Ti Panangmatmat ti Biblia

Panangarkos iti Bagi​—Nasken ti Kinanainkalintegan

“TI KINAPASINDAYAG ti palab-og ti kinamanakem,” insurat ti maysa a Pranses a nobelista. Kinapudnona, adun a siglo a saan a naipakita ti kinamanakem iti adu a banag nga inaramid ti tattao iti bagida gapu iti kinapasindayag. Kas pagarigan, iti panagregget dagiti babbai idi maika-19 a siglo a maaddaan iti kabassitan a siket, nagisuotda iti nailet a girdle uray no marigatanda unay idin nga aganges. Impadamag ti dadduma a 13 a pulgada laeng ti kabassit ti siketda. Dadduma a babbai ti nagisuot iti nakail-ilet a girdle nga uray la nga aktual a naiduron dagiti paragpagda iti dalemda isu a nakatayanda.

Nupay makaparagsak ta napukawen dayta nga uso, agminar ita ti pinartuat ti kinapasindayag a kas iti makita idi unana. Mapaspasaran pay laeng dagiti lallaki ken babbai ti narigat, napeggad pay ketdi, a pamay-an tapno mabalbaliwan ti natural a langada. Kas pagarigan, kellaat nga addan kadagiti shopping mall ken kadagiti kabangibangda dagiti parlor nga agtato ken agtebbeng iti nadumaduma a paset ti bagi. Dagitoy ket dati a pagayuyangan dagiti saan a mapagwadan a tattao iti kagimongan. Kinapudnona, iti maysa a napalabas a tawen, ti panagpatato ti maikanem kadagiti kapigsaan a babassit a negosio idiay Estados Unidos.

Umad-adu nangnangruna kadagiti agtutubo dagiti nakarkaro a pamay-an ti panangarkos iti bagi. Lumatlatak ti panagpatebbeng iti ad-adu a paset ti bagi​—a pakairamanan dagiti mungaymungay, agong, dila, ken uray ti mabagbagi. Iti basbassit a grupo, saan unayen a makapagagar ti kasta a panagpatebbeng iti ad-adu a paset ti bagi. Padpadasenda dagiti nakarkaro payen nga aramid a kas iti panagpamarka, a kas iti maar-aramid kadagiti animal, panangsugat,a ken panangpapintas iti pammagi, a pakaisab-itan wenno pakaitudokan dagiti banag a mangpagarbo kadagiti abut ken pannakakanal a paset ti bagi.

Kadaanan nga Ugali

Saanen a baro ti panangarkos wenno panangbalbaliw iti bagi. Iti sumagmamano a paset ti Africa, adun a siglo a maar-aramid ti panangpataud iti piglat ken panangtato gapu iti ritual tapno malasin dagiti espesipiko a grupo ti pamilia wenno tribu. Makapainteres ta iti adu kadagitoy a pagilian, din makaay-ayo dagita nga ugali ken bumasbassiten ti bilang dagiti mangar-aramid iti kasta.

Napasamaken idi panawen ti Biblia ti panagpatato, panagtebbeng, ken panangsugat. Dagitoy ti masansan nga inar-aramid dagiti pagano a nasion gapu iti relihionda. Dayta ti makagapu nga imbaga ni Jehova iti ilina a dagiti Judio a dida tuladen dagidiay a pagano. (Levitico 19:28) Kas “naisangsangayan a kukua” ti Dios, nasalakniban ngarud dagiti Judio kadagiti dakes a narelihiosuan nga aramid.​—Deuteronomio 14:2.

Nakristianuan a Wayawaya

Awanen dagiti Kristiano iti sidong ti Linteg Mosaiko, nupay nangiwayat iti sumagmamano a prinsipio a nayallatiw iti kongregasion Kristiano. (Colosas 2:14) Maipakitada ngarud ti kinataoda iti dasig ti kinaumiso no maipapan iti kita dagiti arkos a kayatda nga isuot. (Galacia 5:1; 1 Timoteo 2:9, 10) Nupay kasta, adda limitasion daytoy a wayawaya.​—1 Pedro 2:16.

Nagsurat ni Pablo idiay 1 Corinto 6:12: “Isuamin a bambanag nainkalinteganda kaniak; ngem saan nga amin a bambanag makapasayaatda.” Naawatan ni Pablo a ti wayawayana kas maysa a Kristiano ket saan a nangted kenkuana iti pammalubos tapno aramidenna ti aniaman a kayatna a dinan ikabkabilangan ti sabsabali. Ti ayat iti sabsabali ti nangimpluensia iti kababalinna. (Galacia 5:13) Indagadagna nga itultuloyyo a “kitaen, saan a ti personal a panaginteres kadagiti laeng bukodyo a bambanag, no di ket kasta met ti personal a panaginteres kadagiti bambanag ti sabsabali.” (Filipos 2:4) Ti di managimbubukodan a panangmatmatna ti nagserbi kas nagsayaat nga ehemplo iti siasinoman a Kristiano nga agpangpanggep a mangikapet iti aniaman nga arkos iti bagina.

Dagiti Prinsipio ti Biblia nga Usigen

Maysa kadagiti bilin kadagiti Kristiano ket ikasaba ken isuroda ti naimbag a damag. (Mateo 28:19, 20; Filipos 2:15) Di ipalubos ti maysa a Kristiano nga adda aniaman, agraman ti langana, a mangisturbo iti panagimdeng ti dadduma iti dayta a mensahe.​—2 Corinto 4:2.

Nupay mabalin a nalatak iti dadduma a tattao dagiti kasta a panagarkos a kas iti panagtebbeng wenno panagpatato, nasken nga iyimtuod ti maysa a Kristiano iti bagina, ‘Ania ngata a reaksion ti patauden ti kasta nga arkos iti lugar a pagnanaedak? Matmatandakto ngata a katimpuyog ti sumagmamano a karkarna a grupo iti kagimongan? Uray no ipalubos ti konsiensiak dayta, anianto ti epekto ti panagpatebbeng wenno panagpatatok iti dadduma a miembro ti kongregasion? Matmatandanto ngata dayta kas ebidensia “ti espiritu ti lubong”? Pakaigapuanto ngata dayta iti panagduaduada iti ‘kinasimbeng ti panunotko’?’​—1 Corinto 2:12; 10:29-32; Tito 2:12.

Ti dadduma a kita ti panangbalbaliw iti bagi adda napeggad nga ibungada iti salun-at. Ti panagpatato babaen ti narugit a dagum ket nainaig iti pannakayakar ti hepatitis ken HIV. No dadduma, dagiti sakit iti kudil ket epekto dagiti nausar a tina. Mabalin nga adu a bulan ti mapalabas tapno umimbag ti natebbeng ken mabalin nga agsakit iti kaaduan dayta a panawen. Mabalin met a dagitoy ti pakaigapuan ti pannakasabidong ti dara, panagpadara, panagbalay ti dara, pannakadangran ti urat, ken dagiti nakaro nga impeksion. Kanayonanna, saan a nalaka a mabalbaliwan ti dadduma a pamay-an. Kas pagarigan, depende iti kadakkel ken kolorna, mabalin nga aglasat ti tato iti mamin-adu a nangina ken naut-ot a panagpaagas babaen ti laser tapno maikkat. Ti panagpatebbeng ket mabalin a mangibati iti manayon a piglat.

Personal a desision no ikeddeng man wenno saan ti maysa a tao nga akseptaren dagitoy a risgo. Ngem maamiris daydiay tao a kayatna a paragsaken ti Dios a ti panagbalin a Kristiano ramanenna ti panangipaay iti bagina iti Dios. Dagiti bagitayo ket sibibiag a sakripisio a pagserbi iti Dios. (Roma 12:1) Gapuna, di matmatan dagiti nataengan a Kristiano ti bagida kas eksklusibo a kukuada a mabalinda a dangran wenno dadaelen no kayatda. Dagidiay kualipikado a mangidaulo iti kongregasion ket nangnangruna a pagaammo a natimbeng ti panagug-ugalida, nasimbeng ti panunotda, ken nainkalintegan.​—1 Timoteo 3:2, 3.

Ti panangpatanor ken kanayon a panangusar iti nasanay iti Biblia a pannakabalin nga agrason ti makatulong kadagiti Kristiano a mangliklik iti panaglablabes, panagrag-o iti panangabuso nga ar-aramiden daytoy a lubong, a naan-anayen a “naisina manipud iti biag a kukua ti Dios.” (Efeso 4:18) Iti kasta, maipakitada ti kinanainkalinteganda iti amin a tattao.​—Filipos 4:5.

[Footnote]