Siasino ti Mangtaraonto iti Lubong?
RUGIANTO pay ngata ti sangatauan a salakniban ti kinanadumaduma ti biag imbes a dadaelenna dayta? Sigun iti biologo a ni John Tuxill, dayta sapulenna ti “dakkel a panagbalbaliw ti pagannurotan.” Ngem kunana pay a “mabalin a di mapasamak” ti kasta a panagbalbaliw “no di naan-anay ti panagbalbaliw ti pannakaawat dagiti tattao iti pagimbagan ti kinanadumaduma ti mulmula, ti tarigagayda a mangbalbaliw kadagiti pamay-anda, ken ti kinatulokda a mangpadas kadagiti baro a pamay-an.”
Adu ti di mamati a mapasamak dayta a naan-anay a panagbalbaliw. Ket adut’ di umanamong iti konklusion ni Tuxill. Addada sientista a maseknan iti aglawlaw a mamati a di pay la maawatan a naimbag ti paset ti kinanadumaduma ti biag ken nalabit aglablabes ti ibagbaga ti dadduma a kakaduada. Kaskasdi a kasla napateg no ipangagtayo ti timek dagiti eksperto iti daytoy a tay-ak, bayat a pagsusupiatan dagiti sientista daytoy a banag. Kasla mariribukanda, saan laeng a gapu iti pannakapukaw ti kinanadumaduma ti biag no di pay ket gapu iti kinaagum ken dida pannakaawat iti ipaspasimudaag ti makitkitada nga epekto ti pannakapukaw dayta. Usigem dagitoy a komento ti nadumaduma a mannurat.
“Iti napalabas laeng a siglo, ginasut a milion a mannalon iti intero a planeta ti nangkontrol kadagiti bin-ida. . . . Iti kaaldawantayo, kaaduan kadagiti bin-i ti inyam-ammo, binalbaliwan, ken ipaayen dagiti sangalubongan a kompania nga addaan kalintegan nga agpaadu ken agipempen. . . . Babaen ti panangipamaysa ti industria ti biotech kadagiti apagbiit a panguartaan, ipangpangtana ti pannakadadael ti mismo a pagtitinnawidan a gene a mabalin nga iti masakbayan ket agbalin a nakapatpateg a proteksion maibusor iti baro a napaut a sakit wenno naandur a peste.”—Mannurat iti siensia a ni Jeremy Rifkin.
“Ti kangrunaan a masapul nga usigen a kapanunotan a maulit-ulit a mangngeg iti media ket ti sangalubongan a panagnegosio, awan lapped nga internasional a panaglako ken ti sangalubongan nga ekonomia. No ti media ket kontrolen ti kinabaknang ken ti pagimbagan dagiti dadakkel a korporasion, daytoy a panamati iti ekonomia ket kaasping ti narelihiosuan a doktrina a manmano a makarit.”—Geneticist David Suzuki.
Iti librona a Seeds of Change—The Living Treasure, impatuldo ti autor a ni Kenny Ausubel ti kinamanaginsisingpet dagiti nabaknang a pagilian no “pagsennaayan dagiti gobierno ken korporasion[da] ti dandanin pannakaungaw ti ‘pagtitinnawidan’ ti sangatauan a koleksion dagiti gene.” Kunana a pagpegpeggadenda met ti kinanadumaduma ti biag babaen ti panangitandudoda iti moderno a pamay-an ti panagtalon ken ti panagmula iti maymaysa a kita.
Nainkalintegan man wenno saan dagiti kakaruan a pagam-amkan dagiti maseknan iti aglawlaw, nalabit agduaduaka iti masakbayan daytoy a planeta. Kasano pay ngata ti panagpautna no nakaag-agum ti sangatauan? Gaput’ panagregget ti adu a tattao a makagun-od kadagiti sungbat, namnamaenda a risuten ti siensia ti parikut.
Maispalnatayo Aya ti Siensia ken Teknolohia?
Nabiit pay a naseknan ti Royal Society of Edinburgh iti nakaparpartak ken moderno unay nga idudur-as ti siensia ta mabalin a maisagmak dagiti sientista iti dida unay pannakaawat iti ipaspasimudaag dagitoy a panagdur-as. “Nagbassit ken kurang ti pannakaawat ti siensia iti nakaparsuaan,” insurat ni David Suzuki. “Dandani awan ammotayo maipapan iti pakabuklan dagiti kita ti biag ditoy Daga, ken nangnangruna pay no kasano nga agkakanaig ken agpannurayda iti maysa ken maysa.”
Kas inlawlawag ti magasin a Science, “ditay met ammo no sigurado wenno sapasap dagiti peligro wenno pagimbagan dagiti GEOs [Genetically Engineered Organisms]. . . . Limitado ti kabaelantayo a mangpadles kadagiti epekto ti adu a nayam-ammo a kita ti mula ken animal agraman dagiti GEOs iti ekolohia.”
Pudno a naimbag ken makadangran ti adu a ‘panagdur-astayo.’ Pagimbagan dagitoy, ngem iparangarangda met ti kinakurang ti kinasirib ti sangatauan, ken masansan, ti kinaagumda. (Jeremias 10:23) Kas pagarigan, nupay adut’ naapit ken napakan ti green revolution, dayta met ti nakaigapuan ti pannakapukaw ti kinanadumaduma ti biag. Gapu ta naitandudo ti pannakausar dagiti pestisidio ken dadduma a nangina a pamay-an ti panagtalon, idi agangay ginunggonaan ti green revolution “dagiti korporasion nga agpapaadu ti mula ken dagiti babaknang iti Napanglaw a Pagpagilian a nakadangranan met dagiti ordinario a tattao,” kuna ni Dra. Mae-Wan Ho. Agtultuloy daytoy a kasasaad bayat nga agsaksaknap ken pumigpigsa ti agrikultura a naibasar iti biotechnology ket dumtengto ti masakbayan a naan-anay nga agpannuray iti siensia ti kinatalged ti taraontayo.
Ngem ditay koma maupay kadagitoy a pakaseknan. Kinapudnona, ipakita laeng dagitoy ti napatpateg a punto. Tulongannatayo ti Biblia a makaawat a ditay unay mangnamnama kadagiti imperpekto a tattao a mangay-aywan iti daytoy a planeta ken kadagiti kinabaknangna. Ngamin, paset laeng ti kasasaad ti tao dagiti pannakapaay ken di umiso a pannakatarawidwid itatta. Isu nga ibalakad ti Salmo 146:3: ‘Dika ikabil ti panagtalekmo kadagiti natan-ok, wenno uray iti anak ti naindagaan a tao, a kenkuana awan pannakaisalakan.’ Ngem makapagtalektayo a naan-anay iti Dios. (Proverbio 3:5, 6) Agpadpada a tarigagayan ken adda pannakabalinna a tumulong kadatayo.—Isaias 40:25, 26.
Asidegen—ti Nagangganaygay, Nadurdur-as a Daga
Nalabit sakbay a tarimaanem ti nadadaelen a balay, ikkatem nga umuna dagiti basura. Umasping iti dayta, asidegen nga ikkaten ni Jehova a Dios ti amin a nadangkes ditoy daga, agraman dagidiay manggunggundaway laeng iti planetatayo kadagiti natural a kinabaknangna, ken uray iti padatayo a tattao, agpaay iti personal a pagimbaganda ken tapno bumaknang ti korporasionda. (Salmo 37:10, 11; Apocalipsis 11:18) Ngem ni Jehova italimengnanto a sibibiag ti amin nga agayat kenkuana ken mangikagumaan nga agaramid iti pagayatanna.—1 Juan 2:15-17.
Kalpasanna, ti daga ken ti nagadu a sibibiag a bambanag, agraman dagiti natulnog a tattao, ket aywananto ti maysa a gobierno nga impasdek ti Dios—ti Mesianiko a Pagarian. (Daniel 7:13, 14; Mateo 6:10) Ket anian ti kinawadwadto ti apit ti daga iti sidong dayta a nainsiriban a panangituray! Kuna ti Salmo 72:16: “Maaddanto ti naruay a bukbukel iti daga; iti tapaw dagiti bantay addanto ti panaglaplapusanan.” Wen, ti taraon saanton a puon iti supiat ken danag, no di ket, natalged ken naruayto daytan.
Isu a bayat nga agtultuloy ti agdama a sistema iti nakalkaldaang ken mapagduaduaan a kasasaadna, mangnamnama dagidiay agtalek ken Jehova iti nadayag a masakbayan ditoy mismo a daga. Daytoy ti linaon “ti naimbag a damag ti pagarian,” a siraragsak nga iranranud dagiti Saksi ni Jehova iti amin nga agtarigagay iti nasaysayaat ken nalinlinteg a lubong. (Mateo 24:14) Gapu iti daytoy sigurado a namnama—ken ti naamaan a panangaywan ti Dios iti ilina—‘makapagtaengtayo, uray itan, iti kinatalged ket saantayto a masinga manipud alinggaget ti didigra.’—Proverbio 1:33.
[Ladawan iti panid 10]
Iti sidong ti Pagarian ti Dios, natalged ken nawadwadto ti taraon
[Picture Credit Line iti panid 8]
FAO Photo/K. Dunn
[Picture Credit Line iti panid 9]
Tourism Authority of Thailand