Panangmatmat iti Lubong
Panagpungtot no Masubok ti Panagmaneho
“Nanipud idi 1994, kimmaro agingga iti 150 a porsiento dagiti berbal ken pisikal a panangraut kadagiti 500 nga ‘inspektor’ ditoy Francia a mangsubok iti panagmaneho,” kuna ti periodiko nga International Herald Tribune idiay Paris. Kurang nga 60 a porsiento ti makapasa kadagiti amin nga aplikante a masubok ti panagmanehoda iti 20 a minuto ket saan a makapasa ti dandani amin nga aplikante a saan pay a nakaileppas iti nangina a kurso iti panagmaneho. Ad-adda a dagiti inspektor ti pangipapasan dagiti saan a nakapasa iti pungtotda. Danogen ken pungotenda a guyoden dagitoy nga inspektor manipud iti kotse. Adda inspektor a kinamat pay ketdi ti maysa a lalaki nga iggemna ti maysa nga ineksion nga aglaon iti dara a kontaminado kano iti AIDS. Itay nabiit, adda 23 anyos a lalaki a saan a nakapasa iti pannubok a nangpaltog iti inspektor babaen ti paltog a napno iti bala a goma. Tapno maliklikan amin ti kasta a kinaranggas, isingasing dagiti inspektor nga imbes a sangonsango ti panangipakaammo, maipakaammo la koman babaen ti koreo dagiti resulta ti pannakasubok dagiti tsuper.
Dagiti Mapulkokan nga Estudiante
Ti panawen ti panageksamen iti pagturposan ti tawen ti panageskuela ti makagapu a mapulkokan ti adu nga ubbing idiay India, kuna ti periodiko nga Asian Age ti Mumbai. Di maanusan ti dadduma ti agapura nga agsagana sakbay unay ti eksaminasion tapno makaalada iti nangangato a grado, ket agdoble ti bilang dagiti estudiante nga agpakonsulta kadagiti sikiatrista kabayatan ti panawen ti panageksamen. Iparit ti dadduma a nagannak ti amin a kita ti panaglinglingay agsipud ta magagaranda a makakita a nangato ti maala dagiti annakda kadagiti eksamenasion. “Nakaro ti panangdagadag dagiti nagannak kadagiti annakda. Makisalisalda met iti dadduma pay nga estudiante,” kuna ti sikiatrista a ni V. K. Mundra. Kunana pay nga adu a nagannak ti “di makaamiris a no tulonganda ti ubing nga agrelaks, mabang-aran ti panunotna ken matulongan a lallalo a mangipasnek iti panagadalna.” Kuna ni Dr. Harish Shetty a ti panagpulkok gapu iti eksaminasion ti “in-inut a mangap-apektaren uray kadagiti estudiante iti umuna agingga iti maikapito a grado.”
Agpaili Dagiti Alingo
Naduktalan dagiti alingo, a gagangay a naatap nga agnanaed iti kabakiran, a saan laeng nga adu ti makan iti siudad no di ket pagkamanganda pay manipud kadagiti mangnganup, kuna ti Aleman a pagiwarnak a Die Woche. Naganak pay ketdin dagiti kabaian ng alingo idiay siudad ti Berlin. Saan laeng nga agpagnapagna dagiti mabisin nga alingo kadagiti kasla kabakiran a lugar wenno pangpubliko a parke. Dadaelenda met dagiti pribado a hardin, kanenda dagiti bagas ti sabsabong. Dagiti alingo nga agtimbang agingga iti 350 a kilo ti nakapabutngan ti adu nga umili. Iti sumagmamano a kasasaad, nagkamangda pay ketdi kadagiti kayo wenno babassit a siled a pagteleponuan. Dagiti alingo ti puon ti adun nga aksidente iti lugan. Idi agaw-awid ti adu nga umili manipud iti pagtrabahuan, nasabatda dagiti muldotan nga alingo a kellaat a nagpaili. Inyimtuod ti maysa a lalaki: “Kasano a makastrekak idinto ta adda 20 nga alingo a sitatakder iti nagbaetan ti kotsek ken ti makinsango a ridaw ti balayko?”
Panagasawa Dagiti Tin-edyer
Idiay India, 36 a porsiento kadagiti nagkasar nga agtutubo ti agtawen iti nagbaetan ti 13 ken 16, sigun iti nabiit pay a surbey ti National Family Health. Naammuan met iti panagadal nga addaanen iti anak wenno masikog ti 64 porsiento kadagiti babbalasitang nga agtawen iti nagbaetan ti 17 ken 19, sigun iti periodiko nga Asian Age idiay Mumbai. Mamindua a posible a matay dagiti agtutubo nga inna nga agtawen iti 15 agingga iti 19 kadagiti rason a nainaig iti panagsikog ngem kadagidiay agtawen iti 20 agingga iti 24, sigun iti damag. Kanayonanna, nagdoble ti kaadu dagiti naimpeksion a nayakar babaen ti panagdenna dagiti agtutubo nga agtawen iti 15 agingga iti 24 iti napalabas a sumagmamano a tawen. Sigun kadagiti eksperto, ti makagapu iti kumarkaro a parikut ket ti kinaawan pannakaammo ken ti makaiwawa nga impormasion manipud kadagiti kapatadanda ken iti media maipapan kadagiti seksual a banag.
Panangsukat iti Maysa a Sakit iti Sabali a Sakit
“Tallopulo a tawenen ti napalabas, tallo iti kada lima nga Egipcio ti nagsagaba iti bilharzia, maysa a makaidalit a sakit a nagtaud kadagiti parasito dagiti bisukol,” kuna ti The Economist. Bimmassit unay ti peggad gapu kadagiti kontra bilharzia a kampania a mangitandudo iti panangusar kadagiti kabaruan nga agas. Nupay kasta, nabataden a maysa kadagiti immuna a pamay-an a nausar iti kampania ti mabalin a “nakaalaan ti minilion a tattao iti hepatitis-C, maysa a makapapatay a virus a nalabit a mangsukat iti bilharzia kas ti kangrunaan idi a sakit idiay Egipto.” Ti makagapu ket dagiti dagum a nausar kadagiti ineksion kontra bilharzia “ti naulit-ulit a nausar, ken manmano a naesterilisado a naimbag. . . . Idi laeng 1988 a nailasin dagiti sientista ti iyakar ti dara a hepatitis-C virus (HCV),” kuna ti magasin. Ipakita itan dagiti surbey a ti Egipto ti “kaaduan kadagiti addaan iti hepatitis-C iti lubong.” Agarup 11 a milion nga Egipcio—agarup 1 iti kada 6—ti naipadamag nga addaan iti dayta a sakit, nga agbalinto a nakaro a sakit iti dalem iti 70 a porsiento kadagiti nakaptan ken talaga a makapapatay iti 5 a porsiento. Iti panangawagna iti daytoy a “ti kadakkelan pay laeng a panangyakar dagiti doktor ti sakit a gapu iti virus,” kuna pay ti artikulo: “Ti maysa a pangliwliwa ket, no awan ti adu a kampania, ad-adu koman a tattao ti natay gapu iti bilharzia.”
Umadu Dagiti Peste a Sepsep Gapu iti Polusion
Agparang a ti polusion iti danum ti maysa a nakaigapuan ti problema nga iyaadu dagiti agkagat nga insekto iti asideg ti Chili River, a lumasat iti Arequipa, maysa kadagiti kadakkelan a siudad idiay Peru. Dagiti umili sadiay naibusdan dagiti lokal a suplay a pagpatay kadagiti insekto tapno maparmek ti iyaadu iti babassit nga agkagat a sepsep. Ti peste, sigun iti El Comercio a periodiko ti Lima, ket mapapati a gapu iti kemikal a polusion iti Chili River. Nabatad a dagiti sabidong ti nangpapatay iti adu a tukak iti karayan, a “kanayon a natural a biolohikal a pangkontrol kadagitoy nga insekto iti adun a tawen,” kuna ti periodiko.
Naing-ingel nga Arak
Mamakpakdaar ti polisia ken dagiti grupo a mangipaamiris iti maaramidan ti arak idiay Britania a ti iyaadu ti alkohol iti arak ti mangbartek kadagiti pasaray uminum. Sangapulo a tawenen ti napalabas, gagangay a dagiti laeng espesial a de kalidad wenno nasam-it nga arak a maiserbi a kadua ti dulse ti addaan iti 13 wenno 14 a porsiento nga alkohol. Ngem ita, gagangay nga ad-adu payen ngem iti 14 a porsiento ti alkohol a linaon dagiti arak a mainum iti kada aldaw. Kaaduan kadagitoy nga arak ti aggapu kadagiti pagilian a kas iti Australia, South Africa, ken Chile. Gapu ta nabarbara ti klima sadiay, makapataudda iti naluluom, nasamsam-it nga ubas, a mangpataud iti naing-ingel nga arak. Iti panangipadamagna maipapan iti daytoy, adawen ti The Sunday Times idiay London ti katulongan a direktor ti Alcohol Concern a ni Mary-Ann McKibben: “Umad-adu ti alkohol a linaon ti arak, ket mariro dagiti aggatang, a saan a maseknan no ad-adu man ti linaonna nga alkohol.”
Nadalus Unay?
Sigun iti Institute of Environmental Medicine and Hospital Hygiene idiay Freiburg University, Alemania, mabalin nga awan serserbi wenno napeggad pay ketdi dagiti kontra bakteria a substansia a mainayon iti sumagmamano a produkto a mausar iti balay, kuna ti Aleman a periodiko a Westfälische Nachrichten. “Saan a nesesita dagitoy,” kuna ni Propesor Franz Daschner, panguluen ti institute. “Agpayso ketdi ti kasunganina, mabalin a madangran dagiti agusar.” Maysa kadagiti peggad ket makapa-allergic unay dagiti substansia ti dadduma kadagita a produkto. Rumbeng laeng a malabaan dagiti nabangsit a kawes, saan a mayuper kadagiti kemikal a kontra bakteria, kuna ti report. Inngudo ni Daschner: “Talaga nga umdasen ti gagangay a panagdalus wenno panaglaba babaen kadagiti di makadangran a produkto.”
Panangpilit a Tumulad
Idi sinaludsodan ti gobierno ti 500 a tin-edyer idiay England, naammuan a dagiti agtutubo ket “marigrigatan gapu iti nakaro a pannakapilitda a tumulad kadagiti natan-ok unay a tattao iti anunsio ken media,” kuna ti The Guardian ti London. Nupay gagangay a madaeran dagiti babbalasitang ti kasta a rigat babaen ti panagpudnoda kadagiti nadekket a gagayyemda, ad-adda a marigatan dagiti babbarito a mangyebkas ti rikriknada. Gapuna, adu ti mangyebkas iti pungtotda babaen ti agresibo wenno kriminal a kababalin. Gapu ta bassit ti panangipategda iti bagida ken malmaldaangda unay, mamitlo nga ad-adda a dagiti babbarito ti agpakamatay ngem kadagiti babbalasitang a kasadaranda. Iti kasumbangirna, mamimpat a daras nga ad-adda a gagaraen a dangran dagiti babbalasitang ti bagida wenno agsagabada kadagiti sakit iti pannangan a kas iti anorexia ken bulimia.
Dagiti Nabaybay-an a Managay-ayam iti Soccer
“Nasurok a 90 a porsiento kadagiti agtutubo a managay-ayam iti soccer a naawis idiay Africa tapno agay-ayam iti timpuyog dagiti Pranses ti nagtungpal kas ilegal a trabahador [nga awanan] iti aniaman a namnama nga agbalin a paset ti kagimongan dagiti Pranses,” kuna ti pagiwarnak a Marianne idiay Paris. Binabalaw ti maysa nga opisial ti gobierno ti Francia dagiti awanan prinsipio a para awis nga ahente nga agbiahe iti intero a lubong tapno agsapul kadagiti “nalaing nga agtutubo a managay-ayam iti soccer.” Rinibu nga ubbing a lallaki nga Africano, agraman ti agarup 300 nga ub-ubing ngem iti edad a 13, ti naallukoy iti arapaap a naballigi a karera iti isports. Ngem awan ti pirmaan ti kaaduan nga aniaman nga opisial a kontratada iti maysa nga asosasion dagiti atleta isu nga agtungpalto nga awan ti makukuartada. Kuna ti magasin: “Ad-adu pay dagiti nakalkaldaang ngem kadagiti naballigi a pakasaritaan a maisalaysay dagiti abogado.”