Uwuhrẹ 27

Ẹme Oruo Nọ A Re Se No Obe Ze He

Eme o gwọlọ nọ who re ru?

T’ẹme evaọ edhere nọ o re dhesẹ nọ whọ be t’eme na no uzou ra ze gbe nnọ whọ roma totọ ruẹrẹ igogo eme na họ.

FIKIEME U JE WUZOU?

Ẹme oruo nọ a re se no obe ze he họ edhere nọ ọ mai woma nọ who re ro kru isiuru ogbotu ra jẹ kẹ ae ajọwha.

ẸSEJỌHỌ whọ daoma gaga fihọ ẹme ra no. O sae jọ nọ whọ ruẹrẹ eme nọ e rẹ kẹ eriariẹ họ. Ẹsejọhọ ẹme na ọ rrọ gbagba avọ iroro. O sae jọ nọ ẹme na ọ te jọ unu ra nya riẹriẹriẹ. Rekọ otẹrọnọ iroro ogbotu ra e rọ agbava—abọjọ ẹme ra ọvo a be gaviezọ kẹ fikinọ iroro rai i bi ghoro kpohọ eware efa—kọ ẹvẹ ẹme ra na o w’iruo te? Otẹrọnọ o rẹ bẹbẹ re a fi iroro họ ẹme ra na, kọ o te lọhọ re whọ nyate idu rai?

Eme ọ rẹ sae wha ẹbẹbẹ otiọye na ze? Eware sa-sa e sae zọhọ fihọ iẹe. Ẹsibuobu onana o rẹ via fikinọ whọ be t’ẹme na no uzou ze he. Koyehọ, oruẹme na o bi rri obe ẹmeọta riẹ kpere hrọ, hayo ọ be ta awere fihọ ẹme na ha. Rekọ ebẹbẹ enana kpobi i re muhọ no oghẹrẹ nọ a rọ ruẹrẹ ẹme na họ ze.

Otẹrọnọ whọ kaki kere ẹme ra na kpobi via taure whọ tẹ be gwọlọ ru ei fihọ omaa-ẹmeọta, whọ te ruẹ nọ o te jọ bẹbẹ re whọ t’ẹme na no uzou ze. Fikieme? Keme whọ salọ ibieme nọ whọ te rọ t’ẹme na no. O tẹ make rọnọ omaa-ẹmeọta na who bi ro ru ẹme na, whọ te hae daoma kareghẹhọ ibiẹme nọ who ro kere ọrọ ọsosuọ na. Who te kere oware, eme na e rẹ jọ liọliọ vrẹ ọvo yọ uvou ẹme na u re do wọhọ ẹkoma ẹmeọta ra ha. Oyena u ti dhesẹ oma via nọ who bi ru ẹme na.

Ukpenọ who re kere eme nọ whọ gwọlọ ta na kpobi fihọ otọ, dawo onana: (1) Salọ uzoẹme na gbe igogo eme nọ whọ gwọlọ rọ ta kpahe uzoẹme na. Rọ kẹ ẹme ọkpẹkpẹe, igogo eme ivẹ i te. Ẹme nọ o theri viere ọ sai wo ene hayo isoi. (2) Evaọ otọ ugogo ẹme kpobi, muẹrohọ ugogo ikereakere nọ who bi ti se evaọ eruo ẹme na; je muẹrohọ etadhesẹ gbe eme nọ who ti ro ru ẹme na vẹ. (3) Roro kpahe epanọ who ti ro mu ẹme na họ. Whọ sai tube kere uhie-ẹme ọvo hayo ivẹ fihọ otọ dede. Ofariẹ, m’omaa ẹme ekuhọ ra.

Omaruẹrẹhọ kẹ ẹme oruo u wuzou gaga. Rekọ who se ẹme na fihọ uzou hu. Evaọ ẹme nọ a rẹ ta no uzou ze, ugogo iroro ẹme na a rẹ mai roro kpahe evaọ oke omaruẹrẹhọ, orọnikọ ibieme na ha. Whọ rẹ kiẹ ugogo-iroro ẹme na riwi bẹsenọ eme na e rẹ rọ nya lele ohwohwo evaọ iroro ra. Whọ tẹ m’omaa othotha ẹme ra ziezi, onana o rẹ bẹ hẹ, yọ evaọ eruo ẹme na, ugogo-iroro ẹme na e rẹ la ze ọvo lọlọhọ.

Roro Kpahe Irere Na. Erere ologbo jọ ọrọ ẹme nọ a re se no obe ze he họ whọ te t’ẹme na evaọ edhere ọlọlọhọ nọ ahwo a rẹ mae j’owọ kẹ. Ẹme ra ọ rẹ te jọ jajaja viere je si ogbotu ra urru viere.

Oghẹrẹ ẹmeọta nana ọ rẹ k’owhẹ uvẹ rri enọ e be gaviezọ k’owhẹ na ziezi, onọ o rẹ lẹliẹ ẹme ra na da ruọ oma viere. Nọ o rọnọ whọ rẹroso obe kẹ ẹme kpobi nọ whọ be ta ha na, enọ e be gaviezọ k’owhẹ a te riẹ nọ whọ riẹ uzoẹme ra ziezi gbe nọ whọ ghinẹ rọwo ẹme nọ whọ be ta na. Fikiere, oghẹrẹ ẹmeọta otiọnana ọ rẹ jọ sasasa, epaọ ẹsenọ who bi gbiku, o re duobọte udu.

Ẹme nọ a re se no obe ze he o sae lẹliẹ owhẹ nwene eme lọlọhọ. A ruẹrẹ ẹme na họ ga te epanọ whọ gbẹ sai ro nwene eme ra ha ha. Dae rehọ iẹe nọ evaọ ohiohiẹ ẹdẹ nọ who bi ti ru ẹme ra na, usi obọdẹ jọ nọ u kpomahọ uzoẹme ra na dẹẹ o roma via. Kọ u gbe fo re whọ ta kpahe iẹe? Hayo ẹsejọhọ evaọ okenọ whọ be t’ẹme na, who muẹrohọ nọ emaha buobu nọ i te ikpe isukulu no e rọ ogbotu na. Ẹvẹ u re woma te re who nwene etadhesẹ ra gbe efihiruo rai ro fiobọhọ kẹ ae wo ovuhumuo epanọ ẹme na o kpomahọ izuazọ rai te!

Erere ọfa ọrọ ẹme nọ a re se no obe ze he họ o rẹ k’owhẹ ọwhọ. Whọ tẹ be t’ẹme kẹ ogbotu ovuhumuo, nọ ọ be gaviezọ ziezi, ajọwha ọ rẹ ruọ owhẹ oma viere who ve fiẹgba họ igogo eme hayo wariẹ igogo eme jọ re i vẹ ahwo na ẹro viere. Who te muẹrohọ nọ isiuru ogbotu na i bi fu no, whọ sae j’owọ re whọ kpọ ẹbẹbẹ na họ viukpenọ whọ rẹ t’ẹme kẹ ahwo nọ iroro rai e rọ obọfa.

Whaha Egbefẹ Na. Whọ rẹ riẹ nọ ẹme nọ a re ru no uzou ze o wo egbefẹ re. Ojọ họ oke nọ whọ rẹ sae re. Who te fi eme efa buobu ba ẹme ra evaọ okenọ who bi ru ẹme na, oke o sae v’owhẹ abọ. Whọ sae whaha onana otẹrọnọ who kere oke nọ whọ te jọ abọ ọvuọvo ẹme na raha fihọ omaa-ẹmeọta na. Whọ vẹ nya lele omaa-oke nana gaga.

Agbefẹ ọfa, maero rọ kẹ enọ i ru ẹme reria no họ omobọ ohwo nọ a re fievahọ ga hrọ. Fikinọ a t’ẹme evaọ ogbotu reria no, ejọ e rẹ ruẹ nọ o bẹ hẹ re a rọ ugidi koko eme jọ họ nọ a rẹ ta evaọ umuo oke nọ a kẹ na. Rekọ omarokpotọ gbe ovuhumuo ọrọ uzẹme na inọ ma bi w’obọ evaọ ọruẹrẹfihotọ ewuhrẹ nọ Jihova omariẹ ọ jẹ rọ Owuhrẹ nọ Ọ Mai Kpehru na o rẹ wọ omai rọ oma olẹ rri ẹme kpobi nọ a k’omai jẹ ruẹrẹ oma kpahe ziezi.—Aiz. 30:20; Rom 12:6-8.

Oware jọ nọ o mae rọ uduama iruẹme buobu nọ i wo ona ẹme oruo ababọ obe nọ a re se no ze họ ẹsejọhọ ẹme nọ a gwọlọ ta ọ sae thọrọ ae ẹro. Whọ kuvẹ hẹ re ozọ onana u ru owhẹ siuke kpemu no owọjẹ obọdẹ nana evaọ uvi ẹmeọta. Ruẹrẹ oma kpahe ziezi, jẹ rẹroso Jihova kẹ obufihọ ẹzi riẹ.—Jọn 14:26.

Iruẹme efa e rẹ kuvẹ re awaọruọ nọ o vrẹta kpahe oghẹrẹ eme nọ a ti ro ru ẹme na o si ai kpemu. Uzẹme, ẹme nọ a bi se no obe ze he ọ sai wo ẹgbagba oghẹrẹ eme gbe ẹliọliọ ona ẹme wọhọ ọrọ ẹme nọ a kere omariẹ kpobi fihọ obe he, rekọ awere oma ẹme na kpobi o rẹ kẹ erere vi eyena kpobi. Ahwo a rẹ mae j’owọ kpahe ẹme nọ a wo otoriẹ riẹ lọlọhọ gbe uhie-eme nọ e kpakre he. Whọ tẹ ruẹrẹ oma kpahe ziezi, oghẹrẹ nọ who re fi eme na họ o rẹ ruọ owhẹ uzou, orọnikọ fikinọ who se eme na fihọ uzou no ho, rekọ fikinọ whọ kiẹ ẹme na kpemu kparo ziezi no. Yọ otẹrọnọ whọ rẹ riẹme ta kẹdẹ kẹdẹ, eme na e te la ze lọlọhọ nọ whọ tẹ rọ eplatfọmo.

Oghẹrẹ Okerefihotọ nọ Who Re ro Ruiruo. Nọ oke o be nyaharo yọ who bi wuhrẹ iẹe na, whọ sai ti ru omaa-ẹmeọta ra kpẹre te epanọ u re ro wo umutho eme jọ ọvo kẹ ugogo eme ọvuọvo ọrọ ẹme ra. Whọ rẹ sai kere enana kugbe ikereakere nọ who bi ti se fihọ ẹwẹ-obe re whọ sae kareghẹhọ ae vẹrẹ vẹrẹ. Rọkẹ iruo odibọgba na, whọ rẹ sai fi umutho eme nọ whọ gwọlọ ta h’uzou. Otẹrọnọ who ru ekiakiẹ kẹ ozihebro jọ, whọ sai kere umutho eme jọ fihọ ẹwẹ-obe who ve fi ei họ udevie Ebaibol ra. Hayo whọ sae rehọ eme jọ nọ e rrọ Izoẹme Ebaibol rọ kẹ Iroro e Jẹ hayo evaọ Reasoning From the Scriptures na ro ru ẹmeọta na.

Ghele na, otẹrọnọ a k’owhẹ eme buobu evaọ enwenọ oke ovona yọ ẹsejọhọ whọ be te jẹ kẹ ovuẹ ogbotu, whọ sae ruẹ nọ o gwọlọ re who kere eme bu viere fihotọ. Fikieme? Re whọ kareghẹhọ oma ra kpahe ẹme na taure who te ru ẹme ọvuọvo. O make rọ ere, nọ whọ tẹ rẹroso eme obe ra na ga hrọ evaọ okenọ who bi ru ẹme na—re who he gb’ovao h’otọ evaọ enwenọ oria kpobi—who ti ku irere nọ i re no ẹme oruo ababọ ese no obe ze kufiẹ. Otẹrọnọ eme nọ who kere fihotọ e rrọ buobu, kpoka họ ae re whọ sai fiẹrohọ umutho eme nọ who kpokahọ gbe eria ikereakere nọ who bi ti se na ọvo lọlọhọ.

Dede nọ o rẹ mai fo re ẹmeọta ohwo nọ o ru ẹme reria no ọ jọ ọrọ ababọ ese no obe ze, o sae jẹ kẹ erere otẹrọnọ o ku idhere ẹmeọta efa kugbe ẹme riẹ. Evaọ emuhọ gbe ekuhọ ẹme, oria nọ a jọ gwọlọ emamọ ẹrotọvi ogbotu ra gbe eme nọ a maa te ziezi na, umutho eme jọ nọ who re se fihọ uzou o rẹ sai fiobọhọ. Eria nọ ẹme imuẹro, inọmba, ẹwariẹ ẹme omọfa, hayo ikereakere e rrọ, u re woma re who se ai no obe ze, yọ a rẹ sai ru onana evaọ edhere nọ o wo ẹgba.

Okenọ Amọfa A Tẹ Gwọlọ Oruvẹ. Ẹsejọ o rẹ gwọlọ nọ ma ru erọwọ mai vẹ ababọ uvẹ nọ ma rẹ rọ ruẹrẹ oma kpahe. Onana o sae via evaọ okenọ ohwo jọ nọ ma nyaku evaọ usiuwoma ọ tẹ kpare avro ze. Oghẹrẹ uyero ovona o sae roma via evaọ okenọ ma tẹ rọ kugbe imoni mai, eva oria iruo, hayo obọ isukulu. Ahwo egọmeti a sae jẹ gwọlọ oruvẹ erọwọ gbe oghẹrẹ edhere uzuazọ mai. Ikereakere na e tuduhọ omai awọ nọ: “Kẹse kẹse hẹ thọ-oma vẹra re whọ ta unu ra vevẹ kẹ kohwo kohwo nọ o se owhẹ re who gbe-iku ẹruore nọ ọrọ eva ra kẹe, otẹrọ ere dede, rọ udhedhẹ avọ [oma-urokpotọ] ruei.”—1 Pita 3:15.

Muẹrohọ epanọ Pita avọ Jọn a kuyo kẹ Sanhẹdrin ahwo Ju na, wọhọ epanọ a kere fihọ Iruẹru 4:19, 20. Evaọ uhie-eme ivẹ ọvo, a dhesẹ edikihẹ rai vevẹ. A ru ere evaọ edhere nọ o fo kẹ enọ e jẹ kezọ kẹ ae na—bi dhesẹ nọ ẹbẹbẹ nọ ikọ na e rẹriẹ ovao ku na o te okọto na re. Uwhremu na, a gbeku họ Stivin uzou, a tẹ rehọ iẹe kpohọ okọto ovona. Se uyo riẹ nọ ọ vabọhọ kẹ eva Iruẹru 7:2-53. Oghẹrẹ vẹ o koko eme riẹ họ? O kele eware nọ e jọ ikuigbe via othotha. Eva oria nọ u fo, o te je fiẹgba họ ẹzi ọkparesuọ ọrọ orẹwho Izrẹl. Evaọ ekuhọ, o te dhesẹ nọ Sanhẹdrin na o dhesẹ oghẹrẹ ẹzi ọvona ẹkwoma ekpe Ọmọ Ọghẹnẹ.

A tẹ vabọhọ owhẹ re whọ ta kpahe orọwọ ra, eme o re fiobọhọ k’owhẹ ru eme ra wo ẹgba? Raro kele Nehemaya, ọnọ ọ jọ eva lẹ taure ọ tẹ te kẹ Atag-za-zis Ovie na uyo. (Neh. 2:4) Kẹsena, whọ vẹ jọ uzou ra ruẹrẹ omaa-ẹmeọta họ. Ugogo owọ nọ whọ rẹ jẹ (evaọ uzou ra) ena: (1) Salọ ugogo oware ovo hayo ivẹ nọ e rẹ jọ ẹme ra na (whọ sae salọ eme no Reasoning From the Scriptures ze). (2) Jiroro ikereakere nọ whọ te rọ tha eme ra uke. (3) M’omaa epanọ whọ te rọ rehọ ona mu ẹme ra họ re ọnọ ọ n’onọ na ọ gwọlọ gaviezọ. Kẹsena who ve mu ẹme họ ẹta.

Eware i te keke, kọ whọ te kareghẹhọ oware nọ who re ru? Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Wha ruọ awa ha ẹvẹ hayo epa onọ wha rẹ ta; keme oke oyena a rẹ te kẹ owhai o nọ wha rẹ ta. Keme orọnọ whai a rẹ ta ha, rekọ Ẹzi Ọsẹ rai ọ ye ọ rọ ẹme ẹta eva rai.” (Mat. 10:19, 20) Orọnikọ onana u dhesẹ nọ who ti wo okẹ “ẹme areghẹ” igbunu nọ a rọ kẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na ha. (1 Kọr. 12:8) Rekọ otẹrọnọ whọ be rehọ oma ra kẹ uwuhrẹ nọ Jihova ọ be jọ ukoko Ileleikristi na kẹ ahwo riẹ ẹsikpobi, ẹzi ọfuafo ọ te rehọ evuẹ nọ i fo ziọ iroro ra evaọ okenọ whọ gwọlọ e rae.—Aiz. 50:4.

Ababọ avro, ẹme oruo ababọ ese no obe ze ọ sai wo ẹgba gaga. Whọ tẹ be rehọ iẹe ruiruo ẹsikpobi evaọ okenọ who bi ru ẹme evaọ ukoko na, re whọ kuyo evaọ okenọ a tẹ vabọhọ owhẹ o te bẹ hẹ, keme whọ dina rọ ere ru ẹme reria no. Who siuke kpemu hu. Ewuhrẹ re whọ t’ẹme no uzou ze o ti fiobọhọ k’owhẹ ru iruo odibọgba ra w’ẹgba viere. Yọ otẹrọnọ who wo uvẹ-ọghọ nọ whọ rẹ rọ jọ ukoko na ru eme, who ti wo ezọgaviẹ ogbotu na viere jẹ nyate idu rai.

EPANỌ A RE RO RU EI

Wo irere ẹme nọ a rẹ ta no uzou ze fihọ iroro.

Ukpenọ who re kere ẹme ra kpobi fihọ otọ, kere umutho eware jọ ọvo.

Re whọ ruẹrẹ oma họ kẹ ẹta ẹme na, jọ iroro ra kiẹ igogo eme na ọvuọvo. Ukpenọ whọ ruawa hrọ kpahe ibieme na, fiẹgba họ ẹta othotha igogo eme na.

ORIA IRUO: (1) Whọ tẹ be ruẹrẹ oma kpahe kẹ Uwuhrẹ Uwou-Eroro na, ru ei fihọ uruemu re who kpoka họ igogo eme na ọvo ukpenọ who re siusi họ ihie-eme buobu. Rọ eme obọ ra kuyo na. (2) Okenọ whọ te ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹme ọfa ra evaọ isukulu na, muhọ ẹkwoma uzoẹme na gbe igogo eme ivẹ hayo esa jọ nọ whọ rẹ wariẹ no uzou ze.