Akpegbivẹ

Pita ukọ na o kere eme yena rọ tuduhọ Ileleikristi awọ re a thihakọ ebẹbẹ nọ Setan o ti ro te ai. Ikuigbe “enọ i thihakọ” no i wuhrẹ omai epanọ ma re ro kru ẹrọwọ mai, e tuduhọ omai awọ nọ ma rẹ sai fi kparobọ, jẹ kareghẹhọ omai nọ Jihova ọ te ghale omai nọ ma te kru ẹrọwọ mai. (Jem. 5:11) Kọ whọ be ruẹ uye ukpokpoma hayo ọwọsuọ ọgaga? Kọ whẹ yọ ọkpako ukoko hayo ọsẹro okogho nọ o wọhọ nọ ewha-iruo i bu abọ vrẹta? O tẹ rrọ ere, oriruo Pọl o sai fiobọhọ kẹ owhẹ. Pọl ọ ruẹ uye ọwọsuọ ọgaga, yọ ẹsikpobi ọ jẹ hae ruawa kpahe inievo na. (2 Kọr. 11:​23-29) Rekọ Pọl o kru ẹrọwọ riẹ, yọ oriruo riẹ ọ bọ amọfa ga. (2 Kọr. 1:6) Oriruo akothiho ra o sai fiobọhọ kẹ amọfa thihakọ re. w16.04 2:11, 14

Dede nọ ahwo jọ a rẹ gaviezọ kẹ omai hayo wọso omai, ahwo buobu a rẹ rọwo nọ iruo usiuwoma ota a rọ riẹ Isẹri Jihova. O sae tubẹ jọnọ whọ nyaku ahwo jọ no evaọ usiuwoma ota nọ a vuẹ owhẹ nọ dede nọ a rọwo iwuhrẹ mai hi, a kpaobọ kẹ omai fiki iruo nọ ma bi ru na. Wọhọ epanọ ma riẹ, Jesu ọ ta nọ a te ta usiuwoma Uvie na evaọ akpọ na soso. (Mat. 24:14) Utu egagọ sa-sa a re roro nọ a bi whowho emamọ usi na. Rekọ obọ ichọche, etẹlẹvisiọno, iredio hayo Itanẹte ọvo a rẹ jọ ru onana, ẹsejọ a vẹ vuẹ amọfa epanọ ae omarai a rọ riẹ kpahe Jesu. Efa e rẹ ta epanọ a bi ro fiobọhọ kẹ ahwo hayo epanọ a bi ru te evaọ ofẹ usiwo-imu gbe isukulu. Kọ iruẹru nana họ eware nọ Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ a ru? w16.05 2:1, 2

Egọmeti ahwo-akpọ a be wọso Uvie Ọghẹnẹ, onọ u muhọ esuo evaọ ukpe 1914. (Ol. 2:​2, 7-9) Ọghẹnẹ ọ kẹ egọmeti ahwo-akpọ uvẹ keme a sae dina lẹliẹ udhedhẹ jọ oria, je ru ahwo koko izi jọ. Onana u bi fiobọhọ kẹ omai ta usiuwoma kpahe Uvie Ọghẹnẹ. (Rom 13:​3, 4) Ọghẹnẹ ọ tubẹ vuẹ omai nọ ma hae lẹ roro ahwo nọ a rrọ ekwa ikpehru re ma sae gọe avọ udhedhẹ. (1 Tim. 2:​1, 2) A te bi kienyẹ omai, ma rẹ sae yare obufihọ mi enọ i wo ọkwa evaọ egọmeti. Pọl o ru oware utioye. Dede nọ Ebaibol ọ ta nọ Setan ọ be kpọ egọmeti ahwo-akpọ, ọ ta ha inọ Setan ọ be kpọ omomọvo otu nọ ọ rrọ ọkwa egọmeti. (Luk 4:​5, 6) Fikiere ajọ u no unu mai ze kẹ ohwo ọvo họ inọ Ẹdhọ ọ be kpọ ohwo jọ nọ ọ rrọ ọkwa egọmeti. Ebaibol na ọ ta nọ ma ta ẹme oyoma kpahe amọfa ha.​—Tait. 3:​1, 2. w16.04 4:5, 6

Whọ sai roro nọ, ‘Evaọ uyero nọ Ebaibol na ọ jọ fodẹ ugogo uzi ovuọvo ho, ẹvẹ ma sae rọ riẹ oreva Jihova?’ Evaọ uyero utioye ẹvẹ ma sae rọ riẹ oreva Jihova? Ẹkwoma olẹ gbe ekpakpọ ẹzi ọfuafo riẹ nọ ma re ru lele. Roro kpahe oghẹrẹ nọ Jesu o ro wo otoriẹ oware nọ Ọsẹ riẹ ọ gwọlọ nọ o ru. Evaọ etoke ivẹ jọ nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na, Jesu ọ kake lẹ se Jihova, kẹsena ọ tẹ rọ edhere igbunu rehọ emu ko ogbotu ahwo. (Mat. 14:​17-20; 15:​34-37) Rekọ evaọ okenọ ohọo u je kpei nọ Setan ọ dawo iẹe evaọ obọ udhude, ọ rọwo zihe itho ruọ ebrẹdi hi. (Mat. 4:​2-4) Fikinọ Jesu ọ riẹ kpahe oreva Ọsẹ riẹ ziezi, ọ riẹ nọ u fo ho re o zihe itho na ruọ ebrẹdi. Ẹhẹ, Jesu o vuhumu nọ o jọ oreva Ọghẹnẹ hẹ re ọ rehọ ogaga riẹ na ru iruo kẹ ewoma obọriẹ. Oware yena nọ o ru hu na, u dhesẹ nọ ọ rẹroso Jihova re ọ kpọe jẹ ko ẹe. w16.05 3:7, 8

Evaọ oke ọsosuọ, omọvo jọ hayo utu ahwo jọ a rọ fiki rai kere eria Ebaibol na jọ. Oye o rọ gwọlọ nọ taure ma te se Ẹme Ọghẹnẹ, o gwọlọ nọ ma rẹ lẹ se Jihova re o rovie udu mai, kẹ omai areghẹ nọ ma re ro vuhu oware nọ ọ gwọlọ nọ ma riẹ. (Ẹzra 7:10; Jem. 1:5) Who te bi se oria Ebaibol, dina daji re whọ nọ omara enọ wọhọ: ‘Eme onana u wuhrẹ omẹ kpahe Jihova? Ẹvẹ mẹ sai ro fi ovuẹ nana hiruo evaọ uzuazọ mẹ? Ẹvẹ mẹ sae rọ rehọ iẹe fiobọhọ kẹ amọfa?’ Ma te roro didi kpahe enọ itienana, ma ti wo erere ziezi no isase Ebaibol mai ze. Wọhọ oriruo, roro kpahe eware nọ Ikereakere na e ta nọ u re ru ohwo te kẹ ọkpako ukoko. (1 Tim. 3:​2-7) Nọ mai otujọ buobu ma rrọ ekpako ukoko ho na, ma sai roro nọ oria ikere nana o te nwani kiekpahe omai tere he. Dede na, u wo idhere sa-sa nọ ma sai ro wo erere no oria ikere yena ze. w16.05 5:7, 8

Okenọ ahwo Ju nọ a mu kpohọ igbo evaọ obọ Babilọn a te obei, a ruẹ nọ ẹwho na soso ọ vọ avọ emedhọ yọ ahwo ẹwho na a roma kẹ iruẹru izi imuomu. Dede na, ahwo Ju nọ a kru egagọ Ọghẹnẹ ga wọhọ Daniẹl avọ egbẹnyusu esa riẹ a kuvẹ re iruẹru Babilọn e daruọ ae oma ha. (Dan. 1:​6, 8, 12; 3:​16-18) Daniẹl avọ egbẹnyusu riẹ a gba riẹ mu nọ a rẹ rọ eva rai kpobi gọ Jihova, Ọmebẹ rai na. Yọ ere a gine ru! Daniẹl ọ rria Babilọn enwenọ etoke uzuazọ riẹ kpobi, ghele na, ukọ-odhiwu Ọghẹnẹ ọ ta nọ Daniẹl yọ “ohwo nọ a you gaga.” (Dan. 10:​11, 19) Evaọ oke Ebaibol, ọmebẹ ọ sae miẹhẹ ọviẹ fihọ oghẹrẹ kpobi re ọ sae ma oware nọ ọ gwọlọ. Nẹnẹ, idibo Ọghẹnẹ a vuhumu nọ Jihova họ Osu Ehrugbakpọ na, ọnọ o wo udu nọ ọ rẹ rọ ma ahwo gbe erẹwho. (Jeri. 18:6) Ọghẹnẹ o te je wo udu nọ ọ sae rọ ma omai omomọvo. Dede na, ọ kẹ omai uvẹ nọ ma rẹ rọ salọ onọ o were omai, yọ ọ gwọlọ nọ ma rọ udu obọmai romakpotọ kẹe. w16.06 2:1, 2

Setan ọ be rehọ ofẹ ekiọthuọ akpọ na ru omai roro nọ re ma sae wereva evaọ uzuazọ, o gwọlọ nọ ma re wo ekwakwa bu vi utho nọ ma ginẹ gwọlọ. Ọ riẹ epanọ ọ rẹ rehọ “isiuru ibiaro” mai ru omai gwọlọ wo eware nọ e tubẹ roja kẹ omai hi. (1 Jọn 2:​15-17; Emu. 3:6; Itẹ 27:20) Akpọ na o bi ku eware buobu nẹnẹ, te enọ i woma ziezi gbe enọ ohwo ọ ruẹ o ve bo nọ kinọ-eme, yọ ejọ rai i gine siuru gaga. Kọ whọ dẹ oware jọ no ẹdẹjọ, orọnikọ fikinọ whọ ginẹ gwọlọ iẹe he rekọ fikinọ o ruọ owhẹ aro evaọ oria nọ a be jọ whowho iei hayo uwou-eki nọ a rehọ e riẹ dhe? Kọ who vuhumu uwhremu na inọ, whọ gbẹ hae dẹe he, whọ hai ti yeri uzuazọ ra vrẹ ghele ababọ riẹ? Eware itieye na nọ e roja ha na e rẹ wha ebẹbẹ se omai je si omai kpemu evaọ uzuazọ. E rẹ sae rehọ iroro mai nọ ma gbẹ rọ tẹrovi egagọ Ọghẹnẹ hẹ, wọhọ Ebaibol na nọ ma re wuhrẹ ẹsikpobi, ewuhrẹ nọ ma rẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹ je kpohọ, gbe usiuwoma ota ikẹse kẹse. Kareghẹhọ nọ Jọn ukọ na ọ vẹvẹ omai unu nọ: “Akpọ na ọ be vrẹ yọ ere isiuru riẹ re.” w16.07 1:3, 4

Ahwo Ju, Griki, Rom, gbe erẹwho efa a jọ ukoko Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na. Ahwo nana a no oghẹrẹ egagọ efa ze, a wo iruemu ẹwho sa-sa, u te je wo eware sa-sa nọ e rẹ kẹ ai uye. Fikiere, o jọ bẹbẹ kẹ ejọ re a jẹ edhere egagọ ọkpokpọ na rehọ, hayo siobọno iruemu anwae rai. Pọl ukọ na ọ tẹ ruẹ nọ u fo re ọ kareghẹhọ ae nọ Ọghẹnẹ ọvo Ileleikristi a wo. Kọ ẹvẹ kpahe ukoko Ileleikristi na nẹnẹ? Aizaya ọruẹaro na ọ ta nọ, “edẹ e te tha” nọ ahwo a ti ro zurie kpohọ ugbehru egagọ Jihova. A te ta nọ: “[Jihova o ti] wuhrẹ omai edhere riẹ, re ma nya evaọ idhere riẹ.” (Aiz. 2:​2, 3) Eva e be were omai gaga inọ ma be ruẹ eruẹaruẹ nana nọ i bi rugba evaọ oke mai na. Onana u ru nọ ahwo uyẹ, erẹwho, gbe evẹrẹ sa-sa a rọ rrọ ikoko buobu bi jiri Jihova. w16.06 3:15, 16

Ma rẹ sae riẹ eware kpobi nọ Jihova o wo họ iroro kẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na ha, nọ a te kuomagbe Kristi muhọ esuo no evaọ obọ odhiwu. (Luk 22:​28-30; Fil. 3:​20, 21; 1 Jọn 3:2) Ae a se “Jerusalẹm Ọkpokpọ na,” ọmọtibobo Kristi. (Evia. 3:12; 17:14; 21:​2, 9, 10) A ti lele Jesu ru iruo “usiwo erẹwho na,” koyehọ a ti fiobọhọ kẹ ahwo evezi no otọ igbo uzioraha gbe uwhu, a ve ti je fiobọhọ kẹ ae te ẹgbagba. (Evia. 22:​1, 2, 17) Obọdẹ edhere jọ nọ Jihova o ti ro dhesẹ uwowou ulogbo riẹ evaọ akpọ ọkpokpọ na họ, ahwo nọ a whu no nọ ọ te kpare ze. (Job 14:​13-15; Jọn 5:​28, 29) Jihova ọ te kpare idibo oke anwae riẹ kpobi nọ i whu taure Jesu ọ tẹ te ziọ otọakpọ zihe ziọ uzuazọ. Ọ te jẹ kpare “igodẹ efa” na kpobi, enọ i kru ẹrọwọ rai te urere taure a te ti whu evaọ edẹ urere na. Aikpobi a vẹ te ruabọhọ egagọ Jihova bẹdẹ bẹdẹ.​—Jọn 10:16. w16.07 4:13-15

Re ma sae “jaja aro vi” evaọ egagọ Ọghẹnẹ, orọnikọ ma re wo emamọ iroro ọvo ho. Emedẹ jọ taure ewegrẹ Jesu a tẹ te gwọlọ iẹe kpobọ ọgbọ Gẹtsemane, Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ evona inọ a lẹ se Jihova. (Luk 21:36) Fikiere, re ma sae jaja aro vi evaọ egagọ Ọghẹnẹ, o gba omai họ nọ ma rẹ hae lẹ ẹsikpobi. (1 Pita 4:7) Jesu ọ ta nọ urere na o te tha “evaọ auwa nọ [ma] roro ho.” Fikiere, o gwọlọ nọ ma rẹ ruẹrẹ oma kpahe ẹsikpobi. Onana o rrọ oke nọ ma rẹ rọ gwọlọ yeri oghẹrẹ uzuazọ nọ Setan avọ akpọ riẹ a ta nọ o rẹ kẹ evawere he. Oyena yọ eviẹhọ gheghe. (Mat. 24:44) Jihova avọ Jesu a be rọ Ebaibol na vuẹ omai eghale nọ ma ti wo kẹle na evaọ obaro gbe epanọ ma sae rọ jaja aro vi. O gwọlọ nọ ma rẹ tẹrovi edikihẹ mai evaọ ukoko na, usu mai kugbe Jihova, jẹ rọ iruo Uvie na karo. O gwọlọ nọ ma rẹ riẹ oke nọ ma rrọ na gbe eware nọ e be via enẹna re ma sae thomavẹre ziezi kẹ eware nọ e be tha. (Evia. 22:20) Onana yọ ẹme uwhu gbe azọ! w16.07 2:15-17

Re orọo o sae jọ ziezi, o gwọlọ nọ imava-orọo na a rẹ hae kpairoro vrẹ ethobọ hayo sebaẹgba ohwohwo. A rẹ hai “thihakọ kẹ ohwohwo jẹ rọvrẹ ohwohwo no eva ze.” Ababọ avro, imava-orọo na a te hai ruthọ. Nọ o tẹ via ere, o gwọlọ nọ a re wuhrẹ no ethobọ nana ze, rọvrẹ ohwohwo, jẹ kuvẹ re uyoyou o wha “okugbe ọkpekpe” fihọ orọo rai. (Kọl. 3:14) U te no ere no, “Uyoyou u re wo odiri o tẹ jẹ rrọ wowou. . . . U re kere oware uyoma nọ a ru rie fihọ otọ họ.” (1 Kọr. 13:​4, 5) U fo nọ a re ku ẹbẹbẹ kpobi nọ ọ romavia họ ababọ okioraha. Ọzae-avọ-aye nọ a rrọ Ileleikristi a rẹ daoma ku ẹbẹbẹ nọ a wo họ taure oke u te ti kpo. (Ẹf. 4:​26, 27) O gwọlọ udu gbe omaurokpotọ re ohwo ọ sae ta nọ “eva e dha owhẹ hẹ, me ru owhẹ thọ,” rekọ onana o rẹ sai ku ebẹbẹ họ je ru nọ imava-orọo a re ro si kẹle ohwohwo ziezi. w16.08 2:6

Usiuwoma ota Uvie na họ iruo nọ e mae jọ Jesu oja. Dede na, ọ romatotọ wuhrẹ amọfa re a te kẹ esẹro gbe iwuhrẹ. (Mat. 10:​5-7) Dede nọ Filip ọ jọ iruo usiuwoma ota na oke kpobi, ọ rọ okejọ fiobọhọ kẹ emetẹ ene riẹ, onọ a rọ riẹ epanọ a re wuhrẹ amọfa ẹme Ọghẹnẹ ziezi. (Iruẹru 21:​8, 9) Ẹvẹ ewuhrẹ otiọye o wuzou te nẹnẹ? Ahwo nọ a be jẹ emamọ usi na rehọ evaọ akpọ-soso a bi dhe ebuebu. O gwọlọ nọ ahwo ọkpokpọ nọ a re te họ-ame he a riẹ inọ uwuhrẹ Ebaibol omobọ-ohwo u wuzou gaga. O tẹ jẹ gwọlọ nọ a re wuhrẹ ae epanọ a rẹ rọ ta usiuwoma kẹ amọfa je wuhrẹ amọfa uzẹme na. O gwọlọ nọ ma rẹ tuduhọ inievo-emezae nọ e rrọ ukoko mai awọ re a daoma te kẹ idibo iruiruo gbe ekpako ukoko. Ileleikristi nọ i kri ukoko na no je wo onaa ziezi, a rẹ sae rọ ‘emamọ uwuhrẹ’ nọ o rrọ Ebaibol na fiobọhọ kẹ ahwo ọkpokpọ re a sai wo ẹnyaharo evaọ egagọ Jihova. w16.08 4:1, 2

Inievo mai nọ ma re lele ru iruo jẹ tha-uke o rẹ wha okugbe ze. O rẹ lẹliẹ omai wo usu okpekpe kugbe ai je ru omai wo evaifihọ kpahe eghale Uvie Ọghẹnẹ. Nọ ma bi ru abọ amọfa ga na, ma bi fiobọhọ kẹ ai mudhe kẹ edawọ nọ e rẹ sai whrehe udu ohwo, je fiobọhọ kẹ ai wo emamọ eriwo kpahe obaro. (Aiz. 35:4) Ofariẹ, amọfa nọ ma re fiobọhọ kẹ enẹ, u re ru omai tẹrovi egagọ Ọghẹnẹ, je wo imuẹro egaga kpahe eyaa Ọghẹnẹ. Uzẹme, u re ru abọ mai ga re. Ma te roro kpahe oghẹrẹ nọ Jihova ọ rọ jọ etoke sa-sa thọ jẹ sẹro idibo riẹ evaọ oke anwae, o rẹ bọ ẹrọwọ mai gbe eva nọ ma fihọ iẹe ga nẹnẹ. Fikiere, whọ tẹ rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ, “whọ jọ abọ ọ lọhọ owhẹ hẹ”! (Zef. 3:16) Ukpoye, lẹ se Jihova, jẹ kuvẹ re obọ ulogbo riẹ o bọ owhẹ ga je su owhẹ ruọ eghale Uvie riẹ.​—Ol. 73:23, 24. w16.09 1:16-18

Nọ idibo Ọghẹnẹ a tẹ be jiroro ewu nọ a te wha, a rẹ kareghẹhọ ẹme oria ikere inẹnẹ na. Uzẹme o rrọ inọ ezi sa-sa u re kpomahọ oghẹrẹ ewu nọ ma rẹ wha. Yọ ere uyero sa-sa re. Dede na, eware nana i re nwene izi ikiẹrẹe Jihova ha (Mal. 3:6) Evaọ oke ẹroro, o rẹ sae jọ use-abọ re ma sẹ osẹ nọ o rrọ kpatiẹ, nọ u wo ọghọ, gbe onọ u dhesẹ orimuo. Fikiere, o rẹ were ibe Ileleikristi mai gaga nọ ma tẹ be hae wha iwu nọ e gbamu omai gahrọ họ, hayo nọ i whrowhro hrọ họ te epanọ i re ro kpe oma mai fihọ. (Job 31:1) U te no ere no, ma te kpohọ oria ame nọ ogbotu ọ rẹ jọ họ, u fo nọ iwu ame-ọya mai e rẹ jọ kpatiẹ. (Itẹ 11:​2, 20) Dede nọ ahwo obọ akpọ a rẹ wha iwu ame-ọya nọ i re kpe oma rai fihọ, o rrọ omai idibo Jihova oja re ma wha orro se Ọghẹnẹ mai nọ ọ rrọ ọrẹri na, ọnọ ma you gaga na. w16.09 3:11, 12

Jesu ọ jẹ hai si uke kpemu hu re ọ nọ ilele riẹ oware nọ a rọwo. Rọ aro kele Jesu. O rẹ mai woma re who zizie emọ ra re a ta eva kẹ owhẹ evaọ oke eriosehọ hayo okenọ wha bi ru oware ovo ho. Nọ uwuhrẹ jọ u gbe vẹ ọmọ ra ẹro ho, whọ whọku ei hayo muofu kẹe he. Rọ odiri fiobọhọ kẹe roro kpahe ẹme na. U re fiobọhọ nọ who te rri enọ ọmọ ra wọhọ odhesẹvia inọ ọ be daezọ yọ ọ gwọlọ riẹ. Nọ Jesu ọ jọ ikpe 12 ọvo dede, ọ nọ obọdẹ enọ. (Luk 2:46) Daoma riẹ emọ ra ziezi, te eware nọ a bi roro, epanọ eware e rrọ kẹ ae, gbe ọdawẹ rai. Who du nwani roro nọ a wo ẹrọwọ no ho fikinọ a be hai lele owhẹ kpohọ ewuhrẹ gbe usiuwoma ota ẹsikpobi. Wha te bi wobọ evaọ iruẹru okpẹdẹ rai wha hae ta ẹme kugbe kpahe iwuhrẹ Ọghẹnẹ re. Hae lẹ kugbe emọ ra jẹ lẹ kẹ ae. Hai muẹrohọ eware nọ e rẹ sae dawo ẹrọwọ rai, je fiobọhọ kẹ ae fi ai kparobọ. w16.09 5:3-5

Isẹri Jihova buobu nẹnẹ a bi wobọ ziezi evaọ erugba eruẹaruẹ nọ e ta nọ a re ti whowho usi uwoma na “kẹ orẹwho, orua, ẹrọunu gbe oghoghẹrẹ ahwo kpobi.” (Evia. 14:6) Kọ whọ rrọ usu ahwo nọ a bi wuhrẹ ẹvẹrẹ ọfa? Kọ o sae jọnọ whọ rrọ iruo imishọnare, kwa kpohọ orẹwho ofa nọ ẹgwọlọ ọ mae rrọ kẹ etausiuwoma Uvie na hayo kọ who mu oma họ ekugbe ukoko ẹvẹrẹ ọfa no evaọ ẹkwotọ ra? Rọkẹ omai idibo Ọghẹnẹ, o gwọlọ nọ ma re se usu nọ mai gbe ahwo uviuwou mai ma wo kugbe Ọghẹnẹ gboja gaga. O rẹ sae jọ bẹbẹ re ma ru uwuhrẹ omobọ-ohwo ziezi fiki ogbohrẹ iruo ikẹdẹ hayo eware efa nọ e rẹ rehọ oke mai ẹsejọ. Rekọ u wo ebẹbẹ efa nọ ahwo nọ a kpohọ orẹwho hayo ẹkwotọ ọfa a rẹ rẹriẹ ovao dhe. U te no ẹvẹrẹ ọkpokpọ nọ a re wuhrẹ no, o gwọlọ nọ ahwo nọ a kpohọ orẹwho ofa a rẹ rọ emu iwuhrẹ Ọghẹnẹ ko omarai ziezi noke toke.​—1 Kọr. 2:10. w16.10 2:1-3

Isẹri Jihova a gbẹ be wereva kpahe ẹruore rai ghelọ ukpokpoma ogaga nọ a be rẹriẹ ovao dhe. Wọhọ oriruo, inievo mai buobu, te emetẹ te emezae a rrọ uwou-odi evaọ obọ Eritrea, Singapore, gbe South Korea. Yọ ẹme nọ Jesu ọ ta inọ a tọlọ ọgbọdọ họ, u ru nọ ibuobu a rọ rrọ uwou-odi na. Idibo Jihova buobu nẹnẹ a re te rẹriẹ ovao dhe ukpokpoma ogaga ha. Edawọ nọ a be rẹriẹ ovao dhe i wo ohẹriẹ. Ejọ e be ruẹ uye uvuhu, efa e ruẹ uye no fiki ẹmo hayo okpẹtu nọ a r’obọ so ho. Yọ efa jọ e wọhọ Mosis gbe esẹ-ode oke anwae nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na, enọ e kpairoro vrẹ uzuazọ akpọriọ hayo okpodẹ. Inievo nana a be daoma whaha uzuazọ uyero nọ u dhesẹ uyoyou rọkẹ ekwakwa efe, hayo mẹ-ọvo-ọria. Eme o bi fiobọhọ kẹ ai ru onana? Uyoyou nọ a wo kẹ Jihova gbe ẹrọwọ ọgaga nọ a fihọ eyaa Ọghẹnẹ inọ o ti si okienyẹ kpobi notọ jẹ rọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ akpọ ọkpokpọ kẹ idibo riẹ nọ i wo ẹrọwọ.​—Ol. 37:5, 7, 9, 29. w16.10 3:15, 16

Okenọ ozọ u mu Jerimaya nọ udu u je whrehe ei, Jihova ọ tuduhọ ọruẹaro riẹ yena nọ o wo ẹrọwọ na awọ. (Jeri. 1:​6-10) Whọ dai roro kpahe epanọ o kẹ Daniẹl uduotahawọ te okenọ Ọghẹnẹ o vi ukọ-odhiwu nyae bọ ọruẹaro riẹ yena nọ ọ kpako no na ga. Ukọ-odhiwu na o se Daniẹl “ohwo nọ a you gaga.” (Dan. 10:​8, 11, 18, 19) Kọ whẹ omara whọ sae tuduhọ iwhowho-uvie, ekobaro, gbe inievo nọ e kpako no awọ, enọ oma o be lọhọ no? Evaọ okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, Ọghẹnẹ o roro ho inọ avọ Ọmọ oyoyou riẹ na a ru iruo kugbe ikpe buobu no, fikiere u du gwọlọ nọ ọ rẹ kẹe uduotahawọ họ. Ukpoye, isiava soso Jesu o yo urru Ọsẹ riẹ nọ u no obọ odhiwu ze ta nọ: “Ọnana họ Ọmọ mẹ, oyoyou mẹ na, ọnọ mẹ jẹrehọ.” (Mat. 3:17; 17:5) Ọghẹnẹ ọ tẹ rọ enẹ jiri Jesu jẹ kẹe imuẹro nọ ọ be riẹ ru. Jihova o te je vi ukọ-odhiwu nyae bọ Jesu ga evaọ okenọ ọ jọ ẹrova, aso urere riẹ taure o te ti whu.​—Luk 22:43. w16.11 1:7, 8

O lọhọ tere he re ma hae kpọ ofu mai nọ ma te roro nọ a ru omai oware jọ thọ nọ o be kẹ omai uye. O rẹ sae da gaga nọ ahwo a te ru omai oware uyoma jọ fiki oria nọ ma noze, oghẹrẹ ovioma mai, hayo fikinọ oma mai o rọ oghẹrẹ ofa jọ wo ohẹriẹ. Yọ o rẹ mae tubẹ da nọ ohwo nọ o ru omai oware uyoma na ọ tẹ rrọ ibe Oleleikristi mai! O rrọ oware areghẹ gaga re ma fi ohrẹ Ebaibol na hiruo, nọ o ta nọ ma kpọ ofu mai gbe inọ ma kaki mu ofu hu. (Itẹ 16:32) Avro ọ riẹ hẹ, o gwọlọ nọ mai kpobi ma rẹ daoma rri emeware jọ vo jẹ hae rọvrẹ ẹsikpobi. Jihova avọ Jesu a se ẹme erọvrẹ gboja gaga. (Mat. 6:​14, 15) Kọ who rri nọ o be hae jọ bẹbẹ kẹ owhẹ re whọ rọvrẹ amọfa hayo re whọ kpọ ofu ra? Ahwo nọ a rẹ rọwo kpọ ofu rai hi, ẹsibuobu eva e rẹ were ae he. Fikiere amọfa a rẹ gwọlọ go kẹle ae he. Ohwo nọ eva e rẹ were he ọ rẹ wha ẹbẹbẹ fihọ ukoko na.​—Izerẹ 19:​17, 18. w16.11 3:4-6

Re a sae riẹ uzẹme Ebaibol na, Charles Taze Russell avọ egbẹnya riẹ a tẹ jẹ romatotọ wuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ, yọ a mu onana họ evaọ oware wọhọ ukpe 1870. Evaọ oke ọsosuọ, utee Brọda Russell họ re ọ gwọlọ egagọ nọ i bi wuhrẹ uzẹme na. Ọ jẹ nabe romatotọ rọ iwuhrẹ egagọ sa-sa, makọ enọ e rrọ egagọ Ileleikristi hi wawo uwuhrẹ Ebaibol na. O te ti vuhumu nọ egagọ nana ọvuọvo o je wuhrẹ uzẹme Ebaibol na gbagba ha. Nọ u te oria jọ, o te lele utu ilorida ichọche okegbe riẹ ta ẹme, avọ iroro inọ ezae nana a te jẹ uzẹme nọ tei te egbẹnya riẹ a ruẹ vuhumu evaọ Ebaibol na rehọ, jẹ rehọ iẹe wuhrẹ evaọ ichọche rai. Rekọ iroro-ejẹ na e were ilorida ichọche na ha. O tẹ gwọlọ nọ Emọ-Uwuhrẹ na a re ru oware nọ u fo. A rẹ sai kuomagbe utu ahwo nọ a gwọlọ siobọno iwuhrẹ erue he he. w16.11 4:14

Ma te wo edẹro kẹ uwowou ulogbo Ọghẹnẹ, orọnikọ ma rẹ whaha izieraha ilogbo ọvo ho, wọhọ ẹnwae-obro, idi-eda thomawa, gbe efa nọ ahwo obọ Kọrint jọ a roma kẹ vẹre. (1 Kọr. 6:​9-11) Ma tẹ jẹ uwowou ulogbo Ọghẹnẹ rehọ, orọnikọ ma te whaha ọfariẹ-ogbe ọvo ho rekọ ma rẹ jẹ daoma whaha isiuru nọ ma rẹ rọ gwọlọ rri ighe ọfariẹ. Ma tẹ rehọ ekwakwa oma mai ru erigbo kẹ ẹrẹreokie, orọnikọ idi-eda thomawa ọvo ma te whaha ha. Ukpoye ma te whaha udi nọ ma rẹ da te epanọ o rẹ rọ gwọlọ mu omai. O rẹ sae gwọlọ omodawọ gaga mi omai re ma whaha iruemu itiena, rekọ ma rẹ sai fi kparobọ. Utee mai họ re ma whaha izieraha ilogbo gbe esese. Ma te sae nwani ru onana gbagba ha. Ghele na, jọ ma dao ẹgba mai kpobi, wọhọ epanọ Pọl o ru na. Ọ tuduhọ ibe Ileleikristi riẹ awọ nọ: “Wha kuvẹ hẹ re uzioraha u gbe su owhai wọhọ ovie evaọ ugboma rai nana nọ u re whu na, re wha ru lele isiuru ugboma rai.”​—Rom 6:12; 7:​18-20. w16.12 1:16, 19-21

Jesu ọ ta nọ Ọsẹ mai nọ ọ rrọ obọ odhiwu ọ te rọ ẹzi ọfuafo kẹ enọ e be yare iẹe. (Luk 11:10-13) Iruemu iwoma Ọghẹnẹ Erumeru na eye ẹzi ọfuafo na o re ru omai dhesẹ. (Kọl. 3:10) Nọ whọ be daoma wo ubi ẹzi ọfuafo na, usu ra kugbe amọfa u ti woma vi epanọ o jọ. Onana u ve ti ru nọ ebẹbẹ buobu nọ e hae te lẹliẹ owhẹ ruawa, e gbẹ te romavia ha. Uzẹme na họ, o gwọlọ omaurokpotọ re whọ sai fi omara họ “otọ Ọghẹnẹ nọ o wo ogaga na” je “gbolo awaọruọ [ra] kpobi kẹe.” (1 Pita 5:6, 7) Rekọ whọ tẹ sai wo omaurokpotọ jẹ riẹ ọnyaba ra, who ti wo uruemu nọ u re fiobọhọ kẹ owhẹ wo ọjẹrehọ Ọghẹnẹ gbe uketha riẹ. (Mae. 6:8) Who te vuhumu nọ who wo ọnyaba evaọ eware nọ whọ rẹ sae rehọ ẹgba gbe iroro obọra ru, u ti ru awaọruọ ra kpotọ, keme whọ te hae rẹroso Ọghẹnẹ. w16.12 3:7, 12

Noa ọ jọ “ọtausiuwoma ẹrẹreokie,” ọ ruabọhọ je whowho ovuẹ ọraha na kẹ ahwo oke riẹ. Avro ọ riẹ hẹ, oware yena nọ Noa o je ru na o bọ ẹrọwọ riẹ ga. U te no usiuwoma nọ ọ jẹ ta no, ọ rehọ ẹgba gbe onaa sa-sa nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ ku okọ nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹe nọ o ku. (Hib. 11:7) Wọhọ Noa, ma bi “wo iruo buobu nọ [ma] re ru evaọ iruo Olori na.” (1 Kọr. 15:58) Iruo itieye na e kẹre te ebabọ gbe aruẹrẹ eria egagọ mai, oma nọ ma rẹ fialọ via nyai fiobọhọ evaọ etoke ikokohọ, gbe evaọ obọ uwou ogha hayo ọfisi efafa. Maero na, ma be hai wobọ ẹsikpobi evaọ iruo usiuwoma ota na, yọ ma riẹ nọ iruo nana e be bọ ẹruore mai ga. Uzẹme na họ, ma tẹ be ta usiuwoma na u re fiobọhọ kẹ omai ruabọhọ ohrẹ uzuazọ na.​—1 Kọr. 9:24. w17.01 1:8, 9

Ọnyaba jọ nọ ufuoma iroro-ejẹ mai u wo họ, ovuhumuo nọ ma re wo inọ amọfa a wo uvẹ nọ a rẹ rọ jiroro kẹ omobọ rai. Fikieme? Nọ orọnọ mai kpobi ma wo ufuoma iroro-ejẹ na, ẹsikpobi Ileleikristi ivẹ a rẹ jẹ ọkpọ iroro evona ha. Makọ evaọ ofẹ uruemu hayo egagọ. Ma te vuhumu inọ Oleleikristi kpobi ọ te “wọ ọvuọ owha riẹ,” ma te hae rọ adhẹẹ kẹ udu nọ amọfa a rẹ rọ jiroro kẹ omobọ rai, makọ evaọ eme esese. (1 Kọr. 10:​32, 33) Jihova ọ kẹ omai okẹ iroro-ejẹ gbe uvi ufuoma. (2 Kọr. 3:17) Ma rri okẹ nana ghaghae keme o rẹ kẹ omai uvẹ jiroro nọ i re dhesẹ epanọ ma you Jihova te. Ajọ ma hai jiroro nọ e rẹ wha orro se Ọghẹnẹ, ma vẹ jẹ hae rọ adhẹẹ kẹ iroro-ejẹ amọfa, re ma rọ enẹ dhesẹ nọ ma wo edẹro kẹ okẹ oghaghae nana. w17.01 2:15, 17, 18

“Ẹzi udhedhẹ gbe ẹwolẹ” nọ ma re dhesẹ u re ru nọ ma rẹ rọ were amọfa, orọnikọ nọ ma tẹ be hai dhesẹ oma hayo yoma ha. (1 Pita 3:​3, 4; Jeri. 9:​23, 24) Ma tẹ be hae jọ udu mai wo iroro omoya, u re dhesẹ oma via uwhremu na evaọ uruemu mai. Wọhọ oriruo, ma rẹ sae ta oghẹrẹ eme nọ i re dhesẹ nọ ma be reawere obọdẹ uvẹ-iruo jọ, ma riẹ kpahe eware jọ evaọ ukoko na nọ amọfa a riẹ hẹ, hayo ma wo usu okpekpe kugbe inievo jọ nọ i wo obọdẹ uvẹ-iruo evaọ ukoko na. Hayo ma sae ta kpahe oware jọ nọ mai gbe amọfa ma ru evaọ edhere nọ a re ro jiri omai ọvo kẹ oware na. Jesu o fi emamọ oriruo hotọ. Eware buobu nọ ọ ta e jọ enọ ọ wariẹ no Ikereakere Hibru na ze hayo nọ ọ jọ fodẹ eware jọ noi ze. Ọ jẹ hae rọ omaurokpotọ ta ẹme riẹ oghẹrẹ utioye re ahwo nọ a jẹ gaviezọ kẹe a riẹ nọ obọ Jihova eme riẹ i no ze, orọnikọ eriariẹ hayo areghẹ obọriẹ hẹ. w17.01 4:12

O jọ bẹbẹ kẹ Adamu avọ Ivi re a wo otoriẹ uzi yena ha, yọ o jọ bẹbẹ kẹ ae re a koko iei gbe he. Ire buobu e jariẹ nọ a rẹ sae re ibi rai re he. Setan Ẹdhọ na ọ rọ araomuomu viẹ Ivi họ ghẹmeeyo kẹ Jihova, Ọsẹ obọ odhiwu riẹ. (Emu. 3:​1-5; Evia. 12:9) Setan ọ ta nọ Ọghẹnẹ o jie uzi kẹ Adamu avọ Ivi keleme inọ a du re ọjọ họ evaọ “ibi ire nọ e rọ ogba na” kpobi. O wọhọ ẹsenọ Setan ọ ta nọ: ‘Koyehọ wha rẹ sai ru oware nọ wha gwọlọ họ?’ Kẹsena o te gu ọrue ologbo jọ inọ: “Wha re ti whuẹ hẹ.” Ọ tẹ daoma viẹ Ivi họ inọ u du gwọlọ nọ ọ gaviezọ kẹ Ọghẹnẹ hẹ, ọ ta kẹe nọ: “Ọghẹnẹ ọ riẹ nọ, ẹdẹ nọ wha re riẹ, ibiaro rai i re ti rovie.” Setan ọ jẹ rọ ẹme riẹ na dhesẹ nọ Jihova ọ gwọlọ nọ Adamu avọ Ivi a re ubi-ure na ha, keme ọ gwọlọ nọ a riẹ oware ovo ho. Setan o te gu ọrue ọfa inọ: “Wha . . . te jọ wọhọ Ọghẹnẹ, nọ ọ rẹ riẹ uwoma gbe uyoma.” w17.02 1:8, 9

Aizaya ọ ruẹaro nọ ọnana ọ te jọ “osu gbe oletu.” (Aiz. 55:4) Yọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ wọ Daniẹl kere kpahe ẹtha “ọnọ a wholo na, ọmọzae-ovie na.” (Dan. 9:25) Uwhremu na, Jesu Kristi o dhesẹ omariẹ inọ ọye họ “Osu” idibo Ọghẹnẹ. (Mat. 23:10) Ilele Jesu a rọ unevaze lele iei, yọ a ta nọ ọye họ ọnọ Jihova ọ ginẹ salọ. (Jọn 6:​68, 69) Eme ọ kẹ rai imuẹro nana? Nọ Jesu ọ jẹ họ-ame, Jọn Ọhọahwoame na ọ ruẹ “odhiwu nọ o bi rovie, ọ tẹ ruẹ ẹzi Ọghẹnẹ nọ o bi bru rie tha wọhọ erueruẹ.” (Mak 1:​10-12) Evaọ etoke odibọgba otọakpọ Jesu nọ o kiọkọ, ẹzi Ọghẹnẹ o fiobọhọ kẹe ru iruo igbunu sa-sa jẹ ta ẹme evaọ oghẹrẹ nọ u dhesẹ nọ o wo udu no obọ Ọghẹnẹ ze. (Iruẹru 10:38) U te no ere no, ẹzi Ọghẹnẹ o fiobọhọ kẹ Jesu wo ubi ẹzi na, nọ o kẹre te uyoyou, oghọghọ, gbe ẹrọwọ ọgaga. (Jọn 15:9; Hib. 12:2) Osu ọfa ọ rrọ họ nọ ẹzi Ọghẹnẹ o fiobọhọ kẹ oghẹrẹ utiona. Jihova ọ ginẹ salọ Jesu. w17.02 3:15, 16

No umuo ẹdẹ Pẹntikọst 33 C.E. vrẹ ikọ na a ro mu iruẹru ukoko Ileleikristi na họ ẹkpọ. Evaọ ẹdẹ yena, “Pita avọ ikọ Ikpegbọvo edekọ na a tẹ kpama,” jẹ ta usiuwoma esiwo kẹ ogbotu ahwo Ju gbe ahwo erẹwho efa. (Iruẹru 2:​14, 15) Ibuobu ahwo nana a kurẹriẹ. Nọ oyena o vrẹ no, Ileleikristi ekpokpọ nana a tẹ “ruabọhọ jẹ roma kẹ iwuhrẹ ikọ na.” (Iruẹru 2:42) Ikọ na a jẹ rẹrote igho nọ a ro ru unevaze kẹ ukoko na. (Iruẹru 4:​34, 35) A jẹ rọ ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ idibo Ọghẹnẹ, a ta nọ: “Ma [te] roma kẹ olẹ gbe ewuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ.” (Iruẹru 6:4) Kẹsena a te vi Ileleikristi nọ i wo onaa ziezi re a nyae ta usiuwoma na evaọ ekwotọ ekpokpọ. (Iruẹru 8:​14, 15) Nọ oke o be nyaharo na, ekpako ukoko efa nọ a rọ ẹzi wholo a te kuomagbe ikọ na jẹ rẹrote iruẹru ikoko sa-sa. Inievo nana e jọ utu ẹruorote oke yena, yọ a jẹ hae rọ ekpọvio kẹ ikoko na sa-sa.​—Iruẹru 15:2. w17.02 4:4

Ẹzi akpọ nana nọ Setan o bi su na o bi kpomahọ ahwo buobu. Onana o soriẹ nọ a re ro ru wọhọ ẹsenọ a be gọ amọfa, viukpenọ a rẹ kẹ ae ọghọ nọ o fo. Ahwo a re rri oghẹrẹ ahwo jọ kpehru vrẹta, wọhọ isu egagọ, isu egọmeti, otu nọ ọ rẹ fa ebọro, otu nọ a rẹ ruẹ evaọ ifimu, gbe oghẹrẹ ahwo itieye efa, tube rri rai wọhọ ikọ-odhiwu dede. Fikiere te emaha te ekpako a rẹ gwọlọ rọ aro kele ahwo otiọye na, evaọ oghẹrẹ nọ a rẹ ta ẹme, osẹ rai, gbe uruemu rai. Ileleikristi uzẹme a rẹ whaha ọghọ nọ a rẹ rọ kẹ ahwo evaọ edhere otiọye nọ o fo ho. Jesu ọvo họ ohwo nọ u fo nọ ma rẹ rọ aro kele uruemu riẹ, keme ọ rrọ gbagba. (1 Pita 2:21) Eva e rẹ were Ọghẹnẹ hẹ nọ ma tẹ rọ ọghọ kẹ ahwo-akpọ vrẹta. O gwọlọ nọ ma rẹ kareghẹhọ ẹme nana inọ: “Ahwo kpobi a raha uzi no, a be sai dhesẹ oruaro Ọghẹnẹ via ha.” (Rom 3:23) Uzẹme riẹ họ, u fo re ma rọ ọghọ kẹ ohwo-akpọ vrẹta wọhọ ẹsenọ ma be gọe he. w17.03 1:6-8

O gwọlọ nọ mai omomọvo ma kiẹ udu mai riwi sọ ma be rehọ iẹe kpobi gọ Jihova. Nọ omara nọ: ‘Kọ mẹ gba riẹ mu nọ me re ru eva were Jihova, thọ egagọ uzẹme uke, jẹ thọ idibo riẹ no eyoma?’ Wọhọ oriruo, kọ ẹvẹ otẹrọnọ a si ohwo jọ nọ ọ kẹle owhẹ oma no ukoko fikinọ ọ rọwo kurẹriẹ hẹ? Kọ whọ te jowọ kpata kpata re whọ fa usu no ohwo ọyena? Eme udu ra o te wọ owhẹ ru? Wọhọ Asa, whọ rẹ sai dhesẹ nọ whọ be rọ udu kpobi gọ Ọghẹnẹ nọ whọ tẹ rẹroso iẹe kẹ obufihọ evaọ etoke ukpokpoma, makọ ejọ nọ o wọhọ nọ whọ sai fi kparobọ họ. A rẹ sai se owhẹ ẹkoko evaọ obọ isukulu fikinọ whẹ yọ Osẹri Jihova. Hayo ibe-iruiruo ra a sae poviẹ owhẹ fikinọ whọ be rehọ edẹ jọ kpohọ iwuhrẹ hayo ikokohọ, hayo fikinọ whọ be rọwo ru iruo vrẹ oke iruo na ha. Evaọ etoke utioye, lẹ se Jihova wọhọ epanọ Asa o ru na. (2 Irv. 14:11) Dikihẹ ga kẹ oware nọ whọ riẹ nọ u fo. Kareghẹhọ nọ Ọghẹnẹ o fiobọhọ kẹ Asa jẹ bọe ga, yọ ọ te bọ owhẹ ga re. w17.03 3:6-8

Ebaibol na ọ tuduhọ omai awọ nọ ma rọ okpakpa jiroro nọ i wuzou hu. Ma tẹ nabe romatotọ roro kpahe abọ owoma gbe abọ oyoma iroro nọ ma gwọlọ jẹ, ẹsejọhọ ma te jiroro nọ i ti woma ziezi. (1 Tẹs. 5:21) Re ọsẹ uviuwou ọ tẹ jiroro jọ, u fo nọ ọ romatotọ ru ekiakiẹ evaọ Ebaibol na gbe ebe ukoko na, jẹ nọ mi ahwo uviuwou riẹ kpahe oware nọ a roro. Kareghẹhọ nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Abraham nọ ọ gaviezọ kẹ aye riẹ. (Emu. 21:9-12) O gwọlọ nọ ekpako ukoko a rẹ rehọ oke ru ekiakiẹ re. Nọ a te bi roro te ziezi je wo omaurokpotọ, a ti roro nọ u ti si adhẹẹ no ae oma ha re a nwene iroro nọ a jẹ no vẹre fikinọ a wo evuẹ ekpokpọ. O gwọlọ nọ a nwene iroro nọ a jẹ no vẹre nọ o tẹ gwọlọ ere, yọ u fo nọ mai kpobi ma rọ aro kele ae. Onana o rẹ wha udhedhẹ gbe okugbe fihọ ukoko na.​—Iruẹru 6:1-4. w17.03 2:16