Malaría – það sem þú ættir að vita um hana
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin áætlar að rúmlega 198 milljónir manna hafi verið sýktar af malaríu árið 2013. Talið er að 584.000 manns hafi dáið af hennar völdum það ár. Næstum 4 af hverjum 5 þeirra voru börn undir fimm ára aldri. Sjúkdómurinn ógnar lífi og heilsu fólks í um það bil hundrað löndum og landsvæðum í heiminum. Um 3,2 milljarðar manna eru í hættu.
1 HVAÐ ER MALARÍA?
Malaría orsakast af sníkjudýrum. Einkennin eru meðal annars hitaköst, kuldahrollur, svitaköst, höfuðverkur, beinverkir, ógleði og uppköst. Einkennin ganga stundum í bylgjum og endurtaka sig á tveggja til þriggja sólarhringa fresti eftir því hvaða sníkjudýr er um að ræða og hve lengi manneskjan hefur verið sýkt.
2 HVERNIG SMITAST MALARÍA?
Sníkjudýrin, sem valda malaríu, eru frumdýr af ættinni Plasmodium og berast inn í blóðrás mannsins með biti moskítóflugunnar Anopheles.
Sníkjudýrin setjast fyrst að í lifrarfrumum og fjölga sér þar.
Sýktar lifrarfrumur springa að lokum og sníkjudýrin berast út í blóðrásina, sýkja rauð blóðkorn og halda áfram að fjölga sér.
Að síðustu springa sýktu rauðkornin og sníkjudýrin sýkja enn fleiri rauðkorn.
Þessi hringrás heldur áfram í rauðu blóðkornunum og sjúkdómseinkennin koma fram í hvert sinn sem rauðkornin springa.
3 HVERNIG ER HÆGT AÐ VERJA SIG?
Ef þú dvelur í landi þar sem malaría er landlæg:
Sofðu undir flugnaneti. Gerðu eftirfarandi:
Notaðu net með flugnaeitri.
Gættu þess að hvergi séu göt eða rifur á netinu.
Festu netið rækilega undir rúmdýnunni.
Úðaðu flugnaeitri í húsnæðinu þar sem þú dvelur.
Settu flugnanet í glugga og dyr ef þú hefur tök á, og notaðu loftkælingu og viftur sem geta dregið úr hættunni á að moskítóflugur setjist.
Vertu í ljósum fötum sem hylja líkamann vel.
Ef þú getur skaltu forðast kjarrivaxin svæði þar sem moskítóflugur safnast í sveimi og kyrrstætt vatn þar sem þær tímgast.
Leitaðu strax til læknis ef þú smitast.
Ef þú ætlar að heimsækja land þar sem malaría er landlæg:
Aflaðu þér nýjustu upplýsinga áður en þú leggur af stað. Það getur verið breytilegt eftir svæðum hvaða tegund malaríu er algengust og það ræður því hvaða lyf eru áhrifaríkust á hverjum stað. Það er líka ráðlegt að spyrja lækni að hverju þú þurfir helst að gæta miðað við heilsufarssögu þína.
Meðan á heimsókninni stendur skaltu fylgja leiðbeiningunum hér að ofan handa þeim sem dvelja í landi þar sem malaría er landlæg.
Leitaðu strax til læknis ef þú smitast. Hafðu hugfast að það geta liðið ein til fjórar vikur frá smiti þangað til sjúkdómseinkennin gera vart við sig.