukar iti darada.

Kasano nga ipaay ti aspirin dagitoy a naibaga a pagimbagan? Nupay bassit laeng ti naammuan, ipamatmat dagiti ebidensia a di unay papaleten ti aspirin ti platelet. Iti kasta, saan a nalaka nga agbalay ti dara. Maipagarup a makatulong daytoy tapno saan nga agbara dagiti babassit nga urat nga agturong iti puso ken utek. Daytoy lapdanna ti pannakadadael dagiti napateg a paset ti bagi.

Gapu kadagitoy amin a maipagarup a pagimbagan ti aspirin, apay a saan nga agtomar ti amin? Maysa a rason ket adu pay laeng ti masapul nga ammuen. Saan pay a masinunuo ti kalkalainganna a tomaren. Mairekomendar ti maysa a tableta a mamindua iti maysa nga aldaw agingga iti maysa a bassit a tableta a para kadagiti ubbing a maminsan iti dua nga aldaw. Naiduma kadi ti kaadu ti tomaren dagiti babbai kadagiti lallaki? Saan a sigurado dagiti doktor. Nupay mabalin a makatulong ti aspirin a di marunaw iti bagis, mapagsusupiatan pay laeng ti pagimbagan ti aspirin nga addaan pangkontra iti acidity.

Dagiti Gapu iti Panagannad

Nupay pagaammo nga agtaud iti mula ti ramen ti aspirin​—alaen dagiti American Indian dagiti ramen ti aspirin iti ukis ti kayo a willow​—adu dagiti pagdaksanna. Malaksid a daytat’ pakaigapuan iti panagpadara ti dadduma a tattao, adu pay ti sabali a posible a komplikasion ti aspirin, a pakairamanan ti panagalergik ti adu a tattao a sensitibo iti aspirin. Nalawag ngarud a ti panagtomar iti aspirin iti kada aldaw ket saan nga agpaay iti amin.

Nupay kasta, ti tao a nakaro ti panagpeggadna a maatake iti puso wenno maistrok, mabalin a kayatna a damagen iti doktorna dagiti pagpeggadan ken pagimbagan ti panagtomar iti aspirin iti kada aldaw. Talaga a kayat ti pasiente a siguraduen no awan ti parikutna maipapan iti panagpadara, no mabalin nga agtomar iti aspirin, ken no awan ti sakitna iti bituka wenno bagis. Masapul a sukimaten ti doktor ti dadduma pay a parikut wenno reaksion iti agas sakbay a rugiam ti agtomar iti aspirin.

Kas naibaga itay, ti aspirin ken dagiti agas a kas iti aspirin ti nakaro a pakaigapuan iti panagpadara. Ket mabalin a di ipagpagarup ti panagpadara, saan a dagus a madlaw, ken in-inut a kumaro bayat nga aglabas ti tiempo. Masapul a masukimat met a naimbag ti dadduma nga agas, nangruna ti dadduma nga agas a kontra iti panagebbal. Siguraduem nga ibaga iti doktormo no agus-usarka ti aniaman kadagitoy. Kaaduanna nainsiriban nga isardeng ti agtomar sakbay nga agpaoperaka. Nalabit makatulong uray ti regular a panangsiput iti blood count.

No kayattayo ti masalakniban kadagiti parikut iti masanguanan, ipangagtayo ti proverbio ti Biblia a: “Ti manakem a tao madlawna ti dakes, ket aglemmeng; ngem ti nanengneng aglayon laeng ket agsagaba.” (Proverbio 22:3) Sapay koma ta maysatayo kadagiti manakem iti panagusar iti agas tapno masalakniban ti salun-attayo.

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 20, 21]

No Siasino Dagiti Mabalin a Mangamiris no Agtomarda iti Aspirin iti Kada Aldaw

● Tattao nga addaan iti coronary heart disease wenno immileten dagiti carotid artery-da (ti kangrunaan nga urat ti dara nga agturong iti tengnged).

● Tattao nga addaan iti thrombotic stroke (kita ti istrok a maigapu iti nagbara nga urat) wenno ti apagbiit laeng nga ischemic attack (apagkanito a kasla pannakaistrok).

● Lallaki nga agtawen iti nasuroken a 50 nga agpegpeggad a maatake gapu iti sakit ti puso ken addaan maysa wenno ad-adu pay a bisio wenno kasasaad a mamagpeggad a kas iti sumaganad: panagsigarilio, alta presion, diabetes, adu a kolesterol, bassit nga HDL a kolesterol, nakaro a kinalukmeg, panaginum iti adu nga arak, adda miembro ti pamiliana a naatake ti pusona wenno naistrok sakbay nga agtawen iti 55, ken ti kanayon a nakatugaw nga estilo ti panagbiag.

● Babbai nga agtawen iti nasuroken a 50 nga addaan iti dua wenno ad-adu pay a kasasaad a mamagpeggad kadakuada.

Nalabit kayatmo ti agpakonsulta iti doktormo sakbay nga agdesisionka maipapan iti daytoy a banag.

[Credit Line]

Gubuayan: Consumer Reports on Health