Kọ U fo re Ojọ Ohwo Oma Edhere Otiọna?

OHWO nọ ọ jọ uweri o kere nọ: “Wọhọ ọmọ nọ ọ jọ England, a wuhrẹ omẹ nọ mẹ jọ udevie ogbotu dhesẹ epanọ or’omẹ oma via ha. Mẹ kareghẹhọ ọsẹ mẹ, ọnọ ọ jọ isoja vẹre, jẹ ta k’omẹ avọ ẹgba nọ, ‘Whọ viẹ hẹ!’ nọ oware odada

jọ u te ru omẹ. Mẹ sae kareghẹhọ sọ oni mẹ ọ gbalọ hayo viọlọ unu mai emaha na ha (mai imane e jariẹ). Mẹ kpako te ikpe 56 nọ ọsẹ mẹ o ro whu. Uwhu riẹ o d’omẹ gaga. Ghele, eva oke ọsosuọ, mẹ sae viẹ hẹ.”

Eva eria jọ, ahwo a re dhesẹ epanọ or’oma rai via vevẹ. Jọ eva e be were ai hayo a be dheva, amọfa a rẹ riẹ epanọ orọ oma rai. Eva abọfa riẹ, evaọ abọ jọ akpọ na, maero kọ abọ ẹkpẹlobọ-ọre Europe gbe Britain, ahwo, maero kọ ezae, a ru rai re a ko epanọ orọ oma rai dhere, re a nyẹ ẹgba-iroro rai h’otọ, re a seba enuho jẹ siọ edo ba eruo. Rekọ nọ whọ tẹ ruẹ uye oyoyou nọ o whu ku owhẹ, kọ o dina yoma re who dhesẹ uweri ra via? Eme Ebaibol na e ta?

Ahwo nọ E viẹ Evaọ Ebaibol Na

Ebaibol na, ahwo Hibru abọ ovatha-ọre Mediterranean a kere i rie, ahwo nọ i re dhesẹ iroro rai via. U wo iriruo buobu erọ ahwo nọ i dhesẹ uweri rai via vevẹ. Devidi Ovie na o weri uwhu ọmọzae riẹ Amnọn nọ a kpe. Evaọ uzẹme, ọ “viẹ gaga.” (2 Samuẹle 13:28-39) O tube weri dede eva oke nọ Absalom, ọmọzae oheri riẹ o ro whu, ọnọ ọ jẹ gwọlọ mi ei ọkwa uvie riẹ. Ikere Ebaibol na e ta k’omai annọ: “Ẹme na o te mu [Devidi] ovie na, o te kpo obọ ubruwou nọ o rehọ aro dhe unuẹthẹ na, ọ tẹ viẹ; nọ ọ be nya yọ ọ be ta nọ, ‘O, ọmọzae mẹ, Absalom, ọmọzae mẹ, ọmọzae mẹ, Absalom! Mẹ hae kake rehọ owhẹ whu, ikpenọ who whu, O, Absalom, ọmọzae mẹ, ọmọzae mẹ!’ ” (2 Samuẹle 18:33) Devidi o weri wọhọ epanọ ọsẹ aruro kpobi ọ hai ru. Yọ br’ẹse eyewọ e rẹ gwọlọ nọ ae a hae kake rehọ emọ rai whu! O wọhọ oware nọ uno otọ ze ha re ọmọ ọ kake rọ ọsẹ gbe oni whu.

Ẹvẹ Jesu o ru nọ Lazarọs ogbẹnyusu riẹ o whu? Ọ viẹ nọ ọ kẹle uki riẹ. (Jọn 11:30-38) Uwhremu na, Meri Magdalini ọ viẹ nọ ọ kẹle uki Jesu. (Jọn 20:11-16) Uzẹme, Oleleikristi nọ o wo otoriẹ ẹruore ẹkparomatha Ebaibol na o re weri ga hrọ họ, wọhọ epanọ ejọ i re ru enọ i wo otoriẹ Ebaibol rọkẹ ẹrọwọ rai kpahọ eyero iwhuowhu na ha. Rekọ wọhọ ohwo nọ o wo iroro aruro, Oleleikristi uzẹme, makinọ o wo ẹruore ẹkparomatha ghele na, o re weri jẹ viẹ nọ ohwo nọ o you o te whu.—1 Ahwo Tẹsalonika 4:13, 14.

Re A Viẹ Hayo A Viẹ Ha

Kọ ẹvẹ kpahe oghẹrẹ nọ ma re ru nẹnẹ? K’owhọ rueriẹ nọ orọ ẹbẹbẹ hayo omovuọ re who dhesẹ epanọ orọ owhẹ oma via? Didi ohrẹ ekohrẹ a kẹ? Ẹsikpobi eriwo ọgbọ na rai i re whowho ereghẹ anwae Ọghẹnẹ Ebaibol na. A ta nọ ma re dhesẹ uweri mai via, orọnikọ ẹko dhere he. Onana o tẹ kareghẹhọ omai ezae ẹrọwọ anwae, wọhọ Job, Devidi, gbe Jerimaya, ahwo nọ a kere eme uweri rai họ evaọ Ebaibol na. Uzẹme, a za epanọ o jọ oma rai dhe ọgọ họ. Fikiere, u fo re who br’oma no amọfa ha. (Itẹ 18:1) Evaọ uzẹme, duogbe duọ oghẹrẹ nọ a re ro weri, o tẹ jẹ r’oma hwa eghẹrẹ erọwọ odode egagọ nọ a riẹ.a

Kọ oma u te bi ru owhẹ ovioviẹ? Oviẹ yọ oware nọ orọ oma ohwo no emuhọ ze. Wariẹ kareghẹhọ oke uwhu ọ Lazarọs, okenọ Jesu o ro “dimẹ eva ẹzi . . . ọ tẹ viẹ.” (Jọn 11:33, 35) O te n’ere dhesẹ nọ oviẹ yọ emamọ oware nọ a re ru kpahe oyoyou ohwo nọ o whu.

Oni jọ nọ a re se Anne, ọ rọwo kugbe onana, ọnọ SIDS (Oka Uwhu Idudhe Emefofa) o kpe ọmọ riẹ Rachel. Enẹ ọzae riẹ ọ ta: “Oware ugbunu nọ o ja riẹ họ makọ omẹ hayo Anne a viẹ eva uwhori na ha. Ahwo nọ i kiọkọ kpobi a jẹ viẹ.” Kpahe onana, Anne ọ tẹ kpunu nọ: “Ere, rekọ mẹ viẹ gaga no rọ kẹ omai imava. Me roro nọ u duobọ t’omẹ gaga eka jọ nọ okpẹtu na ọ via no, okenọ mẹ ọvo ọ jọ uwou ẹdẹ jọ. Okikpo mẹ viẹ. Rekọ mẹ rọwo nọ u fiobọhọ k’omẹ. Ukiehọ omẹ oma. Me re weri uwhu ọmọ mẹ. Mẹ ghinẹ rọwo nọ whọ rẹ kẹ ahwo nọ i bi weri uvẹ re a viẹ. Dede nọ amọfa a rẹ ta nọ, ‘Whọ viẹ ha,’ oyena u re ghine fiobọhọ họ.”

Oghẹrẹ nọ Ejọ I Ru

Ẹvẹ ahwo jọ a ru nọ ọkora ọ jọ rai oma fiki uwhu ohwo nọ a you? Wọhọ oriruo, roro Juanita. Ọ riẹ oghẹrẹ nọ o rẹ jọ nọ ọmọ o te whu kuọ ohwo. Isiasoi eva i no rie. Whaọ ọ wariẹ je dihọ no. Fikiere nọ o kpohọ ẹsipito fikiọ asidẹnte omoto, ababọ avro ọ jọ avọ uduama. Eka ivẹ nọ i ti lele iei eva eyẹ i te mu ei họ ẹda—yọ oke riẹ u ri te he. U ri kri ha na o te yẹ Vanessa—nọ ọ gbẹdẹ te ikilogram 0.9. “Eva e were omẹ thesiwa,” ere Juanita ọ kareghẹhọ. “Mẹ nwae zihe ruọ ọyewọ no!”

Rekọ evawere riẹ u kri hi. Edẹ ene nọ i lele i rie Vanessa o te whu. Enẹ Juanita ọ kareghẹhọ: “Mẹ jọ fokofoko. A miomẹ udu-ọyewọ mẹ no. O tẹ wọhọ nọ oware jọ u no omẹ oma. O jọ oware odada okenọ mẹ ruọ uwou nọ ma ruẹrẹ kpahe kẹ Vanessa re me je rri imiwu nọ mẹ dẹ kẹe. Eva emerae nọ i lele i rie, mẹ wariẹ je roro kpahe ẹdẹ eyẹ riẹ. Mẹ gwọlọ kuomagbe ohwo ọvo ho.”

Epanọ o ru o vrẹta? O rẹ jọ bẹbẹ re u vẹ amọfa ẹro, rekọ rọkẹ enọ e wọhọ Juanita, nọ oware utioye ovia kẹ no a ta nọ a weri kẹ ọmọ rai wọhọ epanọ a re ru kẹ ohwo nọ ọ rria dina kri no. A ta nọ, taure a te ti yẹ ọmọ, enọ iyẹ riẹ a wo uyoyou kpahọ iẹe. Emamọ ọgbakugbe ọ rọ eva udevie riẹ avọ oni na. Okenọ ọmọ ọyena o te whu, orẹ jọ oni na oma nọ, uvi ohwo o whu na. Oyena họ oware nọ amọfa a re vuhumu.

Epanọ Ofu gbe Oma-Obrukpe I re Kpoma Họ Owhẹ

Oni ọfa jọ ọ ta oghẹrẹ nọ o ru okenọ a ta kẹe nọ ọmọzae ikpe ezeza riẹ o whu fikiọ ẹyao udu nọ o te rie eva oke ọmaha. “Eghẹrẹ ebẹbẹ itienana i te omẹ—siọ evawere ba ewo, avro, oma-obrukpe gbe evedha kpahe ọzae mẹ gbe ọbo-imu na nọ a gbe ro vuhu oghẹrẹ nọ ẹyao na ọ ga te ha.”

Ofu yọ oka uweri ofa. O sae jọ ofu kẹ ebo-imu gbe idibo-eyae-omusiwo, bi roro nọ a hae te rọ ẹro te ori na viere. Hayo o sae jọ ofu kẹ egbẹnyusu gbe imoni enọ, a roro nọ, e ta hayo ru oware othọthọ. Efa i re muofu kẹ ọnọ o whu no na fikinọ o gbabọ kẹ oma riẹ. Stella ọ kareghẹhọ nọ: “Mẹ kareghẹhọ nọ eva ọzae mẹ e jẹ dh’omẹ keme mẹ riẹ nọ o hai ti wo ohẹriẹ. Ọ jẹ mọ gaga, rekọ ọ gaviezọ kẹ inuevẹvẹ ebo-imu na ha.” Yọ ẹsejọ a re muofu kẹ ọnọ o whu no na fiki owha nọ uwhu riẹ o wha se enọ e gbẹ rọ uzuazọ na.

Ahwo jọ a re wo oma-obrukpe fiki ofu—koyehọ, a re brukpe oma rai fikinọ a bi muofu. Efa a rẹ fo oma rai fiki uwhu iyoyou rai. Umu rai ẹro nọ, “Ọ hai ti whu hu o rọnọ mẹ kake rehọ iẹe bru ọbo-imu na,” hayo “me ru ei ruẹ ọbo-imu ọfa” hayo “me fiobọhọ kẹe sẹro oma riẹ ziezi.”

Rọkẹ efa oma-obrukpe o rẹ nya thabọ vrẹ ere, maero otẹrọnọ ọnọ a you na o whu uwhu idudhe, onọ a rẹro riẹ ha. A ve mu ẹkareghẹhọ oke buobu nọ a muofu kẹ ọnọ o whu no na hayo avro nọ a vro kugbe ei. Hayo a sai roro nọ a ru te oghẹrẹ nọ a jẹhai ru kẹ ori na ha.

Oghẹrẹ nọ uweri na orẹ jọ oma ini jọ buobu nya kri te, o tẹ rọwo kugbe oware nọ egbaeriariẹ jọ buobu a ta, annọ uwhu ọmọ o rẹ nyasiọ ekareghẹhọ ebẹdẹ bẹdẹ ba oma eyewọ na, maero rọkẹ oni na.

Okenọ Ọrivẹ Orọo ra O te Whu

Uwhu ọrivẹ orọo ra yọ oghẹrẹ oware ofa nọ u re nuhu ohwo thesiwa, maero otẹrọnọ ai imava na a yere emamọ uzuazọ kugbe. O sae jọ ekuhọ eyere-uzuazọ nọ a je yeri kugbe vẹre, ọrọ erẹ, iruo, arozaha, gbe ẹro rọ suọ ohwohwo.

Eunice ọ ta oware nọ o via nọ ọzae riẹ o whu uwhu ẹyao udu idudhe: “Eva oka ọsosuọ na, iroro mẹ i te whu no, epaọ ẹsejọ nọ oma mẹ o siọ iruo ba no. Mẹ jẹ sae dao oware hayo se orre dede he. Dede, ogaga ororo kpọvi mẹ o gbẹ jọ eva oghẹrẹ sa. Fikinọ mẹ jọ kugbe ọzae mẹ eva okenọ a jẹ daoma ru ei dhidhivi ẹkwoma evivie, mẹ gbẹ ruẹ uye oma avro ho. Ghele na, iroro eho e jariẹ, epaọ ẹsejọ nọ me je rri omoto nọ ọ be dhẹ i kie fihọ ukiekpotọ itho yọ mẹ be sai ru oware ovo kpahe iẹe ha.”

Kọ ọ viẹ? “Ababọ avro mẹ viẹ, maero nọ me se ekade ohrọriọ eko udhusoi buobu nọ a vi se omẹ. Ọnọ me se kpobi o je f’omẹ họ oviẹ. O t’uduhọ omẹ awọ jẹ sae rẹriova dhe ẹdẹ na kpobi. Rekọ oware ovo o sai je fiobọhọ họ okenọ a jẹ nọ omẹ ẹnẹnọ oghẹrẹ nọ oma mẹ o rọ. Evaọ uzẹme, eva e jẹ were omẹ hẹ.”

Eme u fiobọhọ kẹ Eunice eva oke uweri riẹ? Ọ ta nọ: “Ababọ ovuhumuo, eva okenọ mẹ riẹ ha mẹ tẹ jiroro nọ me re yere uzuazọ mẹ vrẹ. Dede, oware nọ o gbẹ be k’omẹ uye họ mẹ tẹ kareghẹhọ ọzae mẹ, ọnọ o you uzuazọ gaga na nọ, ọ gbẹ rọ etenẹ re ọ reawere riẹ ha.”

“Whọ K’uvẹ re Amọfa A ta H’owhẹ Unu Hu . . .”

Ahwo nọ i kere Leavetaking—When and How to Say Goodbye a k’ohrẹ nọ: “Whọ k’uvẹ re amọfa a ta h’owhẹ unu oghẹrẹ nọ who re ru hayo roro ho. Oke uweri o re wo ohẹriẹ eva oma ahwo sasa. Efa i re roro—a vẹ j’owhẹ riẹ nọ a bi roro—nnọ who bi weri ga hrọ hayo who bi weri tehe. Rọ vrẹ rai, re whọ jẹ kpare iroro vrẹ. Whọ tẹ be gboma ra họ ru lele ẹgwọlọ amọfa hayo ẹgwọlọ okegbe na soso, o rẹ lẹliẹ owhẹ whaha ezihetha oma okpokpọ ra.”

Evaọ uzẹme, ahwo kpobi a wo ọvuọ oghẹrẹ rai nọ a re ro yeri kugbe uweri. Ma be gwọlọ dhesẹ nọ edhere jọ ọ mai woma viọ efa jọ rọkẹ ohwo kpobi hi. Rekọ, enwoma o rẹ via nọ izudhe o tẹ ruẹ i no, nọ ohwo nọ o bi weri na ọ gbẹ be sai wo oma riẹ hẹ. Kẹsiẹe a sai rọ gwọlọ obufihọ no obọ egbẹnyusu iwowo ze. Ebaibol na e ta nọ: “Ogbẹnyusu ọ rọ rọkẹ eyowo ẹsikpobi, rekọ oniọvo ọ rẹ ruẹ uye oniọvo.” Fikiere ozọ u muowhẹ gwọlọ obufihọ gbe ẹme-ọta, re whọ jẹ viẹ hẹ.—Itẹ 17:17.

Uweri yọ oware nọ u fo nọ a re ru nọ ohwo o te whu, yọ othọ họ re amọfa a riẹ nọ who bi weri. Rekọ enọ efa e gwọlọ iyo: ‘Ẹvẹ mẹ sai rọ rria kugbe uweri mẹ? Kọ ufo re ohwo o wo iroro ọ oma-obrukpe gbe ofu? Ẹvẹ mẹ sae ru kpahe eware enana? Eme ọ rẹ sae fiobọhọ k’omẹ thihakọ uwhu gbe uweri na?’ Abọ nọ ma bete ro na o rẹ te k’uyo enọ enana gbe efa.

[Oruvẹ-obotọ]

Enọ nọ A re Roro Kpahe

Ẹvẹ uruemu ẹwho ahwo jọ u re kpomahọ uweri rai?

Didiọ iriruo ma wo evaọ Ebaibol na erọ ahwo nọ i dhesẹ uweri rai via?

Ẹvẹ ahwo jọ a ru kpahe uwhu ọnọ a you? Ẹvẹ who ru eva oghẹrẹ iyero itieye na?

Eme u ru uwhu ọrivẹ orọo ohwo wo ohẹriẹ?

Ẹvẹ oghẹrẹ nọ uweri na o rẹ nya u re ruiruo rri? Kọ o thọ re a weri?

Eme họ abọ jọ oghẹrẹ nọ uweri na o rẹ nya? (Rri emetehe eva ẹwẹre-obe 9.)

Didi iyero obọdẹ i re kpoma họ eyewọ eva uwhu idudhe emefofa? (Rri emetehe eva ẹwẹre-obe 12.)

Ẹvẹ eva-ino hayo ọmọ nọ a yẹ whu i kpoma họ ini buobu te no? (Rri emetehe eva ẹwẹre-obe 10.)

[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 9]

Epanọ Uweri O rẹ Nya

Ẹme ọ “epanọ o rẹ nya” o dhesẹ nọ uweri u wo uno-ojọ-ute-ojọ hayo ọruẹrẹfihotọ nọ o rẹ nya lele he. Eware uweri nọ e rẹ via kẹ ohwo e sae nya thọ ohwohwo yọ e sai kri te oghẹrẹ kpobi, lele oghẹrẹ nọ ohwo na ọrọ. Enọ a kele fihọ etenẹ na eyevo erọ họ. Eware efa jọ e sae via kẹ ohwo re. Enana yọ eware odhesẹvia uweri nọ e sae via kẹ ohwo.

Okenọ ovia obọ: Ejojo ọsosuọ; avro, enu-ọgba; unu-ugbediwo; iroro abe-ọriọ; ofu.

O sae wha uweri nọ o da fia: Ethẹro gbe seba-ẹwezẹ; oma nọ o rẹ whọlọ ohwo; enwene idudhe nọ omosasa ohwo u re nwene; ẹdhọoguo gbe iroro nọ erẹ gba ha; oviẹ nọ o rẹ va ohwo abọ; isiuru emuore nọ i re nwene, evẹ lẹliẹ ohwo dọ hayo wo ẹkẹoma; eware efa nọ i re dhesẹ nọ omokpokpọ ohwo na o gba te he; owezẹ-oyẹlẹ; ẹgba iruo nọ ọ gbẹ ga te he; imuẹmu nọ i re mu ohwo—nnọ ọnọ o whu na o te owhẹ oma, who yo urru riẹ, hayo whọ rue riẹ; eva uwhu ọmọ, ẹfake mukpahe ọnọ wha gbẹ rọ orọo na.

Etoke oma udhẹmuo: Uweri avọ iroro ọ isiuru obemu; ekareghẹhọ eware ezi ọnọ o whu na, tobọ avọ ẹme-eme-owhẹ dede.

[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 10]

Eva-ino gbe Oyẹ-whu—Uweri Ini

Dede nọ ọ maki wo emọ efa, Monna o je rri avọ evawere kpohọ eyẹ ọmọ ọfa riẹ. Dede, taure oke eyẹ na ọ tẹ maki te, ọ jọ “ọmọ nọ ọ jẹ zaharo kugbe, lele t’ẹme, jẹ wezẹ ewezẹ kpahe.”

Ọruẹrẹfihotọ ọgbakugbe nọ ọ rọ udevie oni gbe ọmọ nọ a ri yẹ ha o rẹ gaga. Ọ tẹ gbẹ ta haro nọ: “Rachel Anne yọ ọmọ nọ ọ jẹ hae rọ awọ fa ebe nọ mẹ rọ rẹrẹ eva mẹ je se fihọ otọ, nọ ọ jẹ lẹliẹ omẹ riaro okioke. Mẹ gbẹ sae kareghẹhọ awọ ọsosuọ nọ o kpehọ omẹ, nọ o wọhọ emegele owowolẹ. Okenọ o go kpobi, oghẹrẹ uyoyou otiọye na o jẹ v’omẹ oma. Mẹ riẹ riẹe te epanọ mẹ jẹ rọ riẹ okenọ ọ rọ ẹbẹbẹ, okenọ ọ be mọ.”

Monna o te gbe gbiku riẹ haro: “Ọbo-imu na ọ jẹ rọwo ẹme mẹ hẹ bẹsenọ o rọ vrẹ ẹta no. Ọ ta k’omẹ nọ me gbe brudu hu. O jomẹ oma nọ o whu no. Ẹsiẹvo idudhe ọ tẹ nwane variẹ. Okiokiọ riẹ o te whu.”

Oware nọ o via kẹ Monna na o be via kẹ amọfa re. Wọhọ epanọ ikere ebe nọ a re se Friedman gbe Gradstein a ta, eva obe rai Surviving Pregnancy Loss, ole ima ọvo eyae kukpe kukpe eva United States ọvo a be ruẹ uye eva-ino. Dede, unu rai eva akpọ na soso o rehọ ima buobu bu vi ere.

Ẹsikpobi ahwo a re vuhumu hu inọ eva-ino hayo oyẹ-whu yọ oware odada kẹ aye jegbe onọ ọ rẹ kareghẹhọ—ẹsejọ eva edẹ uzuazọ riẹ kpobi. Wọhọ oriruo, Veronica, nọ ọ kpako gaga no, ọ kareghẹhọ eva nọ i no rie, maero ọ kareghẹhọ ọmọ nọ o yẹ whu nọ ọ gbẹ jọ uzuazọ te amara avọ izii nọ ọ gbẹdẹ te ikilogram 6 eva okenọ me yẹe. Ọ wọ riẹ owhuowhu evaọ eva riẹ eva eka ivẹ urere na. Ọ ta nọ: “Re a yẹ ọmọ owhuowhu yọ oware odada ulogbo rọ kẹ oni.”

Oghẹrẹ nọ ini enana nọ ofu ọ gba udu na a re ru a rẹ sai riotọ rai ẹsikpobi hi, makọ eyae efa dede. Oni jọ nọ eva i no o kere nọ: “Oware nọ me wuhrẹ no eva edhere nọ ọ mae da kpobi họ taure onana o tẹ te via k’omẹ, mẹ ghinẹ riẹ kpahe oware nọ egbẹnyusu mẹ e jẹ hae thihakọ riẹ hẹ. Mẹ jọ ababọ ororokẹ avọ ogbori kpahe ai wọhọ epanọ me roro nọ ahwo a bi roro kpahe omẹ na.”

Ẹbẹbẹ ọfa rọ kẹ oni nọ ọ rọ uweri họ, eroro nọ o be da ọzae riẹ epanọ orọ ọye oma riẹ oma ha. Enẹ aye uwou-orọo jọ o dhesẹ i rie: “Ọzae mẹ o ghine ruomẹ oma vo eva oke oyena. Oghẹrẹ nọ ọ rehe riẹ họ, me dihọ vievie he. Ọ sae vuhumu uweri nọ o jomẹ oma ha. O je weri kẹ ozodhẹ mẹ orọnikọ rọ kẹ uweri mẹ hẹ.”

Ẹsejọha onana uruemu ezae uwou-orọo nọ u no emuhọ ze—ọ riẹ kpahe okugbe oma gbe iroro nọ aye riẹ nọ o dihọ ọ ruẹ hẹ. Ghele, uwhu na o da riẹ. Yọ o r’oja re ọzae avọ aye a vuhumu nọ a be ruẹ-uye kugbe, makọ eva idhere sasa. A re gbe weri kugbe. Otẹrọnọ ọzae na o te si ei no, aye riẹ o ve roro nọ ọ daezọ họ. Fikiere wha roro, weri kugbe, jẹ gbalọ ohwohwo. Dhesẹ nọ wha gwọlọ ohwohwo vi epaọ anwẹdẹ. Ẹhẹ, ezae, dhesẹ arodawẹ ra.

[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 12]

Oka Uwhu Idudhe Emefofa—Ova O Rẹriẹ ku Uweri Na

Uwhu idudhe emefofa yọ oware odada ulogbo. Ẹdẹjọ ọmọ nọ who rri nọ ọ rọ kọkọ, sasasa, ọ rọwo no uto ze he. Who rẹro onana vievie he, keme ono o re roro nọ ọmọfofa hayo ọmọ ọ rẹ kake rehọ ọsẹ gbe oni riẹ whu? Ọmọ nọ o ti zihe ruọ ọnọ oni riẹ o you gaga, idudhe na o te zihe ruọ ọnọ ọ wha uweri nọ u wo oba ha se oni riẹ.

Iroro oma-obrukpe i ve muhọ ewhẹ ze. Ọsẹ gbe oni na a rẹ sai roro nọ a ye a wha uwhu na ze, wọhọ nọ oware jọ nọ agbabọ kẹ o wha riẹ ze. A nọ omobọ rai nọ, ‘Eme ma jẹhai ru rọ whaha iẹe?’b Eva ẹsejọ ọzae na, gheghe, ọ sai tubẹ rehọ ogbori fo aye riẹ. Okenọ o je kpohọ iruo, ọmọ na ọ jọ uzuazọ jẹ jọ sasasa. Okenọ o kpozi, o whu fihọ ewha riẹ no! Eme aye riẹ o je ru? Diẹse ọ jọ eva oke yena? A rẹ whaha enọ enana re e siọ okpẹtu ba ẹwha fihọ orọo na.

Iyero idudhe gbe enọ a sae ruẹ ha eye e wha uye na ze. Enẹ Ebaibol na e ta: “Ofa riẹ mẹ ruẹ no nọ eva otọ akpọ na ọmae dhẹ a rọ kparobọ họ, hayo ọmai fio a rẹrọ kparobọ họ, orọnọ owareghẹ ọ mai wo emu hu, hayo ọgbaeriariẹ ọ mai wo efe he; keme ọwena eware e mai kiehọ kẹ hẹ, keme oke gbe uvẹ o rẹ whae ze.”—Okokahwohọ 9:11.

Ẹvẹ amọfa a rẹ sai ro fiobọhọ nọ ọmọ o te whu kuọ uviuwou? Oni jọ nọ ọ jọ uweri ọ tẹ kpunu nọ: “Ogbẹnyusu jọ ọ nyaze o te ririe uwou mẹ ababọ ẹme ọvo nọ mẹ ta kẹe. Efa i there emu k’omai. Ejọ i te fiobọhọ ẹkwoma ẹgbalọ nọ a gbalọ omẹ—ababọ ẹme, ẹgbalọ ọvo. Mẹ gwọlọ t’ẹme kpahe iẹe he. Mẹ gwọlọ ta ẹtẹta oware nọ o via ha. Mẹ gwọlọ enọ ọkiẹriwo ho, epaọ ẹsejọ nọ oware jọ nọ mẹ sai ru ha owha riẹ ze. Mẹ họ oni riẹ; mẹ hai sai ru oware kpobi ro siwi Ọmọ mẹ.”

[Oruvẹ-obotọ

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 8]

U fo re a weri jẹ viẹ nọ oyoyou o te whu

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 11]

Uwhu ọmọ u re nuhu ohwo thesiwa —uweri-ohrọoriọ gbe ororokẹ nọ in’evaze i re fiobọhọ kẹ eyewọ na