DUNG-AW
Maysa a putar nga adda lirikona wenno nabuyogan iti musika, a mangyeb-ebkas iti napalaus a ladingit, kas iti leddaang gapu iti ipapatay ti maysa a gayyem wenno ay-ayaten; daniw ti panagladingit. Iti Baro a Lubong a Patarus, ti patarus a “dung-aw” gagangay a nagtaud iti Hebreo a sao a qi·nahʹ, a mangipasimudaag iti naleddaang a putar, daniw ti panagladingit, wenno unnoy.
Ti Hebreo a termino a shig·ga·yohnʹ iti paulo ti Salmo 7 naipatarus met a “dung-aw” ken mabalin a tumukoy iti emosional unay a kanta a napartak ti panagbaliwbaliw ti ritmona. (Rbi8 ftn) Ti maysa a pangadu a porma ti Hebreo a sao agparang iti Habakuk 3:1, a sadiay naipatarus a ‘dagiti dung-aw.’ Gapu iti kasasaadda, dagiti dung-aw nainaigda iti panagasug ken panagsangit (Eze 2:10), ket uray kaskasano naisurat ken nataginayon ti sumagmamano kadagita. Ipadamag ti 2 Cronicas 35:25 a nagdayyeng ni Jeremias gapu ken pimmusay nga Ari Josias ket ipatuldona nga adda idi maysa a koleksion dagiti dung-aw (Heb., qi·nohthʹ), ta sadiay naikuna: “Amin dagiti lallaki a kumakanta ken babbai a kumakanta nagsarsaritada maipapan ken Josias kadagiti dung-awda agingga ita nga aldaw; ket insaadda ida kas alagaden iti Israel, ket sadiay naisuratda kadagiti dung-aw.”
Dagiti dung-aw naisinggalutda iti panagleddaang, kas idi kinuna ni Jehova iti di matalek nga Israel: “Dagiti piestayo pagbalinekto a panagleddaang ket amin dagiti kantayo pagbalinek a dung-aw.” (Am 8:10) Gapuna, ti panagdung-aw ipamatmatna ti panangikanta iti maysa a daniw ti panagladingit, wenno naleddaang a putar, nalabit mangipasimudaag iti panangilaksid ni Jehova wenno mamagsupadi kadagiti immun-una a mainugot a kasasaad ken ti naliday a sasaaden idi agangay. (Jer 7:29; Eze 19:1-14) Ti dung-aw mabalin a maidayyeng, masansan a babaen kadagiti babbai.—Eze 27:32; Jer 9:20.
Ti sumagmamano a dung-aw ket mangisalsalaysay iti maysa a pakasaritaan, naputar kalpasan ti maysa a pasamak, kas iti ipapatay ti ipatpateg nga am-ammo. Ti maysa a pagarigan iti daytoy isu ti dung-aw a silaladingit nga indayyeng ni David gapu kada Saul ken Jonatan, isuda a napasag iti Bantay Gilboa bayat ti pannakigubatda kadagiti Filisteo. (2Sm 1:17-27; 1Sm 31:8) Nagdayyeng met ni Ari David gapu ken Abner kalpasan ti pannakaitabonna. (2Sm 3:31-34) Mabalin a naputar dagiti dung-aw mainaig iti ipapatay ti maysa a tao kas pangliwliwa kadagiti napanawan; nupay kasta, kadagiti matalek nga adipen ti Dios, saan a nairanta dagitoy a pangidayaw iti pimmusay.—Ec 9:5, 10.
Ti libro ti Un-unnoy ket dung-aw nga insurat ni Jeremias kalpasan ti pannakadadael ti Jerusalem iti im-ima dagiti taga Babilonia idi 607 K.K.P. Nupay iyebkasna ti ladingit gapu iti dayta a pannakalangalang, iyanninawna met ti pammati ken namnama ken Jehova; ket ti maikalima a kapitulo mangrugi buyogen ti panagkiddaw iti Dios a lagipenna ti ilina a nagbalin nga “ul-ulila laeng nga awanan ama.”—Un 3:22-27; 5:1-3; kitaenyo ti UN-UNNOY, LIBRO TI.
Naimpadtuan ti sumagmamano a dung-aw a nailanad iti Biblia ken sibabatad nga iladawanda ti um-umay a didigra, a no dadduma arigna a napasamaken. Adda dagiti naimpadtuan a dung-aw a naipigsa maibusor iti Tiro ken iti arina (Eze 26:17; 27:1, 2; 28:11-19), kasta met maibusor ken Faraon ken iti Egipto. (Eze 32:2-16) Ti pannakaipigsa ti maysa a dung-aw gapu iti Juda ken Jerusalem nadakamat mainaig iti pannakalangalangda.—Jer 9:9-11.