Evuhumu Arao na avọ Oka Riẹ

KỌ O rẹ were owhẹ re whọ gwọlọ uyo kẹ onọ idhọvẹ jọ? Re who ru ere, whọ rẹ gwọlọ eware nọ e rẹ gbẹ edhere k’owhẹ duku uyo na. Evaọ Ẹme riẹ nọ ẹzi ọ kẹ ẹgba, Ọghẹnẹ ọ k’omai eware nọ e rẹ lẹliẹ omai wo otoriẹ inọmba 666 na, odẹ hayo oka arao Eviavia uzou avọ 13 na.

Evaọ uzoẹme nana, ma ti roro kpahe eware ene nọ i ti dhesẹ otofa oka arao na k’omai. Ma te ta kpahe (1) epanọ a rẹ rọ salọ edẹ Ebaibol ẹsejọ, (2) oware nọ arao na ọ rrọ, (3) otofa ẹme na inọ “ohwo họ ikelakele” 666 na, gbe (4) otofa inọmba na 6, gbe oware nọ a ro kere iei isiasa, koyehọ 600 kugbe 60 gbe 6, hayo 666.—Eviavia 13:18.

Edẹ Ebaibol—Orọnikọ Oka nọ A re ro Vuhu Ohwo Gheghe He

Edẹ Ebaibol i wo otofa obọdẹ, maero nọ Ọghẹnẹ ọ tẹ rehọ iẹe kẹ ohwo. Wọhọ oriruo, fikinọ Abram o re ti zihe ruọ ọsẹ erẹwho buobu, Ọghẹnẹ o nwene odẹ ọsẹ-orua na kpohọ Abraham, onọ otofa riẹ o rrọ “ọsẹ ogbotu.” (Emuhọ 17:5) Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Josẹf avọ Meri inọ a se odẹ ọmọ nọ Meri o bi ti yẹ na Jesu, onọ otofa riẹ o rrọ “Jihova Họ Esiwo.” (Matiu 1:21; Luk 1:31) Nwane rọwo kugbe odẹ ọyena nọ o wo obọdẹ otofa na, Jihova ọ rehọ ẹkwoma odibọgba Jesu gbe uwhu idheidhe riẹ ru esiwo mai lọhọ.—Jọn 3:16.

Fikiere, odẹ na 666 nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ na o re dhesẹ eware nọ Ọghẹnẹ ọ ruẹ wọhọ oka obọdẹ ọrọ arao na. Wọhọ epanọ o rẹ jọ, re ma te vuhu ekwakwa enana mu, ma rẹ kaki vuhu arao na je wuhrẹ kpahe iruẹru riẹ.

A Dhesẹ Arao na Via

Obe Daniẹl ọrọ Ebaibol na o kẹ evuẹ buobu kpahe otofa erao ẹwoho. Uzou avọ 7 u wo edhesẹ ovevẹ ọrọ “erawo ilogbo ene”—okpohrokpo, adaka, ẹkpẹ, avọ arao idudu jọ nọ o wo ibiakọ ilogbo utehru. (Daniẹl 7:2-7) Daniẹl ọ ta k’omai inọ erao nana i dikihẹ kẹ “ivie,” hayo egọmeti nọ i su uvie-ivie ilogbo unọjọ-utọjọ.—Daniẹl 7:17, 23.

Kpahe arao ọrọ Eviavia 13:1, 2 na, obe na, The Interpreter’s Dictionary of the Bible o dhesẹ nọ arao nana “ọvo o wo ekwakwa erọ erao ene nọ a jọ eruẹaruẹ Daniẹl fodẹ na . . . Fikiere, arao ọsosuọ [ọrọ Eviavia] na o dikihẹ kẹ esuo egọmeti kpobi nọ i kuomagbe be wọso Ọghẹnẹ evaọ akpọ na.” Eviavia 13:7 ọ rọwo kugbe otofa nana, nọ ọ ta kpahe arao na inọ: ‘A tẹ kẹ e ogaga nọ o ro su korua korua gbe ahwo gbe erọo-unu gbe orẹwho.’a

Fikieme Ebaibol na e rọ rehọ erao dhesẹ esuo ohwo-akpọ? O tẹ kawo fiki ẹjiroro ivẹ. Orọ ọsosuọ, fiki uruemu ugbarugba nọ egọmeti i dhesẹ no evaọ ikpe-udhusoi nana kpobi. Igbiku na, Will avọ Ariel Durant, a kere nọ: “Ẹmo yọ oware nọ u no anwae ze, yọ ghelọ aruorovie gbe esuo-omoma, oma o re lọhọ iẹe he.” Ẹvẹ o ghinẹ rrọ uzẹme te inọ ohwo ọ “rehọ obọ ogaga su ọrivẹ riẹ nwa oma” no! (Ọtausiwoma Na 8:9) Ẹjiroro avivẹ họ “odudu na [Setan ọ] rehọ ogaga gbe isuẹsu gbe udu kpobi kẹ” arao na. (Eviavia 12:9; 13:2) Fikiere, Ẹdhọ họ ọnọ ọ be kpọ esuo ohwo-akpọ, oyejabọ nọ a bi ro dhesẹ uruemu ugbarugba, ọrọ odudu riẹ na.—Jọn 8:44; Ahwo Ẹfẹsọs 6:12.

Dede na, orọnikọ onana o nwani dhesẹ nnọ Setan ọ be nwane rehọ enọ e rrọ esuo kpobi ruiruo ho. Uzẹme riẹ họ, egọmeti ahwo-akpọ a wọhọ “odibo Ọghẹnẹ” evaọ oghẹrẹ jọ, be kpọ ahwo, keme ababọ rai ozighi ọ rẹ jọ oria kpobi. Yọ isu jọ a rehọ adhẹẹ kẹ ẹkẹ-uvẹ ahwo no, kugbe uvẹ nọ ahwo a rẹ rọ jọ egagọ uzẹme—oware nọ Setan ọ gwọlọ họ. (Ahwo Rom 13:3, 4; Ẹzra 7:11-27; Iruẹru 13:7) Ghele na, fiki okpomahọ Setan, uvumọ ohwo-akpọ hayo ukoko ohwo-akpọ ọ re sae wha udhedhẹ gbe omofọwẹ nọ o rẹ tọ se ahwo ho.b—Jọn 12:31.

“Inọmba Ahwo-Akpọ”

Oware avesa nọ ma sai ro wo otofa 666 na họ “ahwo họ ikelakele” na, hayo, wọhọ epanọ The Amplified Bible o fi rie họ, “inọmba ahwo-akpọ.” Ẹme nana o rẹ sai kie kpahe ugogo ohwo-akpọ jọ họ keme Setan họ ọnọ ọ be kpọ arao na, orọnikọ ohwo-akpọ jọ họ. (Luk 4:5, 6; 1 Jọn 5:19; Eviavia 13:2, 18) Ukpoye, fikinọ arao na o wo “inọmba ahwo-akpọ,” u dhesẹ nnọ ohwo-akpọ ọ ghinẹ rrọ, orọnikọ ẹzi hayo idhivẹri hi, gbe nnọ o wo oghẹrẹ oka ohwo-akpọ jọ. Didi oka? Ebaibol na e kẹ uyo nọ: “Epanọ ahwo na kpobi a raha uzi re no a gbe te obọ oruaro Ọghẹnẹ hẹ.” (Ahwo Rom 3:23) Fikiere, nọ arao na o wo “inọmba ahwo-akpọ” na, u dhesẹ nnọ egọmeti na o wo oka uzioraha gbe sebaẹgba.

Ikuigbe i dhesẹ onana via. Ọnọ ọ jọ Ọsẹro Ogbẹgwae Esuo America vẹre, Henry Kissinger, ọ ta nọ: “Oma nọ ahwo a dawo no kpobi o kie wariama no. Ikuigbe e vọ avọ omodawọ nọ i kie, avọ irẹro nọ i rugba ha . . . Fikiere, wọhọ ogbiku, ohwo o re woi họ iroro nnọ okpẹtu ọ rẹ seba ẹvia ha.” Eme oruọzewọ Kissinger i dhesẹ ẹgbagba uzẹme Ebaibol nana: “Mẹ riẹ nọ ohwo o wo iroro obọ riẹ hẹ, ohwo o wo ogaga nọ o ro su oma obọ riẹ hẹ.”—Jerimaya 10:23.

Enẹna nọ ma vuhu arao na no jẹ ruẹ epanọ Ọghẹnẹ o rri rie no na, u te oke nọ ma sai ro rri abọ urere ọ inọmba igbunu nana no—ezeza gbe oware nọ a ro kere iei isiasa—koyehọ 666, hayo 600 kugbe 60 gbe 6.

Ezeza nọ A Kere Isiasa—Fikieme?

Evaọ Ikereakere na, inọmba jọ i wo otofa. Wọhọ oriruo, a rẹ rehọ inọmba na ihrẹ ro dhesẹ oware nọ o gba kiete hayo onọ o rrọ gbagba evaọ aro Ọghẹnẹ. Re a dhesẹ iẹe, oka ọvo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ ma eware họ ‘edẹ’ ihrẹ hayo etoke thethei, oke nọ Ọghẹnẹ o ro ru ẹjiroro emama riẹ evaọ otọakpọ na gba. (Emuhọ 1:3–2:3) “Eme” Ọghẹnẹ e wọhọ isiliva ‘nọ a ghra isiahrẹ,’ onọ u dhesẹ nnọ a ru rai fo gbagba. (Olezi 12:6; Itẹ 30:5, 6) A ta kẹ Neaman ọmoti na re ọ họ asiahrẹ evaọ Ethẹ Jọdan na, oma riẹ o tẹ te gba hayo fo riẹriẹriẹ.—2 Ivie 5:10, 14.

Ezeza o rehọ ọvo kpotọ vi ihrẹ. Kọ o gbẹ rrọ oka nọ a re ro dhesẹ oware nọ o gba ha, onọ u wo afuẹwẹ, evaọ aro Ọghẹnẹ? Ghinọ uzẹme! (1 Iruẹru-Ivie 20:6, 7) Ofariẹ, fikinọ a kere ezeza na isiasa, wọhọ 666, u dhesẹ epanọ sebaẹgba na o rro te. Wọhọ epanọ ma ta inọ 666 yọ “inọmba ahwo-akpọ” na, u dhesẹ inọ eriwo nana họ onọ o gba. Fikiere, ikuigbe arao na, “inọmba ahwo-akpọ” riẹ, gbe inọmba 666 na e gba ẹme na ekru—iruthọ gbe ekie evaọ aro Jihova.

Edhesẹ ẹthọthọ arao na ọ kareghẹhọ omai eme nọ a ta kpahe Bẹlsheza Ovie Babilọn anwae na. Ẹkwoma Daniẹl, Jihova ọ ta kẹ osu na nọ: “A wawọ owhẹ eva owawọ no, a tẹ ruẹ nọ who te he.” Evaọ aso ọyena a kpe Bẹlsheza, Uvie-Ulogbo Babilọn na u te kie. (Daniẹl 5:27, 30) Epọvo na re, oziẹ nọ Ọghẹnẹ o bru kpe arao esuo na avọ enọ i wo oka riẹ i dhesẹ ekuhọ arao na gbe enọ e be thae uke. Dede na, evaọ onana, orọnikọ egọmeti jọ ọvo Ọghẹnẹ o re ti si no ho rekọ esuo ohwo-akpọ kpobi. (Daniẹl 2:44; Eviavia 19:19, 20) Fikiere, ẹvẹ u wuzou te inọ ma whaha ewo oka arao na!

A Vuhu Otofa Oka na No

Nọ ọ nwane fodẹ inọmba 666 na no, Eviavia ọ tẹ fodẹ 144,000 ilele Omogodẹ na, Jesu Kristi, ọnọ o kere odẹ riẹ gbe odẹ Ọsẹ riẹ, Jihova, fihọ aruezo rai. Edẹ nana i dhesẹ enọ i wo rai na wọhọ nnọ Jihova gbe Ọmọ riẹ a wo rai, enọ a be rehọ udu se isẹri kpahe na. Epọvo na re, enọ i wo oka arao na a bi dhesẹ nnọ arao na a be gọ. Fikiere, makọ oka na o rrọ obọze hayo aruezo, wọhọ odẹme, u re dhesẹ ọnọ o wo rie na wọhọ ọnọ ọ be rehọ uketha riẹ kpobi kẹ uyerakpọ esuo akpọ nana nọ o wọhọ arao na. Enọ i wo oka na a be rehọ eware Ọghẹnẹ kẹ “Siza.” (Luk 20:25; Eviavia 13:4, 8; 14:1) Evaọ oghẹrẹ vẹ? Ẹkwoma ọghọ egagọ nọ a be rọ kẹ egọmeti, oka riẹ, gbe ogaga egbaẹmo riẹ, onọ a rẹro so kẹ ẹruore gbe esiwo. Egagọ ugbunu ọvo a be rọ kẹ Ọghẹnẹ uzẹme na.

Wo ohẹriẹ, Ebaibol na e tuduhọ omai awọ nọ: “Who fi eva ra họ emọ ivie he hayo ọmọ ohwo ho, keme a wo obọufihọ họ. Keme nọ ẹwẹ riẹ o re no, o ve zihe kpo ẹkpẹ, Evaọ ẹdẹọvo ọyena, oma iruo riẹ kpobi [o vẹ] raha.” (Olezi 146:3, 4) Enọ i bi yo ohrẹ areghẹ yena a rẹ jọ ọkora ha nọ egọmeti o gbe ru eyaa riẹ gba ha hayo okenọ isu unutẹmeta a te kie no ọkwa.—Itẹ 1:33.

Onana orọnikọ u dhesẹ nọ Ileleikristi uzẹme a rẹ keria rabọ muoma ha kpahe uye ahwo-akpọ. Wo ohẹriẹ, a rẹ rọ ọwhọ whowho egọmeti ọvuọvo nọ o ti furie ebẹbẹ ahwo-akpọ—Uvie Ọghẹnẹ nọ a rrọ abọ riẹ na.—Matiu 24:14.

Uvie Ọghẹnẹ—Ẹruore Ọvuọvo kẹ Ohwo-Akpọ

Okenọ ọ jọ otọakpọ, Jesu o ru Uvie Ọghẹnẹ fihọ ugogo uzoẹme usiuwoma ota riẹ. (Luk 4:43) Evaọ olẹ Ọsẹ Mai nọ Ọ rọ Obọ Odhiwu na, Jesu o wuhrẹ ilele riẹ re a lẹ kẹ Uvie na re o nyaze re a jọ otọakpọ obonẹ ru oreva Ọghẹnẹ. (Matiu 6:9, 10) Uvie na yọ egọmeti nọ o ti su otọakpọ na soso, orọnikọ no okpẹwho otọakpọ jọ ze he, rekọ no odhiwu ze. Oye jabọ nọ Jesu o ro sei “uvie odhiwu.”—Matiu 11:12.

Ono o fo ọnọ ọ rẹ jọ Ovie Uvie ọyena vi Jesu Kristi, nọ o whu kẹ enọ e be te jọ otọ esuo riẹ? (Aizaya 9:6, 7; Jọn 3:16) Kẹle na Osu ọgbagba nana, nọ ọ rrọ ohwo ẹzi ologbo enẹna, o bi ti gbolo arao na, ivie riẹ, gbe egbaẹmo riẹ “fihọ ẹtẹre erae nọ ọ rẹ tua avọ itho erae,” onọ u dhesẹ ọraha ebẹdẹ bẹdẹ. Rekọ etẹe o jọ kuhọ họ. Jesu o ti je kpe Setan no, oware nọ uvumọ ohwo-akpọ ọ sai ru hu.—Eviavia 11:15; 19:16, 19-21; 20:2, 10.

Uvie Ọghẹnẹ ọ te wha udhedhẹ se ahwo ẹmeoyo nọ e rrọ otọ esuo riẹ kpobi. (Olezi 37:11, 29; 46:8, 9) Makọ uweri, edada, gbe uwhu e gbẹ te jọ họ. Dai rri ẹruore oruaro nọ o be hẹrẹ enọ e kẹ oma rai uvẹ re a wo oka arao na ha!—Eviavia 21:3, 4.

[Oruvẹ-obotọ]

[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 4]

Obufihọ nọ A re ro Wo Otofa 666 Na

1. Edẹ Ebaibol i re dhesẹ oware jọ kpahe uruemu hayo uzuazọ ọnọ o wo rie, wọhọ epanọ odẹ Abraham, Jesu, gbe efa buobu e rrọ na. Epọvo na re, inọmba arao na o dhesẹ oghẹrẹ nọ arao na ọ rrọ.

2. Erao sa-sa nọ e rrọ obe Ebaibol ọ Daniẹl na i dikihẹ kẹ uvie-ilogbo ahwo-akpọ unọjọ utọjọ. Arao ọrọ Eviavia 13:1, 2 nọ o wo abọ buobu na o dikihẹ kẹ uyero esuo akpọ-soso, onọ Setan ọ kẹ ẹgba jẹ be kpọ.

3. Fikinọ “ahwo họ ikelakele” na, hayo inọ “inọmba ohwo-akpọ” arao na o wo, u dhesẹ nnọ ohwo-akpọ ọ ghinẹ rrọ, orọnikọ idhivẹri hi. Fikiere, u dhesẹ ekie ohwo-akpọ nọ o no uzioraha gbe sebaẹgba ze.

4. Evaọ aro Ọghẹnẹ, fikinọ inọmba na ezeza u kpotọ vi ihrẹ nọ a re ro dhesẹ ẹgbagba evaọ Ebaibol na, otofa riẹ họ sebaẹgba. Oka na 666 u fi ẹgba họ sebaẹgba na ẹkwoma inọmba na nọ ọ fodẹ isiasa.

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 5]

Esuo ohwo-akpọ o kie wariama no, onọ inọmba na 666 u dikihẹ kẹ

[Ọnọ o wo uwoho]

Ọmọ nọ ohọwo u bi kpe: UNITED NATIONS/Photo by F. GRIFFING

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 6]

Jesu Kristi ọ te rehọ esuo ọgbagba ziọ otọakpọ