Uzou Avọ Isoi
Ẹrọwọ Rai Ọ Zọ Vrẹ Ẹdawọ Ọgaga Na
1. Didi iroro ahwo buobu a wo kpahe omarọkẹ Ọghẹnẹ gbe ẹwho rai?
KỌ ỌGHẸNẸ whọ rẹ r’oma kẹ manikọ ẹkwotọ nọ whọ be rria? Ahwo buobu a rẹ kuyo ta nọ, ‘Ivẹ na mẹ be gọ. Mẹ be gọ Ọghẹnẹ wọhọ epanọ egagọ mẹ i wuhrẹ omẹ; eva oke ovo na, me viowa nọ mẹ rẹ roma kẹ ẹwho mẹ.’
2. Ẹvẹ ovie Babilọn ọ rọ jọ ọgba egagọ gbe osu?
2 Ohẹriẹ nọ o rọ udevie omarọkẹ egagọ gbe omarọkẹ orẹwho ohwo o rọ bizibizi nẹnẹ, rekọ evaọ Babilọn anwae, ohẹriẹ o jariẹ hẹ. Evaọ uzẹme, eware otẹwho gbe eware efuafo i thoma te epanọ a rẹ sae rọ hẹriẹ ọjọ no ọjọ họ. Profẹsọ Charles F. Pfeiffer o kere nọ: “Evaọ Babilọn anwae, ovie na ọ jọ Ozerẹ Okpehru gbe osu. O re dheidhe jẹ kpọ uzuazọ egagọ ahwo riẹ.”
3. Eme o dhesẹ nọ Nebukadneza ọ jọ ọgba egagọ?
3 Roro kpahe Nebukadneza ovie na. Otofa odẹ riẹ họ “O Nẹbo, Thọ Ọriuku Na!” Nẹbo họ ọghẹnẹ areghẹ gbe ekakọ ọrọ ahwo Babilọn. Nebukadneza yọ ọgba egagọ. Wọhọ epanọ ma kaki muẹrohọ na, ọ bọ jẹ ruẹrẹ etẹmpol eghẹnẹ Babilọn buobu ọ tẹ mae r’oma kẹ Marduk, ọnọ ọ rehọ ọghọ obokparọ ẹmuofio riẹ kẹ.a O tẹ jẹ wọhọ nọ Nebukadneza ọ rẹro so ẹvaọgba gaga ọ tẹ be m’oma ẹmuofio riẹ.—Izikiẹl 21:18-23.
4. Dhesẹ ẹzi egagọ Babilọn.
4 Uzẹme, ẹzi egagọ ọ jọ oria kpobi evaọ Babilọn. Okpẹwho na o wo etẹmpol bu te 50, eria nọ a jẹ jọ gọ eghẹnẹ sa-sa, kugbe esanerọvo ọrọ Anu (ọghẹnẹ idadeghe), Enlil (ọghẹnẹ otọakpọ, ofou, gbe ẹkporo), gbe Ea (ọghẹnẹ ame). Eghẹnẹ efa nọ i ru esanerọvo via họ Sin (ọghẹnẹ ọvẹre), Shamash (ọghẹnẹ ọre), gbe Ishtar (ọghẹnẹ ẹvi). Emajiki, ẹvaọgba, gbe isi-erọgbẹva e jọ abọ ologbo ọrọ egagọ Babilọn.
5. Didi use-abọ okegbe egagọ Babilọn o kẹ ahwo Ju nọ e jọ igbo na?
5 Ẹrria evaọ udevie ahwo nọ e be gọ eghẹnẹ sa-sa o jọ use-abọ ologbo kẹ ahwo Ju nọ e jọ igbo na. Ikpe-udhusoi buobu nọ i kpemu, Mosis ọ vẹvẹ ahwo Izrẹl unu inọ oware uyoma o rẹ via kẹ ai otẹrọnọ a veghe uzou kẹ Ọkizi Oride na. Mosis ọ ta kẹ ai nọ: “ỌNOWO na ọ rẹ te rehọ owhai gbe ovie rai nọ wha ro mu tha, kpohọ orẹwho nọ te owhai te esẹ rai wha riẹ hẹ; etẹe wha jẹ te gọ ẹdhọ ire gbe itho.”—Iziewariẹ 28:15, 36.
6. Fikieme ẹrria evaọ Babilọn o jẹ jọ obọdẹ use-abọ kẹ Daniẹl, Hananaya, Mishẹl, gbe Azaraya?
6 Whaọ onana họ ẹbẹbẹ nọ ahwo Ju na a rọ. Re a kru ẹgbakiete kẹ Jihova o te jọ bẹbẹ, maero kẹ Daniẹl, Hananaya, Mishẹl, gbe Azaraya. A dabe salọ emoha Hibru ene enana kẹ ewuhrẹ iruo egọmeti. (Daniẹl 1:3-5) Kareghẹhọ nnọ a tubẹ kẹ ae edẹ Babilọn no—Bẹltẹshaza, Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo—ẹsejọhọ re okegbe rai o reriae oma.b Ọkwa okpehru ezae enana u ti ru ei jọ vevẹ kẹ ahwo kpobi a tẹ se nọ a rẹ gọ eghẹnẹ otọ na—o rẹ tubẹ jọ ọkparesuọ egọmeti na dede.
ẸMEMA IGORU O WHA OKPẸTU ZE
7. (a) Dhesẹ ẹmema nọ Nebukadneza o ro vi. (b) Didi ẹjiroro a ro ru ẹmema na?
7 Ẹsejọhọ evaọ omodawọ re o ru okugbe uvie riẹ ga, Nebukadneza ọ tẹ rehọ ẹmema igoru jọ vi ukiekpotọ Dura. U kpehru te esabọ 60 (imita 27) jẹ kẹre te esabọ 6 (imita 2.7).c Ahwo jọ a ta nọ ẹmema na yọ odẹẹ gheghe, thethei. Otọ riẹ u kpehru gaga keme ẹmema ohwo ọ riẹ, ẹsejọhọ ẹmema nọ o dikihẹ kẹ Nebukadneza omariẹ hayo ọghẹnẹ Nebo. Epanọ o rọ kpobi, ẹmema ologbo ọnana o dikihẹ kẹ Uvie Babilọn. Fikiere, a ru ei re a rue riẹ jẹ gọe.—Daniẹl 3:1.
8. (a) Amono a se kpohọ eromuo ẹmema na, kọ eme a gwọlọ mi ahwo nọ a jariẹ na kpobi? (b) Didi uye a rẹ kẹ ohwo nọ ọ se nọ o re ruwẹ kẹ ẹmema na?
8 Fikiere, Nebukadneza ọ tẹ ruẹrẹ ehaa erovie riẹ họ. O koko eba riẹ họ, isu, ekiroro, ikru-igho, iguẹdhọ, gbe iporisi uwou-ẹdhọ ubrotọ na kpobi. A tẹ tehe ọkpọkrọ nọ: “A je uzi kẹ owhai ahwo na kpobi, te erẹwho, te evẹrẹ kpobi, inọ okenọ wha te yo edo ọgba, urete, akpata-ifi, ẹgogo, akpata, onwae gbe ekuakua ikporakporo efa kpobi, wha ve kie fihọ otọ re wha gọ [ẹmema] oro nọ Nebukadineza ovie o ro vi na; ohwo kpobi nọ o kie fihọ otọ re ọ gọ e he, a rẹ nwani gbolo iei fihọ ebruerae ologbo” na.—Daniẹl 3:2-6.
9. Eme u re dhesẹ re a ruwẹ kẹ ẹmema nọ Nebukadneza o ro vi na?
9 Ahwo jọ a rọwo inọ Nebukadneza ọ ruẹrẹ ehaa ọnana họ re ọ daoma gba ahwo Ju na họ siọ egagọ Jihova ba. Rekọ o wọhọ nọ onana uzẹme he keme o wọhọ nọ iletu egọmeti na ọvo a se ziọ ehaa na. Fikiere, ahwo Ju nọ e jọ etẹe kpobi họ enọ e jọ ọkwa egọmeti. Fikiere o wọhọ nọ ekiekpotọ kẹ ẹmema na o rọ ehaa nọ isu na a re ro dhesẹ nọ a be roma kpotọ kẹ uvie na. John F. Walvoord, ọwena-isukulu, o muẹrohọ nọ: “Ekokohọ isu na o jọ odhesẹvia ogaga uvie Nebukadneza gbe evuhumu eghẹnẹ nọ a roro nọ e be kẹ ae obokparọ na.”
IDIBO JIHOVA A SE NỌ A RE FIOMA H’OTỌ
10. Fikieme o gbẹ jọ ẹbẹbẹ kẹ enọ e rọ ahwo Ju hu re a yoẹme kẹ ujaje Nebukadneza?
10 Dede nọ a rọ oma rai kẹ egagọ eghẹnẹ sa-sa, udu u re kpoho ibuobu nọ i kokohọ aro ẹmema Nebukadneza na ha re a gọe. Ọwena-isukulu Ebaibol jọ ọ ta nọ: “Edhọgọ o reria e rae obọ no, yọ a tẹ be gọ ọghẹnẹ jọ o rẹ whaha ae ẹgọ ọghẹnẹ ọfa ha. O rọwo kugbe eriwo odode na inọ eghẹnẹ buobu e rọ . . . jegbe nnọ o thọ họ re a gọ ọghẹnẹ ohwo jọ hayo orọ orẹwho jọ.”
11. Fikieme Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo a jẹ se nọ a re ruwẹ kẹ ẹmema na?
11 Rekọ rọ kẹ ahwo Ju, oyena yọ okpẹme. Ọghẹnẹ rai Jihova ọ ta kẹ ae nọ: “Whọ kare ẹdhọ ọvuọvo kẹ oma ra ha, hayo ithatho oware nọ o rọ obọ ehru, hayo oware nọ o rọ obọ otọ akpọ, hayo oware nọ o rọ obọ otọ ame eva otọ akpọ; who ruwẹ kẹ ae he, whọ gọ ae gbe he; keme mẹ họ ỌNOWO na Ọghẹnẹ ra mẹ Ọghẹnẹ ọre-ihri.” (Ọnyano 20:4, 5) Fikiere, okenọ ikporakporo na i muhọ nọ ahwo nọ a kokohọ na a kie kpotọ fihọ aro ẹmema na, emoha Hibru esa na—Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo—a te gbe dikihẹ.—Daniẹl 3:7.
12. Uzi vẹ ahwo Kaldia jọ a ro gu emọ esa Hibru na, kọ fikieme?
12 Ẹsiọ iletu Hibru esa enana re a gọ ẹmema na o dha ahwo Kaldia jọ eva. Idudhe na, a tẹ nya bru ovie na je ‘gu emoha Ju na.’d A du gwọlọ yo unu rai hi. Fikinọ a gwọlọ re a kẹ emoha Hibru na uye fiki ababọ omarokpotọ gbe uzou-uveghe kẹ egọmeti, ewegrẹ na a tẹ ta nọ: “Ahwo [Ju] jọ a rọ nọ who ro mu re a jọ isu evaọ ubrotọ Babilọn: Shedrak, Mishak, gbe Abẹdinigo. Ahwo nana, o ovie, a dawoezọ ra ha; a be gọ edhọ ra ha hayo rehọ uzou kpotọ kẹ ẹdhọ oma oro nọ who ro vi hi.”—Daniẹl 3:8-12.
13, 14. Didi owọ Nebukadneza ọ jẹ kpahe uruemu nọ Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo a dhesẹ na?
13 Ẹvẹ o dha Nebukadneza eva te inọ emoha Hibru esa na a ghẹmeeyo kẹ ujaje riẹ! O jọ vevẹ inọ ọ re sae rẹriẹ Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo kpohọ iruemu Uvie Babilọn ho. Kọ ogbẹrọnọ ọye ọ rehọ ereghẹ ahwo Kaldia wuhrẹ ai? Whaọ, o tube nwene edẹ rai no dede! Rekọ otẹrọnọ Nebukadneza o roro nọ ewuhrẹ ologbo nọ ọ kẹ rae o ti wuhrẹ ai edhere egagọ ọkpokpọ hayo inọ enwene edẹ rai o ti ku ai rẹriẹ, kiyọ o roro thọ gaga. Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo a gbẹ rọ idibo omarokpotọ Jihova.
14 Ofu ọ tẹ ruọ Nebukadneza ovie na udu. Ọ tẹ nwani zizie Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo. Ọ nọ inọ: “Ghinọ uzẹme, Shedrak, Mishak gbe Abẹdinigo, inọ wha be gọ edhọ mẹ hayo rehọ uzou kpotọ kẹ ẹdhọ oma oro nọ me ro vi hi?” Ababọ avro, oware nana u gbe Nebukadneza unu gaga. Whaọ, ẹsejọhọ o roro nọ, ‘Eme jabọ ezae esa nọ iroro rai e rọ kọkọ a jẹ siọ ujaje ovevẹ otiọye na—o tẹ jẹ rọ ujaje nọ a re veghe uzou kẹ hẹ fiki uye ogaga nọ u re noi ze?’—Daniẹl 3:13, 14.
15, 16. Didi uvẹ Nebukadneza ọ rọ kẹ imasa ọ Hibru na?
15 Nebukadneza ọ gwọlọ kẹ imasa ọ Hibru na uvẹ ofa. Ọ ta nọ: “Enẹna otẹrọnọ wha ruẹrẹ oma kpahe no wha te yo edo ọgba, urete, akpata-ifi, ẹgogo, akpata, onwae gbe ekuakua ikporakporo efa, wha ve diguẹ jẹ rehọ uzou kpotọ kẹ oma nọ me ru na, u re kiehọ, je woma; rekọ wha gbẹ gọ vievie he, a rẹ te nwane gbolo owhai fihọ ebruerae; kọ ono họ ẹdhọ [ọyena] nọ o re ti siwi owhai no abọ mẹ?”—Daniẹl 3:15.
16 U re vevẹ, o wọhọ nọ uwuhrẹ ẹmema ewezẹ na (nọ a kere fihọ Daniẹl uzou avọ 2 na) o thọrọ Nebukadneza ẹro no. Ẹsejọhọ eme nọ ọ ta kẹ Daniẹl e thọ riẹ ẹro no: “Ọghẹnẹ ra na họ Ọghẹnẹ nọ o vi edhọ kpobi jegbe Ọnowo ivie kpobi.” (Daniẹl 2:47) O tẹ wọhọ nọ Nebukadneza o bi seha kẹ Jihova, be ta nọ Ọ rẹ sae tube siwi emọ Hibru na no uye nọ o be hẹrẹ ai hi.
17. Didi owọ Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo a jẹ kpahe uvẹ ovie na?
17 U du fo re Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo a roro kpahe ẹme na ha. A tẹ nwane kuyo nọ: “O Nebukadineza, ma wo ẹme ọvo nọ oma re yo kẹ owhẹ evaọ ẹme ọnana ha. Otẹrọ ere, Ọghẹnẹ no ma be gọ na ọ rẹ sae siwi omai no ebruerae na; o ve je siwi omai no obọ ra, O ovie. Ogbẹrọ erehe, riẹ onana, ovie, inọ ma rẹ sae gọ edhọ hayo rehọ uzou kpotọ kẹ oma oro ra nọ who ro vi hi.”—Daniẹl 3:16-18.
EFIHỌ EBRUERAE NA!
18, 19. Eme ọ via evaọ okenọ a gbolo emọ Hibru esa na fihọ ebruerae na?
18 Avọ ofu, Nebukadneza o te juzi kẹ idibo riẹ re a ru erae na roro isiahrẹ vi epanọ o rẹ jọ vẹre. Ọ tẹ ta kẹ “egba-ẹmo riẹ jọ” re a gba Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo re a gbolo ai fihọ “ebruerae na.” A te lele ujaje ovie na, gbolo emọ Hibru esa na fihọ erae na avọ abọ rai nọ a gba gbe iwu rai nọ e gbẹ rrọ ae oma—ẹsejọhọ re a ruẹse to vẹrẹ. Rekọ, eri erae na o te kpe ahwo ugbarugba Nebukadneza na.—Daniẹl 3:19-22.
19 Rekọ oware aghẹruẹ jọ o be via. Dede nọ Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo a rọ udevie ebruerae na, erae na e be to ae he. Dai roro epanọ u gbe Nebukadneza unu te! A gbolo i rai fihọ udevie erae nọ e be to gidigidi na, avọ abọ rai nọ a gba, rekọ a gbẹ rọ uzuazọ. Whaọ, a be nya odode evaọ erae na! Rekọ Nebukadneza o muẹrohọ oware ofa. Ọ nọ ikpahwo uwou riẹ nọ: “Ogbẹrọnọ imasa ma gba gbolo fihọ erae na?” A te yo nọ: “Uzẹme, ovie.” Nebukadneza o te bo nọ: “Rekọ mẹ be ruẹ imane nọ a gba ha, nọ e be nya evaọ udevie erae na, yọ a to ho; eriwo ọrọ avọ ene ọ wọhọ ọmọ edhọ.”—Daniẹl 3:23-25.
20, 21. (a) Eme Nebukadneza o muẹrohọ kpahe Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo okenọ a no ebruerae na ze? (b) Eme a gba Nebukadneza họ vuhumu?
20 Nebukadneza ọ tẹ nya kẹle unuẹthẹ ebruerae na. O te bo via nọ: “Shedrak, Mishak gbe Abẹdinigo, idibo Ọghẹnẹ Oride na, wha nya via ze etenẹ!” Emọ Hibru esa na a tẹ j’owọ no udevie erae na ze. Ababọ avro, akpọ o gbe ahwo nọ a rọ ẹro ruẹ oware igbunu onana kpobi unu, kugbe eba gbe isu na. Whaọ, o wọhọ nọ emoha esa enana a tubẹ rueva ebruerae na ha! A bi gbo ore erae he, yọ makọ oto izou rai dede o thahe he.—Daniẹl 3:26, 27.
21 Oma o tẹ wọ Nebukadneza ovie na vuhumu nọ Jihova họ Ọghẹnẹ Oride na. O whowho nọ: “Oghale u te Ọghẹnẹ Shedrak, Mishak gbe Abẹdinigo, nọ o vi ukọ-odhiwu riẹ ze ti siwi idibo riẹ, enọ i fi eva họ iẹe, nọ i ru ẹme ovie họ ofofe, nọ a siobọno uzuazọ rai vi ikpenọ a rẹ gọ edhọ na hayo kiekpo kẹ e, ajokpa nọ Ọghẹnẹ rai na ọvo.” Kẹsena, ovie na o te ku unuovẹvẹ ogaga onana gbei: “Me fi uzi họ nọ: ‘Ohwo kpobi, orẹwho hayo ẹvẹrẹ nọ ọ ta ẹme oyoma kpahe Ọghẹnẹ Shedrak, Mishak gbe Abẹdinigo a re wiri ie ezuabọ gbe ezuawọ, iwou rai e vẹ jọ izuahọ; keme ẹdhọ ọfa nọ ọ rẹ sae siwi enẹ ọ rọ họ.’ ” A te zihe emọ Hibru esa na kpohọ ọkwa rai ‘je wo ẹvi evaọ ubrotọ Babilọn.’—Daniẹl 3:28-30.
ẸRỌWỌ AVỌ ẸDAWỌ ỌGAGA NẸNẸ
22. Ẹvẹ idibo ọgbọna Jihova a rọ rẹriẹ ovao ku uyero nọ o wọhọ orọ Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo?
22 Nẹnẹ, idibo Jihova a rẹriẹ ovao ku uyero nọ o wọhọ orọ Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo. Uzẹme, ahwo Ọghẹnẹ a rọ igbo nẹnẹ hẹ. Ghele na, Jesu ọ ta nọ ilele riẹ a rẹ te jọ “e rọ akpọ na ha.” (Jọn 17:14) A rọ “erara” keme a bi lele iruẹru gbe iruemu egedhọ nọ e wariẹ e rai họ na ha. Wọhọ epanọ Pọl ukọ na o kere, Ileleikristi a re “kielele akpọ nana ha.”—Ahwo Rom 12:2.
23. Ẹvẹ emọ Hibru esa na a ro dhesẹ edikihẹ ọgaga, kọ ẹvẹ Ileleikristi inẹnẹ a sai ro lele oriruo rai?
23 Emọ Hibru esa na a se nọ a re kie lele uyero Babilọn. Dede nọ a rehọ ereghẹ Kaldia wuhrẹ ai, u nwene iroro rai hi. A rẹ sae ta edikihẹ rai kpahe egagọ kurẹriẹ hẹ, yọ Jihova họ ọnọ a be gọ. U fo re Ileleikristi nẹnẹ a dikihẹ gaga re. A re du dhomovuọ họ fikinọ a wo ohẹriẹ no akpọ na. Evaọ uzẹme, “akpọ na avọ urusio riẹ e rẹ te vrẹ.” (1 Jọn 2:17) Fikiere o rẹ jọ gheghẹ jẹ jọ ufofe re a rẹriẹ kpohọ uyerakpọ ọnana nọ ọ be vrẹ na.
24. Ẹvẹ edikihẹ Ileleikristi uzẹme o rọ wọhọ erọ imasa ọ Hibru na?
24 Ileleikristi a rẹ yọrọ oma kpahe oghẹrẹ ẹdhọgọ kpobi, kugbe idhere eghẹ riẹ.e (1 Jọn 5:21) Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo a rehọ ẹmeoyo avọ adhẹẹ dikihẹ aro ẹmema igoru na, rekọ a vuhumu nọ re a ruwẹ kẹe o rro vi adhẹẹ gheghe. O rọ egagọ, yọ egagọ otiọye na o rẹ wha evedha Jihova ze. (Iziewariẹ 5:8-10) John F. Walvoord o kere nọ: “O wọhọ eyero eflage, rekọ fiki abọ nọ egagọ i wo kugbe omarokpotọ kẹ orẹwho, o rẹ sai wo otofa egagọ re.” Nẹnẹ, Ileleikristi uzẹme a re dikihẹ gaga wọso ẹdhọgọ.
25. Didi uwuhrẹ who wuhrẹ no oware nọ o via kẹ Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo na ze no?
25 Ikuigbe Ebaibol na ọrọ Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo o rọ uwuhrẹ ulogbo kẹ enọ e gwọlọ nọ Jihova ọvo a rẹ gọ. O wọhọ nọ emọ Hibru esa enana Pọl ukọ na o wo họ iroro nọ ọ ta kpahe enọ i dhesẹ ẹrọwọ, kugbe enọ i “furie eri erae.” (Ahwo Hibru 11:33, 34) Jihova ọ te hwosa kẹ enọ e raro kele ẹrọwọ otiọye na kpobi. A siwi emọ Hibru esa na no ebruerae na, rekọ o rẹ sai mu omai ẹro inọ ọ te kpare otu omarokpotọ nọ i kru ẹgbakiete rai te uwhu jẹ rehọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ ghale ae. Epanọ o rọ kpobi, Jihova ọ be “sẹro uzuazọ erezi na; ọye o bi siwi ai no abọ ahwo omuomu.”—Olezi 97:10.
[Oruvẹ-obotọ]
a Ahwo jọ a rọwo inọ Marduk, ọnọ a rehọ wọhọ ọnọ ọ fa Uvie Babilọn, o dikihẹ kẹ Nimrọd nọ a ru rro. Rekọ, a sae r’obọ s’udu ta onana ha.
b Otofa “Bẹltẹshaza” họ “Thọ Uzuazọ Ovie Na.” Ẹsejọhọ otofa “Shedrak” họ “Ujaje ọ Aku,” ọghẹnẹ ọvẹre Sumer. O wọhọ nọ “Mishak” o dikihẹ kẹ ẹdhọ Sumer jọ, yọ otofa “Abẹdnigo” họ “Odibo ọ Nego,” hayo Nebo.
c Nọ a roro kpahe epanọ ẹmema na ọ rro te, ewena-isukulu Ebaibol na jọ a ta nọ ure a ro ru ei a tẹ rehọ igoru ralọ iẹe.
d Ubiẹme Aremia nọ a fa nọ re a “gu” ohwo u dhesẹ nọ ‘re a re ibribro’—re a re ohwo no, ẹkwoma ọtaraha.
e Wọhọ oriruo, Ebaibol na o dhesẹ ọgbore gbe eware amọfa egwọlọ wọhọ ẹdhọgọ.—Ahwo Filipai 3:18, 19; Ahwo Kọlọsi 3:5.
EME WHO VUHUMU?
• Fikieme Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo a jẹ se nọ a re ruwẹ kẹ ẹmema nọ Nebukadneza o ro vi na?
• Didi owọ Nebukadneza ọ jẹ kẹ edikihẹ emọ Hibru esa na?
• Ẹvẹ Jihova ọ rọ hwa emọ Hibru esa na osa kẹ ẹrọwọ rai?
• Eme who wuhrẹ no oware nọ o via kẹ Shedrak, Mishak, gbe Abẹdnigo na ze no?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 68]
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 70]
1. Ukpehru etẹmpol (ziggurat) evaọ Babilọn
2. Etẹmpol ọ Marduk
3. Akpala-utho ọkpọna nọ u bi dhesẹ eghẹnẹ na Marduk (ẹkpẹlobọ) gbe Nebo (obọze) nọ o dikihẹ ehru idudu
4. Ẹmema Nebukadneza, ọnọ a riẹ ziezi kẹ iruo ebabọ riẹ
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 76]
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 78]