Uzou avọ 11
“Ohwo Ọvo Ọ Re Ta Ẹme Wọhọ Ohwo Ọnana Ha!”
1, 2. (a) Fikieme elakpa nọ a vi nyai mu Jesu a ro zihe ze ababọ? (b) Eme u ru Jesu jọ owuhrẹ ologbo?
EVA e be dha otu Farisi na gaga. Jesu ọ rrọ etẹmpol na bi wuhrẹ ahwo kpahe Ọsẹ riẹ. Ibuobu evaọ usu enọ e be gaviezọ na a fi ẹrọwọ họ Jesu, rekọ efa a gwọlọ nọ a mu ei. Fikinọ isu egagọ na a sai kru ofu rai hi, a te vi elakpa re a nyai mu Jesu. Rekọ elakpa na a te zihe ze ababọ. Olori izerẹ na gbe otu Farisi na a tẹ nọ ae nọ: “Eme wha gbẹ rehọ iẹ ze he?” Elakpa na a tẹ kuyo nọ: “Ohwo ọvo ọ re ta ẹme wọhọ ohwo ọnana ha!” Iwuhrẹ Jesu e were rai oma te epanọ a gbe du mu ei hi.a—Jọn 7:45, 46.
2 Orọnikọ elakpa yena ọvo iwuhrẹ Jesu e were oma ha. Ogbotu buobu a jẹ hai kokohọ re a gaviezọ kẹ iwuhrẹ riẹ. (Mak 3:7, 9; 4:1; Luk 5:1-3) Eme u ru Jesu jọ owuhrẹ ologbo otiọye? Wọhọ epanọ ma jọ Uzou avọ 8 ruẹ, o you uzẹme nọ o je wuhrẹ je you ahwo nọ o je wuhrẹ. O te je wo onaa uwuhrẹ. Joma ta kpahe obọdẹ onaa esa nọ o ro ru iruo gbe oghẹrẹ nọ ma sai ro ru epọvo na re.
O Ru Uwuhrẹ Riẹ Lọlọhọ
3, 4. (a) Fikieme Jesu ọ rọ rehọ eme elọlọhọ ro wuhrẹ ahwo? (b) Ẹvẹ Ovuẹ nọ Jesu ọ jọ obọ Ugbehru kẹ na o rọ rrọ oriruo edhere ọlọlọhọ nọ o ro wuhrẹ?
3 Jesu o wo eriariẹ thesiwa. Rekọ okenọ o je wuhrẹ, ọ ta eme ilogbo nọ i re reghe ahwo ho, keme ibuobu enọ e jẹ gaviezọ kẹe a kpohọ isukulu hu. (Iruẹru Ikọ Na 4:13) Fikinọ ọ riẹ utho nọ ẹgba rai o mu, o wuhrẹ i rai umutho eware nọ a rẹ sae kareghẹhọ. (Jọn 16:12) Eme riẹ e jọ lọlọhọ, rekọ i wo ẹgba.
4 Rehọ oriruo Ovuẹ nọ ọ jọ obọ Ugbehru kẹ, onọ o rrọ Matiu 5:3 rite Matiu 7:27. Jesu ọ jọ ovuẹ nana kẹ ithubro nọ i duobọte kabọ kabọ uzuazọ. Ọ rehọ eme egaga ro wuhrẹ hẹ. Makọ ọmaha dede o re wo otoriẹ eme na! Agbẹta, nọ Jesu o ku eme riẹ họ no, ‘ewuhrẹ riẹ o te gbe ahwo enu’—o wọhọ nọ ibuobu enọ e jọ ogbotu na ewhẹrẹ, ithuru-igodẹ, gbe ikuori.—Matiu 7:28.
5. Kẹ iriruo eme elọlọhọ jọ nọ e vọ avọ otofa nọ Jesu ọ ta.
5 Jesu ọ jẹ hae rehọ eme elọlọhọ, eme ekpẹkpẹe gbe eme nọ e vọ avọ otofa ro wuhrẹ ahwo. Ọ rehọ ere kọ ovuẹ riẹ họ udu enọ e jẹ gaviezọ kẹe, keme evaọ oke yena ebe nọ a rehọ ijini kere e jariẹ hẹ. Dai rri iriruo jọ: “Wha gu ahwo ho, re a se owhai ba eguo.” “Enọ oma o gae a gbẹ guọlọ ọbo ho, rekọ enọ e rẹ mọ ọvo.” “[Ẹzi] ọ ghinẹ rọwo rekọ uwo o lọhọ.” “[Rehọ] eware Siza kẹ Siza, gbe eware Ọghẹnẹ kẹ Ọghẹnẹ.” “Ẹkẹ oghale o mae rọ vi emio.”b (Matiu 7:1; 9:12; 26:41; Mak 12:17; Iruẹru Ikọ Na 20:35) Anwọ ikpe idu ivẹ (2,000) nọ ọ rọ ta eme yena, ahwo a gbẹ be kareghẹhọ ae.
6, 7. (a) Fikieme u ro wuzou re ma rehọ eme elọlọhọ wuhrẹ? (b) Ẹvẹ ma sae rọ whaha eware buobu nọ ma re wuhrẹ ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol evaọ ẹkeriotọ ọvo?
6 Ẹvẹ ma sae rọ rehọ edhere ọlọlọhọ wuhrẹ? Ugogo edhere jọ họ ma rẹ rehọ eme nọ ahwo buobu a rẹ sai wo otoriẹ rai lọlọhọ ro wuhrẹ. Igogo iwuhrẹ Ebaibol na e rrọ gaga ha. Jihova o rovie ẹjiroro riẹ via kẹ ahwo evezi nọ i wo omaurokpotọ. (1 Ahwo Kọrint 1:26-28) Eme elọlọhọ nọ a roma totọ salọ e sai ru iwuhrẹ Ebaibol na vẹ kẹ ahwo.
7 Re ma rehọ edhere ọlọlọhọ wuhrẹ, u fo ho re ma wuhrẹ ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol eware buobu evaọ ẹkeriotọ ọvo. Fikiere, nọ ma te bi ru uwuhrẹ, u du gwọlọ nọ eware kpobi ma re dhunu te he; yọ ma rẹ rehọ ugidi wuhrẹ gbe he, wọhọ ẹsenọ unu ewẹ-obe nọ a wuhrẹ họ oware nọ o mai wuzou. Ukpoye, ẹgwọlọ ọmọ-uwuhrẹ na gbe epanọ ọ rẹ kaki wo otoriẹ oware te u re dhesẹ epanọ ma re wuhrẹ bu te. Utee mai o rẹ jọ epanọ ma re ro fi obọ họ kẹ ohwo na zihe ruọ Oleleikristi gbe ọnọ ọ be gọ Jihova. Fikiere, ma rẹ roma totọ wuhrẹ ọmọ-uwuhrẹ re o wo otoriẹ oware nọ o bi wuhrẹ. Ere oruo iwuhrẹ Ebaibol i ti ro tei udu je ru ei fi oware nọ o wuhrẹ họ iruo.—Ahwo Rom 12:2.
Ọ Nọ Enọ nọ I Fo
8, 9. (a) Fikieme Jesu ọ jẹ hae rọ nọ enọ? (b) Ẹvẹ Jesu ọ rọ rehọ enọ fi obọ họ kẹ Pita wo otoriẹ ohwo nọ u fo nọ ọ rẹ hwa osauzou etẹmpol na?
8 Jesu ọ rehọ enọ ru iruo ziezi, dede nọ o hae mae vẹrẹ re ọ ta ẹme nọ ọ gwọlọ nọ ahwo na a riẹ. Kọ fikieme ọ jẹ rọ nọ enọ? Evaọ ẹsejọ, ọ nọ enọ nọ i re duobọte udu re ọ fere iroro iyoma ahwo nọ a jẹ wọso ẹe via, ọ tẹ rọ ere wuhu ai unu di. (Matiu 21:23-27; 22:41-46) Rekọ evaọ ẹsibuobu, ọ nọ ilele riẹ enọ re a ta oware nọ o rrọ eva rai re ọ rehọ ere ta udu họ ae awọ je wuhrẹ ẹgba-iroro rai. Fikiere, ọ jẹ hae nọ enọ wọhọ, “Ẹvẹ wha roro?” (Matiu 18:12) Jesu ọ rehọ ẹkwoma enọ fi obọ họ kẹ ilele riẹ wo otoriẹ eware nọ o je wuhrẹ ai. Dai roro kpahe oriruo nana.
9 Okejọ o jariẹ nọ imiazọhọ a nọ Pita sọ Jesu ọ rẹ hwa osauzou etẹmpol na.c Pita ọ tẹ nwani yo nọ, “E.” Uwhremu na Jesu ọ tẹ rehọ ẹme na jiroro kugbe Pita: “Saimọn, ẹvẹ who roro? Ivie akpọ na abọ amono a je miẹ igho gbe azọhọ? Abọ emọ rai [manikọ] abọ erara?” Pita o te yo nọ: “Abọ erara.” Jesu ọ tẹ ta nọ: “Koyehọ emọ na emuyẹ” onọ u dhesẹ nọ a rẹ wha osauzou hu. (Matiu 17:24-27) Ẹme na o vẹ Pita ẹro, ahwo uviuwou ivie a rẹ hwa osauzou hu. Fikiere, wọhọ Ọmọ-ọvo ọrọ Ọghẹnẹ nọ a jẹ gọ evaọ etẹmpol na, o gba Jesu họ họ re ọ hwa osauzou. Muẹrohọ inọ Jesu ọ ta oware nọ u fo eruo kẹ Pita ovavo ho, ukpoye ọ nọ Pita enọ re o wo otoriẹ ẹme na, re ọ jẹ rọ ere wuhrẹ Pita epanọ u wuzou te re o roro te taure ọ tẹ kuyo ẹdẹ ọfa.
10. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ enọ ru iruo ziezi nọ ma tẹ rrọ usiuwoma nuwou ruọ uwou?
10 Ẹvẹ ma sae rọ rehọ enọ ru iruo ziezi evaọ odibọgba mai? Nọ ma tẹ rrọ usiuwoma nuwou ruọ uwou, ma sae nọ ahwo enọ rọ kpare isiuru rai, yọ onana o sai rovie uvẹ fihọ nọ ma rẹ rọ ta usiuwoma. Wọhọ oriruo, otẹrọnọ ọkpako soso who dihọ uwou, whọ sae nọe avọ adhẹẹ inọ, “Ẹvẹ akpọ na o nwene te no anwẹnọ whọ rọ rrọ uzuazọ na?” Nọ ohwo na ọ tẹ kuyo no, whọ sae wariẹ nọe nọ, “Eme who roro nọ a re ru re akpọ na o kiehọ ẹria?” (Matiu 6:9, 10) Otẹrọnọ oni nọ o wo emọ esese who dihọ uwou, whọ rẹ sae nọe nọ, “Kọ who roro no ẹdẹjọ kpahe epanọ akpọ na ọ te jọ evaọ okenọ emọ ra i te t’ahwo no?” (Olezi 37:10, 11) Ma te muẹrohotọ okenọ ma be nya kẹle uwou, ma te ruẹ eware nọ ma rẹ rọ nọ onọ nọ o sae kpare isiuru ohwo nọ ma dihọ uwou na.
11. Nọ ma te bi wuhrẹ obe kugbe ahwo, ẹvẹ ma sae rọ rehọ enọ ru iruo ziezi?
11 Nọ ma te bi wuhrẹ obe kugbe ahwo, ẹvẹ ma sae rọ rehọ enọ ru iruo ziezi? Enọ nọ a roma totọ salọ e sai fi obọ họ kẹ omai riẹ oware nọ o rrọ udu ọmọ-uwuhrẹ na. (Itẹ 20:5) Wọhọ oriruo, ma rehọ iẹe nọ ma bi wuhrẹ uzoẹme na “Ẹrria Uzuazọ nọ O rẹ Were Ọghẹnẹ” evaọ obe ọ Eme Ebaibol na O Gine Wuhrẹ?d A jọ uzoẹme yena ta kpahe oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o rri igberẹ-ibro, idieda-thomawa, gbe erue eta. Iyo ọmọ-uwuhrẹ na e sai dhesẹ nọ o wo otoriẹ oware nọ Ebaibol na u wuhrẹ, rekọ, kọ ọ rọwo oware nọ o bi wuhrẹ na? Ma sae nọe inọ, “Kọ who roro nọ izi Ọghẹnẹ kpahe eware nana e ga hrọ?” Ma sae jẹ nọe nọ, “Ẹvẹ whọ sai ro fi eme nana họ iruo evaọ uzuazọ ra?” Rekọ rehọ areghẹ nọ enọ na evaọ edhere nọ u re bru-ọghọ họ ọmọ-uwuhrẹ na oma. Ma rẹ whaha oghẹrẹ enọ nọ i re kpomovuọ họ iẹe oma.—Itẹ 12:18.
Ọ Rehọ Obọdẹ Onaa rọ Jiroro Kugbe Ahwo
12-14. (a) Ẹvẹ Jesu ọ rọ rehọ obọdẹ onaa ru iruo? (b) Onaa vẹ Jesu o ro lele otu Farisi ta ẹme nọ a ta nọ ogaga Setan o bi ro ru iruo?
12 Fikinọ Jesu ọ rọ gbagba, ọ jẹ hae ta eme nọ i duobọte ahwo udu. Evaọ ẹsejọ, ọ rehọ obọdẹ onaa raha ota nọ ewegrẹ e bọwo e riẹ. Ẹsibuobu, ọ rehọ onaa nana wuhrẹ ilele riẹ ikpeware. Joma ta kpahe iriruo jọ.
13 Nọ Jesu o siwi ọzae jọ nọ o tuaro je dienu nọ izi-igbegbe e jọ oma no, ahwo Farisi a tẹ ta nọ: ‘Ohwo ọnana o bi le izi-igbegbe no ẹkwoma Bẹlzebọb olori izi-igbegbe,’ koyehọ Setan. A rehọ etata ẹme rai dhesẹ nọ a vuhumu nọ o gwọlọ ogaga nọ u vi orọ ahwo-akpọ re a sai le idhivẹri no. Ghele na, a ta nọ ogaga Setan o bi ro ru iruo. Eme rai na erue, e tẹ jẹ kare areghẹ. Re Jesu o dhesẹ nọ iroro rai e thọ, ọ tẹ ta nọ: “Kuvie kuvie nọ o ghale oma riẹ, o rẹ te raha; kẹwho kẹwho hayo uwou nọ o ghale oma riẹ u re dikihẹ hẹ; re Setan o te le Setan no, yọ ọ ghale oma riẹ, kẹvẹ uvie riẹ u reti ro dikihẹ?” (Matiu 12:22-26) O wọhọ ẹsenọ Jesu ọ be ta nọ: “Otẹrọnọ mẹ yọ ukọ Setan, yọ mẹ be raha iruo Setan no, koyehọ Setan ọ be wọso omobọ riẹ, yọ o ti kie kẹle na.” U wo oghẹrẹ ovo nọ a sae rọ vro eme Jesu na ha!
14 Jesu o ri ku ẹme riẹ họ kugbe ai hi. Ọ riẹ nọ ilele otu Farisi na dede a le idhivẹri no ahwo oma, fikiere, ọ tẹ nọ ae onọ olọlọhọ jọ nọ u wo ẹgba inọ: ‘Mẹ tẹ rọ ẹkwoma Bẹlzebọb le izi-igbegbe no, kọ ẹkwoma ono emọ rai i bi ro le ai no?’ (Matiu 12:27) Otọ ẹme Jesu na họ: “Otẹrọnọ ogaga Setan me bi ro le idhivẹri, kiyọ ogaga ovona ilele rai a bi ro le ai no re.” Eme ọfa otu Farisi na a rẹ gbẹ ruẹ ta? A te rọwo vievie he inọ ogaga Setan ilele rai a bi ro ru iruo. Kọ enẹ Jesu ọ rọ gbae họ rọwo oware nọ a gwọlọ rọwo ho na. Kọ oghẹrẹ onaa nọ Jesu o ro lele ai ta ẹme nọ ma se kpahe na o gbẹ were owhẹ oma? Rekọ, dai roro kpahe ahwo nọ a ruẹ e riẹ ovao dhe ovao, ababọ avro urru riẹ nọ a yo o lẹliẹ eme riẹ duobọte ai udu.
15-17. Kẹ oriruo epanọ Jesu ọ rọ rehọ ẹme na “kẹvẹ” ro wuhrẹ ahwo kpahe Ọsẹ riẹ.
15 Jesu ọ tẹ jẹ rehọ onaa ẹmeọta nọ u re duobọte ahwo udu ro ru iruo nọ o je wuhrẹ kpahe Ọsẹ riẹ. Ọ jẹ hae ta ẹme nana “kẹvẹ” nọ ọ tẹ gwọlọ nọ ahwo a muẹrohọ okpẹme jọ. Ohwo ọ tẹ be rehọ oghẹrẹ onaa uwuhrẹ nana ro wuhrẹ ahwo, u re duobọte ai udu. Joma ta kpahe iriruo ivẹ jọ.
16 Nọ ọ jẹ kpahe fihọ ayare ilele riẹ inọ o wuhrẹ ai epanọ a rẹ lẹ, Jesu ọ ta kpahe epanọ esẹgbini nọ e gba ha a rẹ rehọ “emamọ eware kẹ emọ rai.” O te ku ei họ nọ: ‘Whai enọ i yoma wha tẹ riẹ epanọ wha rẹ rọ emamọ eware kẹ emọ rai, kẹvẹ Ọsẹ obọ odhiwu rai ọ rẹ rehọ Ẹzi Ẹri kẹ enọ e yare riẹ te?’ (Luk 11:1-13) Jesu ọ rehọ iroro ivẹ rọ wawọ ohwohwo. Otẹrọnọ esẹgbini nọ e gba ha a re ru ẹgwọlọ emọ rai kẹ ae, kẹvẹ Ọsẹ obọ odhiwu mai, nọ ọ rrọ gbagba je kiẹrẹe evaọ kabọ kabọ ọ rẹ rehọ ẹzi ọfuafo kẹ idibo riẹ nọ e rehọ omaurokpotọ lẹ sei te!
17 Jesu ọ tẹ jẹ rehọ onaa ẹmeọta ọvona ta ẹme nọ ọ jẹ kẹ uthubro kpahe awaọruọ. Ọ ta nọ: “Ekọlọbe na: a rẹ kọ họ, hayo ẹkọrọ họ, a wo oho ho, hayo eru hu, rekọ Ọghẹnẹ ọ rọ ae ẹkuọ. Kọ wha gbẹ ghare vi emevra na? Roro ikẹba na, epanọ e be rua; i re ru iruo ho, e rẹ whẹ olulu hu, . . . Rekọ Ọghẹnẹ ọ tẹ gọ ebe ẹwọ ẹgọ enọ e jọ nẹnẹ odẹ a fi ai họ erae, [kẹvẹ] ọ rẹ gọ owhai ẹgọ te, whai enọ i wo ẹrọwọ ọkakao?” (Luk 12:24, 27, 28) Otẹrọnọ Jihova ọ be rẹrote evra gbe idodo, kẹvẹ ọ rẹ rẹrote ahwo-akpọ nọ a you rie jẹ be gọe te? Ababọ avro, Jesu ọ rehọ eme itieye duobọte udu ahwo nọ a jẹ gaviezọ kẹe.
18, 19. Eme ma rẹ sae ta kẹ ohwo nọ ọ ta nọ ọ rọwo Ọghẹnẹ hẹ fikinọ ọ be ruẹ e riẹ hẹ?
18 O gwọlọ nọ ma rẹ jọ odibọgba mai rehọ eme nọ a sae vro ho rọ kpọ iwuhrẹ erue vi. O tẹ jẹ gwọlọ nọ ma rẹ rehọ eme nọ i re duobọte ahwo udu ro wuhrẹ ai kpahe Jihova. (Iruẹru Ikọ Na 19:8; 28:23, 24) Kọ eme nọ a rẹ kaki wo otoriẹ rai hi ma rẹ rọ ta ẹme? Vievie! Oriruo Jesu o dhesẹ inọ eme elọlọhọ nọ a rehọ onaa ta e rẹ mai wo ẹgba.
19 Wọhọ oriruo, eme ma rẹ ta nọ ohwo jọ ọ tẹ ta nọ ọ rọwo Ọghẹnẹ hẹ fikinọ ọ be ruẹ e riẹ hẹ? Ma rẹ sai dhesẹ kẹ ohwo na inọ oware u re mu via ha ajokpanọ oware hayo ohwo jọ ọ wha riẹ ze. Ma sae ta nọ: “Ma rehọ iẹe nọ whọ rrọ evaọ igbrẹwọ jọ, whọ tẹ nyaku emamọ uwou jọ nọ emuore ọ vọ, kọ whọ gbẹ te ta nọ ohwo jọ ọ bọ riẹ? Ere ọvona re, ma te rri eware sa-sa nọ e rrọ akpọ na gbe emuore nọ ọ da riẹ fia na, kọ o gbẹ rọ oware areghẹ re ma ta nọ Ohwo jọ o ru rai? Enẹ Ebaibol e tae: ‘Kuwou kuwou kpobi u re wo ohwo nọ ọ bọ riẹ, rekọ Ọghẹnẹ họ ọ nọ o ru eware na kpobi.’” (Ahwo Hibru 3:4) Rekọ kareghẹhọ inọ epanọ ma ru ẹme mai vẹ te kẹhẹ, orọnikọ ahwo kpobi a te rọwo ẹme mai hi.—2 Ahwo Tẹsalonika 3:2.
20, 21. (a) Ẹvẹ ma sae rọ rehọ ẹme ọ “kẹvẹ” ro ru iruo nọ ma tẹ be ta kpahe ekwakwa-aghae Jihova gbe izi riẹ? (b) Eme ma ti wuhrẹ kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?
20 Ma rẹ sae rehọ ẹme ọ “kẹvẹ” ro wuhrẹ re evaọ usiuwoma ota hayo evaọ iwuhrẹ ukoko na nọ ma tẹ be ta kpahe ekwakwa-aghae Jihova gbe izi riẹ. Wọhọ oriruo, ma tẹ gwọlọ dhesẹ kẹ ohwo inọ uwuhrẹ erae ehẹle yọ ekela kẹ Jihova, ma sae ta nọ: “Kọ ọsẹ oyoyou o re kru obọ ọmọ riẹ fihọ erae inọ ọ be kẹe uye? Kẹvẹ who roro nnọ uwuhrẹ erae ehẹle na u re tu Ọsẹ obọ odhiwu oyoyou mai na oma te!” (Jerimaya 7:31) Re ma dhesẹ kẹ ibe Oleleikristi nọ ọ rrọ ọkora inọ Jihova o you rie, ma rẹ sae ta nọ: “Otẹrọnọ Jihova o bi muẹrohọ makọ emevra esese, kẹvẹ who roro nọ ọ rẹ rọ ẹro te idibo riẹ nọ e rrọ otọakpọ na omomọvo te, te owhẹ omara?” (Matiu 10:29-31) Oghẹrẹ onaa ẹmeọta otiọye o sae lẹliẹ omai ta ẹme nọ o re te ohwo udu.
21 Idhere esa nọ Jesu ọ rọ rehọ onaa wuhrẹ ahwo nọ ma ta ẹme te no na i fi obọ họ kẹ omai ruẹ nọ kpakọ gheghe he nọ elakpa nọ e sai mu Jesu hu na a rọ ta nọ: “Ohwo ọvo ọ re ta ẹme wọhọ ohwo ọnana ha!” Evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na, ma te ta kpahe onaa uwuhrẹ nọ a mae rọ riẹ Jesu, oyehọ eroruiruo etadhesẹ.
[Oruvẹ-obotọ]
a O wọhọ nọ elakpa na a je ru iruo kẹ ogbẹgwae Sanhẹdrin evaọ otọ ilori izerẹ na.
b Pọl ukọ na ọvo họ ohwo nọ ọ wariẹ eme Jesu nana nọ a kere fihọ Iruẹru Ikọ Na 20:35. O sae jọnọ ohwo jọ nọ ọ gaviezọ kẹ Jesu ọ vuẹ riẹ, hayo okenọ Jesu o kparoma ze no ọ rọ vuẹe, hayo ẹkwoma ẹzi Ọghẹnẹ.
c Ahwo Ju a jẹ hae rehọ idọlọ-efuafo ivẹ onọ o jọ osohwa iruo edẹ ivẹ rọ hwa osauzou ẹgbukpe rọkẹ etẹmpol na. Obe jọ o ta nọ: “A jẹ hae rehọ osauzou nana rọ hwa igho nọ a raha ro dheidhe emahọ kẹdẹ kẹdẹ gbe idhe kpobi nọ a dhe fiki ahwo na.”
d Onọ Isẹri Jihova a kere.
Ẹvẹ Whọ Sai ro Lele Jesu?
● Ẹvẹ eme Jesu e sai ro fi obọ họ kẹ owhẹ riẹ oghẹrẹ eme nọ whọ rẹ ta nọ who te bi ru ẹme evaọ ukoko na?—Matiu 11:25.
● Oghẹrẹ vẹ enọ e rẹ kẹ ovuẹ evaọ ukoko na a sae rọ raro kele oghẹrẹ nọ Jesu ọ rọ nọ onọ nana?—Matiu 11:7-9.
● Ẹvẹ whọ sae rọ rehọ areghẹ bru-okpa họ ẹme nọ who te bi wuhrẹ ahwo?—Matiu 7:3; 19:24.
● Ẹvẹ ma sai ro fi oriruo họ otọ kẹ amọfa wọhọ epanọ Jesu o ru?—Jọn 13:5, 14.
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 110]
Rehọ eme elọlọhọ wuhrẹ
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 112]
Nọ enọ nọ e rẹ kpare isiuru ohwo nọ who dihọ uwou
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 116]
Rehọ onaa ta eme nọ i re te ohwo udu