Ijẹle—Epanọ Iruẹru Rai I Bi Ro Kpomahọ Ahwo-akpọ

“Onana o vrẹ no mẹ tẹ ruẹ ukọ-odhiwu ọfa nọ o no obọ odhiwu ze otọ, nọ o wo ogaga ulogbo, . . . Koyehọ ọ tẹ rehọ uru ulogbo bo nọ, ‘O bi kie, Babilọn ologbo o bi kie!’ ”—EVIAVIA 18:1, 2.

1, 2. Eme o dhesẹ nọ Jihova ọ be rehọ ijẹle wha oreva riẹ haro?

EVA okenọ a mu Jọn ukọ nọ ọ kpako no na kpohọ ukoliko Patmọs, ọ ruẹ eruẹaruẹ. Ọ “jọ evaọ Ẹzi” ruẹ eware igbunu nọ e te via “evaọ edẹ Ọnowo na.” Ẹdẹ ọyena o muhọ nọ a rehọ Jesu Kristi mu Ovie evaọ 1914, yọ o re ti krite urere Esuo Odu Ikpe riẹ.—Eviavia 1:10.

² Jihova Ọghẹnẹ o dhesẹ eruẹaruẹ nana kẹ Jọn ovavo ho, rekọ o kpeze ai. Eviavia 1:1 o ta nọ: “Eviavia Jesu Kristi nọ Ọghẹnẹ ọ rọ kẹe re o dhesẹ kẹ idibo riẹ eware nọ e rẹ te via enẹna; [o] te ru ei via evaọ ukọ-odhiwu riẹ nọ o vi se Jọn odibo riẹ.” Jihova ọ rehọ ẹkwoma Jesu dhesẹ eware igbunu nọ i kiekpahe “edẹ Ọnowo na” kẹ ẹnjẹle, ẹnjẹle na ọ tẹ rehọ ai via kẹ Jọn. Oke ofa Jọn ọ tẹ jẹ “ruẹ ukọ-odhiwu ọfa nọ o no obọ odhiwu ze otọ, nọ o wo ogaga ulogbo.” Eme ẹnjẹle nana o je ru? “Ọ [jẹ] rehọ uru ulogbo bo nọ, ‘O bi kie, Babilọn ologbo o bi kie!’ ” (Eviavia 18:1, 2) A kẹ ẹnjẹle ọgaga nana uvẹ-ọghọ nọ o ro whowho ekie Babilọn ologbo na, koyehọ egagọ erue akpọ-soso. Fikiere, avro ọ riẹ hẹ, Jihova ọ be rehọ ijẹle wha oreva riẹ haro evaọ obọdẹ edhere. Re ma tẹ te ta eme efa kpahe epanọ ijẹle i bi ro wabọ evaọ ẹjiroro Ọghẹnẹ gbe epanọ iruo rai i bi ro kpomahọ omai, joma kake ta ẹme kpahe emuhọ uzuazọ orọ emama ẹzi nana.

Ẹvẹ Ijẹle A rọ Ziọ Uzuazọ?

3. Eriwo ọthọthọ vẹ ahwo buobu a wo kpahe ijẹle?

³ Ima ahwo buobu nẹnẹ a rọwo inọ ijẹle e rrọ. Rekọ ahwo buobu a wo eriwo ọthọthọ kpahe ai gbe emuhọ rai. Wọhọ oriruo, ahwo jọ nọ a roma kẹ egagọ a roro nọ ohwo nọ a you o te whu, kiyọ Ọghẹnẹ o se rie kpobọ odhiwu no re ọ jọ ẹnjẹle. Kọ ere Ebaibol na o wuhrẹ kpahe emuhọ ijẹle, uzuazọ rai, gbe ẹjiroro nọ a rọ rrọ uzuazọ?

4. Eme Ikereakere na e ta kẹ omai kpahe emuhọ ijẹle?

⁴ Ẹnjẹle nọ ọ mai wo ogaga gbe udu-esuo họ Maekẹl, ukọ-odhiwu oride na. (Jud 9) Ẹnjẹle nana họ Jesu Kristi. (1 Ahwo Tẹsalonika 4:16) Ikpe buobu nọ i kpemu nọ Jihova ọ jiroro inọ ọ rẹ jọ Ọmemama, ẹnjẹle nana họ ọnọ ọ jọ omama ọsosuọ riẹ. (Eviavia 3:14) Uwhremuna Jihova ọ tẹ rehọ ẹkwoma Ọmọ otuyẹ nana ma ijẹle nọ i kiọkọ kpobi. (Ahwo Kọlọsi 1:15-17) Nọ Jihova ọ jẹ ta ẹme kpahe ijẹle na wọhọ emọ riẹ, ọ nọ Job inọ: “Diẹse whọ jọ okenọ me fi otọhotọ akpọ na họ? Ta kẹ omẹ, otẹrọnọ who re vuhu eware muẹ? . . . Ono ọ wọ utho-ubienẹ riẹ họ otọ, nọ isi ohiohiẹ e so unu ovo, nọ emọ Ọghẹnẹ kpobi a je do edo oghọghọ?” (Job 38:4, 6, 7) O rrọ vevẹ, ijẹle na yọ emama Ọghẹnẹ, yọ a ma rai oke krẹkri no taure a tẹ te ma ahwo-akpọ.

5. Oghẹrẹ vẹ a ruẹrẹ ijẹle na họ?

⁵ Obe 1 Ahwo Kọrint 14:33 o ta nọ: “Ọghẹnẹ ọ rọ Ọghẹnẹ ukpokpoma ha rekọ ọrọ udhedhẹ.” Fikiere, Jihova ọ ruẹrẹ ikọ-odhiwu riẹ fihọ eko esa: (1) seraf, enọ e rẹ gbodibo eva oria ẹkeria Ọghẹnẹ, nọ i re whowho ẹfuọ riẹ je ru idibo riẹ fua eva abọ-ẹzi; (2) cherub, enọ e rẹ d’orro họ udu esuo-okpehru Jihova; gbe (3) ijẹle efa nọ e rẹ wha oreva riẹ haro. (Olezi 103:20; Aizaya 6:1-3; Izikiẹl 10:3-5; Daniẹl 7:10) Idhere vẹ ikọ-odhiwu nana a bi ro kpomahọ ahwo-akpọ?—Eviavia 5:11.

Iruo Vẹ Ijẹle I bi Ru?

6. Ẹvẹ Jihova ọ rọ rehọ cherub ru iruo eva ọgbọ Idẹn?

⁶ Oria ọsosuọ nọ a jọ ta ẹme fodẹ ikọ-odhiwu gbiae họ Emuhọ 3:24, oria nọ ma jọ se nọ: “[Jihova] o te le ọzae na no; o te fi [ikọ-odhiwu] cherub họ abọ ovatha-ọre ogba Idẹn, avọ ọgbọdọ nọ a thọ lafi nọ o re kurẹriẹ kpenẹ kpenẹ, re ọ sẹro ure uzuazọ na.” Cherub nana a je rroro ọgbọ na re Adamu avọ Ivi a siọ ọgbọ nọ ọ jọ uwou ọsosuọ rai na ba ezihe ruọ. Ere o jọ eva emuhọ ikuigbe ohwo-akpọ. Rekọ iruo vẹ ijẹle a ru no anwọ oke yena ze?

7. Eme otofa ẹme ọsosuọ nọ a fa “ẹnjẹle” na u dhesẹ kpahe iruo jọ nọ ijẹle a bi ru?

⁷ A jọ Ebaibol na fodẹ ijẹle te oware wọhọ unuẹse 400. A rẹ sae fa ẹme Hibru gbe Griki ọsosuọ nọ a se “ẹnjẹle” na “ọwhovuẹ.” Fikiere, ijẹle a ru iruo no wọhọ otu nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ rehọ ẹkwoma rai ta ẹme kugbe ahwo-akpọ. Wọhọ epanọ ma muẹrohọ eva idhe-eme ivẹ ọsosuọ uwuhrẹ nana, Jihova ọ rehọ ẹnjẹle wha ovuẹ riẹ se Jọn ukọ na.

8, 9. (a) Ẹvẹ iweze ẹnjẹle u kpomahọ Manoa avọ aye riẹ? (b) Eme eyewọ a rẹ sai wuhrẹ no iweze ọrọ ẹnjẹle Ọghẹnẹ bru Manoa na ze?

⁸ Ọghẹnẹ ọ rẹ jẹ rehọ ijẹle kẹ idibo riẹ nọ e rrọ otọakpọ uketha gbe uduotahawọ. Wọhọ oriruo, eva okenọ ibruoziẹ i je su Izrẹl, Manoa avọ aye riẹ nọ ọ jọ ọga a jẹ gwọlọ ọmọ. Jihova o te vi ẹnjẹle riẹ bru aye Manoa inọ o re ti yẹ ọmọzae. Ikuigbe na e ta nọ: “Ri, who re ti dihọ, who ve ti yẹ ọmọzae. Are o re te ei uzou hu, keme ọmọ na ọ rẹ te jọ ohwo-aghọ rọ kẹ Ọghẹnẹ no oke eyẹ riẹ ze; ọye o re ti siwi ahwo Izrẹl ro nobọ ahwo Filistia.”—Ibruoziẹ 13:1-5.

⁹ Aye Manoa o gine yẹ ọmọzae uwhremuna, Samsin, ọnọ a riẹ gaga evaọ ikuigbe Ebaibol. (Ibruoziẹ 13:24) Taure a te ti yẹ ọmọ na, Manoa ọ yare nọ jọ ẹnjẹle na o zihe bru ai ze re ọ ta kẹ ai epanọ a te rọ yọrọ ọmọ na. Manoa ọ tẹ nọe nọ: “Kẹvẹ eyero uzuazọ ọmọ na ọ rẹ te jọ gbe eme o re ti ruẹ?” Ẹnjẹle Jihova ọ tẹ wariẹ eme nọ ọ kake ta kẹ aye Manoa na. (Ibruoziẹ 13:6-14) Onana o jọ uduotahawọ ulogbo kẹ Manoa. Ijẹle a re weze bru omomọvo enẹ eva oke mai na ha, rekọ wọhọ Manoa, eyewọ a rẹ sae gwọlọ ọkpọvio Jihova nọ a rẹ rọ yọrọ emọ rai.—Ahwo Ẹfẹsọs 6:4.

10, 11. (a) Ẹvẹ ogbaẹmo Siria nọ o wọ bru ae ze u kpomahọ Elaesha avọ odibo riẹ? (b) Uduotahawọ vẹ ma rẹ sai wo no ikuigbe nana ze?

¹⁰ Ma wo ikuigbe ọrọ obọdẹ oriruo uketha ẹnjẹle evaọ edẹ Elaesha ọruẹaro na. Elaesha ọ jẹ rria Dọthan, okpẹwho jọ evaọ Izrẹl. Ẹdẹjọ nọ odibo Elaesha ọ kparoma ruọ otafe evaọ ohiohiẹ, ọ tẹ ruẹ nọ enyenya gbe ekẹkẹ-ẹmo e wariẹ okpẹwho na họ. Ovie Siria o vi ogbaẹmo nyai mu Elaesha. Eme họ oware nọ odibo Elaesha o ru? Ozọ u mu rie, ẹsejọhọ fiki idudu o te bo inọ: “O, olori mẹ! kẹvẹ ma re ti ruẹ?” Eva eriwo riẹ, o wọhọ nọ oware ovo o riẹ nọ a rẹ sai ru hu. Rekọ Elaesha ọ tẹ kuyo nọ: “Ozọ u mu owhẹ hẹ, keme enọ e rọ kugbe omai i bu vi enọ e rọ kugbe ai.” Eme họ otofa ẹme Elaesha na?—2 Ivie 6:11-16.

¹¹ Elaesha ọ riẹ nọ ogbaẹmo ijẹle e rriẹ nọ e be thae uke. Rekọ odibo riẹ ọ be rue rai hi. Fikiere “Elaesha ọ tẹ lẹ, ọ tẹ ta nọ, ‘O ỌNOWO, mẹ lẹ owhẹ, rovie aro riẹ re ọ ruẹse ruẹ.’ Fikiere ỌNOWO na o te rovie aro ọmoha na, ọ tẹ ruẹ; ri ugbehru na soso o tẹ vọ avọ enyenya gbe ekẹkẹ erae nọ e wariẹ Elaesha họ.” (2 Ivie 6:17) Kẹsena odibo na ọ tẹ ruẹ ogbaẹmo ijẹle na. Avọ otoriẹ abọ-ẹzi, ma rẹ sae ruẹ vevẹ inọ Jihova avọ Kristi a be kpọ ijẹle ro fi obọ họ kẹ jẹ thọ idibo Ọghẹnẹ.

Uketha Ijẹle eva Oke Kristi

12. Uketha hayo ọbọga vẹ Meri o wo no obọ Gabriẹl, ẹnjẹle na ze?

¹² Roro kpahe uketha hayo ọbọga nọ Meri, ọmọtẹ-kọkọ ohwo Ju na o wo okenọ o yo usi na inọ: “Who re ti dihọ eva edhede ra, who re ti yẹ ọmọzae, who ve se odẹ riẹ Jesu.” Taure Gebriẹl, ẹnjẹle nọ Ọghẹnẹ o vi uwou na, ọ tẹ te ta ẹme igbunu nana kẹ Meri, ọ kake ta nọ: “Meri, ozọ umu owhẹ hẹ, keme Ọghẹnẹ o ri owhẹ aro uno.” (Luk 1:26, 27, 30, 31) Ẹvẹ eme yena nọ i dhesẹ imuẹro aruoriwo Ọghẹnẹ na e kẹ Meri uduotahawọ avọ ọbọga te!

13. Ẹvẹ ijẹle a rọ bọ Jesu ga?

¹³ Ma ruẹ uketha hayo ọbọga ọfa nọ u no obọ ẹnjẹle ze eva okenọ Jesu o mugba kẹ edawọ esa nọ i no obọ Setan tei eva obọ idhude. Ikuigbe na e ta kẹ omai inọ eva urere edawọ na, “Ukumuomu na ọ tẹ siẹe ba, koyehọ, ikọ-odhiwu e nyaze e tẹ gba odibo kẹe.” (Matiu 4:1-11) Ọkpọ oware ovona o via eva aso urere taure Jesu o te ti whu. Avọ edada, Jesu o kiguẹ jẹ lẹ inọ: “ ’[Ọsẹ], u te je owhẹ, si egho ọnana no omẹ; rekọ orọnọ, orọ eva mẹ hẹ, rekọ orọ eva ra, a re ruẹ.’ Ukọ jọ o te no odhiwu ze via kẹe, re o ruei oma ga.” (Luk 22:42, 43) Rekọ didi oghẹrẹ uketha ma rẹ sai wo no obọ ijẹle ze nẹnẹ?

Uketha Ijẹle Evaọ Oke Mai Na

14. Ukpokpoma vẹ Isẹri Jihova a bi thihakọ rai eva oke mai na, kọ iyẹrẹ vẹ i no akothiho rai ze no?

¹⁴ Kọ ma gbẹ be ruẹ imuẹro uketha ijẹle nọ ma te roro kpahe ikuigbe iruo usiuwoma ota Isẹri Jihova ọgbọna? Wọhọ oriruo, idibo Jihova a sai mugba kẹ omukpahọ ọgaga orọ esuo Nazi evaọ Germany gbe ofẹ ukiediwo-ọre Europe taure Ẹmo Akpọ II o te ti fi, je rite okenọ ẹmo na o fi vrẹ no (1939-1945). A tube thihakọ ọwọsuọ kri vrẹ ere evaọ otọ Esuo-Ọgbahọ Kathọlik evaọ Italy, Spain, gbe Portugal. Yọ ikpe buobu a thihakọ ukpokpoma evaọ ẹkwotọ nọ a se Soviet Union vẹre gbe erẹwho nọ e jọ otọ esuo riẹ. Oriruo ọfa nọ ọ rẹ thọrọ ẹro ho họ, ikpokpoma nọ Isẹri na a thihakọ rai eva erẹwho Africa jọ.a Evaọ kẹlena dede, idibo Jihova a ruẹ uye ukpokpoma ogaga no evaọ orẹwho Georgia. Setan ọ dawo ẹgba riẹ kpobi re ọ ruẹ nọ ọ whaha iruo Isẹri Jihova. Ghele na, a fi ọwọsuọ itieye na kparobọ je bi wo ẹnyaharo evaọ iruẹru rai. Uketha ijẹle họ oware jọ nọ u ru onana lọhọ.—Olezi 34:7; Daniẹl 3:28; 6:22.

15, 16. Uketha vẹ Isẹri Jihova a bi wo evaọ iruo usiuwoma ota akpọ soso rai?

¹⁵ Isẹri Jihova a se iruo rai ọrọ usiuwoma Uvie Ọghẹnẹ nọ a rẹ ta eva akpọ na soso gboja gaga, gbe ilele nọ a re ru ẹkwoma uzẹme Ebaibol na nọ a re ro wuhrẹ ahwo nọ a wo isiuru evaọ oria kpobi. (Matiu 28:19, 20) Dede na, a riẹ nọ a rẹ sai ru iruo nana ha ababọ uketha ijẹle. Fikiere, eme nọ e rrọ Eviavia 14:6, 7 ọ be kẹ ai uduotahawọ ẹsikpobi. Ma jọ etẹe se nnọ: “Mẹ [Jọn ukọ na] tẹ jẹ ruẹ ukọ-odhiwu ọfa nọ ọ be ra udevie odhiwu avọ usiuwoma ebẹdẹ bẹdẹ na nọ o re woro kẹ enọ e be ria eva akpọ na, rọkẹ erẹwho gbe erua gbe evẹrẹ gbe ahwo kpobi, be rehọ uru owhawha ta nọ, ‘Dhozọ Ọghẹnẹ jẹ rehọ oruaro kẹ e, keme oke oziẹobro riẹ o te no; wha jẹ gọ e, Ọnọ Ọ ma odhiwu gbe akpọ gbe abade, gbe iyeri ame.’ ”

¹⁶ Eme yena i dhesẹ nọ ijẹle e be tha iruo ilogbo erọ usiuwoma ota akpọ soso orọ Isẹri Jihova uke, a tẹ jẹ be kpọ iruo na. Jihova ọ be rehọ ijẹle kpọ ahwo nọ a wo eva-ezi bru Isẹri riẹ. Ijẹle na a tẹ jẹ kpọ Isẹri na bru ahwo nọ a wo isiuru no. Onana o soriẹ ze nọ omọvo Isẹri Jihova ọ rẹ rọ nya ku ahwo ẹsibuobu evaọ ugogo oke nọ a wo ẹbẹbẹ jọ nọ o gwọlọ obufihọ abọ-ẹzi, te epanọ ma gbẹ sae rọ ta nọ onana yọ ọnyakuo gheghe he.

Iruo Obọdẹ jọ nọ A ti Ru Kẹlena

17. Eme ẹnjẹle ọvo o ru ahwo Asiria?

¹⁷ U te no iruo evuẹ nọ ijẹle a rẹ wha se idibo Jihova gbe ọbọga nọ a be rọ kẹ ai no, u wo iruo ọfa nọ ijẹle a bi ru. Evaọ okenọ u kpemu, a jẹ wha ẹdhoguo Ọghẹnẹ haro. Wọhọ oriruo, evaọ ikpe-udhusoi avọ eree taure Kristi ọ tẹ ze, ogbaẹmo ahwo Asiria a fi iguegue họ okpẹwho Jerusalẹm. Eme Jihova o ru? Ọ ta nọ: “Mẹ rẹ te thọ okpẹwho na, me ve ti siwi ei fiki mẹ gbe fiki odibo mẹ Devidi.” Ikuigbe Ebaibol e ta kẹ omai oware nọ o via: “Evaọ aso ọyena enjẹle ỌNOWO na ọ tẹ nya via, o je kpe ahwo idu udhe-uzii gbe isoi evaọ evuẹ ahwo Asiria; nọ ahwo a jẹ te rọwo evaọ irioke, ri, ahwo nana a whu no.” (2 Ivie 19:34, 35) Rri epanọ ogbaẹmo ohwo-akpọ o yẹlẹ te nọ a tẹ rehọ iẹe wawo ẹgba ẹnjẹle ọvo!

18, 19. Obọdẹ iruo vẹ ijẹle a ti ru kẹlena, kọ ẹvẹ oyena u ti ro kpomahọ ahwo-akpọ?

¹⁸ Kẹlena, Ọghẹnẹ ọ te rehọ ijẹle fi ẹmo riẹ. Jesu ọ te tha avọ “otu ikọ-odhiwu iride riẹ avọ ebruerae.” Ẹjiroro nọ a te rọ tha họ re a “te rehọ uye hwa osa kẹ enọ e riẹ Ọghẹnẹ hẹ, gbe enọ e kezọ usiuwoma Jesu Ọnowo mai hi.” (2 Ahwo Tẹsalonika 1:7, 8) A sae ruẹ unu gbiku oware nọ o te via kẹ ahwo-akpọ họ evaọ owojẹ nana! Kẹlena ọraha o ti te ahwo nọ a siọ emamọ usi Uvie Ọghẹnẹ nọ a be jọ akpọ soso whowho enẹna. Ahwo nọ a gwọlọ Jihova, ẹrẹreokie, gbe oma-urokpotọ ọvo a rẹ te ko “dhere eva ẹdẹ ofu . . . ỌNOWO na,” oware ovo u ti te ai oma ha.—Zefanaya 2:3.

¹⁹ Eva e rẹ were omai inọ Jihova ọ be rehọ ijẹle egaga riẹ rehọ uketha gbe ọbọga kẹ idibo riẹ nọ e rrọ otọakpọ. Otoriẹ nọ ma wo kpahe oware nọ ijẹle a bi ru evaọ ẹjiroro Ọghẹnẹ o be kẹ omai omosasọ, nọ o rọnọ ijẹle jọ e wọso Jihova jẹ ruọ otọ isuẹsu Setan na. Uzoẹme nọ o rrọ aro na o te ta ẹme kpahe oware nọ Ileleikristi a rẹ sai ru rọ thọ oma rai no okpomahọ ọgaga ọrọ Setan Ẹdhọ na gbe ikọ-imuomu riẹ.

[Oruvẹ-obotọ]

Eme Who Wuhrẹ?

• Ẹvẹ ijẹle e rọ ziọ uzuazọ?

• Oghẹrẹ vẹ a rọ rehọ ijẹle ru iruo evaọ etoke nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na?

• Eme obe Eviavia 14:6, 7 o fere via kpahe iruẹru ijẹle nẹnẹ?

• Obọdẹ iruo vẹ ijẹle a ti ru kẹlena?

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 12]

Ẹnjẹle ọ ta udu họ Manoa avọ aye riẹ awọ

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 13]

“Enọ e rọ kugbe omai i bu vi enọ e rọ kugbe ai”