Asoi

Ọwhọkuo ọ rẹ sae da, rekọ oware jọ o riẹ nọ u yoma vi edada nọ i re no ọwhọkuo ze—oyehọ okpẹtu nọ o re noi ze nọ ma tẹ jẹ ọwhọkuo fiẹ. (Hib. 12:11) Joma ta kpahe Keni. Okenọ Keni o fi ẹgo oyoma heva kpahe Ebẹle oniọvo riẹ, Ọghẹnẹ ọ ta kẹe nọ: “Fikieme whọ jẹ rọ ofu emuo avọ ovao usihọ? Orọnikọ whọ riẹ ru-oyo, a gbe he mi akpẹwẹ ra? Nọ whọ gbẹ riẹ ru ha na, umuomu o kpahe ẹta be hẹrẹ owhẹ eva unu-ẹthẹ, o be gwọlọ owhẹ, rekọ dao re whọ va ae abọ.” (Emu. 4:6, 7) Keni ọ gaviezọ họ. U te ru nọ ọ rọ raha uzi. Uye nọ Keni ọ robọ si se omariẹ o rro kẹhẹ! (Emu. 4:11, 12) O hae jọnọ ọ jẹ ọwhọkuo Jihova rehọ, edada riẹ e hae ga te okpẹtu nọ o te rie na ha. Jihova ọ gwọlọ nọ ma ruẹ uye utioye vievie he! (Aiz. 48:17, 18) Fikiere, joma “yo uwuhrẹ na re [ma] wo areghẹ.”—Itẹ 8:33. w18.03 32 ¶18-20

Ẹvẹ Daniẹl ọ rọ riẹ kpahe Jihova? U muẹro nọ ọsẹgboni riẹ a wuhrẹ i rie ziezi, onọ u ru rie wo uyoyou kẹ Jihova gbe ikereakere na. Daniẹl o ru lele eware nana nọ o wuhrẹ na evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi. Nọ ọ make kpako no, ọ jẹ hae roma totọ se ikereakere na noke toke. Olẹ Daniẹl nọ a kere fihọ Daniẹl 9:3-19 u dhesẹ nọ ọ ginẹ riẹ Ọghẹnẹ ziezi, ọ tẹ jẹ riẹ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o je ro yerikugbe ahwo Izrẹl. Daoma rehọ oke jọ se je roro didi kpahe olẹ Daniẹl yena. O jọ bẹbẹ kẹ idibo Ọghẹnẹ nọ e jọ igbo Babilọn re a ru oreva Jihova. Wọhọ oriruo, Jihova ọ ta kẹ ahwo Ju na nọ: “Wha gwọlọ ewoma ẹwho nọ mẹ rehọ owhai kpohọ igbo na.” (Jeri. 29:7) Rekọ evaọ oke ovona, Jihova o rẹro nọ ọye ọvo a rẹ gọ. (Ọny. 34:14) Eme o fiobọhọ kẹ Daniẹl ru oware nọ u fo evaọ ẹme nana? Areghẹ nọ o no obọ Ọghẹnẹ ze o fiobọhọ kẹe wo otoriẹ ehri-izi nọ o ta kpahe omaurokpotọ kẹ isu egọmeti ziezi. Ikpe buobu nọ i lele i rie, Jesu o wuhrẹ ilele riẹ ehri-uzi ọvona.—Luk 20:25. w18.02 10 ¶11-12

Kọ who wo ebẹbẹ jọ nọ e be kẹ owhẹ uye obọnana, wọhọ ẹyao, ukpokpoma, hayo ẹbẹbẹ ugho? Kọ o be hae jọ bẹbẹ kẹ owhẹ ẹsejọ re who wo evawere evaọ egagọ Jihova? O tẹ rrọ ere, oriruo Noa, Daniẹl, gbe Job ọ te bọ owhẹ ga. Ahwo nana a gba ha, yọ a rẹriẹ ovao dhe ọkpọ ebẹbẹ nọ ma be rẹriẹ ovao dhe na. Ebẹbẹ nana jọ i tube ru nọ uzuazọ rai o rọ jọ ọza. Dede na a yọrọ ẹgbakiete rai, onọ u ru nọ a re fi emamọ oriruo hotọ kẹ omai evaọ ẹrọwọ gbe ẹmeoyo rai. (Izik. 14:12-14) Okenọ Izikiẹl ọ jọ Babilọn evaọ ukpe 612 B.C.E. (koyehọ, taure ekele oke mai na o te ti te), o ro kere eme oria ikere okpẹdẹ mai na. (Izik. 1:1; 8:1) Ukpe 607 B.C.E. nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ raha Jerusalẹm fiki aghẹmeeyo rai o be kẹle no. Umutho ahwo jọ ọvo a je ru oreva Ọghẹnẹ wọhọ Noa, Daniẹl, gbe Job, onọ u ru nọ a ro wo oka esiwo. (Izik. 9:1-5) Epọvo na re nẹnẹ, umutho ahwo nọ a bi kru ẹgbakiete rai evaọ aro Jihova wọhọ Noa, Daniẹl, gbe Job ọvo họ ahwo nọ a ti wo oka esiwo evaọ okenọ akpọ nana o ti kuhọ.—Evia. 7:9, 14. w18.02 3-4 ¶1-3

Otẹrọnọ whẹ yọ uzoge, nọ omara nọ: ‘Kọ me bi wobọ evaọ iruẹru ukoko na fikinọ ọsẹgboni mẹ a gwọlọ nọ me ru ere? Kọ me wo emamọ usu kugbe Jihova jẹ be daoma si kẹle iẹe vi epaọ anwẹdẹ?’ Uzẹme riẹ họ, orọnikọ izoge ọvo a re fi itee họ kẹ omarai hi, o gwọlọ nọ ekpako soso a re ru epọvo na re. Ma te ru ere, u ti fiobọhọ kẹ omai kpobi wo usu okpekpe kugbe Jihova. (Ọtausi. 12:13) Nọ ma tẹ riẹ oria nọ o jọ gwọlọ nọ ma ru inwene no, ma re ru oware nọ u fo re ma sai wo ẹnyaharo. U wuzou gaga re ma wo usu okpekpe kugbe Jihova. Onana yọ ẹme uwhu gbe azọ. (Rom 8:6-8) Dede na, re usu mai kugbe Jihova o jọ kpekpekpe, orọnikọ u dhesẹ nọ ma rẹ jọ gbagba ha. Ẹzi Ọghẹnẹ ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai wo ẹnyaharo nọ o gwọlọ. Ghele na, o gwọlọ omodawọ mi omai. Ginọ uzẹme nọ o rẹ sae were oma nọ ma te bi se Ebaibol na, rekọ ajo mai rri rie wọhọ obe gheghe nọ o rẹ kẹ omaweromẹ ọvo ho. Ma rẹ daoma jariẹ kiẹ gwọlọ eware aghae nọ i re fiobọhọ kẹ omai wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ. w18.02 25 ¶10-11

Orọnikọ ohwo ọ rẹ riẹ oware kpobi kpahe iwuhrẹ Ebaibol taure ọ tẹ te họ-ame he. Oleleikristi kpobi nọ ọ họ-ame no ọ rẹ ruabọhọ ewuhrẹ re ọ sai gbe wo eriariẹ ziezi. (Kọl. 1:9, 10) O tẹ rrọ ere, kọ ẹvẹ u fo nọ eriariẹ ohwo i re te tao? Oware nọ o via kẹ uviuwou jọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai. (Iruẹru 16:25-33) Evaọ oware wọhọ 50 C.E nọ Pọl o je kpohọ erẹ usiuwoma ota avivẹ riẹ, o weze kpohọ ẹwho Filipai. Kẹsena a tẹ jọ obei mu ei avọ Saelas nọ ọ jọ ogbẹnya riẹ fihọ uwou-odi ekueku. Evaọ udevie aso, otọ u te nyuhu je ru nọ ethẹ uwou-odi na kpobi i ro rovie fihọ. Ọnọ ọ jẹ rẹrote uwou-odi na ọ ruẹ oware no o via, ozọ u te mu ei gaga inọ ahwo nọ a mu fihọ uwou-odi na a te vabọ no. Ọ tẹ jẹ gwọlọ nọ o re kpe omariẹ no, kẹsena Pọl ọ tẹ kpare urru sei. Pọl avọ Saelas a tẹ ta usiuwoma kẹ ọzae nọ ọ jẹ rẹrote uwou-odi na avọ uviuwou riẹ soso. Eme oware nọ a wuhrẹ kpahe Jesu o wọ rai ru? A họ-ame ababọ oke oraha. w18.03 10 ¶7-8

Jihova yọ Ọghẹnẹ evawere, yọ idibo riẹ a rẹ wereva. Ofariẹ, wo ohẹriẹ no ahwo nọ a you omobọ rai ọvo, gbe otu nọ o re mi emio ọvo, o rẹ were idibo Jihova re a fiobọhọ kẹ amọfa. (Iruẹru 20:35; 2 Tim. 3:2) Ẹvẹ ma sae rọ riẹ sọ ma be rọ ẹmẹrera you omobọ mai vi Ọghẹnẹ? Roro kpahe uthubro nọ o rrọ Ahwo Filipai 2:3, 4 nọ o ta nọ: “Wha rehọ ẹwhọ hayo omorro ru oware ovo ho, rekọ avọ omaurokpotọ wha rri amọfa inọ a rro vi owhai, wha gwọlọ ewoma obọrai ọvo ho, rekọ ewoma amọfa re.” Ma rẹ sae nọ omamai nọ: ‘Kọ me bi fi uthubro yena hiruo evaọ uzuazọ mẹ? Kọ mẹ be hai fiobọhọ kẹ amọfa evaọ ukoko na gbe usiuwoma ota?’ Re ohwo ọ fialoma via fiobọhọ kẹ amọfa, o nwane lọhọ tere he. O gwọlọ omodawọ mi ohwo, o tẹ jẹ gwọlọ nọ o re siobọno eware jọ nọ e rrọ ghaghae kẹe. Rekọ a rẹ ruẹ oware nọ o rẹ kẹ evawere tei hi, re ma riẹ nọ ma bi ru oware nọ o rẹ were Osu ehrugbakpọ na! w18.01 23 ¶6-7

Ma rẹ sae nọ omamai nọ: ‘Kọ u gine mu omẹ ẹro nọ ukoko ovuọvo nọ Jihova o bi ro ru ẹjiroro riẹ gba mẹ rrọ na? Kọ mẹ be daoma kpobi re mẹ ruẹ nọ mẹ ta usiuwoma na je wuhrẹ ahwo kpahe Uvie Ọghẹnẹ? Kọ uruemu mẹ u bi dhesẹ nọ mẹ ginẹ rọwo nọ edẹ urere na ma rrọ na, gbe inọ esuo Setan o ti kuhọ kẹle? Kọ me gbe fievahọ Jihova avọ Jesu enẹna wọhọ epanọ me fievahọ ae evaọ okenọ mẹ roma mudhe kẹ Jihova obọ?’ (Mat. 24:14; 2 Tim. 3:1; Hib. 3:14) Ma tẹ be hai roro kpahe uyo enọ nana, u ti fiobọhọ kẹ omai riẹ oghẹrẹ ohwo nọ ma ginẹ rrọ. Se re who je roro didi kpahe izoẹme nọ e ta kpahe epanọ Ekareghẹhọ na o wuzou te. (Jọn 3:16; 17:3) Edhere ọvuọvo nọ ohwo o re ro wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ họ, nọ ọ tẹ “riẹ” Jihova je “fi ẹrọwọ họ” Ọmọvo riẹ, Jesu Kristi. Re whọ sae ruẹrẹ oma kpahe kẹ Ekareghẹhọ na, daoma salọ eware nọ who re ro ru uwuhrẹ omobọ ra nọ i re fiobọhọ kẹ owhẹ si kẹle Jihova avọ Jesu ziezi. w18.01 13 ¶5-6

Nọ who te bi se Ebaibol na gbe ebe ukoko na efa, hayo nọ who te kpohọ ewuhrẹ, who re yo ikuigbe ahwo sa-sa nọ Ọghẹnẹ o fiobọhọ kẹ kru ẹrọwọ rai no. Rekọ nọ whọ be kpako evaọ usu ra kugbe Jihova na, u fo nọ whọ rẹ hai muẹrohọ epanọ ọ be rọ sẹro ra. Ẹvẹ whọ rọ dawo no sọ Jihova o woma? U wo edhere jọ nọ Ileleikristi kpobi a rọ dawo jẹ ruẹ nọ Jihova ọ rrọ wowoma no. Ọghẹnẹ o zizie omai re ma si kẹle iẹe avọ Ọmọ riẹ, yọ ma jẹ uzizie na rehọ. Uzoge ọ rẹ sai roro nọ, ‘Ọsẹgboni mẹ Jihova o si, me te lele ai.’ Rekọ nọ whọ roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame, who dhesẹvia nọ who wo obọdẹ usu kugbe Jihova. Obọnana, Jihova ọ riẹ owhẹ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ohwo jọ o te you Ọghẹnẹ, ọ riẹ ọnana.” (1 Kọr. 8:3) Daoma rri uvẹ-ọghọ nọ whọ rọ rrọ ukoko Jihova ghaghae. w17.12 26 ¶12-13

Who te yo ẹme na “ọwhọkuo,” ẹsejọhọ who re roro kpahe uye nọ a rẹ kẹ ohwo, rekọ ọwhọkuo o vi oyena. Evaọ Ebaibol na, a fodẹ ọwhọkuo hayo uwuhrẹ kugbe emamọ eware efa wọhọ eriariẹ, areghẹ, uyoyou, gbe uzuazọ. (Itẹ 1:2-7; 4:11-13) O rrọ ere keme ọwhọkuo Ọghẹnẹ yọ odhesẹvia uyoyou nọ o wo kẹ omai gbe isiuru nọ ọ rọ gwọlọ nọ ma wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. (Hib. 12:6) Ginọ uzẹme inọ uye u re lele ọwhọkuo nọ o re no obọ Ọghẹnẹ ze ẹsejọ, rekọ orọnọ evega o re ro ru onana ha. Uzẹme riẹ họ, otofa ẹme na, “ọwhọkuo” u wobọ kugbe uwuhrẹ, wọhọ epanọ ọyewọ o re wuhrẹ ọmọ nọ o you. Mai inievo nọ e rrọ ukoko na yọ ahwo uviuwou Ọghẹnẹ. (1 Tim. 3:15) Fikiere ma rẹ kareghẹhọ ẹsikpobi inọ Jihova o wo udu nọ o re ro fi izi họ kẹ omai, jẹ rọ edhere oyoyou whọku omai nọ ma tẹ ghẹmeeyo. Yọ owojẹ mai u te su kpohọ oware uyoma, ọwhọkuo riẹ o rẹ kareghẹhọ omai epanọ u wuzou te re ma gaviezọ kẹ Ọsẹ obọ odhiwu mai.—Gal. 6:7. w18.03 23 ¶1; 24 ¶3

Kọ otẹrọnọ whẹ yọ uzoge yọ o rrọ owhẹ oma nọ ọsẹgboni ra a bi wo otoriẹ ra ha, hayo a bi si izi keke hrọ kẹ owhẹ? Onana o rẹ sai ru eva dha owhẹ je ru owhẹ roro sọ egagọ Jihova e ginẹ mai woma. Rekọ whọ tẹ siọ egagọ Jihova ba fiki evedha, whọ te ruẹ nọ ohwo ọvo evaọ akpọ na o you owhẹ te ọsẹgboni ra gbe inievo ukoko na ha. Dai roro iei, nọ ọsẹgboni ra a gbẹ be kpọ owhẹ họ vievie he nọ who te bi ru oware jọ thọ, kọ whọ te gbẹ nọ omara sọ a gine you owhẹ? (Hib. 12:8) Rekọ o sae jọnọ oghẹrẹ nọ ọsẹgboni ra a be rọ kpọ owhẹ họ oye o be hae lẹliẹ eva dha owhẹ na. Ukpenọ whọ rẹ kuvẹ re onana o kẹ owhẹ uye, daoma ruẹ nọ u wo ẹjiroro nọ a be hae rọ kpọ owhẹ họ evaọ edhere otiọye. Fikiere r’udu kpotọ, jẹ daoma whaha ofu nọ who re mu kpahe oghẹrẹ nọ a be rọ kpọ owhẹ họ. Hae jẹ ohrẹ rehọ ababọ ofu nọ who re mu kpahe oghẹrẹ nọ a rọ kẹ ohrẹ na, daoma ru lele ohrẹ na je wo erere noi ze, enẹ who re ro dhesẹ nọ whọ kpako ziezi evaọ iroro.—Itẹ 1:8. w17.11 29 ¶16-17

Ẹsejọhọ whọ ruẹ izoge jọ nọ e họ-ame no rekọ nọ e be hai wo avro kpahe izi Ọghẹnẹ jọ uwhremu na. Ejọ rai dede a tube no ukoko na no. Fikiere, whọ rẹ sae ruawa inọ ọmọ ra o ti kruga ziezi evaọ ukoko na oke ọsosuọ rekọ uwhremu na ẹsejọhọ ẹrọwọ riẹ o ve ti whrehe. Kọ ẹvẹ whọ sae rọ whaha oware utioye, je fiobọhọ kẹ ọmọ ra “rro te epanọ [o] re ro wo esiwo”? (1 Pita 2:2) Ẹme nọ Pọl ukọ na o kere se Timoti o kẹ uyo na, ọ ta nọ: “Ruabọhọ eware nọ who wuhrẹ nọ a fiobọhọ kẹ owhẹ vuhumu nọ whọ rọwo na, keme whọ riẹ obọ ahwo nọ who jo wuhrẹ ai gbe nọ, no oke ọmọfofa ze whọ rọ riẹ ikereakere efuafo na [Ikereakere Hibru], enọ e rẹ sai ru owhẹ wo areghẹ nọ o rẹ wha esiwo ze ẹkwoma ẹrọwọ nọ a re fihọ Kristi Jesu.” (2 Tim. 3:14, 15) Muẹrohọ nọ Pọl ọ ta nọ Timoti (1) ọ riẹ ikereakere efuafo na, (2) o wo ovuhumuo, gbe (3) areghẹ nọ o rẹ wha esiwo ze ẹkwoma ẹrọwọ nọ o fihọ Kristi Jesu. w17.12 18-19 ¶2-3

Uwuhrẹ erae ehẹle, igho nọ a re bru kẹ ahwo, gbe esuọ-ohrowo nọ a rẹ ta kpahe evaọ egagọ buobu u bi si egagọ no ahwo oma. Agbẹta nọ ahwo buobu a bi ro roro nọ a rẹ sae wereva ababọ egagọ na! Avro ọ riẹ hẹ, ohwo ọ rẹ sae wereva nọ ọ gbe rrọ egagọ erue he, rekọ ohwo o gbe wo emamọ usu kugbe Jihova nọ ọ rrọ “Ọghẹnẹ evawere na” ha, ọ rẹ sai wo uvi evawere he. (1 Tim. 1:11) Oware kpobi nọ Jihova o re ru o rrọ rokẹ erere ohwo kpobi. Idibo riẹ a rẹ wereva keme a tẹrovi epanọ a re ro fiobọhọ kẹ amọfa. (Iruẹru 20:35) Wọhọ oriruo, roro kpahe epanọ egagọ uzẹme i re ro fiobọhọ kẹ iviuwou wereva. Egagọ uzẹme i re wuhrẹ omai nọ ma rọ adhẹẹ kẹ erivẹ-orọo mai, rri eyaa orọo mai ghaghae, whaha ẹnwae-obro, yọrọ emọ mai ziezi, je dhesẹ uvi uyoyou kẹ amọfa. Fikiere, egagọ uzẹme i ru nọ ma rọ rrọ okugbe ọvo evaọ akpọ-soso, jẹ be wereva ghelọ oria nọ ma rrọ kẹhẹ.—w17.11 21 ¶6-7

Idibo Ọghẹnẹ buobu a ta ọkpọ ẹme yena nọ Pọl ukọ na ọ ta na no. Uzioraha nọ ma reuku riẹ o be hae kẹ omai kpobi na uye, yọ o rẹ da omai gaga nọ ma te ru oware jọ nọ o rẹ were Jihova ha. Ileleikristi jọ nọ e thuzi ulogbo a re roro nọ a rẹ gbẹ sai wo erọvrẹ Ọghẹnẹ hẹ. Dede na, Ikereakere na e tuduhọ omai awọ inọ ma te ru Jihova fihọ oria adhẹzọ mai, u du gwọlọ nọ udu u brukpe omai thesiwa ha. (Ol. 34:22) Nọ Pọl ọ ta nọ o fioka ha fiki sebaẹgba riẹ no, ọ ta avọ evawere nọ: “Uyere u te Ọghẹnẹ ẹkwoma Jesu Kristi Olori mai!” (Rom 7:25) Avro ọ riẹ hẹ, dede nọ udu o jẹ hai whrehe Pọl ẹsejọ fiki eware iyoma nọ o ru evaọ okenọ u kpemu, enọ o kurẹriẹ no na, o wo imuẹro nọ Ọghẹnẹ ọ te rọvrẹ riẹ fiki Jesu. Azẹ Jesu nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ta omai no igbo na, o re ru omai wo obruoziẹ-iroro ọfuafo gbe udhedhẹ iroro. (Hib. 9:13, 14) Jesu nọ ọ rrọ Ozerẹ Okpehru mai na “ọ rẹ sai je siwi enọ e be rọ ẹkwoma riẹ bru Ọghẹnẹ ze riẹriẹriẹ, keme ọ rrọ uzuazọ ẹsikpobi re ọ lẹ Ọghẹnẹ kẹ ae.”—Hib. 7:24, 25. w17.11 8 ¶1-2; 12 ¶15

Ẹvẹ ma sai ro ru lele eyaa omauromudhe mai? O gwọlọ nọ ma re kru ẹrọwọ mai evaọ otọ edawọ esese gbe ilogbo, rọ ere koko eyaa nọ ma ya kẹ Jihova inọ ma ti ru oreva riẹ “no ẹdẹ te ẹdẹ.” (Ol. 61:8) Wọhọ oriruo, nọ ohwo jọ evaọ oria iruo mai hayo obọ isukulu ọ tẹ be lẹliẹ omai, ma rẹ whaha iẹe. Ma re rri onana wọhọ uvẹ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma “fiẹrohọ idhere” Jihova. (Itẹ 23:26) Otẹrọnọ ahwo uviuwou mai a rrọ ukoko ho, kọ ma te lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ omai dhesẹ emamọ iruemu Oleleikristi, o tẹ make rọnọ ohwo ọvo o bi dhesẹ iruemu itieye he? Kọ ma be hai yere Jihova kẹdẹ kẹdẹ evaọ olẹ rọkẹ ọruẹrẹfihotọ nọ ọ rọ rehọ omai ziọ otọ esuo riẹ je bi dhesẹ uyoyou riẹ kẹ omai? Kọ ma be ruẹrẹ oke jọ fihọ nọ ma be hai ro se Ebaibol na? Kọ enana e gbẹ rrọ usu eware nọ ma ya eyaa nọ ma ti ru evaọ okenọ ma roma mudhe kẹ Jihova? Ma te bi ru eware nana kiyọ u dhesẹ nọ ma bi yoẹme. U re je dhesẹ nọ ma you Jihova, gbe inọ ma ginẹ rọ oma mudhe kẹe no. Egagọ Jihova yọ abọjọ uzuazọ mai, orọnikọ ẹme thakpinọ ma gọ họ. w17.10 23 ¶11-12

Ọgba ile-ikere jọ ọ ta nọ: “Eme e rẹ lẹliẹ ohwo roro kpahe oware. Ikporakporo i re duobọte ohwo. Rekọ ole ọ rẹ lẹliẹ oware nọ ohwo o bi roro kpahe duobọtei udu.” Nọ o rrọ ere na, eme u fo nọ o rẹ mai duobọte omai udu? Kọ ogbẹrọnọ eme ujiro gbe erọ uyoyou nọ ma wo kẹ Jihova, Ọsẹ obọ odhiwu mai na? Agbẹta nọ ile-esuọ e rọ rrọ abọjọ nọ o wuzou gaga evaọ egagọ uzẹme na, te ma be so kẹ omamai hayo kuomagbe ukoko na so. Ẹvẹ ile nọ a rẹ so do via evaọ obọ Ọgwa Uvie o be hae jọ owhẹ oma? Kọ o be hae lẹliẹ oma vuọ owhẹ? Evaọ ekwotọ jọ, u re kiehọ ezae oma ha re a so ile evaọ ogbotu. Onana o rẹ sai kpomahọ ukoko soso, maero nọ ekpako ukoko a gbẹ be so ho hayo nọ a tẹ be hai ru eware efa nọ ile-esuọ i te muhọ no evaọ Ọgwa Uvie. (Ol. 30:12) Ma te vuhumu nọ ile-esuọ yọ abọjọ nọ o wuzou gaga evaọ egagọ uzẹme, ma te gwọlọ kpama ruọ otafe hayo ru eware efa ha nọ a tẹ be so ile evaọ ewuhrẹ. w17.11 3 ¶1-3

Mai kpobi ma gwọlọ yeri uzuazọ udhedhẹ nọ ma rẹ jọ ruawa ha. Eva e were omai gaga inọ Jihova ọ rẹ kẹ omai “udhedhẹ” riẹ, onọ u re ru udu kie omai vi je ru nọ ma gbẹ rọ ruawa ga hrọ họ. (Fil. 4:6, 7) Yọ fikinọ ma roma mudhe kẹ Jihova no, u ru nọ ma be rọ “reawere udhedhẹ kugbe Ọghẹnẹ,” je wo emamọ usu kugbei. (Rom 5:1) Dede na, oke nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ kẹ omai uvi udhedhẹ u rri te he. Evaọ oke urere nana, ozighi ọ da oria kpobi fia yọ ahwo buobu a rẹ rọ orai kpodẹ hẹ. (2 Tim. 3:1-4) O gwọlọ nọ mai Ileleikristi ma re mugba kẹ ọwọsuọ Setan jẹ whaha iwuhrẹ erue nọ ọ be wha haro. (2 Kọr. 10:4, 5) Rekọ ẹsejọ, obọ ahwo uviuwou mai nọ a rrọ ukoko ho ọwọsuọ nọ ọ mae ga o re no ze. Ahwo uviuwou mai jọ a rẹ sai se omai ẹkoko fiki eware nọ ma rọwo, vuẹ omai nọ ma be wha ohẹriẹ fihọ uviuwou na, hayo vuẹ omai nọ ma gbe no ukoko na ha a te siọ omai. w17.10 12 ¶1-2

Inwene nọ e rẹ romavia evaọ ẹvẹrẹ nọ oke o be nyaharo na u bi kpomahọ evẹrẹ sa-sa nọ a fa Ebaibol na fihọ no re. Ẹsejọhọ Ebaibol nọ a fa fihọ ẹvẹrẹ jọ no vẹre nọ ahwo a je wo otoriẹ riẹ ziezi, o rẹ sai gbe duobọte ahwo udu tere he nọ inwene jọ e tẹ romavia no evaọ ẹvẹrẹ yena. Joma ta kpahe oriruo Ebaibol jọ nọ a fa fihọ Oyibo. A fa Ebaibol King James Version fihọ Oyibo evaọ ukpe 1611. Onana o jọ ọjọ evaọ usu Ebaibol Oyibo nọ a riẹ ziezi evaọ oke yena, yọ o tubẹ jọ obufihọ kẹ ẹvẹrẹ Oyibo re. O make jọ ere na, nọ oke o be nyaharo na eme buobu evaọ Ebaibol King James Version na i te ti kiekpo no. Epọvo na o via kẹ Ebaibol evẹrẹ efa nọ a fa evaọ oke yena re. Nọ o rrọ ere na, kọ eva e gbẹ be were omai inọ ma wo efafa New World Translation of the Holy Scriptures evaọ ẹvẹrẹ ọgbọna? A fa oma Ebaibol nana soso hayo abọjọ riẹ fihọ evẹrẹ nọ i bu vi udhuhrẹ gbikpe (150) no, onọ u ru rie te ahwo buobu obọ no wariẹ akpọ na soso họ. Eme riẹ nọ e rrọ vevẹ u ru nọ Ẹme Ọghẹnẹ o bi ro te ahwo buobu udu. w17.09 19 ¶5-6

U wo eware sa-sa nọ o jọ gwọlọ nọ izoge Ileleikristi a rẹ jiroro oware nọ a re ru. Re a sae jẹ emamọ iroro kpahe usu nọ a rẹ nya, eware ẹkeriotọ nọ a rẹ salọ, uruemu nọ u fo, gbe ame-ọhọ o gwọlọ nọ a re wo udu. O rrọ enẹ keme orọnikọ enana họ oreva Setan he, ọnọ ọ be poviẹ Ọghẹnẹ. Iroro jọ nọ i wuzou nọ uzoge kpobi ọ rẹ jẹ kẹ omariẹ họ, itee nọ ọ rẹ salọ evaọ uzuazọ. Evaọ ekwotọ jọ, a rẹ tuduhọ izoge awọ re a le utee isukulu ikpehru gbe iruo nọ a rẹ jọ hwa okposa. Evaọ eria efa, ẹgaga uyerakpọ o rẹ sae lẹliẹ izoge roro nọ u fo re a tẹrovi epanọ a sae rọ ko iviuwou rai. Jihova ọ te ghale izoge Ileleikristi nọ e gbaudu fi utee egagọ Ọghẹnẹ họ jẹ rọ iruo Uvie na karo. O ti fiobọhọ kẹ ai wo emu gbe ekwakwa eyerakpọ nọ a sae rọ rẹrote iviuwou rai. Timoti nọ ọ jọ uzoge evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ ọ tẹrovi itee nọ i wobọ kugbe egagọ Ọghẹnẹ, yọ whọ rẹ sai ru epọvo na re.—Fil. 2:19-22. w17.09 29-30 ¶10-12

Nọ Ileleikristi a tẹ be hae roma totọ se je roro didi kpahe Ebaibol na, o rẹ sai fiobọhọ kẹ ai wo oma-onyẹ. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Ikuigbe ahwo sa-sa e rrọ Ebaibol na nọ i dhesẹ oware nọ u re noi ze nọ ohwo o te ru oghẹrẹ oware. U wo ẹjiroro nọ Jihova ọ rọ ruẹ nọ a kere iku nana fihotọ. (Rom 15:4) Fikiere, o rrọ oware areghẹ gaga re ma hai se ai, je roro didi kpahe ae! Daoma riẹ oghẹrẹ nọ i ro kiekpahe owhẹ avọ uviuwou ra. Lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ owhẹ fi ẹme riẹ họ iruo. Whọ tẹ ruẹ nọ u wo oria jọ nọ o jọ gwọlọ nọ who wo oma-onyẹ, ru oware jọ kpahe iẹe. Lẹ kpahe iẹe, re whọ jẹ daoma ru inwene. (Jem. 1:5) Whọ tẹ be hai ru ekiakiẹ evaọ ebe ukoko na, whọ te ruẹ izoẹme nọ i ti fiobọhọ kẹ owhẹ gbe wo ẹnyaharo. w17.09 6 ¶15-16

A rehọ “uruemu okpokpọ na” dhesẹ uruemu nọ a “ma lele oreva Ọghẹnẹ.” (Ẹf. 4:24) Mai kpobi na ma rẹ sai wo uruemu utioye na. Fikieme ma rọ tere? Jihova ọ ma omai ahwo-akpọ tho uwoho riẹ; fikiere ma rẹ sai dhesẹ iruemu ezi riẹ. (Emu. 1:26, 27; Ẹf. 5:1) Nọ Pọl ukọ na ọ hrẹ omai nọ ma whẹ uruemu okpokpọ na họ oma no, ọ tẹ ta kpahe ọriẹwẹ nọ ma re dhesẹ hẹ inọ oyena yọ abọjọ uruemu okpokpọ na. O kere nọ: “Ohẹriẹ o rrọ udevie ohwo Griki avọ ohwo Ju hu, ọnọ ọ yawo avọ ọnọ ọ yawo ho, ọrara, ohwo Sitia, ọrigbo hayo ọmuyẹ.” Fikieme u ro fo nọ ohẹriẹ o rẹ jọ udevie mai hi evaọ ukoko na, ghelọ uyẹ gbe orẹwho nọ ma no ze, hayo epanọ ma viodẹ te kẹhẹ? Keme mai uvi Ileleikristi kpobi “ọvo.” (Kọl. 3:11; Gal. 3:28) Ohwo nọ ọ whẹ uruemu okpokpọ na họ oma ọ rẹ rọ ọghọ kẹ ibe Ileleikristi riẹ gbe amọfa, ghelọ oria nọ a noze, epanọ a fe te, hayo kpohọ isukulu te kẹhẹ.—Rom 2:11. w17.08 22 ¶1; 23 ¶3-4

Jihova ọ be vuẹ omai nọ ma ru oware jọ nọ o ruọ ọyomariẹ nọ o re ru hu hu. O fi obọdẹ oriruo hotọ kẹ omai evaọ ẹme nana. (2 Pita 3:9) Anwọ ikpe idu buobu Jihova ọ be rọ rehọ odiri hẹrẹ okenọ ẹme avro nọ ọ romavia evaọ ọgbọ Idẹn o ti ro kuhọ, nọ ahwo-akpọ gbe ikọ-odhiwu kpobi a te rọ riẹ ohwo nọ u gine fo nọ o re su ehrugbakpọ na. Jihova ọ “be hẹrẹ” oke nọ a ti ro si afuẹwẹ kpobi no odẹ riẹ. Onana o te wha eghale nọ a rẹ ruẹ obọ rai hi se ahwo kpobi nọ a be rọ ọwhọ “hẹrẹ iẹ.” (Aiz. 30:18) O ruọ Jesu nọ ọ rẹ hẹrẹ re. Dede nọ o kru ẹgbakiete riẹ evaọ otọ edawọ sa-sa nọ i te rie evaọ otọakpọ jẹ rọ aghare idhe riẹ se Ọghẹnẹ evaọ ukpe 33 C.E., ọ hẹrẹ te ukpe 1914 taure o te ti muhọ esuo. (Iruẹru 2:33-35; Hib. 10:12, 13) Ofariẹ, Esuo Odu-Ikpe Jesu na o ti re no taure a tẹ te raha ewegrẹ riẹ kpobi no riẹriẹriẹ. (1 Kọr. 15:25) Rekọ o rẹ sai mu omai ẹro nọ eghale nọ i ti no onana ze i te oware nọ a rẹ rọ fiki riẹ hẹrẹ. w17.08 7 ¶16-17

Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Susi ọ ta nọ: “Nọ ọmọzae mai o whu, o da omai gaga tube te oware wọhọ ẹgbukpe soso nọ o lele i rie.” Oniọvo mai ọfa jọ ọ ta nọ okenọ aye riẹ o whu idudhe, ọ jọ oma riẹ wo “edada nọ a rẹ sai gbiku riẹ hẹ.” U yoma gaga inọ amọfa buobu a bi wo oghẹrẹ edada itiena. O sae jọnọ ahwo buobu evaọ ukoko na nẹnẹ a rẹro ho inọ ohwo uviuwou rai jọ o ti whu taure Amagẹdọn o te ti fi. Te ohwo o whu ku owhẹ no hayo whọ riẹ omọfa jọ nọ ohwo o whu ku, whọ rẹ sae jọ udu ra roro nọ, ‘Ẹvẹ a sai ro fiobọhọ kẹ ohwo nọ ọ rrọ uweri thihakọ edada riẹ?’ Ẹsejọhọ who yo no ẹdẹjọ nọ ohwo jọ ọ ta nọ, oware o make da ohwo kẹhẹ, edada na i re kpotọ nọ oke o be nyaharo na. Dede na, kọ ginọ uzẹme nọ oke o tẹ ruemu ọvo edada ohwo i re ro kpotọ? Aye-uku jọ ọ ta nọ: “Ẹme nọ mẹ rẹ sae ta nọ ọ mae rrọ uzẹme họ, oware nọ ohwo ọ rọ oke riẹ ru nọ oke o be nyaharo na u re fiobọhọ nọ edada riẹ i re ro kpotọ.” Ẹhẹ, wọhọ oma nọ ohwo ọ nwa nọ o rẹ rọ ẹmẹrera kpo nọ a tẹ rẹrotei ziezi na, ere edada iroro e rẹ rọ ẹmẹrera kpotọ nọ a tẹ be hai ru oware nọ u fo kpahe iẹe. w17.07 12-13 ¶1-3

Omaa vẹ Jihova ọ gwọlọ nọ whọ ma? Ọ ma ahwo-akpọ evaọ oghẹrẹ nọ a re ro wo evawere nọ a tẹ riẹ ọyomariẹ jẹ be gọe. (Ol. 128:1; Mat. 5:3) Onana u wo ohẹriẹ gaga no erao keme oware nọ a rrọ uzuazọ kẹ kpobi họ re a re, da, je yẹ emọ. Rekọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ who roro kpahe eware nọ i wuzou vi enana re whọ sai wo evawere. Ọsẹ obọ odhiwu nọ ọ ma owhẹ na yọ “Ọghẹnẹ uyoyou,” ọ tẹ jẹ rrọ “Ọghẹnẹ evawere” nọ ọ ma ahwo-akpọ evaọ “uwoho riẹ.” (2 Kọr. 13:11; 1 Tim. 1:11; Emu. 1:27) Who ti wo evawere nọ whọ tẹ be hae rọ aro kele Ọghẹnẹ oyoyou mai na. Kọ who ru ọghọ no ẹdẹjọ jẹ ruẹ nọ oria ikere nana ginọ uzẹme, nọ o ta nọ: “Ẹkẹ evawere e mae rrọ vi emio”? (Iruẹru 20:35) Enẹ Ọghẹnẹ ọ ma ahwo-akpọ. Fikiere, Jihova ọ gwọlọ nọ whọ ma omaa nọ u re fiobọhọ kẹ owhẹ dhesẹ uyoyou kẹ Ọghẹnẹ gbe amọfa.—Mat. 22:36-39. w17.07 23 ¶3

Jihova o re bru ọghọ họ idibo riẹ oma je yerikugbe ae avọ adhẹẹ. Ọ rẹ rẹrote omai vi epanọ ma rẹ sae rẹrote omamai. Orọnikọ ukoko idibo riẹ ọvo Jihova o wo ọdawẹ kẹ hẹ. O wo ọdawẹ kẹ ae omomọvo ziezi re. Wọhọ oriruo, roro kpahe etoke ikpe egba esa nọ Jihova ọ jẹ rọ rehọ ibruoziẹ mu re a su je siwi orẹwho Izrẹl no obọ ewegrẹ rai. Evaọ etoke obẹbẹ yena, Jihova o muẹrohọ aye jọ nọ a re se Rut nọ ọ jọ ohwo Izrẹl he. O siobọno eware buobu je zihe ruọ odibo riẹ. Jihova ọ rọ ọzae gbe ọmọ ghale Rut. Yọ orọnọ ere ọvo ho, okenọ a tẹ kpare Rut no uwhu ze no, ọ te riẹ nọ uyẹ ọmọ riẹ na Mesaya na o no ze. Dai roro epanọ eva e te were iẹe te nọ ọ tẹ riẹ nọ a kere iku uzuazọ riẹ fihọ obe Ebaibol nọ a rọ odẹ riẹ se!—Rut 4:13; Mat. 1:5, 16. w17.06 28-29 ¶8-9

Oniọvo-ọmọzae jọ nọ a re se Peter nọ o mu iruo họ evaọ uwou ogha Britain ukpe 1970, yọ ikpe ikpegbizii ọ jọ oke yena. Ẹdẹjọ nọ a jọ usiuwoma ota nuwou ruọ uwou, a tẹ jọ uwou jọ ruẹ ọzae jọ avọ etuagba. Peter ọ tẹ nọ ọzae na sọ o te were iẹe re o wo otoriẹ Ebaibol na. Onọ na o dina gbe ọzae na unu, kẹsena ọzae na ọ tẹ vuẹ Peter nọ ọyomariẹ yọ owuhrẹ ahwo Ju. Ọzae na ọ tẹ nọ Peter onọ jọ rọ dawo iẹe, inọ, “Ẹhẹ mọzae mẹ, ẹvẹrẹ vẹ a kaki ro kere obe Daniẹl?” Peter ọ tẹ kẹe uyo nọ, “Ẹvẹrẹ Aramaik a ro kere abọ riẹ jọ.” Uwhremu na, Peter ọ ta nọ: “U gbe owuhrẹ na unu gaga inọ mẹ riẹ uyo na, rekọ mẹ oware na o mai gbe unu! Ẹvẹ mẹ sae rọ riẹ uyo na? Nọ me te obọ uwou, me te je rri emagazini Uwou-Eroro Na gbe Awake! nọ i kpozi kẹle, mẹ tẹ ruẹ uzoẹme jọ nọ a jọ ta nọ ẹvẹrẹ Aramaik a rọ kaki kere obe Daniẹl.” (Dan. 2:4, ẹme-obotọ, NW) Ẹhẹ, ẹzi ọfuafo na ọ rẹ sae kareghẹhọ omai eware nọ ma se no vẹre.—Luk 12:11, 12; 21:13-15. w17.06 13 ¶17

Nọ aye ọ tẹ vuẹ ọzae riẹ nọ o dihọ no, o rẹ sae wha awa-ọruọ ọfa ze. Dede nọ eva e rẹ were ọzae-avọ-aye nọ a tẹ riẹ nọ a bi ti yẹ ọmọ, a rẹ dina ruawa kpahe usiwo-imu nọ aye avọ ọmọ na a te gwọlọ evaọ etoke udihọ na hayo nọ o te yẹ no. A rẹ sai je roro kpahe ugho nọ a te raha oke yena gbe evaọ obaro. Inwene efa e rẹ jẹ romavia nọ a te yẹ ọmọ na no. Ọmọ na oni na ọ te mae tẹrovi jẹ raha oke rẹrote. Ezae buobu a re roro nọ aye rai ọ be daezọ rai hi keme ẹruorote ọmọ na ọ be rehọ oke aye na kpobi no. Evaọ abọdekọ riẹ, ọsẹ na o wo ewha-iruo ekpokpọ nọ ọ te rẹrote no. Ewha-iruo nana i re bu vi epaọ anwẹdẹ keme omọfa o kuomagbe uviuwou na no nọ o gwọlọ nọ a rẹ ko jẹ rẹrote. U wo oghẹrẹ uye ofa jọ nọ o rẹ sai te ezae-avọ-eyae jọ. O sae jọnọ a ginẹ gwọlọ ọmọ, rekọ a bi yẹ hẹ. Nọ aye na o gbe bi dihọ họ, o rẹ sae kẹe uye gaga. w17.06 4 ¶1; 5 ¶5-6

Uzẹme o rẹ were omai Ileleikristi, yọ ma se rie gboja gaga. Evaọ Ebaibol na ma rẹ jọ ruẹ uzẹme. Nọ Jesu ọ jẹ lẹ se Ọsẹ riẹ, ọ ta nọ: “Ẹme ra họ uzẹme.” (Jọn 17:17) Fikiere, re ma sai you uzẹme Ebaibol hayo re o sae were omai, o gwọlọ nọ ma re wo eriariẹ egbagba Ẹme Ọghẹnẹ tao. (Kọl. 1:10) Dede na, onana o vrẹ eriariẹ nọ ohwo o re wo fihọ uzou ọvo. Muẹrohọ oghẹrẹ nọ odibo Ọghẹnẹ nọ o kere Olezi avọ 119 na o ro fiobọhọ kẹ omai riẹ oware nọ u dhesẹ re a you uzẹme Ebaibol. (Ol. 119:97-100) Kọ ma be hae rọ oke jọ roro didi kpahe eria Ikereakere jọ evaọ okpẹdoke? Isiuru nọ ma wo kẹ uzẹme Ebaibol o te ga họ nọ ma tẹ be hai roro didi kpahe epanọ o rọ kẹ omai erere nọ ma ru lele ithubro Ebaibol. Ofariẹ, ma sae reawere emu iwuhrẹ Ọghẹnẹ sa-sa nọ ukoko Ọghẹnẹ o be ruẹrẹhọ kẹ omai. Wọhọ odẹme, ma rẹ sae kuvẹ re emu nana ọ gbẹ hae daji omai unu omojọ, onọ u re ru nọ ma rẹ rọ kareghẹhọ “eme-awere” uzẹme na jẹ rehọ ae fiobọhọ kẹ amọfa.—Ọtausi. 12:10. w17.05 19-20 ¶11-12

Ma gwọlọ fiobọhọ kẹ ahwo nọ uye o be bẹ, makọ enọ e rrọ Isẹri Jihova ha. (Luk 10:33-37) Edhere nọ ọ mai woma nọ ma re ro ru onana họ, usiuwoma na nọ ma rẹ ta kẹ ae. Ọkpako ukoko jọ nọ o fiobọhọ kẹ ahwo buobu nọ okpẹtu o le no ọ ta nọ: “U wuzou gaga re ma kake vuẹ ae vevẹ nọ mai yọ Isẹri Jihova, gbe inọ ugogo ẹjiroro nọ ma rọ nyaze họ re ma fiobọhọ kẹ ae riẹ jẹ gọ Ọghẹnẹ, orọnikọ re ma kẹ ae eware he. O gbẹ rrọ ere he, ejọ i ti mu usu kugbe omai fiki eware nọ a gwọlọ wo mi omai.” Uyoyou Oleleikristi nọ ma re dhesẹ kẹ “erara” o rẹ wha emamọ iyẹrẹ ze. (Ol. 146:9) Oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ ta nọ uviuwou riẹ o dhẹ no Eritrea fiki ukpokpoma. Yọ emọ ene riẹ a nya owotọ edẹ eree evaọ udhude, kẹsena a te ti te Sudan. Oniọvo-ọmọtẹ na ọ ta nọ: “Inievo nọ e jọ obei a ru rai wọhọ ahwo uviuwou obọrai. A kẹ rai emu gbe iwu, a te je fi ai họ uwou jẹ wọ ae kpohọ oria kpobi nọ a gwọlọ nya. Amono ọfa a rẹ sai dede ohwo nọ a gbẹ rrọ egagọ evona fihọ uwou oghẹrẹ utiona? Isẹri Jihova ọvo e rẹ sai ru oware utiona!”—Jọn 13:35. w17.05 7 ¶17, 19-20

“Kọ ohwo ọ sai jọ erere kẹ Ọghẹnẹ? . . . Kọ o rẹ jọ oware evawere kẹ Erumeru na, otẹrọnọ who kiẹrẹe, hayo kọ o rọ erere kẹ e, otẹrọnọ who ru idhere ra kare afuẹwẹ?” (Job 22:1-3) Kọ whọ sai roro kpahe iyo enọ itieye na no ẹdẹjọ? Ababọ avro, okenọ Elifaz ohwo Teman na ọ kake nọ Job enọ yena, Elifaz o je roro nọ ijo họ uyo enọ na. Bildad ohwo Shua nọ ọ jọ ogbẹnyusu Elifaz, ọ tubẹ ta dede nọ ohwo-akpọ ọ rẹ sai kiẹrẹe evaọ aro Ọghẹnẹ hẹ. (Job 25:4) Ezae nana nọ i weze bru Job ze na a jẹ rọ ẹme rai na dhesẹ nọ omodawọ mai re ma gọ Jihova o rẹ wha erere ọvuọvo se Ọghẹnẹ hẹ, inọ mai ahwo-akpọ ma wọhọ ehẹhẹ, ihori, hayo adha gheghe evaọ aro Ọghẹnẹ. (Job 4:19; 25:6) Jihova ọ whọku Elifaz, Bildad, gbe Zofa inọ a gu ọrue kpahe iẹe, rekọ o se Job “odibo mẹ” jẹ ta nọ eva riẹ e be were iẹe, ọ tẹ rọ ere dhesẹ oghẹrẹ nọ o rri ahwo-akpọ. (Job 42:7) Fikiere, ohwo-akpọ ọ sai wo “erere kẹ Ọghẹnẹ.” w17.04 28 ¶1-2

Ma rria akpọ nana kri te epanọ ma gbe bi ro muẹrohọ epanọ uye o be bẹ omai te he. Epọvo na re, ahwo nọ a be rria kẹle egareji a re gbe muẹrohọ sọ edo na ọ rrọ gaga ha, yọ ahwo nọ a be rria kẹle ezuzu a rẹ gbẹ riẹ sọ ore u bi gbo ho. Rekọ uzẹme riẹ họ, ma ti gine wo ududhomẹno nọ eware nana kpobi i te no otọ no! Kọ eme o ti nwene ẹta uye nọ o be bẹ omai nẹnẹ na? Roro kpahe eyaa nọ e rrọ oria ikere okpẹdẹ mai na. Kọ eme yena i gbe duobọte owhẹ udu? Oware nọ Jihova ọ gwọlọ nọ whọ reawere riẹ oye. Fikiere, dao ẹgba ra kpobi re whọ sae talamu Jihova gbe ukoko riẹ evaọ edẹ urere nana nọ e rrọ bẹbẹ na. Rri ẹruore ra na ghaghae, hai roro kpahe iẹe ẹsikpobi, daoma jọ iroro ra ruẹ omara evaọ akpọ ọkpokpọ na, jẹ vuẹ amọfa kpahe iẹe. (1 Tim. 4:15, 16; 1 Pita 3:15) Who te ru ere, jọ u mu owhẹ ẹro nọ whọ te zọ evaọ okenọ a te raha akpọ omuomu nana, whọ vẹ te rria bẹdẹ bẹdẹ avọ evawere! w17.04 13 ¶16-17

Dede nọ ma rẹ rọwo nọ ere o ginẹ rrọ, o rẹ thọrọ omai ẹro ẹsejọ nọ oniọvo jọ o te ru omai thọ. Nọ o tẹ via ere, kọ ma ti rri ẹdhoguo-okiẹrẹe epanọ Jihova o rri rie? Wọhọ oriruo, eme who ti ru nọ ọkpako ukoko jọ ọ tẹ ta ẹme nọ o dhesẹ nọ ọkpako na ọ be hẹriẹ oma no ahwo jọ? Nọ ọkpako ukoko ọ tẹ ta ẹme jọ nọ ọ kẹ owhẹ uye, kọ whọ te kuvẹ re onana u ru owhẹ zoruẹ? Ukpenọ whọ rẹ nwani ku ei họ nọ oniọvo yena o gbe fo ọkpako ho, kọ who ti thihakọ hẹrẹ Jesu nọ o wuzou ukoko na? Kọ whọ te daoma tẹrovi ikpe buobu nọ oniọvo na ọ rọ gọ Jihova no viukpọ oware nọ o ruthọ na? Kọ otẹrọnọ oniọvo jọ nọ o ru owhẹ thọ ọ gbẹ rrọ ọkpako ukoko yọ a tubẹ kẹe ewha-iruo efa, kọ eva e te were owhẹ kẹe? Whọ tẹ rọvrẹ no eva ze, u ti dhesẹ nọ who rri ẹdhoguo-okiẹrẹe epanọ Jihova o rri rie.—Mat. 6:14, 15. w17.04 27 ¶18