Akpegbivẹ

Evaọ oke ahwo nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na, ahwo a jẹ hai ziezi amọfa kpohọ uwou kẹ emuọriọ. (Emu. 18:1-8; Ibr. 13:15; Luk 24:28-30) Who te ziezi ohwo re wha gbẹ re emu kugbe evaọ oke yena, o wọhọ ẹsenọ whọ be ta nọ wha jọ egbẹnyusu jẹ rria kugbe ohwohwo dhedhẹ. Ono ma rẹ kaki roro kpahe nọ ma tẹ gwọlọ zizie ohwo? Ahwo nọ ma re gbe ru eware kugbe ẹsikpobi, koyehọ inievo nọ ma gbẹ rrọ ukoko. Nọ ẹbẹbẹ ọ tẹ romavia, kọ ma gbẹ te gwọlọ obufihọ mi ohwohwo? Mai kpobi na ma gwọlọ egbẹnyusu nọ e rẹ dhẹ siọ ohwo ba ha, yọ ma gwọlọ yerikugbe ai kpobi dhedhẹ. Esẹro okogho gbe inievo nọ i kpohọ isukulu ukoko a rẹ sae gwọlọ oria nọ a rẹ rria, wọhọ epanọ o rẹ jọ kẹ inievo nọ e rẹ bọ Egwa Uvie na. Inievo nọ owhe, ofou-owhre, hayo eware itieye efa e raha iwou rai a rẹ gwọlọ oria nọ a rẹ rria bẹsenọ utu ogbodhẹ u re fiobọhọ ruẹrẹ iwou rai. Ma du roro nọ ahwo nọ a wo emamọ iwou ọvo a rẹ sai fiobọhọ evaọ oke utiona ha, o sae jọnọ ahwo nana a fiobọhọ kẹ ahwo unuẹse buobu no. Kọ whọ sae kuvẹ re inievo nọ eware okpẹtu e via kẹ a ziọ uwou ra te rria o tẹ make rọnọ uwou ra u tulo ho? w18.03 15 ¶6; 16 ¶9

Eme o ti fiobọhọ kẹ omai wariẹ kparoma nọ ma te kie? Orọnọ ẹgba obọ mai hi, rekọ ẹzi Ọghẹnẹ. (Fil. 4:13) Abọjọ ubi ẹzi na họ oma-onyẹ, yọ onana u wobọ kugbe omamai nọ ma rẹ whọku hayo ta họ obọ. Eware efa nọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai họ, olẹ, isase Ebaibol, gbe eroro-odidi. Kọ otẹrọnọ o be jọ bẹbẹ kẹ owhẹ re whọ hai wuhrẹ Ebaibol na kẹ omobọra? O sae jọnọ obe-use o rẹ were owhẹ hẹ. Rekọ kareghẹhọ nọ, Jihova ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ nọ whọ tẹ kuvẹ kẹe. O ti fiobọhọ kẹ owhẹ “wo isiuru” kẹ Ẹme riẹ. (1 Pita 2:2) Orọ ọsosuọ, lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ owhẹ ta họ omara obọ, re whọ sai wuhrẹ Ebaibol. Kẹsena whọ vẹ daoma ru lele olẹ ra, whọ sae hai se oria Ebaibol kpẹkpẹe noke toke. Nọ oke o be nyaharo na, isase Ebaibol e vẹ te hae were owhẹ jẹ jọ lọlọhọ kẹ owhẹ! Eva e te hae were owhẹ oke kpobi nọ whọ tẹ rrọ oria nọ o fọ bi wuhrẹ je roro didi kpahe iwuhrẹ Jihova.—1 Tim. 4:15. w18.03 29 ¶5-6

Taure ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol ọ tẹ họ-ame, ọ rẹ kaki wo eriariẹ egbagba kpahe Ọghẹnẹ, ẹjiroro Riẹ, gbe ọruẹrẹfihotọ Riẹ kẹ esiwo, kẹsena onana u ve ru ei wo uvi ẹrọwọ. (1 Tim. 2:3-6) Ẹrọwọ otiọna ọ rẹ wọ ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol kẹnoma kẹ iruemu nọ e rẹ dha Ọghẹnẹ eva, je ru lele izi Jihova. (Iruẹru 3:19) O rrọ vevẹ inọ ohwo ọ rẹ sae ta nọ ọ ginẹ roma mudhe kẹ Ọghẹnẹ hẹ, nọ o te bi ru eware nọ e rẹ sae whaha iẹe Uvie Ọghẹnẹ evaọ oke ovona. (1 Kọr. 6:9, 10) Rekọ orọnọ ohwo ọ tẹ be hai koko izi Jihova ọvo yọ u re no ho. O gwọlọ nọ ohwo nọ o bi le ẹrẹreokie o re kpohọ iwuhrẹ ukoko na, je wobọ ziezi evaọ usiuwoma ota na. (Iruẹru 1:8) Nọ Oleleikristi o te mu eware nana họ eru no, ẹsiẹe ọ sae rọ rehọ oma mudhe kẹ Jihova evaọ olẹ jẹ họ-ame evaọ iraro ahwo ro dhesẹ omauromudhe nana via. w18.03 6 ¶12

Fikieme Jihova ọ rọ salọ Meri re ọ jọ oni Jesu? Avro ọ riẹ hẹ, fikinọ o wo usu okpekpe kugbe Jihova. Evaọ okenọ o weze bru imoni riẹ Zekaraya avọ Ẹlizabẹt, eme nọ ọ ta ro jiri Ọghẹnẹ i dhesẹ onana via. (Luk 1:46-55) Eme nọ Meri ọ ta i dhesẹ nọ ikereakere na e were riẹ gaga, gbe inọ ọ riẹ Ikereakere Hibru na ziezi. (Emu. 30:13; 1 Sam. 2:1-10; Mal. 3:12) Muẹrohọ re inọ dede nọ Meri avọ Josẹf a rọo obọ evaọ oke yena, a rọwo wezẹ kugbe he taure a te ti yẹ Jesu. U dhesẹ nọ oreva Jihova o mae jọ aimava na oja orọnikọ isiuru obọrai hi. (Mat. 1:25) Nọ oke o be nyaharo na, Meri o je muẹrohọ oghẹrẹ nọ uzuazọ Jesu o jọ nọ ọ jẹ rro ze na, jẹ nabe gaviezọ kẹ eme areghẹ nọ ọ jẹ ta. O rrọ vevẹ nọ, ẹjiroro Ọghẹnẹ kpahe Mesaya na o jariẹ oja gaga. Oriruo Meri o rẹ sai gine fiobọhọ kẹ omai roro kpahe epanọ ma sae rọ rehọ oreva Ọghẹnẹ karo evaọ uzuazọ. w18.02 21 ¶11

Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele ẹrọwọ gbe ẹmeoyo Job? Oghẹrẹ nọ uyero mai o rrọ kpobi kẹhẹ, joma hae tẹrovi epanọ ma re ro ru Jihova eva were. Ajọ ma fievahọ iẹe riẹriẹriẹ jẹ rọ udu mai kpobi yoẹme kẹe. Wo ohẹriẹ no Job, enẹna ma rọ mai wo ẹjiroro nọ ma re ro ru ere! Wọhọ oriruo, ma riẹ eware buobu kpahe Setan avọ ẹghẹ riẹ. (2 Kọr. 2:11) Ma yere Ọghẹnẹ nọ o ro ru re a kere obe Job, keme u ru omai riẹ oware nọ ọ rọ kuvẹ kẹ uye-oruẹ. Eruẹaruẹ Daniẹl i ru omai riẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ yọ egọmeti nọ Jesu Kristi ọ rrọ ovie riẹ enẹna. (Dan. 7:13, 14) Yọ ma riẹ nọ egọmeti nana o ti si uye-oruẹ kpobi notọ kẹle na. Eware nọ e via kẹ Job na u te je dhesẹ nọ ma hae re-ohrọ ibe Ileleikristi mai nọ uye o be bẹ. Wọhọ Job, ejọ e rẹ sae tubẹ ta eme edada kẹ omai. (Ọtausi. 7:7) Ukpenọ ma rẹ fo ae, joma dhesẹ orimuo gbe ọdawẹ kẹ ae. Enẹ ma rẹ rọ aro kele Jihova, Ọsẹ obọ odhiwu mai nọ ọ vọ avọ ohrọ gbe uyoyou na.—Ol. 103:8. w18.02 6 ¶16; 7 ¶19-20

Ahwo jọ a re fu uke fikinọ a wo erru, a viodẹ, a wo onaa ile-esuọ hayo ile-ikporo, a wo onaa iruo, hayo a wo ọkwa ọkpokpọ. Devidi o wo eware nana kpobi; ghele na o dhesẹ omaurokpotọ evaọ edẹ uzuazọ riẹ. Okenọ o kpe Goliat no, nọ Sọl ovie na ọ jẹ kẹe ọmọtẹ riẹ re ọ jọ aye riẹ, Devidi ọ ta nọ: “Eme mẹ rọ, . . . nọ omẹ jẹ jọ ọgọ ovie?” (1 Sam. 18:18) Wọhọ Devidi, idibo Jihova nẹnẹ a rẹ daoma dhesẹ omaurokpotọ. U re gbe omai unu ọvo inọ Jihova nọ ọ rrọ Ọghẹnẹ Erumeru na o wo omaurokpotọ. Ma rẹ daoma fi uthubro Ebaibol na họ iruo, nọ o ta nọ: “Wha whẹ eware nana họ oma: uvi uyoyou gbe ohrọ-oriọ, uwowou, omaurokpotọ, ẹwolẹ, gbe odiri.” (Kọl. 3:12) Yọ ma riẹ nọ uyoyou “u re seha ha, u re fu uke he.” (1 Kọr. 13:4) Ma te wo omaurokpotọ, o rẹ sai ru nọ ahwo a re ro si kẹle Jihova. w18.01 28 ¶6-7

Ukoko na o rẹ sae ta nọ ma ru unevaze fiki ẹjiroro jọ. (Iruẹru 4:34, 35; 1 Kọr. 16:2) Wọhọ oriruo, o sae jọnọ ukoko rai o be ma omaa epanọ wha rẹ rọ bọ Ọgwa Uvie ọkpokpọ. O sae jẹ jọnọ a gwọlọ ugho nọ a rẹ rọ rẹrote araha jọ evaọ okokohọ ubrotọ rai hayo nọ a re ro fiobọhọ kẹ inievo nọ eware okpẹtu e via kẹ. Ma re je ru unevaze nọ a rẹ rọ rẹrote inievo nọ i bi ru iruo evaọ obọ ehri ukoko gbe iwou ogha sa-sa wariẹ akpọ na họ. A rẹ jẹ rọ unevaze mai rẹrote imishọnare, ekobaro obọdẹ, gbe esẹro okogho. Mai kpobi ma rẹ sae rọ ugho tha iruo Jihova uke evaọ edẹ urere nana. Ma riẹ obọ ahwo nọ unevaze buobu nọ ma bi wo nẹnẹ na u bi no ze he. Ma rẹ rọ orimuo fi ugho họ etehe unevaze evaọ obọ Ọgwa Uvie, hayo rọ itanẹte ru unevaze evaọ jw.org. Ma rẹ sai roro nọ unevaze nọ ma bi ru u te oware ovo ho. Dede na, orọnikọ igho buobu nọ umutho ahwo jọ a be hai ro ru unevaze ẹsejọ ma be mai ro wo ugho mai hi, rekọ umutho ugho nọ ahwo buobu a bi ro ru unevaze noke toke. w18.01 19 ¶10-11

O gba Oleleikristi kpobi họ nọ ọ rẹ họ-ame, yọ onana u wuzou kẹ esiwo. (Mat. 28:19, 20) Ame-ọhọ ra u re dhesẹ via nọ whọ roma mudhe kẹ Jihova no. Omauromudhe ra yọ eyaa nọ whọ ya kẹ Jihova nọ who ti you rie jẹ rọ oreva riẹ karo kẹ oware ofa kpobi. Re whọ rọ uzuazọ ra kẹ Jihova yọ oware nọ a rẹ vioja riẹ vievie he. Roro kpahe onana: Ohwo ọ gbẹ rrọ otọ Jihova ha, koyehọ otọ Setan ọ rrọ. Setan ọ gwọlọ nọ who wo uzuazọ họ. Eva e te tubẹ were iẹe nọ ọ tẹ ruẹ nọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ u vru mi owhẹ fikinọ who kuomagbei siọ esuo okpehru Jihova. Whọ tẹ roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame, who ti wo eghale nọ Setan ọ rẹ sae kẹ owhẹ hẹ. Nọ whọ rọ uzuazọ ra kẹ Jihova no na, whọ rẹ sae ta avọ imuẹro nọ: “Eme ohwo ọ sai ru omẹ? Re ỌNOWO ọ tẹ rọ abọ mẹ ozọ u gbe mu omẹ hẹ.” (Ol. 118:6) Uvẹ-ọghọ nọ o rro vi onana o rrọ họ, re whọ jọ abọ Ọghẹnẹ jẹ riẹ nọ eva ra e be were iẹe. w17.12 23-24 ¶1-3

Ẹsejọ, oniọvo jọ ọ rẹ sae ta ẹme hayo ru oware nọ o rẹ dha omai eva. Yọ ma rẹ sai ru amọfa oghẹrẹ utioye re. Onana o rẹ sae kuye gaga. Wọhọ epanọ o rrọ kẹ edawọ efa, Jihova ọ rẹ kẹ omai uvẹ re ma wuhrẹ epanọ ma rẹ rọ rehọ okugbe yerikugbe amọfa nọ o you ghelọ ethobọ rai. Ma vẹ rọ enẹ dhesẹ nọ ma rri usu mai kugbei ghaghae. Oware nọ o via kẹ Josẹf u dhesẹ nọ Jihova ọ rẹ whaha ebẹbẹ nọ e rẹ sai te idibo riẹ hẹ. Nọ Josẹf ọ jọ uzoge, esevo riẹ a zẹ riẹ kpohọ igbo fiki ihri-eriọ, kẹsena a tẹ whae kpobọ Ijipti. (Emu. 37:28) Jihova ọ ruẹ oware nọ o jẹ via na, yọ o da riẹ gaga nọ ọ ruẹ oghẹrẹ nọ a je ru Josẹf, odibo riẹ. Rekọ Jihova ọ whaha onana ha. Uwhremu na, nọ a bọo Josẹf ota inọ ọ jẹ gwọlọ gba aye Pọtifa du je fi ei họ uwou-odi, Jihova ọ whaha onana gbe he. Dede na, kọ Ọghẹnẹ o kiuke ku Josẹf? Vievie, ukpoye: “ỌNOWO na ọ [jẹ] kẹ e ẹvi eva koware koware nọ o je ru.”—Emu. 39:21-23. w18.01 9-10 ¶12-14

Ugogo iwuhrẹ vẹ whọ rọwo? Avro ọ riẹ hẹ, whọ te ta nọ Jihova họ Ọnọ ọ ma eware kpobi, yọ ọye ọ kẹ omai uzuazọ. Ẹsejọhọ whọ te ta nọ who fi ẹrọwọ họ Jesu Kristi nọ ọ rọ uzuazọ riẹ ta omai no igbo. Yọ whọ te ta kpahe aparadase otọakpọ nọ ma bi rẹro riẹ na, onọ idibo Ọghẹnẹ a te rria bẹdẹ bẹdẹ. Kọ whọ te fodẹ ẹkparomatha inọ yọ oware jọ nọ whọ rọwo je bi rẹro riẹ? Ma wo ẹjiroro sa-sa nọ ma rẹ rọ fodẹ ẹkparomatha na nọ ma te bi kele ugogo eware nọ ma rọwo. Ma tẹ maki roro nọ ma ti whu evaọ uye ulogbo na ha, inọ ma te zọ ruọ akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ jẹ rria bẹdẹ bẹdẹ, ma rẹ fodẹ ẹkparomatha na ghele. Ẹkparomatha na yọ ugogo uwuhrẹ nọ u wuzou gaga kẹ ẹrọwọ mai. Ogbẹrọnọ a kpare Kristi no uwhu ze he, ọ rẹ sae jọ Ovie nọ o bi su omai hi. Yọ o tẹ rrọ ere kiyọ iwuhrẹ mai kpahe esuo Kristi ifofe. (1 Kọr. 15:12-19) Rekọ ma riẹ nọ Jesu ọ kparoma no uwhu ze, yọ ma kru ẹrọwọ nọ ma wo kpahe ẹkparomatha na gaga.—Mak 12:18; Iruẹru 4:2, 3; 17:32; 23:6-8. w17.12 8 ¶1-2

Ahwo Farisi na a jẹ hae tẹrovi oware uyoma nọ ọrahauzi o ru viukpọ oware nọ o ginẹ rrọ udu riẹ. Nọ ahwo Farisi a ruẹ Jesu nọ o kpohọ uwou Matiu kẹ emuọriọ, a tẹ nọ ilele riẹ nọ: “Fikieme owuhrẹ rai o bi ro lele enọ i re mi osa-uzou gbe erahaizi re emu?” Jesu ọ tẹ kpahe kẹ ae nọ: “Ahwo nọ oma rai o ga a gwọlọ edọkita ha, rekọ enọ e be mọ e gwọlọ edọkita. Fikiere, wha nya re wha wuhrẹ otofa ẹme nana: ‘Ohrọ-oriọ mẹ gwọlọ orọnikọ idheidhe he.’ Keme erahaizi mẹ nyaze ti se, orọnikọ ahwo ikiẹrẹe he.” (Mat. 9:9-13) Kọ onana u dhesẹ nọ Jesu o re gbolo aro kẹ izieraha ilogbo? Vievie. Uzẹme riẹ họ, uzioraha nọ a re siobọno o jọ usu eware nọ Jesu ọ mae ta usiuwoma kpahe. (Mat. 4:17) Ọ riẹ nọ “enọ i re mi osa-uzou gbe erahaizi” jọ e jariẹ nọ e gwọlọ kurẹriẹ. Orọnikọ a koko họ uwou Matiu rọkẹ emuọriọ ọvo ho. Ukpoye “ibuobu rai a je lele iei.” (Mak 2:15) Uyoma gaga inọ ahwo Farisi buobu a jọ oma ahwo otiọye na ruẹ oware nọ Jesu ọ jẹ ruẹ hẹ. w17.11 13 ¶2; 16 ¶15

Uvẹ-ọghọ ulogbo o rrọ nọ ma rọ rrọ ukoko Jihova nẹnẹ. Ebaibol nọ ma be hai wuhrẹ evaọ obọ Ọgwa Uvie gbe uduotahawọ nọ inievo mai a rẹ kẹ omai u bi fiobọhọ kẹ omai tẹrovi osa uzuazọ na. Dede na, ẹsejọ ẹbẹbẹ ọ rẹ sae romavia nọ o rẹ wha ẹwhọ fihọ udevie inievo nọ e rrọ ukoko na. Ma gbe ku ebẹbẹ itieye họ họ, o rẹ sae lẹliẹ omai jẹ ibe Ileleikristi mai egrẹ. (1 Pita 3:8, 9) Eme ma rẹ sai ru nọ egrẹ ọ gbẹ rọ whaha omai osa uzuazọ na ha? Pọl ọ tuduhọ Ileleikristi obọ Kọlọsi awọ nọ: “Wọhọ enọ Ọghẹnẹ ọ salọ, nọ e rrọ ọrẹri, nọ o you, wha whẹ eware nana họ oma: uvi uyoyou gbe ohrọ-oriọ, uwowou, omaurokpotọ, ẹwolẹ, gbe odiri. Wha gbẹ hai thihakọ kẹ ohwohwo jẹ rọvrẹ ohwohwo no eva ze nọ ohwo ọ tẹ maki wo oware jọ nọ u re ru ei go kpahe omọfa. Wọhọ epanọ Jihova ọ rọvrẹ owhai riẹriẹriẹ na, wha re ru epọvo na re.”—Kọl. 3:12-14. w17.11 27 ¶7-8

Nọ ohwo ọ tẹ rọ ọthobọ kpe omọfa, ọ rẹ kaki “gu ẹkẹ unu riẹ rọ kẹ ekpako na” evaọ obọ unu okpẹwho adhẹzọ nọ ọ dhẹ kpohọ. Ekpako na a re dede iei rehọ. Nọ omoke jọ o jẹ vrẹ no, a ve vi ei zihe bru ekpako ẹwho nọ ọ jọ kpe ohwo na, kẹsena ekpako yena a ve gu ẹdhọ na. (Ik. 35:24, 25) Nọ ekpako yena a tẹ ruẹ nọ ọthobọ o gine ro kpe ohwo na, ẹsiẹe o re ro zihe kpohọ ẹwho adhẹzọ na. Fikieme ekpako na a re ro dhomahọ ẹme na? Re a ruẹ nọ ahwo Izrẹl a rrọ fuafo, re u je fiobọhọ kẹ ohwo nọ ọ rọ ọthobọ kpe omọfa na wo erọvrẹ Jihova. Ohwo jọ nọ o wuhrẹ kokodo kpahe eme Ebaibol o kere nọ ohwo otiọna ọ gbẹ dhẹ bru ekpako na ha, “yọ ọyọvo o ru omariẹ . . . keme o ru lele ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ hẹ, onọ o hai ti ru ei wo omofọwẹ.” Nọ ọ gbẹ dhẹ kpohọ ọjọ evaọ usu ikpewho adhẹzọ nọ Jihova ọ ruẹrẹhọ na ha, omoni ohwo nọ o kpe na o wo uvẹ nọ o re ro kpei kele. w17.11 9 ¶6-7

Wọhọ epanọ o jọ evaọ oke Zekaraya na, Jihova ogbaẹmo na ọ gbẹ be rọ ikọ-odhiwu riẹ thọ jẹ rọ ọbọga kẹ idibo riẹ nẹnẹ. (Mal. 3:6; Hib. 1:7) Anwọ ukpe 1919 nọ a ro siobọno Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na no igbo Babilọn Ologbo na, oware ovo o re sae whaha ẹvi nọ ọ be romavia evaọ egagọ uzẹme he, makọ ọwọsuọ nọ a be rẹriẹ ovao dhe noke toke dede. (Evia. 18:4) Nọ orọnọ ikọ-odhiwu e be tha omai uke na, u du fo re ma ruawa ha inọ ẹsejọhọ ukoko Jihova o te wariẹ kpohọ igbo Babilọn Ologbo na. (Ol. 34:7) Ukpoye, ma wo imuẹro inọ idibo Ọghẹnẹ wariẹ akpọ na soso họ a ti gbe wo ẹnyaharo evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Ma wo ogbaẹmo nọ o rrọ abọ mai. Evaọ etoke uye ulogbo yena, ogbaẹmo ikọ-odhiwu Jihova u ti kuomagbe thọ idibo Ọghẹnẹ, jẹ raha ahwo kpobi nọ a be wọso udu esuo riẹ. (2 Tẹs. 1:7, 8) A te sae ruẹ unu gbiku ẹdẹ yena ha! w17.10 28 ¶10-11

Nọ a te si ohwo uviuwou mai jọ no ukoko hayo nọ ọyeọvo o te no ukoko, o rẹ da te onwa. Ẹvẹ whọ sai ro thihakọ edada yena? U wuzou gaga re whọ ruabọhọ iruẹru egagọ Jihova. Hai se Ebaibol na kẹse kẹse, ruẹrẹ oma kpahe kẹ ewuhrẹ jẹ hai kpohọ ewuhrẹ ẹsikpobi, hai kpohọ usiuwoma, jẹ hae lẹ re Jihova ọ kẹ owhẹ ẹgba nọ who re ro thihakọ. (Jud 21) Kinọ eware nana kpobi e gbẹ be bọ owhẹ ga ha? Jọ oma o rrọ owhẹ hẹ! Whọ tẹ ruabọhọ iruẹru egagọ Ọghẹnẹ, nọ oke o be nyaharo na udu u ti kie owhẹ vi. Roro kpahe oriruo odibo Jihova nọ o kere Olezi avọ 73 na. U wo oke jọ nọ o ro wo eriwo ọthọthọ evaọ egagọ Jihova yọ onana o jẹ kẹe uye gaga, rekọ egagọ Ọghẹnẹ nọ ọ roma kẹ i fiobọhọ kẹe kpọ eriwo riẹ vi. (Ol. 73:16, 17) Whọ tẹ ruabọhọ egagọ Ọghẹnẹ u ti fiobọhọ kẹ owhẹ ru epọvo na re. w17.10 16 ¶17-18

Evaọ ọgbọ Idẹn, Setan ọ faki ru wọhọ ẹsenọ ọ jẹ gwọlọ ewoma Ivi, rekọ ẹviẹhọ ọ jẹ viẹ Ivi họ na fiki oriobọ. (Emu. 3:4, 5) Evaọ oke Devidi, Ahitofẹl o ru oware nọ u dhesẹ nọ ekpehre ogbẹnyusu ọ jọ rọkẹ Devidi ovie na. Ahitofẹl o vivie Devidi fikinọ o roro nọ oyena o te wha erere sei. (2 Sam. 15:31) Epọvo na o rrọ nẹnẹ re, ahwo nọ a kie no ukoko na no gbe amọfa a rẹ gwọlọ rọ “eme awere gbe eme ujiro eviẹhọ” fi ohẹriẹ họ ukoko na, rọ ere lẹliẹ ahwo roro nọ a rrọ yoyou, rekọ isiuru obọ rai o rẹ wọ ae ru onana. (Rom 16:17, 18) U gbo gaga re ohwo o wo uyoyou eviẹhọ, keme ohwo otiọye ọ rẹ faki ru wọhọ ẹsenọ o wo uyoyou omarodheidhe, onọ o rrọ uruemu ezi. Ahwo otiọye a rẹ sae viẹ ahwo họ, rekọ a sae viẹ Jihova họ họ. Agbẹta nọ Jesu ọ rọ ta nọ a te kẹ otu eviẹwẹ uye nọ o “mae ga.” (Mat. 24:51) Fikiere, ma sae nọ omamai nọ, ‘Kọ mẹ be hai dhesẹ uvi uyoyou ẹsikpobi, onọ o kare oriobọ gbe eviẹhọ?’ w17.10 8 ¶6-8

Ma tẹ be hai se no Ebaibol na ze ẹsikpobi evaọ usiuwoma ota, yọ ma be kuvẹ re Jihova ọ ta ẹme kẹ ohwo nọ ma be ta usiuwoma kẹ. Ma tẹ salọ oria ikere nọ u kiehọ uyero ohwo, u re wo ẹgba vi ẹme obọmai jọ kpobi nọ ma hae te ta. (1 Tẹs. 2:13) Nọ omara nọ, ‘Kọ mẹ be hae daoma se no Ebaibol na ze kẹ ohwo kpobi nọ mẹ be ta usiuwoma kẹ?’ Dede na, orọnikọ ma te se oria Ebaibol kẹ ohwo yọ u re no ho. Fikieme? Keme ahwo buobu nẹnẹ a riẹ oware ovo evaọ Ebaibol na ha. Yọ epọvo na o jọ re evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ. Fikiere ajọ ma du roro nọ ma tẹ nwani se oria ikere jọ kẹ ohwo yọ ọ riẹ oware nọ o ta no ho. O gwọlọ nọ ma rẹ romatotọ se, je fiẹgbahọ ugogo oware nọ u kiekpahe ẹme nọ ma be ta na, ma sae wariẹ tube se ugogo ẹme na dede, kẹsena ma ve ru ei vẹ kẹ ohwo na. Ma tẹ be hai ru ere, u ti ru nọ Ẹme Ọghẹnẹ o ti ro te udu ohwo nọ ma be ta usiuwoma kẹ.—Luk 24:32. w17.09 25 ¶7-8

Ọdawẹ hayo ohrọ-oriọ nọ ma re dhesẹ kẹ ọrivẹ gbe ibe Ileleikristi mai, yọ ugogo oware nọ a gwọlọ mi ahwo nọ a be daoma rọ aro kele Jesu. (Jọn 13:34, 35) Oghẹrẹ ofa jọ nọ a re ro dhesẹ ọdawẹ họ, “re a ruẹ uye kugbe.” Oma o rẹ wọ ohwo nọ o wo ọdawẹ fiobọhọ kẹ ahwo nọ a gwọlọ obufihọ, ẹsejọhọ nọ a te wo ẹbẹbẹ jọ. Rọ uvẹ kpobi nọ u rovie ru onana! Oma o rẹ wọ ahwo buobu dhesẹ ọdawẹ nọ a tẹ ruẹ uye nọ o be bẹ ahwo nọ okpẹtu nọ a rọ obọ so ho o te oma. Nọ oware utiona o tẹ via, idibo Jihova a rẹ dhogbo ababọ oke oraha. (1 Pita 2:17) Oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ jẹ rria oria nọ otọ nọ u nuhu gbe ame nọ ọ wọ no abade ze evaọ Japan ọ jọ mae raha ọraha evaọ 2011. Ọ ta nọ, inievo mai nọ e fialoma via no eria sa-sa Japan gbe erẹwho efa ze ti fiobọhọ kẹ omai na, o jọ “uduotahawọ gbe omosasọ kẹ omẹ gaga.” Oniọvo na o kere nọ: “Oware nana nọ o via na u ru omẹ riẹ nọ Jihova o wo ọdawẹ kẹ omai, gbe nọ Isẹri Jihova wariẹ akpọ na soso họ a be daezọ ohwohwo. Yọ inievo mai wariẹ akpọ na soso họ a tẹ jẹ be lẹ roro omai re.” w17.09 11 ¶12-13

Fikieme u ro fo nọ who wo oma-onyẹ? Muẹrohọ ẹjiroro ivẹ jọ nọ onana u ro wuzou. Orọ ọsosuọ, ahwo a muẹrohọ no inọ ahwo nọ a rẹ sae nyẹ omarai a re wo ebẹbẹ ilogbo tere he. A rẹ sai kru omarai nọ ẹbẹbẹ ọ tẹ rotọ, yọ a re mu emamọ egbẹnyusu. Ofu, awa-ọruọ, gbe ọkora ọ rẹ kẹ ai uye te ahwo nọ a wo oma-onyẹ hẹ hẹ. Orọ avivẹ, re ohwo ọ sai wo ọjẹrehọ Ọghẹnẹ, o gwọlọ nọ o re kru omariẹ nọ ọ tẹ rẹriẹ ovao dhe odawọ hayo nọ iroro nọ i fo ho e tẹ ruọ iẹe udu. Adamu avọ Ivi a sai ru onana ha, onọ u ru nọ a gbe ro wo ọjẹrehọ Ọghẹnẹ hẹ. (Emu. 3:6) Yọ a rẹ ruẹ unu gbiku ebẹbẹ nọ i te amọfa no anwọ oke yena ze he, enọ e be sai wo oma-onyẹ hẹ! Ohwo-akpọ ọvuọvo ọ rrọ nọ ọ rẹ sae nyẹ omariẹ ẹsikpobi hi, keme ma gba ha. Jihova ọ riẹ epanọ o rrọ kẹ omai idibo riẹ, yọ ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ omai kpọ isiuru ugboma mai.—1 Iv. 8:46-50. w17.09 3-4 ¶3-4

Evaọ okejọ nọ u kpemu, Isẹri Jihova nọ i wo ovioma sa evaọ South Africa a jẹ sai kuomagbe ohwohwo tere he. Rekọ evaọ ẹdẹ avọ 18, Akpegbivẹ ọrọ 2011 nọ o jọ Ẹdoka, ahwo ovioma sa-sa nọ a bu vi idu udhosa gbe ikpegberee (78,000) a no erẹwho ekẹloma gbe eria sa-sa South Africa ze je kokohọ afe-ughe ologbo nọ ọ rrọ Johannesburg rọkẹ omakugbe egagọ. Omọvo ogbẹgwae ahwo nọ a be rẹrote afe-ughe na ọ ta nọ: “Ahwo nana họ ahwo nọ a mai wo emamọ uruemu nọ mẹ ruẹ no evaọ afe-ughe nana. Osẹ rai kpobi o jọ kpatiẹ. Yọ wha nabi ririe afe-ughe na fihọ fuafo. Rekọ maero na, uyẹ sa-sa wha no ze.” Eme nana nọ ahwo nọ a rrọ Isẹri Jihova ha a ta na i dhesẹ nọ ukoko akpọ-soso mai na o ginẹ rrọ oghẹrẹ sa. (1 Pita 5:9) Rekọ, eme o ru ukoko mai wo ohẹriẹ no ukoko ofa kpobi? Ẹme Ọghẹnẹ gbe ẹzi ọfuafo riẹ i bi fiobọhọ kẹ omai ‘ba uruemu anwae na no oma.’ Kẹsena ma vẹ “whẹ uruemu okpokpọ na họ oma.”—Kọl. 3:9. w17.08 17-18 ¶2-3

Wọhọ epanọ Ebaibol na o dhesẹ, odiri yọ abọjọ ubi ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ. Ababọ obufihọ Ọghẹnẹ, ahwo-akpọ nọ a gba ha na a rẹ sai wo odiri te epanọ u fo nọ a re wo ho. Odiri yọ okẹ nọ u re no obọ Ọghẹnẹ ze. Odiri nọ ma re wo yọ ugogo edhere jọ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma you Jihova, o tẹ jẹ rrọ edhere nọ ma re ro dhesẹ nọ ma you amọfa re. Nọ ohwo ọ gbẹ be sai wo odiri kẹ amọfa ha, o rẹ sae raha usu nọ o wo kugbe ai. (1 Kọr. 13:4; Gal. 5:22) Re ohwo o wo odiri o gwọlọ nọ o re wo emamọ iruemu Oleleikristi efa jọ. Wọhọ oriruo, odiri o wobọ kugbe akothiho. Akothiho o rẹ sai fiobọhọ kẹ ohwo wo eriwo nọ o fo kpahe oware nọ o bi thihakọ riẹ na. (Kọl. 1:11; Jem. 1:3, 4) Ohwo nọ o wo odiri o re thihakọ okienyẹ hayo ẹbẹbẹ ọfa jọ ababọ orukele, yọ o re kru ẹgbakiete riẹ ghele oware nọ o via kpobi kẹhẹ. Ofariẹ, Ebaibol na ọ tuduhọ omai awọ nọ jọ o ruọ omai inọ ma rẹ hẹrẹ. A ta kpahe uruemu nana nọ o rrọ oka jọ nọ a re ro vuhu ohwo nọ o wo odiri na evaọ obe Jemis 5:7, 8. w17.08 4 ¶4

Whai izoge, wha riẹ nọ re ohwo ọ tẹ te wọ owọ erẹ, ọ rẹ ma omaa oria nọ ọ gwọlọ nya tao. Uzuazọ o wọhọ onya erẹ, yọ oke uzoge u fo nọ whọ rẹ rọ ma omaa oware nọ whọ te rọ uzuazọ ra ru. Uzẹme riẹ họ, re ohwo ọ ma omaa o lọhọ tere he. Rekọ kru udu ga. Muẹrohọ ẹme nọ Jihova ọ ta evaọ oria ikere inẹnẹ na. Jihova ọ be tuduhọ owhẹ awọ nọ whọ ma emamọ omaa kpahe obaro. (Ọtausi. 12:1; Mat. 6:20) Ọ gwọlọ nọ whọ wereva. Whọ rẹ ruẹ onana evaọ eware iwoma nọ ọ ma wariẹ owhẹ họ, te emamọ edo nọ who re yo, gbe emu nọ whọ rẹ reawere riẹ. Whọ sai je roro kpahe oghẹrẹ nọ ọ be daezọ mai te, gbe epanọ o bi ro wuhrẹ omai edhere uzuazọ nọ o mai woma. Jihova ọ ta kẹ ahwo nọ a siọ uthubro riẹ nọ: “Wha . . . sanọ oware nọ o were omẹ hẹ. . . . Ri, idibo mẹ e rẹte ghọghọ, rekọ oma o rẹte vuọ owhai; keme ri, idibo mẹ e rẹte so ile ghọghọ evaọ eva rai.” (Aiz. 65:12-14) O rẹ wha orro se Jihova nọ idibo riẹ a tẹ salọ emamọ oware.—Itẹ 27:11. w17.07 22 ¶1-2

Nọ o rọnọ Ọghẹnẹ ọ riẹ oria nọ esi ọvuọvo ọ rrọ ẹsikpobi na, ọ riẹ owhẹ totọ. Ọ riẹ oghẹrẹ ohwo nọ whọ rrọ, epanọ eware e rrọ kẹ owhẹ, ọ tẹ jẹ riẹ oware nọ whọ gwọlọ gbe okenọ whọ rọ gwọlọ iẹe! Orọnikọ Jihova ọ riẹ owhẹ totọ ọvo ho, o wo ọdawẹ kẹ owhẹ o te je wo ogaga nọ ọ sai ro fiobọhọ kẹ owhẹ nọ whọ tẹ rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ. (Ol. 147:5) O sae jọ owhẹ oma nọ ebẹbẹ ra e gbẹdẹ hayo rro vi owhẹ oma. Ọghẹnẹ ọ riẹ owha nọ whọ rẹ sae wọ, ‘ọ be kareghẹhọ nọ whẹ yọ ẹkpẹ gheghe.’ (Ol. 103:14) Fikinọ ma gba ha, oware ovona o rẹ sae thọ omai obọ ẹsibuobu. Dai roro epanọ o rẹ kẹ omai uye te nọ ma tẹ kareghẹhọ nọ ma kpahe ẹme kẹ ohwo jọ evaọ oghẹrẹ nọ u fo ho, ma kuvẹ re ekpehre isiuru e kpọ omai, hayo rọ ekpehre ubiẹro rri omọfa jọ fikinọ o woma vi omai. Eware itienana e rẹ via kẹ Jihova ha, ghele na, ọ riẹ epanọ o rẹ jọ omai oma totọ nọ ma te wo ebẹbẹ itiena. (Aiz. 40:28) Ẹsejọhọ whọ rọ ẹro ruẹ obufihọ Jihova no evaọ odawọ jọ nọ u te owhẹ.—Aiz. 41:10, 13. w17.07 18-19 ¶6-8

Oniọvo-ọmọzae jọ evaọ obọ Sri Lanka nọ ọ be rria obọ America enẹna ọ kuvẹ re a jọ ighẹ riẹ ru iwuhrẹ gbe ikokohọ, gbe nọ ekobaro oke-kpobi a rẹ sae rria iwou jọ. Onana o rehọ ugho mi oniọvo nana rekọ o rrọ obufihọ ulogbo kẹ inievo nọ i wo ugho tere he nọ e be rria ighẹ na hayo nọ e be jariẹ ru iwuhrẹ gbe ikokohọ. Evaọ ẹkwotọ nọ a jọ fi awhaha họ iruo mai, inievo jọ e be hai siobọno iwou rai re a jarai ru ewuhrẹ. Onọ u bi fiobọhọ nọ ekobaro gbe inievo na a be rọ ruẹ oria jọ ru iwuhrẹ ababọ ugho nọ o be rehọ mi ai. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ o re ru unevaze kẹ iruo Uvie na ẹsikpobi ọ ta kpahe eghale nọ o wo no inọ: “Fikinọ mẹ be rọ ekwakwa eyero mẹ fiobọhọ evaọ iruo Uvie na, anwọ ikpe jọ ze na, me bi muẹrohọ oware jọ nọ o re te via kẹ omẹ ẹdẹvo ho. Mẹ ruẹ nọ epanọ mẹ rọ eware mẹ fiobọhọ te, ere mẹ be riẹ yeri kugbe amọfa te evaọ ukoko na. Enẹna, mẹ be mae rọvrẹ amọfa, wo odiri kẹ amọfa, je thihakọ nọ amọfa a te ru oware jọ nọ o kẹ omẹ uye hayo nọ a tẹ whọku omẹ.” w17.07 9 ¶9-10

Dede nọ Job o wo otoriẹ oware nọ o wha uyeoruẹ riẹ na ze uwhremu na, o sae jọnọ ọ jẹ hai roro kpahe oware nọ o soriẹ nọ ọ rẹ rọ rioja tere. Oware kpobi nọ o ze riẹ iroro kẹhẹ, ọ rẹ sae kareghẹhọ ọkpọvio nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ na. O te ru ere, o te kẹe omosasọ je fiobọhọ kẹe wo eriwo nọ o fo. (Ol. 94:19) Ma rẹ sai wo eriwo nọ o fo je wo omosasọ no iku Job na ze. Ere o ginẹ rrọ keme Jihova o ru nọ a ro kere iku na fihotọ “re ma wuhrẹ no ai ze, re ma rọ ẹkwoma ithihakọ mai gbe omosasọ nọ u re no Ikereakere na ze wo ẹruore.” (Rom 15:4) Eme onana u wuhrẹ omai? Orọ ọsosuọ họ: Ajọ ma roro kpahe uzuazọ mai ga te epanọ ẹme udu esuo ehrugbakpọ na o rẹ rọ thọrọ omai ẹro ho, keme oye o mai wuzou. Jọ ma kareghẹhọ re inọ re ma sai ru ẹkabọ mai evaọ ẹme nana, o gwọlọ nọ ma re kru ẹrọwọ mai makọ evaọ etoke ebẹbẹ wọhọ Job. w17.06 24 ¶9; 25 ¶13-14

Jesu ọ riẹ nọ u gine fo re a somahọ ẹsejọ. Ẹdẹjọ nọ a ta usiuwoma gaga no, ọ tẹ vuẹ ilele riẹ ẹme nọ ọ rrọ oria ikere okpẹdẹ na. Uzẹme na họ, u wuzou re ma hai serihọ je wo omawere ẹsejọ. Rekọ ma gbẹ yọroma ha, ma rẹ sae rọ eware omawere karo evaọ uzuazọ. Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, ahwo jọ a wo uruemu “Joma re jẹ da, keme odẹnotha ma ti whu.” (1 Kọr. 15:32) Ahwo buobu a wo uruemu yena re nẹnẹ. Ẹvẹ ma sae rọ riẹ sọ ma wo eriwo nọ o fo kpahe eriosehọ gbe omawere? Ma rẹ sae salọ ẹkpoka jọ, ma ve kere unu euwa nọ ma ro wobọ evaọ iruẹru ukoko na fihotọ oka yena. Kẹsena ma vẹ rehọ oke nana wawo unu euwa nọ ma be raha evaọ eware eriosehọ gbe omawere evaọ oka ovona, wọhọ erozaha oma-uru-jaja, etẹlẹvishọno iriwo, hayo igemu efa. Kọ o sae jọnọ o gwọlọ nọ ma sino oke nọ ma be raha fihọ eriosehọ gbe eware ẹkeriotọ?—Ẹf. 5:15, 16. w17.05 24-25 ¶11-13

Evaọ ọtadhesẹ Jesu na, ọthueki na ọ ruẹ emamọ uzuu. Rekọ re ọ tẹ te sae dẹe, o gwọlọ nọ ọ rẹ zẹ eyero riẹ kpobi. Uzuu na o ginẹ jọ ghaghae kẹe gaga! Uzẹme nọ ma riẹ no kpahe Uvie Ọghẹnẹ o wọhọ uzuu oghaghae. Uzẹme na o tẹ were omai gaga wọhọ epanọ uzuu na o jọ kẹ ọthueki na, ma ti siobọno eware efa kpobi re ma sae jọ otọ esuo Uvie na. (Mak 10:28-30) Wọhọ oriruo, Zakiọs ọ jọ omiazọhọ nọ o fe gaga fikinọ o je gboro igho amọfa rehọ. (Luk 19:1-9) Rekọ nọ ọzae yena nọ ọ jọ orumuomu na o yo usiuwoma nọ Jesu ọ jẹ ta kpahe Uvie na, ọ tẹ ruẹ nọ oware nọ ọ jẹ gaviezọ kẹ na o jọ ghaghae gaga, kẹsena o te ru oware nọ u fo ẹsiẹsiẹ. Zakiọs ọ ta nọ: “Rri! Olori, mẹ te rehọ abọvo eyero mẹ kẹ iyogbere, yọ oware kpobi nọ mẹ rehọ iwhayo mi ohwo jọ, me ti zihe iei akuane.” Ọ rọ evawere siobọno efe nọ ọ rọ iwhayo wo, jẹ whaha uvou-uthei. w17.06 10 ¶3-5

O gwọlọ nọ inievo nọ esẹgbini e salọ nọ i fiobọhọ kẹ emọ rai, a rẹ rọ adhẹẹ kẹ esẹgbini na, ta emamọ ẹme kpahe ae, orọnikọ a rẹ rọ oghẹrẹ jọ dhesẹ nọ a bi mi esẹgbini owha-iruo rai hi. Ofariẹ, o gwọlọ nọ inievo nọ i bi fiobọhọ na a rẹ whaha uruemu kpobi nọ u fo ho, nọ o rẹ lẹliẹ ukoko na hayo amọfa viẹro ku ai. (1 Pita 2:12) Esẹgbini a du kpairoro vrẹ emọ rai vievie he inọ amọfa a wuhrẹ ae. O gba rae họ nọ a re muẹrohọ obufihọ nọ inievo efa e be kẹ emọ rai, yọ ae omarai a rẹ ruabọhọ wuhrẹ emọ na. Esẹgbini, wha hae lẹ kẹ obufihọ Jihova, jẹ dao ẹgba rai kpobi. (2 Irv. 15:7) Rọ usu ọmọ ra kugbe Jihova karo kẹ ẹgwọlọ obọra. Dao ẹgba ra kpobi re whọ ruẹ nọ Ẹme Ọghẹnẹ o te ọmọ ra udu. Wo emamọ eriwo ẹsikpobi inọ ọmọ ra ọ te jọ odibo Jihova nọ o ti kruga ziezi evaọ ukoko na. w17.05 12 ¶19-20

A wọ eku fihọ ọzae jọ uzou inọ ọ thọ uzi ulogbo jọ nọ u te epanọ a ti ro kpei no. U gbe ahwo uviuwou gbe egbẹnyusu ọzae na unu gaga inọ a bruoziẹ uwhu kpe ọzae na dede nọ ọrue a gu fihọ iẹe uzou, yọ ahwo nọ a fioka ahwo ho a se isẹri kpei na. O kẹ ahwo nọ a mukpahe okienyẹ uye gaga okenọ a je kpe ọzae nana avọ emọ riẹ no. Iku nana yọ iku esia gheghe he. Nọ iku oware nọ o via kẹ odibo Jihova jọ nọ a re se Nebọt, ọnọ ọ rria evaọ etoke esuo Ehab ovie Izrẹl. (1 Iv. 21:11-13; 2 Iv. 9:26) Okenọ Ehab ọ ta kẹ Nebọt nọ jọ ọ zẹ ọgbọ-evaene riẹ kẹe inọ ọ te kẹe ọnọ o woma viere, Nebọt ọ tẹ se. Fikieme? Nebọt ọ se fiki uzi nọ Jihova o jie kẹ orẹwho Izrẹl, onọ o ta nọ ohwo ọvo ọ rẹ zẹ ukuoriọ uyẹ riẹ hẹ. (Izerẹ 25:23; Ik. 36:7) O rrọ vevẹ inọ Nebọt o rri eware epanọ Jihova o rri rai. w17.04 23 ¶1; 24 ¶4

Amono a ti nwene ẹta ahwo omuomu na? Jihova ọ ya eyaa kẹ omai nọ: “Enọ e rọ oma kpotọ, e rẹ te rọ otọ na reuku; oma o rẹ te were ae evaọ omofọwẹ.” Jihova ọ wariẹ jọ olezi ọvona ta nọ: “Ikiẹrẹe e rẹ te rehọ otọ na reuku, a vẹ jẹ ria ae bẹdẹ.” (Ol. 37:11, 29) Kọ amono họ “enọ e rọ oma kpotọ” gbe “ikiẹrẹe” na? Enọ e romakpotọ na họ enọ e be jẹ iwuhrẹ gbe ekpọvio Jihova rehọ; yọ ikiẹrẹe na họ enọ o rẹ were re a ru oware uwoma evaọ aro Ọghẹnẹ. Evaọ akpọ inẹnẹ, ahwo omuomu a bu vi ahwo okiẹrẹe kpekufiẹ. Rekọ evaọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ be tha na, orọnikọ enọ e romakpotọ gbe ikiẹrẹe a te mae kawo hayo bu hu, rekọ ae ọvo a te jọ akpọ na soso. Avro ọ riẹ hẹ, ae a ti ru akpọ na họ aparadase owowoma nọ ma bi rẹro riẹ na. w17.04 10-11 ¶5-6

Ma te “you Ọghẹnẹ,” o rẹ wọ omai dhesẹ uyoyou kẹ ohwohwo, maero kọ evaọ uyero obẹbẹ. (1 Jọn 3:17, 18) Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ nọ ohọo ogaga u je ti gboja kẹ Ileleikristi nọ e jọ Judia, ukoko na u ru ọruẹrẹfihotọ nọ a rọ zọhọ eware sa-sa ro fiobọhọ kẹ ae. (Iruẹru 11:28, 29) Ofariẹ, Pọl ukọ na gbe Pita ukọ na a tuduhọ Ileleikristi awọ re inọ a hai dede ohwohwo rehọ. (Rom 12:13; 1 Pita 4:9) Otẹrọnọ o gwọlọ nọ mai Ileleikristi ma re dede inievo nọ i weze bru omai ze rehọ, kiyọ inievo mai nọ okpẹtu o te oma, hayo nọ a bi kpokpo fiki ẹrọwọ rai o mae tubẹ gwọlọ nọ ma re dede rehọ je ru ewoma kẹ. Kẹle na, Isẹri Jihova buobu a dhẹ no iwou rai evaọ ofẹ jọ orẹwho Ukraine fiki ozighi gbe ukpokpoma. O da omai gaga nọ ejọ rai i whu. Rekọ inievo nọ e rrọ ofẹ ofa Ukraine gbe orẹwho Russia a rehọ ibuobu rai fihọ iwou. Evaọ erẹwho ivẹ nana, inievo na a rọwo dhomahọ ozighi na ha, keme a “wo obọ kugbe akpọ na” ha, ukpoye, a jẹ rọ ajọwha “whowho usi uwoma ẹme Ọghẹnẹ.”—Jọn 15:19; Iruẹru 8:4. w17.05 4 ¶6-7