Wo Ona Wọhọ Owuhrẹ
UTE vẹ who wo wọhọ owuhrẹ? Otẹrọnọ who zihe ruọ owhowho Uvie kẹle na, ababọ avro who wo isiuru re who wuhrẹ epanọ a re ro ru obe uwuhrẹ Ebaibol, keme Jesu ọ kẹ ilele riẹ iruo re a ru ilele. (Mat. 28:19, 20) Otẹrọnọ who wo eriariẹ kpahe iruo nana no, ẹsejọhọ ute ra họ re whọ riẹ epanọ whọ rẹ rọ nyate idu enọ whọ gwọlọ fiobọhọ kẹ ziezi. Whọ tẹ rọ ọyewọ, whọ gwọlọ jọ owuhrẹ nọ ọ rẹ kẹ emọ riẹ ọwhọ re a rọ izuazọ rai mudhe kẹ Ọghẹnẹ. (3 Jọn 4) Whọ tẹ rọ ọkpako-ukoko hayo whọ be nyaharo re whọ jọ ọkpako, ẹsejọhọ whọ gwọlọ jọ oruẹme ẹgbede ọnọ ọ rẹ sae bọ ovuhumuo odidi kẹ Jihova gbe idhere riẹ fihọ udu enọ e be kezọ kẹe. Ẹvẹ whọ sae rọ nyate itee enana?
Wuhrẹ mi Olori Owuhrẹ na, Jesu Kristi. (Luk 6:40) Makọ ogbotu evaọ akotọ ugbehru Jesu ọ be t’ẹme kẹ hayo umutho ahwo nọ a be nya edhere na, ẹme nọ ọ ta gbe oghẹrẹ nọ ọ rẹ tae u re duobọte ahwo na krẹkri. Jesu o duobọte iroro gbe idu enọ e jẹ kezọ kẹe, yọ o dhesẹ efhiruo eme riẹ evaọ oghẹrẹ nọ a sai ro wo otoriẹ rai. Kọ whọ sai ru ere?
Rẹroso Jihova
Ona uwuhrẹ Jesu u woma tere fiki usu okpekpe nọ o wo kugbe Ọsẹ obọ odhiwu riẹ gbe fiki oghale ẹzi Ọghẹnẹ. Kọ whọ be rọ ọwhọ lẹ se Jihova re whọ sai ru obe uwuhrẹ Ebaibol ziezi? Whọ tẹ rọ ọyewọ, kọ whọ be hae lẹ kẹse kẹse kẹ ọkpọvio Ọghẹnẹ evaọ ewuhrẹ emọ ra? Kọ whọ rẹ lẹ no udu ze evaọ okenọ whọ tẹ be ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹme hayo kẹ eruo iwuhrẹ? Oma olẹ utioye nọ a rẹ rọ rẹroso Jihova u ti fiobọhọ k’owhẹ jọ emamọ owuhrẹ viere.
Ẹro rọsuọ Jihova u re je dhesẹ oma via ẹkwoma ẹro rọsuọ Ẹme riẹ, Ebaibol na. Evaọ olẹ aso urere uzuazọ riẹ wọhọ ohwo-akpọ ọgbagba, Jesu ọ ta kẹ Ọsẹ riẹ nọ: “Mẹ kẹ rae ẹme ra.” (Jọn 17:14) Dede nọ Jesu o wo eriariẹ ilogbo, ọ jẹ t’ẹme obọ riẹ hẹ. Oware nọ Ọsẹ na o wuhrẹ i rie ọvo ọ ta, ọ tẹ rọ ere k’omai oriruo nọ ma re lele. (Jọn 12:49, 50) Ẹme Ọghẹnẹ, onọ a rawo fihọ Ebaibol na, o wo ogaga nọ o re ro kpomahọ ahwo—owojẹ rai, iroro ididi rai, gbe ọwhọ rai. (Hib. 4:12) Nọ whọ be rro evaọ eriariẹ Ẹme Ọghẹnẹ je bi wuhrẹ epanọ whọ rẹ rọ rehọ iẹe ruiruo ziezi evaọ odibọgba ra na, whọ te rehọ ere bọ oghẹrẹ ona uwuhrẹ nọ u re si ahwo bru Ọghẹnẹ.—2 Tim. 3:16, 17.
Rọ Orro kẹ Jihova
Re a jọ owuhrẹ evaọ aruorokele Kristi orọnọ thakpinọ a kẹ ovuẹ awere ọvo ho. Uzẹme, “eme aruoriwo” Jesu i je gbe ahwo unu. (Luk 4:22) Rekọ eme ọ jọ ute Jesu evaọ ẹme ọriẹta? O jọ re ọ kẹ Jihova orro, orọnikọ re o si iroro bru omariẹ hẹ. (Jọn 7:16-18) Yọ ọ tuduhọ ilele riẹ awọ nọ: “Ru re elo rai o lo iraro ahwo, re a ruẹ iruo iwoma rai, a jiri Ọsẹ rai nọ ọ rọ obọ odhiwu.” (Mat. 5:16, ẹjẹlẹ ibieme na ọmai.) Ohrẹ oyena u re kpomahọ edhere nọ ma re ro wuhrẹ. O rẹ jọ ute mai re ma whaha oware kpobi nọ o rẹ raha ute oyena. Fikiere nọ ma tẹ be m’omaa oware nọ ma rẹ ta hayo oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ tae, u re fo re ma nọ oma mai nọ, ‘Kọ onana u ti ru ovuhumuo kẹ Jihova diwi viere, hayo kọ u ti si iroro ahwo bru omẹ?’
Wọhọ oriruo, a rẹ sae rehọ etadhesẹ gbe eware nọ e jọ uzuazọ via ruiruo ziezi evaọ ewuhrẹ. Ghele na, nọ a tẹ kẹ ọtadhesẹ othethei hayo a te fi ẹgba họ oware nọ o via thomawa, ẹjiroro ẹme na ọ rẹ sai vru. Epọvo na re, ikuigbe nọ i re fo ahwo họ ewhẹ ọvo i re si iroro no ẹjiroro odibọgba mai. Koyehọ, owuhrẹ na o bi si iroro bru oma riẹ ukpenọ o re ru uzedhe ute ewuhrẹ esuo-Ọghẹnẹ na gba.
“Ru Ohẹriẹ na Vevẹ”
Re ohwo ọ ghinẹ jọ olele, o re wo otoriẹ uvevẹ oware nọ a bi wuhrẹ na. O re yo uzẹme na jẹ ruẹ epanọ o rọ hẹrioma no erọwọ efa. Re a rehọ oware jọ wawo odekọ u re fiobọhọ nyate onana.
Unuẹse buobu, Jihova ọ tuduhọ ahwo riẹ awọ nọ a ‘ru ohẹriẹ uvevẹ’ fihọ udevie oware nọ u fo gbe oware ugbegbe. (Izerẹ 10:9-11) Ọ ta nọ enọ i ti ruiruo evaọ etẹmpol abọ-ẹzi ologbo riẹ a re wuhrẹ ahwo ohẹriẹ nọ o rọ ‘udevie ọrẹri avọ oware nọ o fo ho.’ (Izik. 44:23) Obe Itẹ o vọ avọ ohẹriẹ nọ o rọ udevie ẹrẹreokie gbe emuemu, udevie areghẹ gbe ugheghẹ. A rẹ sai tube vuhu eware nọ e wọso omoma rai hi no ohwohwo dede. Pọl ukọ na o fi ẹhẹriẹ họ udevie ohwo okiẹrẹe gbe ohwo owoma, wọhọ epanọ o kere eva Ahwo Rom 5:7. Evaọ obe Ahwo Hibru, o dhesẹ epanọ ewoma iruo ozerẹ okpehru Kristi o rọ rro vi orọ Erọn. Evaọ uzẹme, wọhọ epanọ owuhrẹ ọrọ ikpe-udhusoi avọ 17 na, John Amos Comenius o kere: “Re a wuhrẹ họ re a dhesẹ epanọ eware e rọ hẹrioma no ohwohwo evaọ ẹjiroro sa-sa rai, oghẹrẹ, gbe emuhọ. . . . Fikiere ohwo nọ ọ rẹ sai dhesẹ ohẹriẹ nọ o rọ udevie eware ziezi ọ rẹ riẹ wuhrẹ ziezi.”
Wọhọ oriruo, rehọ ewuhrẹ ohwo jọ kpahe Uvie Ọghẹnẹ. Ọ gbẹ riẹ oware nọ Uvie na o rọ họ, whọ rẹ sai dhesẹ epanọ oware nọ Ebaibol na ọ ta o rọ hẹrioma no iroro na inọ Uvie na yọ uyero udu ohwo gheghe. Hayo whọ sai dhesẹ epanọ Uvie na u ro wo ohẹriẹ no egọmeti ahwo-akpọ. Ghele na, ahwo nọ a riẹ izẹme nana no, whọ rẹ sae nya ruọ ẹme na diwi viere. Whọ rẹ sai dhesẹ kẹ ae epanọ Uvie Mesaya na o rọ hẹrioma no ọkwa-ovie ehrugbakpọ Jihova, onọ a dhesẹ eva Olezi 103:19, hayo hẹrioma no ‘uvie Ọmọ oyoyou Ọghẹnẹ na,’ onọ a fodẹ eva Ahwo Kọlọsi 1:13, hayo hẹrioma no ‘ọruẹrẹfihotọ esuo’ nọ a t’ẹme te eva Ahwo Ẹfẹsọs 1:10 na. Ẹhẹriẹ oware jọ rono ofa o rẹ sai fiobọhọ ru obọdẹ uwuhrẹ Ebaibol nana vẹ kẹ ogbotu ra.
Jesu ọ rehọ ona uwuhrẹ nana ruiruo ẹsibuobu. O fi ohẹriẹ họ udevie otoriẹ ahwo na kpahe Uzi Mosis na avọ uvi ẹjiroro Uzi na. (Mat. 5:21-48) Ọ hẹriẹ uvi omarọkẹ Ọghẹnẹ no iruẹru eviẹhọ erọ otu Farisi na. (Mat. 6:1-18) Ọ hẹriẹ ẹzi enọ e “rẹ rọ oma ru ilori” kẹ amọfa no ẹzi omarodheidhe kẹ amọfa onọ ilele riẹ a re dhesẹ. (Mat. 20:25-28) Evaọ oke ofa, onọ a kere eva Matiu 21:28-32, Jesu o zizie enọ i bi yoẹme riẹ re a rọ iroro obọ rai ruẹ ohẹriẹ nọ o rọ ẹrẹreokie omobọ ohwo gbe uvi ekurẹriẹ. Oyena u te su omai kpohọ abọ ologbo ọfa ọrọ emamọ ewuhrẹ.
Tuduhọ Enọ E be Gaviezọ na re A Roro
Eva Matiu 21:28, ma se nọ Jesu o muọ ẹwawọ riẹ họ ẹkwoma ẹnọ inọ: “Ẹvẹ wha roro?” Emamọ owuhrẹ orọnikọ ọ rẹ rọ uzẹme na lahwe hayo kẹ iyo ọvo ho. Ukpoye, ọ rẹ tuduhọ enọ e be gaviezọ kẹe re a bọ ẹgba iroro. (Itẹ 3:21; Rom 12:1) A rẹ sai ru onana ẹkwoma enanọ. Wọhọ epanọ o rọ Matiu 17:25, Jesu ọ nọ inọ: “Saimọn, ẹvẹ who roro? Ivie akpọ na abọ amono a je miẹ igho gbe azọhọ? Abọ emọ rai [manikọ] abọ erara?” (Ẹjẹlẹ ibieme na ọmai.) Enọ Jesu nọ e rẹ kpare iroro na i fiobọhọ kẹ Pita ku ẹme na họ gbagba kpahe ẹhwa osa-uzou etẹmpol na. Epọvo na re, okenọ ọ jẹ kuyo kẹ ọzae nọ ọ nọ inọ, ‘Ghinọ ono họ ọrivẹ mẹ?’ Jesu ọ rehọ owojẹ ozerẹ gbe ohwo Livai rọ wawo ohwo Sameria. Ọ tẹ nọ onọ nana: “Imasa enana, ọ vẹ who roro nọ, [o ru omariẹ ọrivẹ] kẹ ọnọ o kie ruọ udevie igbulegbu na?” (Luk 10:29-36) Evaọ etenẹ re, ukpenọ o roro kẹ ọnọ ọ be kezọ kẹe, Jesu o zizie i rie re ọ kuyo onọ obọ riẹ.—Luk 7:41-43.
Nyate Udu Na
Iwuhrẹ nọ i wo otoriẹ Ẹme Ọghẹnẹ a re vuhumu nnọ egagọ uzẹme orọnikọ eme jọ nọ a re se fihọ uzou ọvo hayo ẹrria lele izi jọ ọvo ho. O roma hwa usu uwoma kugbe Jihova gbe ovuhumuo kẹ idhere riẹ. Egagọ itieye na i re kpomahọ udu na. (Izie. 10:12, 13; Luk 10:25-27) Evaọ Ikereakere na, ubiẹme na “udu” u re dhesẹ obeva ohwo kpobi, kugbe eware wọhọ isiuru, uyoyou, iroro, gbe ọwhọ.
Jesu ọ riẹ nọ, dede nọ erru oma ahwo-akpọ a rẹ ruẹ, Ọghẹnẹ ọ rẹ ruẹ oware nọ udu na o rọ. (1 Sam. 16:7) U fo re uyoyou mai kẹ Ọghẹnẹ o wọ omai gọe, orọnikọ re ma ru ibe ahwo-akpọ eva were he. (Mat. 6:5-8) Evaọ abọdekọ riẹ, otu Farisi na a je ru eware buobu ro dhesẹ oma via. A fi ẹgba ologbo họ eme Uzi na gbe ẹmeoyo kẹ izi obọ rai. Rekọ a jọ izuazọ rai dhesẹ ekwakwa nọ a re ro rri rai kugbe Ọghẹnẹ hẹ ọnọ a ta nọ a be gọ na. (Mat. 9:13; Luk 11:42) Jesu o wuhrẹ nnọ dede nọ ẹmeoyo kẹ itee Ọghẹnẹ o r’oja, oware nọ o rọ udu na a rẹ rọ riẹ epanọ ẹmeoyo yena o woma te. (Mat. 15:7-9; Mak 7:20-23; Jọn 3:36) Ewuhrẹ mai o re ru ewoma nọ ọ mae rro otẹrọnọ ma tẹ raro kele oriruo Jesu. O r’oja re ma fiobọhọ kẹ ahwo wuhrẹ oware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ mi ai. Rekọ u te je wuzou kẹ ae re a riẹ je you Jihova wọhọ ohwo re uruemu rai o ruẹse jọ odhesẹvia aghare nọ a fihọ usu uwoma kugbe Ọghẹnẹ uzẹme na.
Dede na, re a wo erere no ewuhrẹ otiọye na ze, u fo re ahwo a dadamu kẹ oware nọ o rọ idu rai. Jesu ọ tuduhọ ahwo awọ re a kiẹ ẹjiroro gbe iroro rai riwi. Ọ tẹ be kpọ eriwo ọthọthọ vi, ọ rẹ nọ enọ e be kezọ kẹe na oware nọ a je roro, ta, hayo ru eghẹrẹ eware jọ. Ghele na, re ọ se ẹme na ba evuwa ere, Jesu o ve fi ẹme, ọtadhesẹ, hayo owojẹ jọ ba onọ riẹ na nọ o rẹ tuduhọ ae awọ re a rri eware gbagba. (Mak 2:8; 4:40; 8:17; Luk 6:41, 46) Ma rẹ sai fiobọhọ kẹ enọ e be kezọ k’omai re ẹkwoma iroro nọ ma rẹ jẹ kae re a nọ oma rai enọ wọhọ; ‘Fikieme edhere uzuazọ onana o rọ were omẹ? Fikieme mẹ jẹ j’owọ nana kpahe uyero nana?’ Kẹsena whọ vẹ kẹ ae ọwhọ nọ a re ro rri eware no eriwo Jihova ze.
Dhesẹ Efihiruo Ẹme Na
Emamọ owuhrẹ ọ rẹ riẹ nọ ‘areghẹ yọ oware ọsosuọ.’ (Itẹ 4:7) Areghẹ họ ẹgba nọ a re ro fi eriariẹ h’iruo ziezi ro furie ebẹbẹ, whaha enwoma, rọ nyate itee, ro fiobọhọ kẹ amọfa. O rọ owha-iruo owuhrẹ na re o fiobọhọ kẹ emọ-uwuhrẹ riẹ ru ere, orọnikọ re ọ jiroro kẹ ae he. Nọ whọ tẹ be t’ẹme kpahe ehri-izi Ebaibol sa-sa, fiobọhọ kẹ ọmọ-uwuhrẹ na roro. Whọ rẹ sae fodẹ oriruo jọ rono uzuazọ ekẹdẹ kẹdẹ ze, kẹsena whọ vẹ nọ ọmọ-uwuhrẹ na epanọ ehri-uzi Ebaibol nọ whọ ta kpahe no na u re ro fiobọhọ kẹe otẹrọnọ ọ rẹriẹ ovao ku uyero oyena.—Hib. 5:14.
Evaọ ovuẹ riẹ eva Pẹntikọst 33 C.E., Pita ukọ na ọ kẹ oriruo ọrọ uvi efihiruo onọ u kpomahọ izuazọ ahwo. (Iruẹru 2:14-36) Nọ ọ t’ẹme kpahe eria Ikereakere esa nọ ogbotu na a ta nọ a rọwo no, Pita o te dhesẹ efihiruo enana kie kpahe eware nọ aikpobi a rọ ẹro ruẹ na. Fikiere, oma o tẹ wọ ogbotu na re a j’owọ lele oware nọ a yo na. Kọ ewuhrẹ ra o bi kpomahọ ahwo ere? Kọ who bi ru vi ẹfodẹ izẹme na gheghe ọvo je fiobọhọ kẹ ahwo wo otoriẹ oware nọ eware e jẹ rọ ere? Kọ whọ rẹ tuduhọ ae awọ re a roro epanọ eware nọ a bi wuhrẹ na i re ro kpomahọ izuazọ rai? Ẹsejọhọ a ti bo via ha inọ, “Ovẹ ma re ruẹ?” wọhọ epanọ ogbotu na eva ehaa Pẹntikọst na a ru na, rekọ otẹrọnọ who dhesẹ efihiruo ikereakere na ziezi, oma o te wọ ae re a j’owọ nọ u fo.—Iruẹru 2:37.
Nọ who te bi se Ebaibol na kugbe emọ ra, whai esẹ gbe ini wha wo emamọ uvẹ nọ wha re ro wuhrẹ ai re a roro kpahe efihiruo ehri-izi Ebaibol na. (Ẹf. 6:4) Wọhọ oriruo, whọ rẹ sae salọ awọ jọ evaọ eria Ebaibol nọ a ma fihọ kẹ oka na, t’ẹme kpahe otofa rai, whọ vẹ nọ enọ wọhọ enana: ‘Ẹvẹ onana o rọ k’omai ọkpọvio? Ẹvẹ ma sai ro fi awọ Ebaibol enana h’iruo evaọ odibọgba na? Eme i dhesẹ kpahe Jihova gbe edhere nọ o bi ro ru eware, kọ ẹvẹ oyena o rẹ rọ bọ ovuhumuo mai kẹe?’ Tuduhọ uviuwou ra awọ re a kpahe fihọ igogo eme enana evaọ etoke ẹmeọta oruvẹ Ebaibol na eva Isukulu Odibọgba Esuo-Ọghẹnẹ na. Ẹsejọhọ awọ nọ a kpahe fihọ na họ enọ a te kareghẹhọ.
Dhesẹ Emamọ Oriruo
Orọnikọ ẹme nọ whọ ta ọvo who re ro wuhrẹ hẹ rekọ te oware nọ who ru. Uruemu ra o rẹ kẹ emamọ oriruo ọrọ epanọ a re ro fi eware nọ whọ ta họ iruo. Enẹ emaha a re ro wuhrẹ. Nọ a tẹ raro kele esẹ gbe ini rai, yọ a be kẹ imuẹro nọ a gwọlọ jọ wọhọ esẹ gbe ini rai. A gwọlọ riẹ epanọ o rẹ jọ re a ru oware nọ ọsẹ gbe oni rai a bi ru. Epọvo na re, okenọ enọ who bi wuhrẹ a tẹ be ‘raro kele owhẹ wọhọ epanọ who bi ro kele Kristi na,’ a ve ti muọ eghale ẹnya evaọ idhere Jihova họ ẹruẹ. (1 Kọr. 11:1) Oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o bi ro yeri kugbe ai o vẹ te jọ abọjọ uzuazọ rai.
Onana yọ ekareghẹhọ ilogbo ọrọ epanọ u wuzou te re a dhesẹ emamọ oriruo. “Oghẹrẹ ahwo [nọ ma rọ] eva uzuazọ ẹfuọ gbe orọ Ọghẹnẹ” u ti fiobọhọ gaga rọkẹ ahwo nọ ma bi wuhrẹ ruẹ odhesẹvia aruakpọ ọrọ epanọ a re ro fi ehri-izi Ebaibol họ iruo. (2 Pita 3:11) Whọ tẹ be tuduhọ ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol awọ re o se Ẹme Ọghẹnẹ ẹsikpobi, wo ọwhọ nọ who re ro sei k’omara re. Whọ tẹ gwọlọ nọ emọ ra e rria lele ehri-izi Ebaibol, daoma ruẹ nọ owojẹ ra o rọwo kugbe oreva Ọghẹnẹ. Who te bi wuhrẹ ukoko na re a wo ọwhọ evaọ odibọgba na, ruẹ nọ who bi w’obọ vọvọ evaọ iruo na re. Who te bi ru oware nọ who bi wuhrẹ, who re fi ọwhọ họ ahwo oma viere.—Rom 2:21-23.
Avọ irẹro re who ru ẹnyaharo evaọ ewuhrẹ ra, nọ omara nọ: ‘Nọ mẹ tẹ kẹ ohrẹ, kọ mẹ be kẹe evaọ edhere nọ o re ro kpomahọ uruemu, ẹmeunu, gbe owojẹ enọ i bi yoi na? Re ẹme na o vẹ, kọ me bi fi ohẹriẹ họ udevie edhere owojẹ jọ avọ ọfa? Eme me re ru ro fiobọhọ kẹ emọ-uwuhrẹ mẹ, emọ mẹ, hayo ogbotu mẹ eva ewuhrẹ re a kareghẹhọ oware nọ mẹ ta? Kọ me re dhesẹ vevẹ kẹ enọ e be kezọ k’omẹ epanọ a re fi oware nọ a bi yo na h’iruo? Kọ a sae ruẹ e riẹ evaọ oriruo mẹ? Kọ a wo ovuhumuo kpahe epanọ ẹmeoyo rai kẹ ẹme nọ mẹ be ta na ọ rẹ sai kpomahọ usu rai kugbe Jihova?’ (Itẹ 9:10) Ruabọhọ ẹromuhọ eware enana nọ whọ be gwọlọ wo ona wọhọ owuhrẹ na. “Sẹro oma ra gbe uwuhrẹ ra; yọrọ oyena ga, keme fiki ere oruo who re ro siwi oma ra gbe ahwo no a be kezọ ẹme ra.”—1 Tim. 4:16.
[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 61]
RE WHO RU ZIEZI EVAỌ UWUHRẸ RA
• Fievahọ Jihova, orọnikọ ẹgba omobọ ra ha
• Wo ovuhumuo kẹ ogaga Ẹme Ọghẹnẹ, jẹ rehọ iẹe ruiruo ziezi
• Ru ei fihọ ute ra re whọ kẹ Jihova orro, orọnikọ who re si iroro bru oma ra ha
• Rehọ ohẹriẹ nọ o rọ udevie eware fiobọhọ kẹ amọfa wo otoriẹ uvevẹ
• Tuduhọ enọ e be gaviezọ na awọ re a roro
• Ru amọfa re a kiẹ ẹjiroro gbe iroro rai riwi
• Tuduhọ enọ e be gaviezọ re a roro kpahe epanọ u fo nọ eriariẹ Ebaibol i re ro kpomahọ izuazọ rai
• Jọ oriruo nọ a rẹ sae raro kele