Jaja Aro Vi Enẹna Vi Epaọ Anwẹdẹ!

“Wha jọ oma wezẹ hẹ, epanọ edekọ i re ruo; rekọ wha je oma siọ owezẹ ba re ma jọ aruro.”—1 AHWO TẸSALONIKA 5:6.

1, 2. (a) Didi oghẹrẹ ikpewho Pompeii gbe Herculaneum e jọ? (b) Didi unuovẹvẹ ibuobu ahwo nọ a jẹ rria Pompeii avọ Herculaneum a kezọ riẹ hẹ, kọ eme o no rie ze?

EVAỌ ikpe-udhusoi ọsosuọ orọ Ekele Oke mai na, Pompeii avọ Herculaneum e jọ ikpẹwho ọruẹriọ ivẹ erọ Rom nọ e kẹle Ugbehru ọ Vesuvius. Ewho nana e jọ eria nọ edafe Rom i re ro kpohọ eriosehọ. Afe ughe rai ọ rro te epanọ ọ rẹ rọ gba ahwo nọ a bu vi odu ọvo, yọ evaọ Pompeii ọgwa-ugheriwo ologbo jọ ọ jariẹ nọ ọ rẹ sae gba enwenọ ahwo ẹwho na soso. Enọ e tọ ẹkwotọ Pompeii a kele ehọtẹle nọ i bu te 118, ejọ rai e jọ iwou edhọ-ifio hayo iwou igberẹ. Efe-ole gbe ọfariẹ-ogbe i je titi, wọhọ epanọ iwoho nọ a ralọ gbe eware nọ a tọ ku i dhesẹ.

² Eva August 24, 79 C.E., Ugbehru ọ Vesuvius u te mu erri họ eku. Egba-eriariẹ nọ i wuhrẹ kpahe erri-ugbehru a ta nọ ẹsa ọsosuọ na, onọ o wha oso ọ ibitho evẹvẹ gbe enwo fihọ ikpẹwho ivẹ na soso, otiẹsejọ o hae kẹ ahwo okegbe na uvẹ dhẹ ghele. Uzẹme, o wọhọ nọ ere ibuobu i ru. Ghele na, amọfa nọ a rri enwoma na vo hayo nọ e kezọ unuovẹvẹ na ha, a dhẹ hẹ. Kẹsena, oware wọhọ udevie aso, erri ọroro ọgaga, ibitho evẹvẹ, gbe itho ilogbo i te zurie ruọ Herculaneum, kpe ahwo nọ a kiọkọ okpẹwho na soso. Irioke okiokiọ riẹ, oghẹrẹ okpẹtu ọvona o te kpe ahwo nọ a jọ Pompeii kpobi muotọ. Ẹvẹ araha nọ o no ababọ ezọgaviẹ kẹ unuovẹvẹ ze ọ rro te!

Ekuhọ Uyero-Akpọ Ahwo Ju

3. Ithatho vẹ e rrọ ọraha Jerusalẹm avọ onọ o via kẹ Pompeii avọ Herculaneum?

³ Ọraha ologbo ọrọ Jerusalẹm ikpe izii nọ i kpemu no ọ rro vi okpẹtu nọ ọ tehe Pompeii avọ Herculaneum kpekufiẹ, dede nọ ọraha yena ọ jọ onọ u no obọ ahwo-akpọ ze. A dhesẹ i rie wọhọ “ekohọ nọ ọ mai yoma kpobi evaọ ikuigbe ohwo-akpọ,” a nẹ iyẹrẹ nnọ o wha uwhu se ahwo Ju nọ a bu vrẹ ima ọvo. Ghele na, wọhọ ọraha nọ ọ via kẹ Pompeii avọ Herculaneum na, ọraha Jerusalẹm ọ via ababọ unuovẹvẹ hẹ.

4. Oka eruaruẹ vẹ Jesu ọ kẹ rọ vẹvẹ ilele riẹ unu nnọ ekuhọ eyero eware jọ ọ kẹlino, kọ ẹvẹ o rọ kaki rugba evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ?

⁴ Jesu Kristi ọ ruẹaro ọraha okpẹwho na, yọ ọ ruẹaro eware nọ i ti su kpohọ iẹe—eware okpokpoho wọhọ ẹmo, ohọo, etọ nọ i ti nuhu, gbe emuemu. Eruẹaro erue e te rọ oma via, rekọ a ti whowho emamọ usi Uvie Ọghẹnẹ kẹ akpọ na soso. (Matiu 24:4-7, 11-14) Dede nọ eme ọ Jesu na i bi wo orugba ologbo nẹnẹ, i wo orugba ọsese eva oke yena. Ikuigbe e niyẹrẹ ohọo ulogbo nọ o jọ Juda. (Iruẹru 11:28) Josephus, ogbiku Ju na, ọ nẹ iyẹrẹ otọ nọ u nuhu kẹle Jerusalẹm taure a tẹ nwane raha okpẹwho na. Nọ ekuhọ Jerusalẹm ọ kẹle no, ọkparesuọ egọmeti i je du lahwe kẹse kẹse, ẹmo omoma evaọ udevie isu ahwo Ju, avọ ikpakpe evaọ ikpẹwho buobu nọ ahwo Ju gbe ahwo Egedhọ a rrọ. Ghele na, a jẹ ta emamọ usi Uvie na “kẹ enọ a ma kpobi evaọ akpọ na.”—Ahwo Kọlọsi 1:23.

5, 6. (a) Eme ọ eruẹaruẹ Jesu vẹ i rugba evaọ 66 C.E.? (b) Fikieme ahwo nọ a whu a je bu te ere eva okenọ Jerusalẹm o kie evaọ 70 C.E.?

⁵ Ukuhọ riẹ, evaọ 66 C.E., ahwo Ju a tẹ wọso Rom. Okenọ Cestius Gallus o su egbaẹmo ze te wariẹ Jerusalẹm họ, ilele Jesu a tẹ kareghẹhọ eme ọ Jesu nana: “Wha rẹ te ruẹ Jerusalem nọ itu ẹmo e wariẹ họ, kẹsena wha rẹ riẹ nọ ẹraha riẹ ọkẹle ino. Kẹsena e nọ e rọ evaọ Judia evẹ dhẹ kpo igbehru, e nọ e rọ evaọ ewho a ru re a noi hi, te enọ e rọ ẹwho ho a gbẹ ruọ eva riẹ hẹ.” (Luk 21:20, 21) Oke u te no nọ a re ro no Jerusalẹm—rekọ ẹvẹ a ti ro no i? Idudhe na, Gallus o te se ogbaẹmo riẹ họ emu nọ u rovie edhere fihọ kẹ Ileleikristi nọ e jọ Jerusalẹm gbe Judia re a yo ẹme Jesu re a dhẹ kpobọ igbehru.—Matiu 24:15, 16.

⁶ Ikpe ene e ruọ emu no, evaọ enwenọ oke ọ Ọnyavrẹ, Titus Oletu-Ẹmo na, ọnọ ọ gbamu nọ ọ rẹ rehọ ọkparesuọ ahwo Ju na te oba, ọ tẹ wariẹ su egbaẹmo Rom zihe. Egbaẹmo riẹ e tẹ wariẹ Jerusalẹm họ jẹ tọ “ewala” wariẹe họ, onọ u ru rie bẹbẹ re a vabọ. (Luk 19:43, 44) Ghelọ eguegue ẹmo, ima ahwo Ju buobu i no Uvie Rom soso ze zurie ruọ Jerusalẹm kẹ Ọnyavrẹ na. Whaọ enẹna a ko rai họ no. Wọhọ epanọ Josephus ọ ta, erara enana nọ akpọ o kiethọ na, a jọ usu ogbotu nọ i whu eva okenọ ahwo Rom a wariẹ ẹwho na họ na.a Nọ Jerusalẹm o kie, oware wọhọ omọvo evaọ imahrẹ ahwo Ju kpobi nọ e rrọ otọ Uvie Rom na a whu. Ọraha Jerusalẹm avọ etẹmpol riẹ o jọ ekuhọ orẹwho ahwo Ju gbe eyero egagọ riẹ nọ a sino Uzi Mosis ze.b—Mak 13:1, 2.

7. Fikieme Ileleikristi ẹrọwọ a rọ zọ vrẹ ọraha Jerusalẹm?

⁷ Evaọ 70 C.E., a hai ti kpe hayo mu Ileleikristi ahwo Ju kugbe amọfa kpobi nọ a jọ Jerusalẹm. Dede na, wọhọ epanọ ikuigbe i dhesẹ, a yo ẹme unuovẹvẹ nọ Jesu ọ kẹ evaọ ikpe 37 nọ i kpemu. A no okpẹwho na, yọ a ri zihe ro ẹe he.

Unuovẹvẹ Ẹruoke orọ Ikọ Na

8. Ẹgwọlọ vẹ Pita o vuhu mu, kọ eme ọ Jesu vẹ o wọhọ nọ o wo họ iroro?

⁸ Nẹnẹ na, ọraha nọ o vi oyena kpekufiẹ o bi si kẹle, ọnọ ọ te rehọ eyero eware enana kpobi te oba. Ikpe ezeza taure ọraha Jerusalẹm ọ tẹ ze, Pita ukọ na ọ kẹ ohrẹ okpakpata ẹruoke nọ o mai kpomahọ Ileleikristi nẹnẹ: Wha jaja aro vi! Pita ọ ruẹ ẹgwọlọ nọ Ileleikristi a rẹ rọ “jaja iroro rai vi” re a siọ “ujaje Ọnowo” na, Jesu Kristi ba erri vo. (2 Pita 3:1, 2) Nọ ọ jẹ kpakpa Ileleikristi re a jaja aro vi, o wọhọ nọ Pita o wo eme ọ Jesu nọ o yo nọ ọ ta kẹ ikọ Riẹ umutho edẹ jọ taure O te ti whu họ iroro: “Wha yọrọ oma, wha roro; keme wha riẹ ezi nọ oke na u re te he.”—Mak 13:33.

9. (a) Didi uruemu enwoma otujọ a rẹ sai wo? (b) Fikieme uruemu avro o rọ rrọ enwoma te ere?

⁹ Nẹnẹ na, ahwo jọ a rẹ rọ ẹkoko nọ nnọ: “Bovẹ eya ẹtha riẹ na e rọ?” (2 Pita 3:3, 4) U re vevẹ, ahwo yena a roro nọ eware i ri ghine nwene he rekọ epanọ eware e rrọ no emuhọ akpọ na ze ere e gbẹ rrọ na. Avro yena ọ vọ avọ enwoma. Avro ọ rẹ sai ru iroro ọ ẹkpata mai whrehe, lẹliẹ omai rehọ oma kẹ isiuru omobọ ohwo. (Luk 21:34) U te no ere no, wọhọ epanọ Pita o dhesẹ na, ise-ẹkoko itieye na a be kareghẹhọ Ẹvo edẹ Noa nọ ọ raha eyero eware akpọ soso na ha. Uyero na u ghine nwene eva oke yena!—Emuhọ 6:13, 17; 2 Pita 3:5, 6.

10. Didi eme Pita ọ rọ ta udu họ enọ e rẹ sae kare odiri awọ?

¹⁰ Pita o fi obọ họ kẹ isisase riẹ bọ odiri, be kareghẹhọ ae oware nọ Ọghẹnẹ ọ gbẹ rọ jẹ owọ ẹsiẹsiẹe eva ẹsikpobi hi. Orọ ọsosuọ, Pita ọ ta nnọ: “Ẹdẹ ọvo ọ rọ aro Ọnowo na wọhọ odu-ikpe, jegbe odu-ikpe, e wọhọ ẹdẹ ọvo.” (2 Pita 3:8) Nọ Jihova ọ rrọ bẹdẹ bẹdẹ na, ọ rẹ sai fi eware kpobi họ iroro ọ vẹ salọ emamọ oke nọ ọ rẹ rọ jẹ owọ. Kẹsena, Pita ọ tẹ ta kpahe isiuru Jihova re ahwo kpobi a kurẹriẹ. Odiri Ọghẹnẹ u dhesẹ esiwo kẹ ibuobu nọ e hai ti whu kufiẹ otẹrọnọ ọ rọ ugidi jẹ owọ. (1 Timoti 2:3, 4; 2 Pita 3:9) Ghele na, orọnikọ odiri Jihova u dhesẹ nọ ọ te jẹ owọ vievie he he. Pita ọ ta nọ: ‘Ẹdẹ Ọnowo ọ rẹ te tha wọhọ oji.’—2 Pita 3:10.

11. Eme o ti fi obọ họ kẹ omai jaja aro vi evaọ abọ-ẹzi, kọ ẹvẹ onana u re ro ru ẹdẹ Jihova “kpata,” wọhọ odẹme?

¹¹ Eware ivẹ nọ Pita ọ rọ wawo ohwohwo na e rrọ eware nọ a re mu ẹro họ. Iji e rẹ bẹ emuo, rekọ o rẹ mae lọhọ kẹ ororoke nọ ọ jaja aro vi aso okioke re ọ ruẹ oji vi ohwo nọ owezẹ u re mu noke toke. Ẹvẹ ororoke ọ sae rọ jaja aro vi? Re a hẹ nya wariẹ o rẹ lẹliẹ ohwo jaja aro vi ẹsenọ ohwo ọ keria oria ovo aso okioke. Ere ọvo na re, abọ owo ẹsikpobi evaọ iruẹru abọ-ẹzi u re fi obọ họ kẹ omai jaja aro vi wọhọ Ileleikristi. Oye jabọ nọ Pita ọ rọ ta udu họ omai awọ nọ ma rehọ oma kẹ iruẹru “uzuazọ ẹfuọ gbe orọ Ọghẹnẹ.” (2 Pita 3:11) Iruẹru itieye na i re fi obọ họ kẹ omai gbe “rẹro ẹtha ẹdẹ Ọghẹnẹ vẹrẹ vẹrẹ.” Ubiẹme Griki nọ a fa ‘rẹro vẹrẹ vẹrẹ’ na a rẹ sae fae gheghe wọhọ “ru oware kpata.” (2 Pita 3:12) Uzẹme, ma rẹ sai nwene oke nọ Jihova o fihọ họ. Ẹdẹ riẹ ọ te tha evaọ auwa nọ o ve fihọ. Rekọ otẹrọnọ ma rrọ owreze iruo riẹ, o te wọhọ nọ oke na no umuo inẹnẹ vrẹ rite oke yena o be dhẹ vẹrẹ vẹrẹ.—1 Ahwo Kọrint 15:58.

12. Ẹvẹ omomọvo mai ọ sae rọ rehọ odiri Jihova ru iruo?

¹² Fikiere, a ta udu họ enọ i bi roro nọ ẹdẹ Jihova o bi lehie awọ re a jẹ ohrẹ Pita rehọ re a rọ odiri hẹrẹ ẹdẹ nọ Jihova o ve fihọ. Evaọ uzẹme, ma rẹ sae rehọ oke ulele nọ Ọghẹnẹ ọ rehọ odiri kẹ na ru iruo avọ areghẹ. Wọhọ oriruo, ma rẹ sae ruabọhọ ẹbọ ekwakwa Oleleikristi nọ e rrọ oja jẹ ghale emamọ usi na kugbe ahwo buobu efa, vi epanọ o hẹ lọhọ te vẹre. Ma tẹ jaja aro vi, Jihova ọ te ruẹ nnọ ma rrọ “ababọ epe hayo afuẹwẹ, rekọ [evaọ] udhedhẹ,” eva ekuhọ eyero eware enana. (2 Pita 3:14, 15) Ẹvẹ oghale riẹ o te rro te!

13. Didi eme ọ Pọl se Ileleikristi ọ Tẹsalonika i fo gaga nẹnẹ?

¹³ Evaọ ileta ọsosuọ riẹ ro se Ileleikristi ọ Tẹsalonika, Pọl ọ ta kpahe ẹgwọlọ nọ a rẹ rọ jaja aro vi re. Ọ kẹ ohrẹ nnọ: “Wha jọ oma wezẹ hẹ, epanọ edekọ i re ruo; rekọ wha je oma siọ owezẹ ba re ma jọ aruro.” (1 Ahwo Tẹsalonika 5:2, 6) Nẹnẹ nọ ọraha eyero eware akpọ soso o bi si kẹle na, ẹvẹ oyena o rrọ oja te! Enọ e be gọ Jihova a be rria akpọ nọ ọ vọ avọ ababọ-isiuru kẹ eware abọ ẹzi, yọ onana o rẹ sai kpe oma họ ae. Fikiere, Pọl ọ hrẹ nnọ: “Jọ oma se idi-eda ba re ma fi ojese-udu orọwọ avọ uyoyou mai họ; wha jo oma rọ etu ẹruore usiwo mai tuwu.” (1 Ahwo Tẹsalonika 5:8) Ẹme Ọghẹnẹ nọ ma re wuhrẹ kẹse kẹse jegbe oma nọ ma re kugbe inievo mai eva iwuhrẹ, i re fi obọ họ kẹ omai fi ohrẹ Pọl na họ iruo jẹ lẹliẹ omai wo iroro ovẹrẹ.—Matiu 16:1-3.

Ima Ahwo Buobu A bi Rroro

14. Ikelakele vẹ i dhesẹ nọ ahwo buobu a bi lele ohrẹ Pita nọ ọ ta nọ a jaja aro vi na?

¹⁴ Kọ ahwo buobu a riẹ nẹnẹ nọ a bi yo uduotahawọ nọ a kẹ ẹgba na re a jaja aro vi? E. Evaọ etoke ukpe iruo 2002 na, okpehruba unu iwhowho-uvie 6,304,645—nọ o rehọ ẹvi 3.1 evaọ udhusoi bu vi orọ 2001—o kẹ imuẹro nnọ a jaja aro vi ẹkwoma euwa 1,202,381,302 nọ a raha rọ vuẹ amọfa kpahe Uvie Ọghẹnẹ. Rọkẹ otu nana, iruẹru itieye na o rrọ oware evere he. O jọ abọ ologbo evaọ izuazọ rai. Eduardo avọ Noemi evaọ El Salvador, a kẹ oriruo uruemu nọ ibuobu rai a dhesẹ.

15. Eme ọ via evaọ El Salvador nọ u dhesẹ nọ ahwo buobu a be jaja aro vi evaọ abọ-ẹzi?

¹⁵ Ikpe jọ nọ i kpemu no, Eduardo avọ Noemi a mu ẹro họ eme ọ Pọl na: “Uyero akpọ nana u bi nwene.” (1 Ahwo Kọrint 7:31, NW ) A ru izuazọ rai lọhọ jẹ ruọ iruo ọkobaro oke-kpobi. Nọ oke o be nya họ aro na, a te ti wo eghale evaọ idhere buobu je tube ru iruo wọhọ esẹro okogho gbe ubrotọ. Dede nọ a rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ egaga, Eduardo avọ Noemi a wo imuẹro nnọ a jẹ emamọ iroro nọ a kpa iroro vrẹ akpọriọ iwo fikiọ iruo odibọgba oke-kpobi na. Ibuobu iwhowho-uvie 29,269—kugbe ekobaro 2,454—evaọ El Salvador, a dhesẹ ẹzi oma-urodheidhe utioye no, onọ o lẹliẹ orẹwho yena wo ẹvi 2 evaọ udhusoi eva unu iwhowho-uvie ukpe nọ u kpo na.

16. Didi uruemu oniọvo ọmọzae ọmoha jọ o dhesẹ evaọ Côte d’Ivoire?

¹⁶ Evaọ Côte d’Ivoire, upelẹ ọzae Oleleikristi jọ o dhesẹ uruemu utioye na nọ o kere se uwou ogha na nnọ: “Mẹ rrọ odibo oruiruo. Rekọ mẹ sae ta kẹ inievo na nọ a ru iruo ọkobaro yọ me bi fi emamọ oriruo họ otọ họ họ. Fikiere me te no iruo nọ a be jọ wha omẹ emamọ osa, enẹna mẹ rrọ iruo obọ mẹ, nọ o be kẹ omẹ uvẹ ziezi kpohọ odibọgba na.” Upelẹ ọzae nana o te ti zihe ruọ omọvo ekobaro 983 nọ i bi ru iruo evaọ Côte d’Ivoire, oria nọ a jọ nẹ iyẹrẹ iwhowho uvie 6,701 ukpe nukpo, nọ u wo ẹvi 5 evaọ udhusoi.

17. Ẹvẹ Osẹri ọmaha jọ evaọ Belgium o ro dhesẹ nnọ ọ dhozọ oziẹ-emu hu?

¹⁷ Omagbẹre, oziẹ-emu, gbe omohẹriẹ e gbẹ be wha ebẹbẹ se iwhowho Uvie 24,961 nọ e rrọ Belgium. Ghele na, a ruabọ họ ọwhọ rai ababọ ozodhẹ. Okenọ Osẹri ikpe 16 jọ o yo nọ a bi dhesẹ Isẹri Jihova wọhọ ẹko-egagọ oyoma eva okenọ a je wuhrẹ kpahe uwuhrẹ uruemu ezi evaọ eklase, o te mi uvẹ re o dhesẹ uzẹme ẹme na via. Avọ obufihọ ividio na Jehovah’s Witnesses—The Organization Behind the Name jegbe ibroshọ na Isẹri Jihova—Oghẹrẹ Ahwo Vẹ A Rrọ?, o te dhesẹ oghẹrẹ ahwo nọ Isẹri na a ghinẹ rrọ vevẹ. A jẹ ovuẹ na rehọ ziezi, yọ oka nọ u lele i rie a te ru ẹdawọ kẹ emọ-isukulu na onọ a jọ rehọ enọ na kpobi no ẹme kpahe egagọ Ileleikristi ọ Isẹri Jihova ze.

18. Imuẹro vẹ i dhesẹ nnọ iwhowho-uvie e ruabọhọ ẹgọ Jihova ghelọ ebẹbẹ eyero ekọ evaọ Argentina gbe Mozambique?

¹⁸ Evaọ edẹ urere nana, Ileleikristi buobu a rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ ilogbo. Ghele na, a be dawo oma re enana e se iroro rai ba ẹrehọ. Ghelọ ebẹbẹ eyero ekọ nọ o si oma no ho na, Argentina ọ nẹ iyẹrẹ okpehruba Isẹri 126,709 eva ukpe nukpo. Uvuhu o gbẹ da otọ fia evaọ Mozambique. O make rrọ ere na, ahwo 37,563 a nẹ iyẹrẹ abọ o wo evaọ iruo isẹri ise na, ẹvi 4 evaọ udhusoi. Uzuazọ o be bẹ ibuobu evaọ Albania, ghele na orẹwho yena o nẹ iyẹrẹ emamọ ẹvi 12 evaọ udhusoi, nọ u ru rai nya te okpehruba iwhowho-uvie 2,708. O rrọ vevẹ, uyero obẹbẹ o rẹ whaha ẹzi Jihova ha evaọ okenọ idibo riẹ e tẹ rehọ isiuru Uvie na karo.—Matiu 6:33.

19. (a) Eme ọ kẹ imuẹro nọ ibuobu nọ e wọhọ igodẹ nọ ohọwo uzẹme Ebaibol u bi kpe a gbẹ riẹ? (b) Didi iyẹrẹ iruo ẹgbukpe efa i dhesẹ nnọ idibo Jihova a jaja aro vi evaọ abọ-ẹzi? (Rri omaa iyẹrẹ-iruo nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 22-25 na.)

¹⁹ Iyẹrẹ kamara kamara ọ iwuhrẹ Ebaibol 5,309,289 nọ ma jọ akpọ soso nẹ iyẹrẹ rai ukpe nọ u kpo na u dhesẹ nọ otu igodẹ buobu e gbẹ riẹ nọ ohọo uzẹme Ebaibol na u bi kpe. Evaọ unu okpehruba 15,597,746 nọ i kpohọ Ekareghẹhọ na, ibuobu rai e be gọ Jihova ha. Jọ a gbẹ rro evaọ eriariẹ gbe uyoyou Jihova jegbe orọ okugbe inievo na. O rrọ oware evawere re a ruẹ nnọ “ogbotu obuobu” ọrọ “igodẹ efa” na a be gbẹ nya họ aro nọ a be gọ Ọnọma na “taso tuvo eva uwou egagọ-ode ẹri riẹ” evaọ usu kugbe inievo rai nọ a rọ ẹzi wholo na.—Eviavia 7:9, 15; Jọn 10:16.

Uwuhrẹ no Oriruo Lọt Ze

20. Eme ma wuhrẹ no oriruo Lọt avọ aye riẹ ze?

²⁰ Uzẹme, iroro ovẹrẹ e rẹ sai vru mi idibo ẹrọwọ Ọghẹnẹ evaọ ẹsejọ dede. Roro kpahe Lọt, ọmọ oniọvo Abraham. O yo mi enjẹle ivẹ nọ e kpahe riẹ nnọ Ọghẹnẹ ọ be te raha Sodọm avọ Gomora. Usi na o rẹ sai gbe Lọt unu hu, ọnọ “o wo ofu kpahe uzuazọ-ugbegbe otu omuomu” na. (2 Pita 2:7) Ghele na, eva okenọ enjẹle ivẹ na a gwọlọ su ei no Sodọm, o “te je ru ulehie.” Enwenọ e si enjẹle na i si rie avọ uviuwou riẹ no okpẹwho na. U no ere no, aye Lọt o gbabọ kẹ unuovẹvẹ enjẹle na inọ a du riwi emu hu. Uruemu abọgbekẹ yena u ru rie ku uzuazọ riẹ fiẹ. (Emuhọ 19:14-17, 26) Jesu ọ vẹvẹ unu nnọ: “Wha roro aye Lọt.”—Luk 17:32.

21. Fikieme o jẹ r’oja re ma jaja aro vi enẹna vi epaọ anwẹdẹ?

²¹ Ọraha ọ Pompeii gbe Herculaneum gbe eware nọ e via taure ọraha Jerusalẹm o te ti te, jegbe iriruo Ẹvo edẹ Noa avọ orọ Lọt, aikpobi i dhesẹ epanọ u wo uzou te re a se unuovẹvẹ gboja. Wọhọ idibo Jihova, ma vuhu eka edẹ urere na mu. (Matiu 24:3) Ma hẹriẹ oma mai no egagọ erue no. (Eviavia 18:4) Wọhọ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ, u fo re ma ‘hẹrẹ je rẹro ẹtha ẹdẹ Ọghẹnẹ vẹrẹ vẹrẹ.’ (2 Pita 3:12) Uzẹme, o gba họ re ma jaja aro vi enẹna vi epaọ anwẹdẹ! Didi owọ ma rẹ sae jẹ, kọ didi ekwakwa ma rẹ sae bọ re ma sae jaja aro vi? Uzoẹme notha u ti fi elo họ eme eyena.

[Oruvẹ-obotọ]

Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?

• Didi oware u fi obọ họ kẹ Ileleikristi ahwo Ju dhẹ vabọ no ọraha Jerusalẹm?

• Ẹvẹ eme ohrẹ nọ ikọ na Pita avọ Pọl a kere i re ro fi obọ họ kẹ omai jaja aro vi?

• Amono nẹnẹ a be kẹ imuẹro nnọ a jaja aro vi ziezi?

• Eme ma wuhrẹ no oware nọ o via kẹ Lọt avọ aye riẹ ze?

[Omaa Iyẹrẹ-iruo nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 22-25]

IYẸRẸ IRUO AKPỌ SOSO ISẸRI JIHOVA ỌRỌ UKPE-IRUO 2002

(See Bound Volume)

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 19]

Evaọ 66 C.E., ẹko Ileleikristi nọ e jọ Jerusalẹm a kezọ unuovẹvẹ Jesu

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 20]

Abọ o wo eva iruo o re fi obọ họ kẹ Ileleikristi jaja aro vi